PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU KHOA HỌC

Giảng viên: TS. Phan Thế Công

11
v1.0015108208
 BÀI 6
TRÌNH BÀY KẾT QUẢ
NGHIÊN CỨU KHOA HỌC

Giảng viên: TS. Phan Thế Công

v1.0015108208 2
MỤC TIÊU BÀI HỌC

• Phân biệt được các loại sản phẩm nghiên cứu

khoa học.
• Viết được các báo cáo về kết quả nghiên cứu
khoa học.
• Sử dụng được ngôn ngữ của tài liệu khoa học
và trích dẫn các nguồn nghiên cứu khác một
cách phù hợp, chuẩn hóa.

v1.0015108208 3
CÁC KIẾN THỨC CẦN CÓ

Để học tốt bài học này, người học cần có những

kiến thức cơ bản của các môn học sau:
• Kiến thức của giai đoạn học phổ thông như:
lịch sử, văn học, toán học, địa lí...
• Kiến thức về xác suất và thống kê toán;
• Các kiến thức và kĩ năng cơ bản về tin học
văn phòng.

v1.0015108208 4
HƯỚNG DẪN HỌC

• Đọc tài liệu là bài giảng, giáo trình và các tài

liệu tham khảo trước lúc nghe giảng, trước
lúc thực hành.
• Nghe và đọc thêm các thông tin mới trên các
phương tiện thông tin truyền thông, sách
báo, tạp chí chuyên ngành.
• Thảo luận với sinh viên và giáo viên trên
diễn đàn và thông qua hệ thống H2472.

v1.0015108208 5
CẤU TRÚC NỘI DUNG

6.1 Giới thiệu các sản phẩm nghiên cứu khoa học

6.2 Viết báo cáo kết quả nghiên cứu

6.3 Ngôn ngữ của tài liệu khoa học

v1.0015108208 6
6.1. CÁC SẢN PHẨM NGHIÊN CỨU KHOA HỌC

6.1.1. Phát minh 6.1.4. Đề tài khoa học

6.1.2. Phát hiện 6.1.5. Đề án khoa học

6.1.3. Sáng chế 6.1.6. Chuyên đề khoa học

6.1.7. Bài báo khoa học

v1.0015108208 7
6.1.1. PHÁT MINH

• Phát minh là việc tìm ra những gì tồn tại trong tự nhiên hoặc xã hội một cách khách
quan mà trước đó chưa ai biết, nhờ đó làm thay đổi cơ bản nhận thức con người.
• Các đặc điểm:
 Nhận ra vật thể, chất, trường hoặc quy luật vốn tồn tại;
 Có khả năng áp dụng để giải thích thế giới;
 Thường không trực tiếp áp dụng vào sản xuất và đời sống mà phải qua sáng
chế; tuy nhiên một số kiến thức thu được từ các khám phá có thể ứng dụng ngay
vào đời sống.
 Không có giá trị thương mại;
 Bảo hộ tác phẩm viết về phát minh theo các đạo luật về quyền tác giả, chứ không
bảo hộ bản thân phát minh;
 Luôn luôn tồn tại cùng lịch sử.

v1.0015108208 8
6.1.2. PHÁT HIỆN

Theo tác giả Vũ Cao Đàm thì phát hiện được áp dụng nhiều hơn cho việc tìm ra các vật
thể hoặc quy luật xã hội, trong khi phát minh thường dùng cho việc tìm thấy các quy luật
tự nhiên, những tính chất hoặc những hiện tượng của thế giới vật chất.

Nhận ra quy luật xã hội, vật thể đang tồn tại

khách quan. Ví dụ: Marx, Colombo, Kock.

Đặc điểm

Không cấp patent, không bảo hộ.

v1.0015108208 9
6.1.3. SÁNG CHẾ

• Sáng chế (invention) là một giải pháp kĩ thuật mang tính mới về nguyên lí kĩ thuật,
tính sáng tạo và áp dụng được. Sáng chế được cấp patent, mua bán licence, bảo hộ
quyền sở hữu.
• Đặc điểm sáng chế
 Bản chất tạo ra phương tiện mới sản phẩm mới về nguyên lí kĩ thuật, chưa từng
tồn tại hoặc đã tồn tại trong một nhóm nhỏ song không phổ biến và là bí mật đối
với cộng đồng, tức sáng chế vẫn có thể là mô tả chi tiết kĩ thuật tạo ra một sản
phẩm kĩ thuật hoặc quy trình kĩ thuật bí mật;
 Không có khả năng áp dụng để giải thích thế giới;
 Có khả năng áp dụng trực tiếp hoặc qua thử nghiệm để ứng dụng vào sản xuất
và đời sống;
 Có giá trị thương mại, mua bán bằng sáng chế (patent) và giấy phép (licence);
 Bảo hộ quyền sở hữu công nghiệp;
 Bị tiêu vong theo sự tiến bộ của công nghệ.

v1.0015108208 10
6.1.3. SÁNG CHẾ
Bảng so sánh các loại nghiên cứu

Khái niệm Phát hiện Phát minh Sáng chế

Nhận ra vật thể hoặc Nhận ra quy luật tự Tạo ra phương tiện mới
Bản chất quy luật xã hội vốn nhiên vốn tồn tại. về nguyên lí kĩ thuật,
tồn tại. chưa từng tồn tại.
Khả năng áp dụng để
Có Có Không
giải thích thế giới
Không trực tiếp mà Không trực tiếp, mà Có thể trực tiếp hoặc phải
Khả năng áp dụng vào phải qua các giải phải qua sáng chế. qua thử nghiệm. Có thể
sản xuất/đời sống pháp vận dụng. cải tiến để đạt hiệu quả
kinh tế cao hơn.

Giá trị thương mại Không Không Mua bán patent và licence

Bảo hộ tác phẩm dựa Bảo hộ tác phẩm dựa Bảo hộ quyền sở hữu
theo phát hiện chứ theo phát minh chứ công nghiệp.
Bảo hộ pháp lí
không bảo hộ bản không bảo hộ bản
thân các phát hiện. thân các phát minh.
Tồn tại cùng lịch sử. Tồn tại cùng lịch sử. Tiêu vong theo sự tiến bộ
Tồn tại cùng lịch sử công nghệ, hoặc biến
dạng nhờ cải tiến.
v1.0015108208 11
6.1.4. ĐỀ TÀI KHOA HỌC

Nghiên cứu cụ thể có mục tiêu, nội dung phương pháp rõ ràng.

Tạo ra kết quả mới đáp ứng yêu cầu của thực tiễn sản xuất hoặc làm
luận cứ xây dựng chính sách hay cơ sở cho các nghiên cứu tiếp theo.

v1.0015108208 12
6.1.5. ĐỀ ÁN KHOA HỌC

Đề tài
khoa học

Là văn bản được xây dựng để trình

cấp quản lí cao hơn hoặc gửi cơ quan
tài trợ nhằm đề xuất xin thực hiện một
đề tài, dự án, chương trình.

v1.0015108208 13
6.1.6. CHUYÊN ĐỀ KHOA HỌC

Chuyên đề
khoa học
Là vấn đề khoa học cần giải quyết trong
quá trình nghiên cứu của một đề tài, dự án
khoa học và công nghệ, nhằm xác định
những luận điểm khoa học và chứng minh
những luận điểm này bằng những luận cứ
khoa học.

Chuyên đề nghiên cứu lí thuyết.

Phân loại

Chuyên đề nghiên cứu lí thuyết kếp hợp triển

khai thực nghiệm.
v1.0015108208 14
6.1.7. BÀI BÁO KHOA HỌC

Bài báo
khoa học
Là một ấn phẩm khoa học chứa những
thông tin mới (dựa trên kết quả quan
sát và thực nghiệm khoa học) có giá trị
khoa học và thực tiễn được đăng trên
các tạp chí khoa học chuyên ngành với
những mục đích khác nhau (công bố ý
tưởng khoa học, công bố kết quả
nghiên cứu…).

v1.0015108208 15
6.2. VIẾT BÁO CÁO KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU

6.2.1. Phần khai tập 6.2.2. Phần nội dung

6.2.3. Phần phụ đính

v1.0015108208 16
6.2.1. PHẦN KHAI TẬP

1 Bìa: bìa chính và bìa phụ

2 Lời cảm ơn

3 Mục lục

4 Danh mục bảng, biểu, sơ đồ, hình vẽ

5 Danh mục từ viết tắt

v1.0015108208 17
6.2.2. PHẦN NỘI DUNG

Phần mở đầu

Nội dung nghiên cứu

Kết quả nghiên cứu

Đề xuất và kiến nghị trong nghiên cứu

Tài liệu tham khảo

v1.0015108208 18
6.2.2. PHẦN NỘI DUNG (tiếp theo)

Phần mở đầu

1. Tính cấp thiết của đề tài

2. Các công trình nghiên cứu liên quan đến đề tài

3. Mục tiêu nghiên cứu của đề tài

4. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu

5. Phương pháp nghiên cứu và nguồn số liệu nghiên cứu

6. Đóng góp của đề tài

7. Kết cấu của đề tài

v1.0015108208 19
6.2.2. PHẦN NỘI DUNG (tiếp theo)

Nội dung chính của đề tài

Chương 1

Chương 1

Chương 1

Chương 1

...

Kết luận

v1.0015108208 20
6.2.3. PHẦN PHỤ ĐÍNH

• Danh mục tài liệu tham khảo: là danh sách các nguồn tài liệu đã được trích dẫn sử
dụng trong bài viết khoa học.
Ví dụ: Vũ Cao Đàm (1999), Phương pháp luận nghiên cứu khoa học, Nhà xuất bản
Khoa học và kĩ thuật.
• Phụ lục: là phần tài liệu kèm theo để bổ sung cho nội dung của tài liệu chính.
Ví dụ: Các văn bản quy phạm pháp luật đính kèm; Các báo cáo tổng kết hoạt động
sản xuất – kinh doanh hàng năm của doanh nghiệp.

v1.0015108208 21
6.3. NGÔN NGỮ CỦA TÀI LIỆU KHOA HỌC

6.3.1. Văn phong khoa học 6.3.2. Ngôn ngữ toán học

6.3.3. Các loại sơ đồ,

bảng biểu, hình vẽ

v1.0015108208 22
6.3.1. VĂN PHONG KHOA HỌC

Văn phong
khoa học
Lời văn trong tài liệu khoa học thường được dùng ở thể bị
động. Xét về mặt logic học, ngôn ngữ khoa học dựa trên
các phán đoán minh nhiên (còn gọi là phán đoán thực
nhiên hoặc phán đoán hiện thực), là loại phán đoán thấy
sao nói vậy, không quy về bản chất khi không đủ luận cứ,
thể hiện thái độ khách quan, không xen tình cảm yêu ghét
vào đối tượng khảo sát.

v1.0015108208 23
6.3.2. NGÔN NGỮ TOÁN HỌC

• Toán học (Mathematics) là ngành nghiên cứu trừu tượng về những chủ đề như:
lượng (các con số), cấu trúc, không gian, và sự thay đổi. Các nhà toán học và triết
học có nhiều quan điểm khác nhau về định nghĩa và phạm vi của toán học.
• Ngôn ngữ toán học là ngành nghiên cứu các tính chất toán học của ngôn ngữ,
thường là bằng các khái niệm của thống kê hoặc đại số.
• Sử dụng để trình bày những quan hệ định lượng thuộc đối tượng nghiên cứu.

v1.0015108208 24
6.3.3. CÁC LOẠI SƠ ĐỒ, BẢNG BIỂU, HÌNH VẼ

• Sơ đồ:
 Là hình ảnh trực quan về mối liên hệ giữa các yếu tố trong hệ thống hoặc giữa
các công đoạn trong một quá trình.
 Được sử dụng trong trường hợp cần cung cấp một hình ảnh khái quát về cấu
trúc của hệ thống, nguyên lí vận hành của hệ thống, nhưng không đòi hỏi rõ tỉ lệ
và kích thước của các bộ phận cấu thành hệ thống.
• Bảng biểu:
 Bảng số liệu được sử dụng khi số liệu mang tính hệ thống, thể hiện một cấu trúc
hoặc một xu hướng.
 Biểu đồ để biểu thị sự tương quan giữa hai hoặc nhiều sự vật cần so sánh.
• Hình vẽ:
 Cung cấp một hình ảnh tương tự đối tượng nghiên cứu về mặt hình thể và tương
quan trong không gian, nhưng cũng không quan tâm đến tỉ lệ.
 Được sử dụng trong trường hợp cần cung cấp những hình ảnh tương đối xác
thực của hệ thống, đúng về mặt nguyên lí, nhưng không đòi hỏi trình bày một
cách cụ thể về hình dáng và kích thước.

v1.0015108208 25
6.4. TRÍCH DẪN NGHIÊN CỨU

6.4.1. Trích dẫn trong bài

6.4.2. Danh sách tài liệu

tham khảo

v1.0015108208 26
6.4.1. TRÍCH DẪN TRONG BÀI

• Trích dẫn trong bài viết bao gồm các thông tin sau:
 Tên tác giả/tổ chức;
 Năm xuất bản tài liệu;
 Trang tài liệu trích dẫn (nếu có).
• Có 2 cách chủ yếu trình bày trích dẫn trong bài viết:
 Trong ngoặc đơn, ví dụ: Yếu tố C có ảnh hưởng mạnh nhất đến sản lượng nền
kinh tế quốc dân (Nguyễn Văn A, 2009).
 Tên tác giả là thành phần của câu, năm xuất bản đặt trong ngoặc đơn, ví dụ:
Nguyễn Văn A (2009) cho rằng yếu tố C có ảnh hưởng mạnh nhất đến sản lượng
nền kinh tế quốc dân.
• Số trang tài liệu trích dẫn có thể được đưa vào trong trường hợp bài viết trích dẫn
nguyên văn một đoạn nội dung của tài liệu tham khảo.
Ví dụ: Nguyễn Văn A (2009, tr.19) nêu rõ “yếu tố C có ảnh hưởng mạnh nhất đến
sản lượng nền kinh tế quốc dân”.

v1.0015108208 27
6.4.2. DANH SÁCH TÀI LIỆU THAM KHẢO

• Danh sách tài liệu được đặt cuối bài viết, được bắt đầu bằng tiêu đề “Danh sách tài
liệu tham khảo”, tiếp theo là danh mục liệt kê tài liệu tham khảo (sách, bài báo,
nguồn ấn phẩm điện tử) được sắp xếp thứ tự Alphabet theo tên tác giả, năm bài viết.
• Mỗi danh mục tài liệu tham khảo bao gồm các thông tin: tên tác giả, tên tác phẩm,
năm xuất bản, nơi xuất bản.

v1.0015108208 28
6.4.2. DANH SÁCH TÀI LIỆU THAM KHẢO

a. Quy chuẩn trình bày sách tham khảo

• Mẫu quy chuẩn: Họ tên tác giả (năm xuất bản), tên sách, nhà xuất bản, nơi
xuất bản:
• Ví dụ: Nguyễn Văn B (2009), Kinh tế Việt Nam năm 2008, Nhà xuất bản ABC,
Hà Nội.

Thành phần thông tin Giải thích

Nguyễn Văn B Tên tác giả

(2009), Năm xuất bản trong ngoặc đơn, tiếp sau là dấu
phẩy (,)
Kinh tế Việt Nam năm 2008, Tên sách, chữ in nghiêng, chữ cái đầu viết hoa,
tiếp sau là dấu phẩy (,)
Nhà xuất bản ABC, Tên nhà xuất bản, tiếp sau là dấu phẩy (,)
Hà Nội. Nơi xuất bản, kết thúc là dấu chấm (.)

v1.0015108208 29
6.4.2. DANH SÁCH TÀI LIỆU THAM KHẢO (tiếp theo)
b. Quy chuẩn trình bày tài liệu tham khảo là bài báo đăng trên kỷ yếu khoa học
• Mẫu quy chuẩn: Họ tên tác giả (năm xuất bản), ‘tên bài báo’, tên tạp chí, số phát
hành, khoảng trang chứa nội dung bài báo trên tạp chí.
• Ví dụ: Lê Xuân H (2009), ‘Tổng quan kinh tế Việt Nam năm 2010 và khuyến nghị
chính sách cho năm 2011’, Tạp chí Y, số 150, tr. 7-13.

Thành phần thông tin Giải thích

Lê Xuân H Tên tác giả
(2009), Năm xuất bản trong ngoặc đơn, tiếp sau là dấu
phẩy (,)
‘Tổng quan kinh tế Việt Nam Tên bài viết đặt trong 2 dấu nháy đơn, tiếp sau là
năm 2010 và khuyến nghị dấu phẩy (,), chữ cái đầu viết hoa
chính sách cho năm 2011’,
Tạp chí Y, Tên tạp chí chữ in nghiêng, tiếp sau là dấu phẩy (,)
số 150. Số phát hành của tạp chí, tiếp sau là dấu phẩy (,)
tr. 7-13. Khoảng trang chứa nội dung bài báo trên tạp chí,
kết thúc là dấu chấm (.)
v1.0015108208 30
6.4.2. DANH SÁCH TÀI LIỆU THAM KHẢO (tiếp theo)

c. Quy chuẩn trình bày tài liệu tham khảo là ấn phẩm điện tử
• Mẫu quy chuẩn: Họ tên tác giả (năm xuất bản), tên ấn phẩm/tài liệu điện tử, tên tổ
chức xuất bản, ngày tháng năm truy cập, <liên kết đến ấn phẩm/tài liệu>.
• Ví dụ: Nguyễn Văn A (2010), Tăng trưởng bền vững, Tạp chí Y, truy cập ngày 04
tháng 11 năm 2010, < http://tapchiy.org/tangtruong.pdf>.

Thành phần thông tin Giải thích

Nguyễn Văn A Tên tác giả
(2010), Năm xuất bản trong ngoặc đơn, tiếp sau là
dấu phẩy (,)
Tăng trưởng bền vững, Tên bài viết in nghiêng, tiếp sau là dấu
phẩy (,), chữ cái đầu viết hoa
Tạp chí Y, Tổ chức xuất bản, tiếp sau là dấu phẩy (,)
truy cập ngày 04 tháng 11 năm Ngày tháng năm truy cập, tiếp sau là dấu
2010, phẩy (,)
< http://tapchiy.org/tangtruong.pdf>. Liên kết đến bài viết trên website, kết thúc
là dấu chấm (.)
v1.0015108208 31
6.4.2. DANH SÁCH TÀI LIỆU THAM KHẢO (tiếp theo)
d. Quy chuẩn trình bày một số tài liệu tham khảo đặc biệt

Ví dụ
Loại tài liệu tham khảo Quy chuẩn trình bày
(thông tin chỉ có tính minh họa)

Bài viết xuất bản trong Họ tên tác giả (năm), ‘tên
ấn phẩm kỉ yếu hội bài viết’, tên ấn phẩm hội
thảo, hội nghị thảo/hội nghị, tên nhà
xuất bản, nơi xuất bản,
trang trích dẫn.
Bài tham luận trình Họ tên tác giả (năm), ‘tên
bày tại hội thảo, hội bài tham luận’, tham luận
nghị mà không xuất trình bày/báo cáo tại hội
bản. thảo/hội nghị… (tên hội
thảo/hội nghị), đơn vị tổ
chức, ngày tháng diễn ra
hội thảo/hội nghị.
v1.0015108208
Nguyễn văn A (2010), ‘sinh
viên nghiên cứu khoa học:
những vấn đề đặt ra’, Kỉ yếu
Hội nghị tổng kết hoạt động
khoa học và công nghệ giai
đoạn 2006 – 2010, Nhà xuất
bản ABC, Hà Nội, tr. 177-184.
Nguyễn văn A (2010), ‘Mục tiêu
phát triển của Việt Nam trong
thập niên tới và trong giai đoạn
xa hơn’, tham luận trình bày tại
Hội thảo Phát triển bền vững,
Đại học ABN, ngày 25 tháng 7.
32
6.4.2. DANH SÁCH TÀI LIỆU THAM KHẢO (tiếp theo)
d. Quy chuẩn trình bày một số tài liệu tham khảo đặc biệt

Loại tài liệu Ví dụ

Quy chuẩn trình bày
tham khảo
Bài viết trên báo in Họ tên tác giả (năm), ‘tên
bài báo’, tên số báo/ngày
tháng trang chứa nội dung
bài báo.
Bài viết trên báo Họ tên tác giả (năm xuất
điện tử/trang thông bản), ‘tên ấn bài báo’, tên
tin điện tử tổ chức xuất bản, ngày
tháng năm truy cập, <liên
kết đến ấn phẩm/bài báo
trên website>.
Báo cáo của các Tên tổ chức là tác giả báo
tổ chức cáo (năm báo cáo), tên
báo cáo, mô tả báo cáo
(nếu cần), địa danh ban
hành báo cáo.
v1.0015108208
(thông tin chỉ có tính minh họa)
Nguyễn văn A (2010), ‘Vĩnh phúc
phát triển công nghiệp có lợi thế
cạnh tranh’, Nhân dân số 154
ngày 23 tháng 10, trang 7.
Nguyễn văn A (2010), ‘Tăng
trưởng tín dụng gần lấp đầy chỉ
tiêu’, Báo điện tử Thời báo Kinh
tế Việt Nam Vneconomy, truy
cập ngày 04 tháng 11 năm 2010,
<http://vneconomy.vn/157.htm>.
Ủy ban Khoa học và Kĩ thuật
Nhà nước (2009), Báo cáo hoạt
động nghiên cứu khoa học 2008,
Hà Nội.
33
6.4.2. DANH SÁCH TÀI LIỆU THAM KHẢO (tiếp theo)
d. Quy chuẩn trình bày một số tài liệu tham khảo đặc biệt
Loại tài liệu
Quy chuẩn trình bày
tham khảo
Văn bản pháp luật Loại văn bản, số hiệu văn
bản, tên đầy đủ văn bản,
cơ quan/tổ chức/người có
thẩm quyền ban hành,
ngày ban hành.
Các công trình chưa Họ tên tác giả (năm viết
được xuất bản công trình), tên công trình,
công trình/tài liệu chưa
xuất bản đã được sự đồng
ý của tác giả, nguồn cung
cấp tài liệu.
v1.0015108208
Ví dụ
(thông tin chỉ có tính minh họa)
Thông tư số 44/2007/BTC hướng
dẫn định mức xây dựng và phân
bổ dự toán kinh phí đối với dự án
khoa học và công nghệ có sử
dụng ngân sách nhà nước, Bộ
Tài chính ban hành ngày 07
tháng 5 năm 2007.
Nguyễn văn A (2006), Quan hệ
giữa lạm phát và thất nghiệp, tài
liệu chưa xuất bản đã được sự
đồng ý của tác giả, Khoa kinh tế
học – Đại học Kinh tế quốc dân.
34
TÓM LƯỢC CUỐI BÀI

Trong bài này, chúng ta đã được nghiên cứu các nội

dung sau:
• Các loại sản phẩm nghiên cứu khoa học;
• Các báo cáo về kết quả nghiên cứu khoa học;
• Ngôn ngữ của tài liệu khoa học;
• Trích dẫn các nguồn tài liệu nghiên cứu.

v1.0015108208 35