YETKİNLİKLER

Bazı yetkinlik tanımları ;

• Bilgi, beceriler, yetenekler, motivasyon, inançlar, değerler ve ilgilerin bir karışımıdır
• Bir işteki yüksek performans ile birleşen bilgi, beceri, yetenek ve özelliklerdir
• Güdü, karakter, kişilik, tutum, değer, içerik bilgisi veya kavrama becerisi ve üstün başarılı
olanların ortalama performans gösterenlerden ayırmak üzere güvenilir bir şekilde
ölçülebilen diğer kişisel özelliklerin bir birleşimidir.
• İş amaçlarını gerçekleştirmede kullanılan ölçülebilir iş alışkanlıklarının ve kişisel becerilerin
yazılı tanımıdır

Tanımlardan görüldüğü üzere yetkinliğin 5 özelliğinden söz etmek mümkündür.

Bilgi: Her yetkinliğin az ya da çok kavramsal boyutta bir bilgi düzeyi vardır.
Beceri: Yetkinliğin doğal ya da tecrübe ile kazanılmış yetenek boyutudur.
Tutum: Kişilik özellikleri, karakter, inanç ve değerler gibi subjektif özelliklerin, bilgi ve beceriyi
harekete geçirme konusundaki yaklaşımıdır.
Gözlemlenebilir davranış: Yetkinliğin gözlemlenebilir (ve ölçülebilir) davranışa dönüşmesidir
Üstün performans: Davranış sonuçlarının ortalama performanstan daha fazla başarı
sağlamasıdır

YETKİNLİKLER
Yetkinlikler, mükemmel performansın elde edilmesinde ayırt edici olan; bilgi, beceri ve
tutumları kapsayan gözlemlenebilir davranışlardır.

Performans

Davranış

Tutum Karakter, Mizaç, Değerler

Eğitim + öğrenme Potansiyel
Bilgi Beceri

Yetenek ve deneyim
Öğretim ve öğrenme

Yetkinlik Çerçevesi

1
 YETKİNLİKLER
Benzer kavramlar arasında hiyerarşik bir sıra yapmak gerekirse «yetenek, beceri, yetkinlik»
olduğu ve her bir kavramın bir öncekileri tamamladığı söylenebilir. Diğer bir deyişle beceri
yetenekleri, yetkinlik de becerileri kapsar.

Tutum unsuru ise, bireyin çevresindeki herhangi bir konuya karşı sahip olduğu bir tepki ön
eğilimini ifade eder. Tutumların 3 temel bileşeni vardır. Duygusal, bilişsel ve davranışsal.

Duygusal boyut, bireyin bir şeye karşı olan hislerini, bilişsel boyut bir şey hakkındaki bilgi ve
inançlarını, davranışsal boyut ise bireyin bir şeye karşı belirli bir yönde davranma eğilimini
içerir.

Tutum gözlemlenebilir bir davranış değil, bireyi davranışa hazırlayan bir eğilim olup var olan
bilgi ve beceriyi harekete geçirerek davranışa dönüştürülmesini sağlayan önemli bir unsurdur.
Yetkinliğin bir unsuru olan birey davranışları, esas itibarıyle bir nedene dayanır, bir hedef
bulunur ve belirli bir etki ve bireysel güdülerin sonucu gerçekleşir.

YETKİNLİKLER
Görüldüğü üzere bireyin yetkinlikleri, kişilik özellikleri ile yakından ilişkilidir. Bu yüzden
özellikle işe alımlarda kişilik testleri, bireyin işe uygunluğunu belirlemede geniş uygulama
alanı bulmuştur.

Bireyin herhangi bir konuda bilgi ve becerisinin olması yetmemekte, bunları davranışa
dönüştürebilmesi, hayata geçirebilmesi gerekmektedir.

Örneğin, çalışma yaşamında önemli yetkinliklerden biri olan «iletişim»in ilkeleri hakkında
birey bilgi sahibi olabilir, kişilik özellikleri olarak dışa dönük bir yapıya ve bu konuda gerekli
beceriye de sahip olabilir. Ancak birey bu bilgi ve becerisini iş ilişkilerinde davranış olarak
sergile(ye)miyorsa, bu bireyin iletişim konusunda yetkin olduğu söylenemez. Gösterilen
davranışın da ortalamanın üstünde bir performansa yol açması beklenir.

Bilgi ve beceri bireyin potansiyeli olarak, yani buzdağının suyun altında kalan kısmı gibi
değerlendirilebilir. Davranış ise buzdağının görünen yüzü gibidir. Tutum, bu potansiyelin açığa
çıkarılmasını sağlayan yani buzdağını görünür hale getiren bir faktördür. Tutumun rolü, bir
odadaki lambanın yanmasını sağlayan açma/kapama düğmesine benzetilebilir. Elektrik
düğmesi kapalı konumda iken elektrik hattında enerji (potansiyel) olsa bile lamba yanmaz.
Düğme açık konuma geldiğinde lamba yanar ve dış gözlemciler hatta enerji olduğunu
görebilirler. Lambanın yanması bilgi beceri potansiyelinin davranışa dönüşmesine
benzetilebilir

2
 YETKİNLİKLER
Son zamanlarda yapılan araştırmalar bireylerin işbaşında ne kadar iyi performans
göstereceklerinin geleneksel akademik becerilere, okul notlarına ve yüksek diplomalara
bakılarak tahmin edilemeyeceğini bunun yerine empati özdisiplin inisiyatif gibi bir dizi özgül
yeterliliklerin gelecekteki performansın tahmin edilmesinde çok daha geçerli kanıtlar
sunduğunu ortaya koymuştur. Bu nedenle sadece yüksek zeka katsayısına sahip, teknik ve
mantıksal becerileri gelişmiş çalışanların varlığı başarı için yeterli olmayıp, aynı zamanda,
duygularını ve kendini tanıyan onları kontrol edebilen başkalarının duygularını anlayabilen
yani duygusal ve sosyal kapasitesi yüksek çalışanların varlığına da ihtiyaç duyulmaktadır.

Bunu sonucunda iş yaşamında çalışanlarda sadece işin yapılması ile ilgili mesleki/teknik
yetkinlikler değil, kişisel ve sosyal yetkinlikler de aranmaya başlanmıştır.

YETKİNLİKLER
Spencer’in yetkinlik modelindeki yetkinlikler

YETKİNLİK GRUPLARI GRUPLARDAKİ YETKİNLİKLER

Başarma Eğilimi ve Aksiyon Başarma güdüsü, düzen, doğruluk ve kaliteli 

çalışma, inisiyatif alma, bilgi arama ve edinme 
çabası
Yardım ve İnsana Hizmet Kişiler arası ilişkileri anlama, müşteri 
odaklılık/müşteri hizmetlerine yönelim
Etki/ Tesir Etkileme‐tesir gücü örgütsel bilinç

Yönetsel Etkililik Başkalarını geliştirme/koçluk, yönlendirme/güç 

kullanma, takım çalışması ve işbirliği
Bilişsel  Etkililik Analitik düşünme ve problem çözme, kavramsal 
düşünme/bütüncül bakış; teknik, mesleki ve 
yönetsel uzmanlık
Kişisel Etkililik Öz kontrol, öz güven, esneklik, örgütsel bağlılık

3
 YETKİNLİKLER
İş yaşamında kullanılan yetkinlikler genel olarak bireysel bakış açısıyla ; kişisel, sosyal ve
teknik yetkinlikler olarak 3 grupta incelenebilir.

Kişisel Yetkinlikler

Bireylerin kendini tanımaları ve yönetmeleriyle ilgili yetkinliklerdir. Kişisel yetkinlikler,

bireylerin kişilik özellikleriyle de yakından ilgilidir. Bunlara örnek olarak iş yaşamında sıklıkla
kullanılan aşağıdaki yetkinlikler verilebilir

Bireysel farkındalık
Bireysel kontrol
Esneklik
Güvenilirlik
İçsel motivasyon
Kendini geliştirme
Odaklanma
Sorumluluk alma
Yenilikçilik

YETKİNLİKLER
Goleman’ ın Kişisel yeterlilikler çerçevesi (kendimizi idare etme şeklimizi belirleme)
ÖZBİLİNÇ: Kendi iç hallerini, tercihlerini kaynaklarını ve sezgilerini bilmek
1. Duygusal bilinç: Kendi duygularını ve bu duyguların etkilerini tanımak
2. Doğru özdeğerlendirme: Kendi güçlü yanlarını ve sınırlarını bilmek
3. Özgüven : Kendi değerini ve yeteneklerini güçlü biçimde duyumsamak

KENDİNE ÇEKİ DÜZEN VERME: Kendi iç hallerini dürtülerini ve kaynaklarını yönetmek
4. Özdenetim: Yıkıcı duygu ve dürtüleri kontrol altında tutma
5. Güvenilirlik: Doğruluk ve dürüstlük standartlarını korumak
6. Vicdanlılık: Kişisel edimlerin sorumluluğunu üstlenmek
7. Uyumluluk: Değişim karşısında esneklik
8. Yenilikçilik: Yeni fikir ve yaklaşımlara, yeni bilgilere açık olmak
MOTİVASYON: Hedeflere ulaşmayı sağlayan ya da kolaylaştıran duygusal eğilimler
9. Başarma dürtüsü: Bir mükemmellik standardını yakalama veya yükseltme arayışı
10. Bağlılık: Grup ya da kuruluşun hedeflerini benimsemek
11. İnisiyatif: Fırsat doğduğunda harekete geçmeye hazır olmak
12. İyimserlik: Engellere ve yenilgilere rağmen hedefler doğrultusunda yol almakta ısrar 
etmek

4
 YETKİNLİKLER
Sosyal Yetkinlikler

Başkalarını geliştirme
Ekip çalışmasına yatkınlık
Ekip yönetimi
İkna etme
İletişim
Liderlik
Motive etme
Müzakere etme
Müşteri odaklılık
Performansı yönetme
Politik bilinç
Temsil etme

YETKİNLİKLER
Goleman’ ın Sosyal yeterlilikler çerçevesi (ilişkilerle başa çıkma şeklimizi belirler)

EMPATİ: Başkalarının hislerini ihtiyaçlarını ve endişelerini anlamak
13. Başkalarını anlamak: Başkalarının hislerini ve bakış açılarını sezmek ve sorunlarıyla etkin biçimde ilgilenmek
14. Başkalarını geliştirmek: Başkalarının gelişim ihtiyaçlarını  sezmek ve yeteneklerini pekiştirmek
15. Hizmet sektörüne yönelik  olmak : Müşterilerin ihtiyaçlarını önceden görmek, kabul etmek ve karşılamak
16. Çeşitlilikten yararlanmak: Farklı türlerden insanlar aracılığıyla fırsatları kullanmak
17. Politik bilinç: Bir grubun duygusal akımlarını ve güç ilişkilerini okumak

SOSYAL BECERİLER: Başkalarında istenen tepkileri uyandırmakta usta olmak
18. Etki: Etkili ikna  taktiklerini kullanmak
19. İletişim: Açık olarak dinlemek ve inandırıcı mesajlar yollamak
20. Çatışma Yönetimi: Anlaşmazlıklarda uzlaşma ve çözüm sağlamak
21. Liderlik: Bireylere ve gruplara ilham vermek ve yol göstermek
22. Değişim katalizörlüğü: Değişimi başlatmak ya da yönetmek
23. Bağ kurmak: Amaca hizmet edebilecek ilişkileri geliştirmek 
24. İmece ve işbirliği: Ortak hedefler doğrultusunda başkalarıyla çalışmak
25. Ekip yetkileri: Kollektif hedefleri izlerken grup sinerjisi yaratmak

5
 YETKİNLİKLER
Teknik Yetkinlikler

Doğrudan işin teknik boyutu ve yapılış biçimi ile ilgili yetkinliklerdir. Önemli bir bölümü
sadece belirli bir iş veya meslek ile ilgilidir, diğerlerinde kullanılamaz. Bazı teknik yetkinlikler
ise birçok alanda kullanılabilir ve bir işten diğerine aktarılabilir. Bu tür yetkinliklere aktarılabilir
yetkinlikler denir.

Aktarılabilir Yetkinlikler

Analitik beceri Örgütsel farkındalık

Görev odaklılık Planlama /organizasyon
İş/mesleki bilgiyi kullanma Problem çözme
İş disiplini Sistem kurma
Karar verme Sonuç odaklılık
Kaynakları etkin kullanma Stratejik düşünebilme

Ayrıca yabancı dil, bilgisayar kullanımı ve taşıt aracı kullanabilme yetkinlikleri de birçok işin
yapılışı ile doğrudan ilişkili olduğu için bu grupta değerlendirilebilir.

YETKİNLİKLER
Belirli bir işe özgü yetkinlikler ise ;

Formel mesleki / teknik eğitim diplomaları

İşle ilgili kurs / seminerlerden alınan başarı sertifikaları
Yetkili kuruluşlardan alınan mesleki yeterlilik belgeleri
İşle ilgili özel uzmanlık bilgisi
İşle ilgili deneyim
İşle ilgili araçları kullanabilme
İşle ilgili bilgisayar programları kullanabilme
İşle ilgili gerekli özel becerilere sahip olma

Kişisel ve sosyal yetkinliklerin çok büyük bölümü ile teknik yetkinliklerin bir bölümü,
aktarılabilir yetkinliklerdir. Aktarılabilir yetkinlikler eğitim, iş ve özel yaşam sırasında elde
edilebilir. Ev işleri, hobiler, gönüllü işler gibi alanlarda da aktarılabilir yetkinlikler kazanılabilir.
İş arayanların başarılı olup işe alınması genellikle işe uygunlukları, kişisel özellikleri, kuruma
katacakları değer ile ilgilidir ve bu özelliklerin büyük bir bölümü aktarılabilir yetkinliklerde
bulunur.

6
 YETKİNLİKLER
Günümüzün Yetkinlikleri

Günümüzde yapılan bir araştırmada bir şirketler grubundaki tüm çalışanlar için geçerli temel
yetkinlikler için aşağıdaki yetkinlikler kullanılmış ve bunların tamamı 5 üzerinden 4.59 ve 4.88
arasında ortalama değerlendirme puanı alarak çok önemli düzeyde görülmüştür.

Güvenilirlik Başarma Azmi

Görev Bilinci Özgüven
Temsil Kabiliyeti Bilgi Paylaşımı
Verimlilik Çözüm odaklılık
Ölçülü Davranma Sabırlı olma
İşbirliği Fedakarlık
İlgi ve heves Objektif olma
İletişim Becerisi Sorumluluk alabilme
Çevresiyle uyum Esnek düşünebilme
Gelişime açıklık İstikrarlı olma

YETKİNLİKLER
Bir başka kaynakta yetkinlikler işe yönelik ve genel olarak ikiye ayrılmış,

İşe yönelik yetkinlikler

Kendine güvenin kullanılması, başarma arzusu, müşteri odaklı olma, ekip çalışması ve işbirliği,
etki ve tesir, liderlik, kişisel bütünlük, analitik düşünme, inisiyatif, ilişki ve çevre oluşturma,
kavramsal düşünme, organizasyonel duyarlılık, kapsamlı bilgi edinme, değişime önayak olma,
karşındakini anlama, organizasyonel bağlılık, değişime hazır olma

Genel yetkinlikler
Kendini doğru tanıma, duygusal farkındalık, kendine güven, ve duygularını kontrol edebilme
olarak sıralanmıştır.

7
 YETKİNLİKLER
DÜN BUGÜN YARIN

1 İş mevzuatı bilgisi İK fonksiyonları bilgisi Yabancı dil bilgisi

2 Organize etme becerileri İş mevzuatı bilgisi Stratejik düşünebilme

3 İK fonksiyonları bilgisi Yabancı dil Sürekli öğrenme, kendini 

geliştirme
4 İletişim becerileri İletişim becerileri İletişim becerileri

5 Problem çözme Sürekli öğrenme, kendini  Farklı kültürlerde çalışabilme

geliştirme
6 Planlama becerileri Problem çözme Bilişim teknolojilerini 
kullanma
7 Profesyonellik mesleki etik Ekip çalışması ve işbirliği İK fonksiyonları bilgisi

8 Yapı ve sistem kurma Yeniliklere açık olma Yenilikçilik

9 Kişilerarası ilişki becerileri Empati / başkalarını anlama Müşteri odaklı olma

10 Sürekli öğrenme, kendini  Bilişim teknolojilerini  Genel işletmecilik bilgisi

geliştirme kullanma

YETKİNLİKLER
Strateji, geleceğe dönük öngörüler yapmak değil, sağlıklı öngörüler doğrultusunda geleceği
yönlendirebilmektir.

Strategy: A method or plan chosen to bring about a desired future, such as achievement of
a goal or solution to a problem

Önemli Yönetsel Yetkinlikler

Üst yönetim kademesi için en önemli görülen yetkinlikler (35 yetkinlik arasından)

Güvenilir olma
Düzenli planlı kaliteli çalışma
Başarı odaklı olma
Kendine güven
Takım çalışması ve işbirliğine yatkınlık
Araştırmacı ve yenilikçi olma
Müşteri odaklı olma
Personelin gelişimine yardımcı olma
Kişiler arası iyi ilişki kurma becerisi
Kararlı olma

8
 YETKİNLİKLER

Görüldüğü üzere tarihsel süreç içerisinde yetkinlikler de değişiklik

gösterecektir. Bu yüzden birey, iş yaşamında hangi yetkinliklerin geçerli ve
önemli olduğunu sürekli olarak araştırmak durumundadır.