SYSTEMA

DİGESTORİUM
SİNDİRİM SİSTEMİ
 Vücudumuzun büyümesi, gelişmesi, vücut
ısısının korunması, yıpranmış hücrelerin
yerine yenilerinin konabilmesi için dışarıdan
çeşitli besin maddelerinin alınması gerekir.
 Aldığımız bu besin maddeleri fiziksel ve
kimyasal bakımdan vücudumuz için hazır ve
kullanılabilir bir durumda değildir.
 Bu besin maddelerinin vücudumuz için
kullanılabilir duruma getirilmesine SİNDİRİM
denir.
 Sindirim esnasında besinler çeşitli
işlemlerden geçer...
Dışarıdan aldığımız besin maddeleri ağzımızda dişlerin
yardımıyla parçalanır, tükürük bezlerinin salgısıyla
ıslatılır, dilin hareketleriyle yutulabilir lokmalar haline
getirilir.

Bu lokmalar yutak ve yemek borusundan geçerek

mideye iletilir. Burada mide salgıları ile karışan besin
maddeleri kimus haline gelir ve ince bağırsaklara geçer.
İnce bağırsaklarda karaciğer ve pankreasın salgılarıyla
karışan besin maddeleri en küçük birimlerine kadar
parçalanır.

Yapı taşlarına ayrılan bu maddeler ince bağırsaklar ve

kalın bağırsaklar tarafından emilerek (resorpsiyon:
absorbsiyon) kana karışır.

Vücut için faydalı olmayan artık maddeler ise kalın

bağırsakların son kısmından dışarı atılır (defekasyon).
 SİNDİRİM SİSTEMİ
1. SİNDİRİM KANALI
 Ağız
 Yutak (pharynx)
 Yemek borusu
(oesophagus)
 Mide (Gaster)
 İnce barsaklar
 Kalın barsaklar
 Anüs
2. EKLENTİ ORGANLAR
 Tükrük bezleri
 Karaciğer
 Pankreas
5
 Sol üst kadran
Sağ üst kadran

Sağ alt kadran

Sol alt kadran

6
 Planum midclaviculare

Regio
Regio Regio hypocondriaca
hypocondriaca epigastrica

Planum transpyloricum

Regio Regio Regio

colica umbilicalis colica

Planum intertuberculare

Regio Regio Regio

inguinalis suprapubica inguinalis

7
Planum midinguinale
 medioklaviküler çizgi
arcus costarum

regio
regio
hypochondriaca
hypochondriaca regio
sinistra
dextra epigastrica

Transpilorik plan

regio regio
lumbalis regio lumbalis
(colica) umbilicalis (colica)
dextra sinistra
Transtuberküler plan

regio regio
inguinalis regio inguinalis
(ilaca) hypogastrica (ilaca)
dextra sinistra

lig. inguinale
Sindirim
Kanalının
Duvarı
Sindirim kanalının duvarı içten dışa doğru tunica mucosa,
tunica submucosa, tunica muscularis ve tunica serosa
veya adventitia’dan oluşur.
Peritonla örtülü olmayan organlarda tunica seroza’nın
yerine tunica adventitia bulunur.
TUNİCA MUKOZA: Lümene bakan en iç tabakadır.
 Mukoza tabakasının sindirim kanalına bakan yüzeyi
epitelle döşelidir ve epitelin karakteri sindirim kanalı
boyunca yer aldığı bölgenin yapı ve fonksiyonuna göre
değişir.
 Ör: ağızda çok katlı yassı epitel, ince bağırsaklarda silli silindirik
epitel özelliğindedir.

tunica mukoza
TUNİCA SUBMUCOSA: Gevşek bağ dokusundan oluşmuştur.
 Bu tabakada kan damarları, sinir pleksusları, bezler ve lenfoid
doku bulunur.
 Bu tabakadaki otonom sinirlerin meydana getirdiği pleksusa plexus
submucosus (Meissner pleksusu) denir.

tunica submucosa
TUNİCA MUSCULARİS: Sindirim kanalının başlangıç kısmı ve son
kısmında çizgili kas özelliğinde, diğer kısımlarda ise düz kas
özelliğindedir. Sindirim kanalında ki düz kas tabakası, içte sirküler ve
dışta longitudinal olmak üzere iki tabaka olarak (midede üç
tabakalıdır) düzenlenmiştir.
Bu iki kas tabakası arasında bağ dokusu, damarlar ve sinirler bulunur.
Burada bulunan otonom sinirlerin oluşturduğu pleksusa plexus
myentericus (Auerbach plexusu) denir.

tunica muscularis
TUNİCA SEROSA: Sindirim kanalının karın içerisindeki kısmında
peritoneum viscerale’den, karın dışındaki kısmında ise ince bir
gevşek bağ dokusundan oluşmuştur.
 Kan ve lenf damarları ile yağ dokusundan zengindir.
 İçinde sindirim kanalına gelen ve giden damar ve sinirler bulunur.

tunica serosa
 SİNDİRİM
KANALI

Ağız
Yutak (pharynx)
Yemek borusu
(oesophagus)
Mide
İnce barsaklar
Kalın barsaklar
Anüs
 AĞIZ BOŞLUĞU
CAVİTAS ORİS

 Sindirim kanalının başlangıç  Arkada isthmus

kısmı olan ağız boşluğu, faucium aracılığı
önden dudaklar, yandan ile pharynx’e
yanaklar, üstten damak, (yutak) açılır.
alttan dil ve ağız döşemesi
ile çevrelenmiş bir
boşluktur.
 AĞIZ BOŞLUĞU
CAVİTAS ORİS
VESTİBULUM ORİS CAVİTAS ORİS PROPRİA
 Vestibulum Oris
Dudaklar, yanaklar, diş
ve dişetleri (gingivae)
ile sınırlanmış dar bir
alandır.
Rima oris ile dış ortama
açılır.

20
 Cavitas Oris Propria
Asıl Ağız Boşluğu
 Diş kemerleri, dişler ve
dişetleri, ağız tabanı,
damaklar ve yutak
geçidi (isthmus faucium)
ile sınırlanmış alandır.
 Dil, dişler ve dişetleri
bulunur.

21
 Ağız mukozası genel olarak çok katlı yassı
keratinize olmayan epitel ile döşelidir.
 Ağız kapalı iken vestibulum oris ile asıl ağız
boşluğu arasındaki bağlantıyı dişler arasındaki
küçük aralıklar ve son molar dişlerin arkasında
kalan retromolar aralık sağlar.
 Bu açıklık ağzını açamayan hastaların
beslenmesi için sonda takmaya yarar.
 DUDAKLAR
LABİA ORİS

Ağız boşluğunun ön
duvarını oluşturan
dudaklar alt dudak
(labium inferius) ve üst
dudak (labium superius)
olma üzere iki tanedir.
 Dudakların dış yüzü deri ile örtülüdür. Deri ile örtülü
kısımda ter bezleri, yağ bezleri ve kıl follikülleri
bulunur.
 Dudakların birbirine bakan serbest kenarları mukoza
ile örtülü olup kırmızı renklidir.
 Bu bölgede ter bezleri, yağ bezleri ve kıl follikülleri
bulunmaz.
 Dudakların ağız boşluğuna bakan iç yüzleri mukoza
ile örtülüdür.
 Serbest kenardaki mukoza ile iç yüzdeki mukoza
farklı özelliklere sahiptir.
 İç yüzdeki mukoza çok katlı yassı keratinize olmayan
epitel ile örtülüdür. Mukoza ile deri arasında kaslar,
damarlar, sinirler, bezler ve bağ dokusu bulunur.
YANAKLAR
(BUCCAE)
 Yanaklar ağız boşluğunun
yan kısımlarını çevreleyen
yapılardır.
 Dıştan deri ile içten ağız
mukozası ile örtülüdür.
 Deri altında mimik kaslar,
yağ dokusu, damarlar ve
sinirler bulunur.
 Mukoza epiteli çok katlı
yassı keratinize olmayan
tiptedir.
 DİŞLER
DENTES
Maxilla ve
mandibula’daki
proc.
alveolaris’lerdeki
alveoli dentalis’lere
yerleşiktirler.

27
Corona dentis
Mina tabakası ile
kaplı dış-görünen
kısmı
Collum dentis
Radix ve corona
arasındaki dar
bölüm
Radix dentis
Cementum ile kaplı,
diş çukuruna
gömülü kısmı
28
 Cavitas dentis
(pulparis)
Pulpa dentis
bulunur.
(damar, sinir ve
gevşek bağ dokusu
içerir)

29
 Kesici dişler
Dentes incisivi
 Köpek dişi
Dens caninus
 Küçük azı dişler
Dentes premolares
 Büyük azı dişleri
Dentes molares
 DENTES DECİDUİ
Süt Dişleri
6-8 aylar ile 2 yaş
arasında çıkarlar.
6-12 yaşları arasında
dökülerek kalıcı dişlere
yerlerini bırakırlar.
2-1-2
2: incisiv
1: canin
2: molar
Toplam 20
 DENTES PERMANENTES
Kalıcı Dişler
 6 yaştan itibaren süt
dişlerinin yerini
almaya başlarlar.
 2-1-2-3
2: incisiv
1: canin
2: premolar
3: molar
Toplam 32
 DİL
LİNGUA
 Mukoza ile kaplıdır,
 Çizgili kaslardan
yapılmıştır,
 Çok hareketlidir.

 Corpus lingua
 Radix lingua
 Apex lingua

34
Sulcus terminalis
ÖN-ARKA
ÖN
Tad tomurcukları
ARKA
Tonsilla lingualis

35
 Dilde 4 tip papilla gözlenir :
 Sirkumvallat papilla: Sulcus terminalis önünde tek
sıra halinde bulunan 7-12 adet iri papilladır. Bu
papillar acıya duyarlıdır
 Fungiform papillalar : Dil sırtında dağınık halde
bulunan mantar şekilli papillalardır. Tatlı ve tuzluya
karşı duyarlıdır.
 Foliat papillalar : İnsanlarda az gelişmiştir. Dilin yan
kısımlarında bulunur, yaprağa benzer. Ekşiye
duyarlıdır.
 Filiform papillalar : Dilin tüm üst yüzeyine
dağılmışlardır. Tat tomurcukları içermezler. Gıdalar
üzerinde mekanik etki yaparlar
 Dilin kasları

EKSTRİNSİK KASLAR İNTİNSİK KASLAR

Dış kaynaklı kaslar  Dil içerisinde başlayıp
olup dil ile diğer yapılar dil içinde sonlanır.
arasında bağlantı sağlar.
 DAMAK
PALATUM
 Ağız tavanını
oluşturur.

 Sert Damak
(Palatum Durum)

 Yumuşak Damak
(Palatum Molle)
 DAMAK
PALATUM

• Yumuşak Damak (velum

palatinum)
– Uvula (küçük dil)
– Arcus palatoglossus
– Arcus palatopharyngeus
– Tonsilla palatina

• Isthmus faucium

41
 YUTAK
PHARYNX

 Ağız boşluğundan sonra gelen, burun boşluğu

ve larinksin arkasında yer alan yapı.

 Kas ve zarlardan yapılmıştır, 15 cm

uzunluğundadır, kafatası tabanından 6.
boyun omuru hizasına kadar devam eder.
 Yutak-Pharynx

 C6 seviyesinde sonlanır.
Cavitas pharyngis
 Choanae Burun
boşluğu ile
 İsthmus faucium Ağız
boşluğu ile
 Aditus laryngis Larynx
ile irtibatlanır.

43
 Yutak-Pharynx

 Pars nasalis pharyngis

Nasopharynx

 Pars oralis pharyngis

Oropharynx (C3’de sonlanır)

 Pars laryngealis
pharyngis
Laryngopharynx (C3-C6)

44
 YEMEK BORUSU
OESOPHAGUS
 Pharynx ile mide
arasında uzanır
 (C6-T11 arasında)
 ~25-30 cm uzunluk
 ~2 cm çap
 T10 seviyesinde hiatus
oesophageus’dan
geçer.
 Üst diş kavsinden
mideye kadar 40-45
cm.
45
 Yemek Borusu-Oesophagus

 Pars cervicalis
 Pars thoracica
 Pars abdominalis

 3 fonksiyonel darlığı
vardır.
 Pharyngoosesophageal
 Bronchoaortici
 Diaphragmatica

46
 Ösefagus bölümleri
Pars cervicalis : boyunda
uzanan kısım olup önde trakea,
arkada boyun omurları, yan
tarafta ise boyun sinir paketi ve
tiroid lobları bulunur. (5-8cm)
Pars thoracica : göğüs kısmında
trakea’nın arkasında yer alır.
(15-18cm). Torakal bölgede
posterior mediyastende yer
alır.
Pars abdominalis : karında
bulunan kısmı olup midenin
kardiasında sona erer. (1-3cm)
Ösefagus istirahat halinde duvarları birbiri
ile temasta olup 3 yerde fizyolojik darlık
gösterir.
 ÜST DARLIK (Pharyngoosesophageal): Krikoid
kıkırdağın altında olup ösefagusun en dar
yeridir.
 ORTA DARLIK: Sol bronchus ve Aortanın
ösefagusu çaprazladığı yerdedir.

 ALT DARLIK: ösefagusun diafragmayı geçtiği

yerdeki darlıktır. (Kardiyoözofageal bileşke).
 Ösefagus histolojisi
 Gastrointestinal sistemde yalnız özofagusun
serozası yoktur.

 Histolojik olarak yapısında mukoza, submukoza,

müsküler tabaka ve adventisya vardır.

 Müsküler tabaka içte sirküler, dışta longitüdinal kas

lifleri şeklinde özofagus boyunca uzanmış olup 1/4
üst kısmı çizgili, 2/4 kısmı çizgili ve çizgisiz, 1/4 alt
kısım da çizgisiz kas şeklindedir.
 Oesophagus damarları
 A.torasika interna (torasik
aortadan çıkan dallar),
a.gastrika sinistra ve sol a.
frenikadan kanlanır.
 Venöz drenaj v. tiroidea
inferior, v. azigos ve
hemiazigos aracılığı ile v. kava
superiora, v. gastrika sinistra
aracılığı ile v. kava
inferiora'dır
 Kendi adını taşıyan bir arteri
yoktur yani iyi kanlanmaz bu
yaralanmalarında
iyileşmede sorunlara
neden olur.
 MİDE
GASTER-VENTRİCULUS
 Sindirim kanalının en
geniş bölümüdür.

 Depolama
(1-1.5 lt)
 Sindirme (kimus)

 Kimus geçişini kontrol

etme..
51
 MİDE
 Ostium cardiale
 Ostium pyloricum
 Sfinkterler mevcut
 Pars cardialis
 Fundus gastricus
 Corpus gastricus
 Pars pylorica
 Antrum pyloricum
 Canalis pyloricus
 Pylorus

52
 MİDE
 Mukoza
 Areae gastricae
 Plicae gastricae
 Gastrik bezler
 HCl vb..
 Submukoza
 Meissner pleksusu
 Kas tabakası
 Longitudinal
 Circuler
 Sphincter pylorici***
 Oblik
 Serosa
 Peritonun viseral yaprağı
 Omentum majus
 Midenin anatomik olarak 5 kısımda
incelenir
 Pars cardiaca :özofagusun mideye açıldığı deliğin
çevresinde bulunur.
 Fundus gastricus : İncisura cardiaca’dan geçen yatay
düzlemin yukarısında kalan mide bölümüdür. Bu
kısımda bir miktar gaz bulunur.
 Corpus gastricum : midenin en geniş bölümüdür.
 Pars pylorica :Corpusa yakın olan kısmına antrum
pyloricum, dar olan kısmına canalis pyloricus denilir.
 Pylorus : midenin duodedenum ile birleşen
bölümüdür. M.sphincter pyloricus duodenuma
geçişte bulunur.
59
 Mide duvarı 4 tabakadan meydana
gelir
 Tunica mucoza ; mukoza
oldukça kalındır ve mide
boş iken plica gastricae
denilen katlantılar oluşur.
 Midede curvatura
gastrica minor’a yakın
kısımda plicalar
bulunmaz ve sıvı geçişi
bu kanaldan direk olur.
 Bu kanal Waldeyer’in
mide caddesi olarak Waldeyer’in mide caddesi
isimlendirilir.
 Tunica submucosa;
gevşek bağ
dokusundan
oluşmuştur. Kan ve
lenf damarları ile sinir
pleksusları bulunur.
 Tunica muscularis ; en
içte oblik, ortada
sirküler ve dışta
longitudinal olmak
üzere üç yönde
düzenlenmiş kas
liflerinden oluşmuştur.
 Tunica serosa; mideyi
en dıştan saran
periton yapraktır.
Mukoza yüzeyindeki küçük kabartılara AREAE GASTRİCAE denilir. Bu
kabartılar üzerinde FAVEOLAE GASTRİCAE adı verilen mide bezlerinin
açıldığı çukurcuklar bulunur.

areae gastricae

faveolae gastricae
 Mide yüzeyini örten
epitel basit tek katlı
prizmatik tiptedir ve
bu hücrelerin hepsi
mukus salgılar.
 Salgılanan mukus,
epitel yüzey üzerinde
kalın bir tabaka
oluşturarak hücreleri
mide asidinin ve
pepsinin zararlı
etkisinden korur.
Stres, psikosomatik faktörler ve aspirin gibi prostaglandin
sentezini inhibe eden ve gastrik irritasyona neden olan
maddeler yüzey epiteli ve koruyucu mukus tabakasını
bozabilir ve sonuçta ülser oluşabilir.
 Mide, besinlerin sindirilmesinde görev aldığı gibi
aynı zamanda hem ekzokrin hem de endokrin organ
olarak da görev yapar.

 Mide, sindirilmiş yiyecekleri salgıladığı hidroklorik

asit (HCl) ile karıştırarak kimus (chyme) adı verilen
viskoz bir kitle haline dönüştürür ve pepsin enzimi
ile protein sindirimini başlatır.

 Mide duvarı pek çok maddenin absorbsiyonu için

bir engel oluşturur, ancak alkol, basit şekerler, bir
miktar su ve bazı ilaçlar absorbe edilebilir.
Tunica submucosa: Gevşek bağ dokusundan oluşmuştur.
Kan ve lenf damarları ile sinir pleksusları bu tabakada yer
alır.

Tunica submucosa
Tunica muscularis: En içte oblik, ortada sirküler ve dışta
longitudinal olmak üzere üç yönde düzenlenmiş düz kas
liflerinden oluşmuştur.
Sirküler seyirli düz kas lifleri pylorus’da kalınlaşarak pilorik
sfinkteri oluşturur.
Tunica serosa: Mideyi en dıştan örten
peritoneum’dan ibarettir.

Tunica serosa
 İNCE BARSAKLAR
(İNTESTİNUM TENİUM)
 En uzun bölüm
 5-7 m
 Sindirim-emilim

 DUODENUM
 JEJUNUM
 ILEUM

69
DUODENUM

71
 Duodenum

 İnce barsakların
 En kısa (25 cm)
 En fikse
 En kalın duvarlı
 En geniş bölümüdür.

72
 Duodenum
 Pars superior duodeni- ilk 5 cm’lik kısımdır
 Pars descendens duodeni- ; 8-10 cm’lik ikinci kısımdır. Pankreas (ductus
pancreaticus) ve safrakesesi (ductus choledochus) kanalları bu kısma açılır.
 Pars horizontalis duodeni
 Pars ascendens duodeni

74
 ductus choledochus

plica circularis
papilla duodeni minor

papilla duodeni major

Ampulla Vateri
plica longitudinalis duodeni

ductus pancreaticus

76
 JEJUNUM ve İLEUM
 En uzun (5-6 m)
 En hareketli,
 En kıvrımlı bölümüdür.
 2/5 Jejunum
 3/5 Ileum
 Tamamen
intraperitonealdir
 Mesenterium – radix
mesenterii

77
 Jejunumda lenf İnce bağırsak ta 4
folikülleri dağınık tabakadan meydana
halde iken ileumda gelmiştir.
topluca bulunurlar Farklı olarak emilim
yüzeyini genişletmek için
ve Peyer plaklarını
bazı özelleşmeler gösterir.
meydana getirirler.
Plica Circulares :
 Yaklaşık 30 adet lümendeki yarım ay
plak vardır ve her şeklinde çıkıntılardır.
plakta 10-200 Villi intestinales :
nodül bulunur. mukozanın lümene doğru
yaptığı çıkıntılardır.
Mesenterium ve Radix
Mesenterii

Jejunum ve ileumu karın arka

duvarına asan periton yapısına
mesenterium denir. 80
81
 KALIN BARSAKLAR
(İNTESTİNUM CRASSUM)
 Caecum’dan anus’e
kadar
 ~1.5-2 m
 Ters U
 Na ve su emilimi
 İleti, depolama..
 Barsak florası (K
vit. sentezi)
 Caecum-colon-
rectum
82
 Kalın Barsaklar
 Teniae coli (long.kas)
 Teniae libera
Serbest uç
 Teniae mesocolica
Mesocolon transversum
 Teniae omentalis
Omentum majus

 Appendices epiploicae

 Haustra coli
83
Kalın bağırsakların görünümü ince bağırsaklardan farklıdır. Kalın
bağırsaklar daha geniş lümene sahiptir ve tunica muscularis’i ince
bağırsaklardan farklı özellikler gösterir.
Kalın bağırsağın dıştaki longitudinal kas tabakası bazı bölgelerde bir
araya gelerek şeritler oluşturur. Bunlara taenia coli (taenia libera, taenia
mesocolica, taenia omentalis) denilir.

taenia coli
Tenyalar arasında kalan kısımlar kese şeklinde şişkinlikler yapar,
bunlara haustra coli adı verilir.
Kalın bağırsakların dış kısmında appendices epiploicae denilen yağ
birikintileri vardır.

haustra coli

appendices epiploicae
 Kalın bağırsaklar;
 Caecum,
 Colon,
 Rectum ve
 Canalis analis

olarak 4 bölüme ayrılır.

 CAECUM
 En geniş bölümü

 Ostium ileale
 Valva ileocaecalis

 Appendix
vermiformis

87
 KOLONLAR
Çıkan Kolon (colon ascendens)
 Flexura coli dextra
 Retroperitonealdir
Enine Kolon (colon transversum)
 Intraperitonealdir
 Mesocolon transversum
 Flexura coli sinistra
İnen Kolon (colon descendens)
 Retroperitonealdir
Sigmoid Kolon (colon sigmoideum)
 S şeklinde
 Pelvisde rectum ile devam
eder
 Intraperitonealdir
 Mesocolon sigmoideum
 İleumdan
başlar, anüste
sonlanır.

 1,5-2m
uzunluğundadır.

 Retroperitonal
yerleşimlidir.
Kalın Barsaklar
 RECTUM
 Pelvis döşemesini deler,
 Canalis analis olarak
devam eder.

 Ampulla recti

 Mesenter, haustra,
teniae yoktur.

 Plica transversalis recti

92
93
94
 CANALİS ANALİS
 Anüsle sonlanır

 Sadece defekasyon
sırasında açılır

 M.sphincter ani
internus (istemsiz)

 M.sphincter ani
externus (istemli)

95
 KAYNAKLAR
Dr. Mehmet Yıldırım. Resimli Sistemik Anatomi, Nobel Tıp Kitabevi,
2016
Anne M. Gilroy. Anatomi Temel Ders Kitabı, Palme Yayınevi
Prof. Dr. Messeret Cumhur. Netter İnsan Anatomisi Atlası, Nobel Tıp
Kitabevi
Prof. Dr. Yasin Arifoğlu. Her Yönüyle Anatomi, İstanbul Tıp Kitabevi,
2019
Prof. Dr. Kaplan Arıncı ve Prof. Dr. Alaittin Elhan. Anatomi 1-2,
Güneş Tıp Kitabevi, 2016
Prof. Dr. Okan Bilge. Anatomi Ders Notları, İstanbul Tıp Kitabevi,
2019