Professional Documents
Culture Documents
مقاله ۲
مقاله ۲
چکیده
خالقیت و نوآوری بزرگترین ویژگی های انسانی است .هم ه عل وم ،فن ون ،اختراع ات ،هنره ا و ب ه ط ور
کلی هم ه دس تاوردهای بش ری مظ اهر مختل ف خالقیت و ن وآوری هس تند .خالقیت و ن وآوری نقش بس یار
مهمی در انتق ال داده ه ای نوش تاری و تص ویری دارد .ام روزه یکی از خواس ته ه ای واقعی در عص ر
دیجیتال استفاده از خالقیت در تبلیغات است .شناسایی استراتژی های مناس ب ب رای اس تفاده از خالقیت در
تبلیغات بسیار مهم است .تصویرسازی یک نقاشی روایی است .تصویرسازی یک زب ان بین المللی اس ت و
بسیاری از گروه های ه دف ب ا مه ارت ه ای خوان دن و نوش تن متف اوت و در س نین مختل ف ب ا آن ارتب اط
برقرار می کنن د .ب ا توج ه ب ه ت أثیر ب االی تصویرس ازی در رس انه ه ای ارتب اطی ،این مقال ه ارتب اط بین
تبلیغ ات و تصویرس ازی را برق رار می کن د ،زی را ب ا وارد ک ردن عناص ر و عناص ر تصویرس ازی در
تبلیغات ،جذابیت بصری و مفهوم و تأثیر آن و همچنین تبلیغات خالقانه تر را افزایش می دهد .ایجاد کردن.
خالقیت نیز نقش بسیار مهمی در تصویرسازی دارد و البته در صنعت تبلیغات امروزی نمی توان نی از ب ه
این عنصر و عنصر نوآوری را کتمان کرد .فرضیه این تحقیق این است که ترکیب این دو رش ته می توان د
خالقیت و م وفقیت مس تمر اس تراتژی ه ای تبلیغ اتی را ارتق ا ده د .این پ ژوهش ب ا اس تفاده از روش ه ای
توصیفی تحلیلی و با استفاده از منابع کتابخانه ای انج ام ش ده اس ت .س وال اص لی این تحقی ق این اس ت ک ه
چگونه می توان از تکنیک های تصویربرداری خالقانه در تبلیغات استفاده کرد.
کلیدواژهها
تصویرسازی ،صنعت تبلیغات ،راهکارهای خالقیت
مقدمه
تصویرسازی نه تنها یک هنر نقاشی است ،بلکه به طور گسترده ای در ترویج محصوالت تجاری در قالب
هنرهای تجسمی استفاده می شود .استفاده از تصویرسازی در محصوالت تجاری در حال تکام ل اس ت .ب ا
گذشت زمان و تکامل فن اوری دیجیت ال ،تصویرس ازی دیگ ر اث ری نیس ت ک ه در اش کال متع ارف نقاش ی
ساخته شده باشد ،بلکه استفاده از نقاشی دیجیتال کامپیوتری و فناوری عکاسی اس ت .بن ابراین می ت وان ب ه
انعطاف پذیری خالقانه تری در فضا دست یافت و روند رشد متفاوتی را نش ان داد .تص اویر ب ا اس تفاده از
روش های پیشرفته نقاشی دیجیتال ممکن است جلوه بصری بسیار خوبی داشته باشند.
عالوه بر این ،گرافیک در اقالم تجاری مدرن اس تفاده می ش ود و ب ه راح تی توس ط مش تریان ش ناخته می
شود .تجار و مشتریان به تدریج تمام این اتحادی ه ه نر و تج ارت را پذیرفت ه ان د .تصویرس ازی روی اقالم
تج اری را میت وان ب ه چه ار ن وع دس تهبندی ک رد :ک اربرد در نش ریات ،ک اربرد در فیلمه ا ،تلویزی ون و
بازیها ،کاربرد در تبلیغات و کاربرد در انیمیشن و کارتونه ای متح رک .ه دف این تحقی ق بررس ی نقش
تصویرسازی در حوزه تبلیغات است .از زمان ب ه ک ارگیری آن در اقالم تج اری ،تصویرس ازی ب ه س بک
منحصر به فرد خود تکامل یافته اس ت و اکن ون ب ه ط ور گس ترده در ان واع ژانره ای خالقان ه اس تفاده می
شود .تصویرسازی جذابیت خالقانه خود را در قالب هنره ای تجس می نش ان می ده د و در عین ح ال نقش
مهمی در فرآیندهای شرکتی امروزی ایفا می کند .نقش تصویرسازی در تجارت دیگر محدود ب ه "توض یح
با تصاویر" نیست ،بلکه ممکن است اکنون به سایر زمینه های انتشار تجارت گسترش یاب د .تصویرس ازی
تجاری بهعنوان یکی از محبوبترین انواع بیان هنری تجاری ،به سرعت محبوبیت یافته است .این ازدواج
ایده آل هنر و تجارت به طور فزاینده ای در بین تجار و مشتریان مقبولیت یافته است.
تبلیغ ات یکی از موض وعاتی اس ت ک ه ام روزه در جه ان بس یار م ورد بحث ق رار گرفت ه اس ت .ظه ور
شرکتهای کوچک و بزرگ متعدد برای ارائه انواع کاالهای مورد نیاز مردم باعث شده است ک ه تبلیغ ات
در زمینه فروش کاال و شرکتهای رقیب نقش بسیار اساسی و حیاتی ایفا کند .همه ،از یک شرکت کوچک
که نوع خاصی از محصول را تولید میکنند تا شرکتهای غولپیکر با محصوالت در سراسر جهان ،برای
فروش کاالهای خود و ارائه آن به عموم نیاز به تبلیغات دارند .معرفی تکنولوژی جدید باعث شده است ک ه
تبلیغات به تکامل برسد .تبلیغات گس ترده ت ر و جس ورانه ت ر ،ب ا رق ابت بیش تر بین کااله ا ،ب اعث آش نایی
مصرف کنندگان با کاالها و رش د اقتص ادی می ش ود .موف ق ت رین تبلیغ ات در جه ان ام روز ب دون ش ک
کسانی هستند که عناصر نوآوری و اصالت را در کار خود گنجانده ان د ،در آزم ایش چیزه ای جدی د تردی د
ندارند و کمتر ریسک گریز هستند( .شاه بداغ و صالحی)110 :1392 ،
تبلیغات باید خالقانه باشد تا راه حل های منسجمی برای رسیدن به یک زبان واح د و اس تانداردهای ق انونی
پیشنهاد شود .بازاریابی با لحن و رویکرد منحصربهفرد ،استفاده از خالقیت در تبلیغات را برای غ وطهور
ساختن مخاطب ،مشتری و بیننده در فرآیند کنونی ضروری میکند و ضمن ایجاد فض ایی ج ذاب ،مخ اطب
را به احساس نیاز به مشتری وادار میکند و مخاطب باید دو برابر شود بررسی تبلیغات و توسعه ایده ها و
نوآوری های جدید در مقیاس ملی منجر به گسترش صنایع ،افزایش تولید داخلی ،افزایش صادرات و غ یره
خواهد شد .این ممکن است منجر به افزایش رضایت و توجه مشتری در بهترین ش رایط و همچ نین ف روش
و مشتریان بیشتر ش ود .در این راس تا ،ممکن اس ت مزای ای تبلیغ ات خ وب و همچ نین بازاری ابی م درن و
موفق را برجسته کنیم .در عصر دیجیتال ،باید عالیق و ترجیحات م ردم را بشناس ید ،درک کنی د و ب ه آنه ا
نگاه کنید ،به ویژه با روند رو به رشد بصری و شنیداری ،به ویژه با نسل جوانی که به ش دت ب ه فرهن گ،
بازاریابی و تبلیغات نیاز دارند( .نجف بیگی و حسین زادگان)17 :1390 ،
در حوزه تکنیکها و استراتژیهای نوآورانه برای تبلیغات و بازاریابی ،یکی از این رویکردها اس تفاده از
راهحلهای تصویرسازی است و افراد ممکن است با استفاده از آنها به ترین ش رایط را ب رای بهک ارگیری
روشهای پربازده و در عین حال پرداخت هزینهای ارزان به دست آورند .عالوه بر این ،هیچ ک ار نظ ری
در این زمینه انجام نشده است .بر اساس تحقیقات ،خالقیت تنها تأثیر مثبتی ب ر رش د اقتص ادی و ش کوفایی
شرکتها دارد .در نتیجه ،در این مطالع ه ،این تحقیق ات و همچ نین ت أثیرات فرآین د تصویرس ازی خالقان ه
استثنایی در تبلیغات بر روی نمونههایی که از موقعیتهای مشابه استفاده کردهاند ،و همچنین ادبیات تحقیق
و دیدگاههای دیگر محققان مورد بررسی قرار میگیرد.
از آنجایی که تأثیر این تکنیک در چندین کشور در شرکت ه ای ب زرگ و ب ا نت ایج مثبت انج ام ش ده اس ت،
بدیهی است که با مطالعه در این بخش می توان این استراتژی را به طور مناسب طراحی کرد .سازمان ه ا
و مشاغل ایرانی معرفی شدند .این تکنیک در این پژوهش از طریق مطالعه کاشی کاری خالقانه بر اس اس
تصویرسازی دنبال شده است .هدف این پژوهش ب ه ک ارگیری روشه ایی ب رای بهک ارگیری خالقیته ای
گرافیکی در تبلیغات امروزی است ک ه ب ه ش کوفایی ه نر تصویرس ازی و همچ نین ک اربرد عملیت ر آن و
انتقال موفقتر پیامهای تبلیغاتی منجر میشود .این مقاله ابت دا ب ه مع رفی ه نر تصویرس ازی می پ ردازد و
نحوه استفاده از آن و همچنین ت اثیر آن ب ر ص نعت تبلیغ ات را م ورد بحث ق رار می دهد .س پس در م ورد
خالقیت ،به ویژه خالقیت بصری و همچنین اثربخشی تصویرسازی در تبلیغات و نحوه اس تفاده خالقان ه از
تکنیک های این هنر بحث می شود .این اصطالح به بخش تبلیغات اشاره دارد.
این مقاله چندین دیدگاه را در مورد پیام رسانی با استفاده از مدل ارتباطی یاکوبسن مع رفی می کند .نظری ه
ارتباطات اولین بار در سال 1960در رساله ای با عنوان زبان شناسی و نظریه ادبی در مجموعه عبارات
و زبان منتشر شد و چند سال بعد دست نخورده در مجموعه ای از مقاالت او با عنوان مقاالتی درباره زبان
شناسی عمومی مجدداً منتشر شد .تئوری ارتباطی یاکوبسن ب ر ش ش جنب ه اساس ی در ه ر روی داد گفت اری
تأکید می کند :پیامی از گوینده یا به طور کلی تر ،از فرستنده به گیرنده در طول هر تبادل زبانی منتق ل می
شود .این ابتدایی ترین شکل ارتباط است .با این حال ،برای موفقیت ارتب اط ،بای د س ه جنب ه اض افی وج ود
داشته باشد :تماس فیزیکی و ذهنی /روانی ،کد یا مجموعه ای از کدها و سیگنال ها ،و در نهایت زمینه ای
که پیام را می توان در آن تفسیر کرد.
هر یک از شش عنصر ارتباطی عملکرد خاص خود را دارند .بدیهی اس ت ک ه اگ ر وج ود این ش ش جنب ه
اصلی در ارتباطات و به ویژه ارتباطات زبانی را بپذیریم ،یافتن پی امی ک ه تنه ا ب ه یکی از این ش ش جنب ه
مربوط باشد ،دشوار است .یاکوبسن عملکرد هر یک از عناصر ارتباطی را با دقت توصیف میکن د و ه ر
یک را نام میبرد :عملکرد فرستنده ع اطفی ،عملک رد ارج اع مت نی ،عملک رد تم اس کالمی ،عملک رد ک د
فرازبانی ،عملکرد گیرنده بدون زحمت ،و در نهایت عملکرد پیام لفظی نامیده می شود.
تفسیر یاکوبسن از شعر بر این واقعیت زبانی گسترده استوار اس ت ک ه نش انه ه ا در معن ا ی ا معن ا متف اوت
هس تند .ب ه گفت ه یاکوبس ن ،این پ ارادوکس بس یار مهم اس ت .زی را ب دون آن ،پیون د بین نش انه و موض وع
خودکار می شود و حس واقعیت از بین می رود .بنابراین ،نیروی شاعرانه زبان همان شخص یت ش اعرانه
است و نکته کلیدی ،از نظر یاکوبسن ،درک تناسب نشانه ها و مصادیق است ،یع نی درک رویک رد ش اعر
ب ه زب ان ب ه ج ای رویک رد او ب ه واقعیت . .او نقش ه ه ای زب انی ب رای ش ش عنص ر زب انی «ش نونده»،
«گوین ده»« ،ب افت»« ،پی ام»« ،تم اس» و «ک د» و همچ نین «متقاعدکنن ده»« ،احساس ی»« ،ارج اعی» و
"شاعرانه« ".همدلی» و «چندزبانگی» پیشنهاد می شود.
ادبیات پژوهش
اعتب ارزاده و ف دوی در س ال 1392در پژوهش ی روش ه ای اعم ال خالقیت در تصویرس ازی را م ورد
بررسی قرار دادند ،آنها معتقد بودند که در تصویرسازی برای دس تیابی ب ه ای ده ه ای ن اب بای د از مه ارت
ه ای خالق ه جهت آف رینش آث اری مان دگار به ره گ رفت و ب رای دس تیابی ب ه این مهم تق ویت ص ور ذه نی
صورتگران اهمیت دارد و ایده های که غنی و پرمفهوم باشند در سوابق تاریخی ه نر تصویرس ازی تث بیت
و ماندگار خواهند شد.
رهبرنیا و ثانی در 1387به تبیین مرزهای بین تبلیغات واقع گرایانه ،انتزاعی و تجری دی پرداختن د ک ه ب ا
توجه به تعاریفی ک ه آنه ا از این دس ته بن دی ه ا ارائ ه می دهن د تبلیغ ات واق ع گ را را عکاس ی وف ادار ب ه
موض وع و ب دون دس تکاری می دانن د ،در مرحل ه بع د تبلیغ ات ان تزاعی ق رار دارد ک ه دارای برداش تی
گزینشی از واقعیت است .در آخرین مرحله نیز تبلیغات انتزاعی اس ت ک ه ط راح تبلی غ ارتب اط خ ود را ب ا
واقعیت قط ع می کن د .خ روجی این پ ژوهش از این نظ ر ب ه دس ته تبلیغ ات ان تزاعی تعل ق دارد و بای د ب ه
چهارچوب آن پایبند باشد.
حیدری در 1390در پ ژوهش خ ود ب ه ت اثیر متقاب ل فرهن گ در خالقیت و ان واع خالقیت ه ای ف رهنگی
پرداخت ،او به تعریف خالقیت پرداخته و درب اره نح وه توس عه و گس ترش آن س خن می گوی د و ب ه نح وه
نهادینه کردن خالقیت در ارتباط های فرهنگی می پردازد.
افضل طوسی و طاهری در 1391ب ه تب یین اس تعاره ه ای تص ویری و تجلی خالقیت در تبلیغ ات تج اری
پرداخته اند ،آنها تبلیغات را با انتقال اطالعات م ترادف می دانن د و همچ نین ب ا توج ه ب ه ارزش اقتص ادی
تبلیغات در عرصه تجارت آنها را از ضروریات ارتباطات می دانند و وجود خالقیت را برای پذیرش تبلیغ
در سطح جامعه ضروری می دانند.
شاه بداغ و صالحی در سال 1392در پژوهشی در مورد تبلیغات غیرمتعارف ،ت اثیر این ن وع از تبلی غ را
ب ر ج ذب مخ اطب س نجیدند .در این پ ژوهش آنه ا ب ه تع اریف و ارائ ه راهکاره ای تبلیغ ات نامتع ارف
پرداختند ،این روش به عنوان جایگزینی برا تبلیغات سنتی که برای مشتریان تکراری و خسته کننده هس تند
به کار می رود.
ستاری در 1385روند شکل گیری عکاسی خالق تبلیغاتی را بررسی نموده و یک سری راهکاره ا ب رای
این روش پیشنهاد می دهد.
فدوی در 1385به بررسی ویژگی های هنر تصویرسازی پرداخت و به بررس ی تع اریف و وی ژگی ه ای
این تخصص پرداخت و ارتباطش را با دیگر رشته های هنر تبیین نمود.
نجف بیگی و حسین زادگان در 1390در پژوهشی درباره تاثیرتبلیغات در جهانی شدن و گس ترش اقتص اد
ملی به بررسی مولفه های مربوطه پرداختند و ضمن ارائه تصویری آم اری از ت اثیر تبلیغ ات و پی ام ه ای
فرهنگی در جهانی ش دن اث رات این مس اله و نقش آن در تج ارت جه انی فرهن گ را م ورد بررس ی ق رار
دادند.
نوذری و همکاران در 1392به بررسی محتوای رس انه ای تولی د ش ده در اروپ ا و آمریک ا پرداختن د ،این
پژوهشگران ابتدا از موضعی زبان شناختی این موارد را مورد بررسی قرار داده و سپس وابستگی آنها را
با نظریه های کالن اجتماعی مورد دقت قرار دادند ،و همچنین با استفاده از روش گفتمان انتق ادی ف رکالف
به بررسی محتوای آنها پرداختند.
رهبرنی ا و مهری زی در 1387ب ه بررس ی تبلیغ ات در اعالن پرداخت ه ان د و آن را من وط ب ه شناس ایی
موضوع ،برجسته نمودن آن ،جلب نظر مخاطبان و استفاده از دانش های جامعه شناسی و روان شناس ی را
در راه دستیابی به ارتباط موفق با مخاطبین الزم می دانند.
چیمه به بررسی شگردهای زبانی در تبلیغات خالق پرداخت و اصولی را برای نحوه پ رداخت آرای ه ه ای
زبانی تبلیغاتی مناسب و خالق ارائه نمود .او تبلیغات را ابزاری برای عرضه و فروش بیشتر کاال می داند
که این امکان را فراهم می آورد که در رق ابتی تنگاتن گ در عرض ه محص والت زمین ه ای ب رای انتخ اب
خریدار به وجود آورد.
خالقیت در تبلیغات
خالقیت نیز مهمترین و اساسی ترین توانایی انس ان و ن یز اساس ی ت رین عنص ر خل ق ارزش اس ت ک ه در
تمامی عرصه ه ا و ابع اد زن دگی او نقش تع یین کنن ده ای دارد .خالقیت و نب وغ از ارزش مندترین ص فات
انسانی است .همه علوم ،محصوالت ،فناوریها ،صنایع ،نوآوریها ،اختراعات ،هنرها ،ادبیات ،موس یقی،
معماری و به طور کلی هم ه دس تاوردهای بش ر از آغ از ت ا ب ه ام روز مظ اهر متع دد خالقیت و ن وآوری
هستند .فرهنگ و هستی انسان بدون خالقیت نمی تواند وجود داشته باشد( .سیف)45 :1394 ،
خالقیت مفهومی است که در طول زمان تعاریف آن تغییر کرده و محققین مختلف تعاریف متعددی برای آن
ارائه کرده اند ،اما اشتراکات زیادی با هم دارن د .خالقیت ش امل تولی د چ یزی اص یل و ارزش مند اس ت ک ه
منشأ آن در فرآیندهای خودآگاه و ناخودآگاه انسان است .البته برخی نیز ب ر این باورن د ک ه ج وهره خالقیت
در تولید یک ایده نهفته است و ارزش آن در زمینههای دیگر مانند تجاریسازی ،فرهن گ ،علم ،فن اوری و
سایر زمینهها افزایش یافته است .اما از نظر روانشناختی ،توانایی تقریب ا ً تثبیتش ده ب رای درک و س اخت
ایدههای جدید ،جوهره خالقیت است .از دی دگاه علمی ،محص والت تفک ر خالق گ اهی اوق ات تفک ر واگ را
نامیده می شود .همانند سایر پدیدهها ،هیچ دیدگاه یا تعریف واحدی از خالقیت در علم وجود ن دارد و متن وع
است :فرآیند شناختی ،محیط اجتماعی ،ویژگیهای شخصی ،شادی و چیزهایی مانند نب وغ ،جن ون و ش وخ
طبعی به هم مرتبط هستند( .رجایی)34 :1960 ،
یکی دیگر از توصیفات قابل قبول ،فرآیند فرضیه های متالشی شده است; تفکر خالق زمانی شکل میگیرد
که مفروضات کنار گذاشته شوند و دیدگاه جدیدی که دیگران آن را کشف نکردهاند جستجو کنند .اس تفاده از
قوای ذهنی برای ایجاد یک تفکر ی ا مفه وم جدی د ،خالقیت نامی ده می ش ود .خالقیت مس تلزم وج ود چن دین
صفت به طور همزمان است ،از جمله عقل ،سرسختی ،غ یر متع ارف ب ودن و ظ رفیت تفک ر ب ه ش یوه ای
خاص.
خالقیت خودکار و بی دردسر است و اغلب خود را به صورت تصاویر ذهنی خودانگیخته نشان می دهد.
توصیه های هلم هولتز و واالس به شرح زیر است:
.1برنامه ریزی
-2مدت زمان تأخیر
-3انگیزه
-4بالفعل شدن.
ممکن است این بحث مطرح شود که امروزه تعریف خالقیت ب رای ه ر کس ی غ یر ض روری اس ت ،زی را
طرحهای نوآورانه را میتوان در همه جا یافت ،با این حال یکی از موفقترین راهها برای مه ار خالقیت و
کسب درآم د در تبلیغ ات اس ت .آنه ایی ک ه تبلیغ ات نوآوران ه ارائ ه می کنن د دارای ن وعی "ه وش خالق"
هس تند .خالقیت تبلیغ ات توس ط دو عام ل تع یین می ش ود :واگ رایی و ارتب اط .واگ رایی ب ه تبلیغی اطالق
میشود که اجزای تازه ،متمایز یا منحصربهفرد را در بر میگیرد ،در حالی که مربوط به مناطقی است که
آگهی ویژگیهای مهم ،مرتبط یا سودمند را به بیننده ارائه میدهد( .مرادی و دیگران)181 :1393 ،
اکنون تبلیغات ابزاری است که کسب و کارها و موسسات برای دس تیابی ب ه اه داف ارتب اطی ،اجتم اعی و
تجاری از آن استفاده می کنند .کسب نتیجه موفقیت آمیز از تبلیغات البته من وط ب ه داش تن دانش مناس ب در
مورد بازار ،مشتریان و خواسته های آنهاست .تبلیغات یکی از قابل مشاهده ترین عملیات بازاریابی است و
مفهوم تبلیغات با مفهوم بازاریابی پیوند ناگسستنی دارد .تبلیغات جزئی از فرآیند بازاریابی یک محصول ی ا
خدمات است .به طور ساده ،تبلیغات عبارت است از انتش ار پی امی در م ورد ی ک محص ول ی ا خ دمات از
طریق رسانه های متع دد ب ه منظ ور ت رغیب مخاطب ان ب القوه ب رای خری د آن ک اال ی ا خ دمات( .هیکس و
شوالتز)22: 1394 ،
در مقایسه با بازاریابی ،تبلیغات را می توان زیرمجموعه ای از کل فرآیند اعم از تبلیغات ،ف روش ،توزی ع
و ...در کن ار س ایر روش ه ای بازاری ابی مانن د رواب ط عم ومی ،پیش برد ف روش ،ف روش حض وری و
بازاریابی مستقیم در نظر گرفت( .تریپاتی و نایر )18 :2007 ،در تبلیغات معم والً اه داف متف اوتی دنب ال
می شود که در زیر به بخشی از آنها اشاره می شود:
آگاه نمودن مشتریان در مورد محصوالت و یا خدمات جدید -
آگاه کردن مشتریان از طرز کار و یا قیمت جدید یک محصول -
ایجاد تصویری روشن و قدرتمند از کسب و کار -
ترغیب مشتریان به خرید محصول -
تشویق مشتری برای اتخاذ تصمیم خرید فوری محصول و یا خدمت -
عموما خالقیت و موفقیت یک تبلیغ خ وب را ب ه نک اتی وابس ته می دانن د ک ه در ج دول زی ر مهم ترین این
نکات ذکر شده اند.
جدول :1نکات مهم تبلیغ موفق( ،خداداد حسینی و دیگران )60 :1391
توضیح نکته
تصویر و پیام تبلیغ می باید کامالً خالقانه و ابتکاری باشد بگونه ای که مخاطب در خالق ،ابتکاری و به 1
مورد آن به فکر واداشته شود و هر زمان که محصول موردنظر و یا محصوالت یادماندنی
مشابهی را می بیند به یاد تبلیغ همان بیافتند.
عنوان یک تبلیغ می بایست به گونه ای باشد که خواننده وادار به خواندن ادامه آن عنوان جذاب و متفاوت 2
شود.
متن آگهی باید بگونه ای نوشته شود که مزیت های محصول و یا خدمت را بیان کند. متن آگهی 3
هر جمله از متن آگهی باید بگونه ای باشد که خواننده رغبت نشان دهد که مطالب
بعدی را نیز بخواند .ویژگی بسیار مهم دیگری که در متن آگهی بهتر است رعایت
شود صداقت در متن است .پیام نباید غیر قابل باور باشد .آنچه در پیامتان به مخاطب
ارائه می شود باید در عمل نیز بتوانید آن را به اثبات رسانید.
در انتهای آگهی حتما ً خواننده را با روشی ترغیب به انجام عملی کنید تا در نهایت پیشنهاد فروش غیر 4
منجر به فروش شود .البته هرگز سعی نکنید که سریعا ً مشتری را وادار به خرید مستقیم
نمایید .بعنوان مثال یک موسسه تندخوانی در انتهای آگهی خود خواننده را به یک
سمینار رایگان دعوت می کرد و در آن سمینار در مدت 90دقیقه توضیحات کاملی
در مورد خدمات خود ارائه می داد %40 .از کسانی که در آن سمینار شرکت می
کردند در نهایت در کالسهای تندخوانی ثبت نام می کردند .اگر در انتهای آگهی فقط
شماره تلفن را برای ثبت نام در کالسها داده می شد بی شک تعداد بسیار کمتری در
سمینارها شرکت می کردند.
به طور کلی استراتژی خالقانه یکی از اساسی ترین بخش های طراحی در اس تراتژی تبلیغ ات اس ت .ی ک
تبلیغ خالقانه هنری ،حرفه ای و پر از ایده های تازه است .تبلیغ ات خالقان ه ج ذاب ت ر تلقی می ش ود .هیچ
چ یز م ؤثرتر از تبلیغ ات خالقان ه نیس ت .ب ه خ اطر س پرده می ش ود ،اث ر مان دگارتری دارد و می توان د
طرفداران بیشتری را جذب کند .نگرش تبلیغات و برندس ازی نگ رش خالقیت اس ت( .رین ارنز و س افرت،
)49 :2013
هم برای شرکتهایی که به دنبال تحول تدریجی هستند و هم آژانسهایی که نگران تأثیر آنها ب ر مش تریان
خود هستند ،مهم است که بفهمیم چرا برخی تبلیغات خالقانهتر از دیگران به نظر میرس ند .طب ق تحقیق ات
انجام شده ،تبلیغات تاثیر غیرقابل انک اری ب ر برن دها دارد .ب ا این ح ال ،ت اثیر تبلیغ ات ب ه ن وع پی ام ه ای
استفاده شده و مقدار پول سرمایه گذاری شده بستگی دارد .هنگام ارزیابی ی ک محص ول ،مش تریان از ه ر
دو نش انه داخلی و خ ارجی اس تفاده می کنن د .درک تبلیغ ات ی ک ش اخص ب یرونی کیفیت محص ول اس ت.
(کرمانی و رائو)85 :2000 ،
عصر حاضر ،دوران تغییرات قابل توجه و تحوالت تکنولوژیکی است ،با چارچوب فکری که بر افزایش
اطالعات و توجه به نوآوری در همه بخش ها تاکید دارد .یکی از بزرگان معنوی قرن می نویسد:
«خالقیت تخلیه انرژی از طریق یک تصویر ،مراسم ،آیین ،موسیقی ،سفال ،دید الهام بخش و هر جلوه
دیگری است که باعث آزاد شدن این انرژی می شود» .این یک بخش خالق است و خالقیت ممکن است
نقش مهمی در همه سیستم ها و برنامه ها داشته باشد .جالب است که مهمترین این مفاهیم در صنعت
تبلیغات به عنوان 10اصل تبلیغاتی شناخته می شود که شامل موارد زیر است:
.1قانون کمال و مطلوبیت
.2تحلیل مثبت و منفی
.3راه حل های ابداعانه استاندارد
.4کمپین تبلیغات تریزی سیستم چهار مرحله ای بازاریابی و تبلیغات تریزی
.5کمپین تبلیغاتی ستاره ای
.6سی و نه پارامتر مهندسی بازاریابی و تبلیغات خالق
.7چهل اصل مهندسی تبلیغات و بازاریابی خالق
.8هشت ضلعی تبلیغات تریزی
.9ماتریس تناقض ها
.10ابزارهای اضافی تبلیغت تریزی (روستا و خویه)12 :1394 ،
تصویرسازی تبلیغاتی
تصویرسازی نوعی کار تجسمی خالقانه است که موضوع یا روایتی را به صورت تصویری تجسم میکن د
و به زیرشاخههای هنرهای تجسمی تعلق دارد .این تخیل و داستان را میتوان از طریق داستانها ،شعرها،
مقاالت روزنامهها و رمانها و همچنین تبلیغات ،سرگرمیها و شکلها و فرمهای اشیا و لباسها بیان کرد.
یک نقاشی روایی یک تصویرسازی است .تجسم متون; می توان آن را با متن یا ب دون متن اس تفاده ک رد و
می تواند متوالی یا یک تصویر باشد .تفاوت اساسی بین تصویرسازی و نقاشی در این است ک ه ب رای ی ک
کاربرد خاص و با در نظر گرفتن مخاطب و مشتری در نظر گرفته شده است و از این نظر مش ابهت ه ای
زیادی با طراحی گرافیکی دارد( .اسفندی)35 :1392 ،
تصویر :2تصویرسازی تبلیغاتی؛ تبلیغ چاشنی فست فود ،منبع ideyab.com
امروزه تصویر محیط انسانی اطراف افراد را احاطه کرده و در کنش ه ای اجتم اعی آن ه ا نقش مح وری
دارد .همانطور که زبان و نوشتار از عناصر ارتباط انسان با یکدیگر هستند ،تص ویر ن یز ب ا وی ژگی ه ای
منحصر به فرد خود ،بدون محدودیت زمانی و مک انی ،نقش مهم و کلی ت ری را در ارتباط ات انس انی ایف ا
می کند .تصویرگران به ظریف ترین نکات محیط زندگی خود توجه می کنند که شاید بسیاری از محقق ان و
اندیشمندان علوم نظری به آن دست نیافتند .تصویرگر ب ا خل ق تص اویر آموزش ی و علمی اف راد جامع ه را
نسبت به دنیای اطراف خود حساس می کند .یک تصویرگر اختصاصی تالش می کند تا کاری خلق کند ک ه
همیشه خالقانه و مبتکرانه باشد و سرشار از تکنیک ها و تکنیک های اج رایی جدی د باشد .یکی از اه داف
تصویرگران ایجاد جامعه ای سالم است که در آن اشکال و رنگ ها بیانگر درد هس تند .این جامع ه اس ت و
خط وط ن یز ب رای بی ان احساس ات و ایج اد رواب ط عمی ق بین اف راد جامع ه عم ل می کنند .تصویرس ازی
میتواند اشکال مختلفی داشته باشد ،مانند :تصاویر و نقاشیهای روی جلد کتابهای کودکان یا بزرگساالن،
نقاشیهای روی بیلبوردها و اقالم تبلیغاتی ،کمیکها ،طرحهایی برای بیانیههای مطبوع اتی و تص اویر در
مجالت و روزنامهها .همچ نین ب ه تصویرس ازی فولکل ور ،تصویرس ازی آموزش ی ،تصویرس ازی ف نی و
تصویرسازی کاربردی نیز اشاره شده است ک ه بیش تر آنه ا ب ه محی ط زیس ت جوام ع بش ری می پردازن د.
تصویرس ازی نقش مهمی در بازاری ابی دارد و اغلب در ارتب اط ب ا تبلیغ ات اس تفاده می ش ود( .س یمپون،
)146 :2009
تصویرگر از عناصر بصری برای بیان ایده ها و برداشت های خود بهینه استفاده می کن د .تص ویرگر بای د
در ایجاد تصویر و رعایت اصول آن ،سلیقه های متنوع مشتریان و افکار عم ومی را رع ایت کن د و س عی
کند پیام هایی را که نسبت به موضوع و محتوای فکری و شکل و قالب افکار خود دارد ،منتق ل کن د .ب رای
انتقال بسیار غنی و ارزشمند هستند .و با رعایت کامل اصول زیبایی شناسی ارائ ه دهی د .در گذش ته و قب ل
از ظهور هنرهای کاربردی ،فعالیت برخی از هنرمن دان عم دتا ً در زمین ه چ اپ ب وده و تص ویرگران تنه ا
تصویرگران صنعت چاپ بودند .اما اکنون این هنرمن دان در زمین ه ه ای مختل ف تصویرس ازی می کنن د.
علیرغم اینکه هرکدام از ابزارها و روش های اجرایی خاصی استفاده می کنند ،نقطه مشترک بین آنها بی ان
بصری است .بهره برداری از همه امکانات در هنر تصویرسازی منجر ب ه ان واع و اقس ام تخص ص ه ا و
روش ها در این هنر شده است که با گسترش تکنولوژی روز به روز به این شاخه ها افزایش یافته و منجر
به پیدایش تکنیک های بدیع و نوظهور شده است.
هنرمندان عالوه ب ر تصویرس ازی کتابه ا و نش ریات ،پوس ترهای تج اری ،گرافی ک فیلمه ای متح رک و
بیلبوردهای تبلیغاتی رایانهای میسازند .به طور کلی ،تصویرسازی تصویری موضوعی اس ت ک ه اج زای
بصری را به شکلی زیبا در هم می آمیزد و نشان می دهد تا حوزه محت وا را به تر ب ه تص ویر بکش د و در
نهایت درک بهتری داشته باشد .هنرمندی با تخی ل و ای دههای س ازنده میتوان د پیامه ای درونی خ ود را در
راستای آرمانهای اجتم اعی از دنی ای درون ب ه دنی ای ب یرون منتق ل کن د .تص ویرگر ب ا تحقی ق در م ورد
زندگی و فرهنگ جامعه خود ،نحوه پوشاندن لباس ،رنگ ص ورت ،آداب و رس وم ،ق وانین و غ یره را می
آموزد و این عناصر را در تصاویر خود می گنجاند( .اسفندی)35 :1392 ،
تصویرگر می تواند یک روانشناس و جامعه شناس هنری باشد که متوجه شود ایده ها و تصورات دقی ق از
باالی تصویر او ناخواسته انجام شده است که می تواند نظم اجتماعی جامعه را به هم بزن د و ب ه احساس ات
عمومی آسیب برساند .تصویرگر همچنین ممکن است احساسات زیربنایی خود را در مورد هنر خ ود بی ان
کند ،که در جهت ی ابی و درم ان چ الش ه ای روانی و ع اطفی خ ود اهمیت دارد( .کرم انی ن ژاد،1385 ،
)106
استفاده از تصاویر بصری در تبلیغات تجاری و بسته بندی محصوالت برای جذب مش تریان و تش ویق آنه ا
ب ه خری د اقالم ی ک اس تراتژی گس ترده اس ت .اک ثر این تص اویر ب ا اس تفاده از تکنی ک ه ای عکاس ی ی ا
تصویرسازی ساخته شده اند .اگر تنها چند گزینه وجود داشته باشد ،خریداران تمایل دارند ب ا ه ر کس ی ک ه
مناسب به نظر می رسد تماس بگیرند .افراد ممکن است به طرق مختلف از بس ته ن رم اف زاری ک امالً آگ اه
شوند .استفاده از طرحها ،تصاویر یا تکنیکه ای مختل ف تصویرس ازی یکی از روشه ای آش کار ک ردن
محتوای بسته است ،یا ممکن است از ساختارهایی استفاده کند که تمام یا بخش ی از کااله ا را ب ه نح وی در
معرض دید مشتریان قرار دهد .در شرایط خاصی تصویر طبیعی محصول بر روی بسته بندی مواد غذایی
و تنقالت نمایش داده می شود و توجه خریداران را به خود جلب می کند( .محمدی)67 :1391 ،
در یک تصویرسازی حرفه ای ،جزئیات یا مزایای محصول را می توان بهتر از عکس نشان داد .ح تی در
برخی موارد می توان از طبیعت دور شد و از تکنیک ها و روش ه ای مختل ف ب رای ارائ ه تص ویری ن ه
چندان طبیعی از محصول یا موارد استفاده آن استفاده کرد که این خود می توان د ب ه ارزش ط رح بیافزای د.
در بسیاری از موارد که شکل و ظاهر محصول چندان اهمیتی در کیفیت و ک ارایی آن ن دارد ،می ت وان از
طرح های انتزاعی و طرح های متنوع استفاده کرد .بازنمایی در عکاسی به صورت مکانیکی به دست می
آید و شباهت تصویر با موتیف بسیار زیاد است ،با این حال مستندسازی و مرجع واقع گرایی همیش ه ه دف
اصلی نمایش روی بسته بندی محصول نیست .وقتی هنرمند فرمهای آشنا را به تصویر میکشد ،میتواند به
تصویر متعارفی که بیننده در ذهن دارد تکیه کند و با فاصله گرفتن از آن تصویر متعارف ،تنش ایجاد کن د.
همه اشکال تنش محصول تغییر شکل میدهند ،اما این استرس به دلی ل حض ور ض منی ی ک پای ه معم ولی
ایجاد میشود که یک شکل از آن فاصله گرفته است ،به طوری که تصویر میتواند کم تر از پای ه معم ولی
واقعیت بصری فاصله بگیرد .بنابراین تصویرس ازی همیش ه این م زیت را دارد ک ه تنش و ق درت بص ری
بیشتری دارد که در برخی موارد می تواند برای تبلیغات مفید باشد .این وی ژگی ک ه در اغ راق قاب ل توج ه
است ،همچنین می تواند برای نشان دادن بهتر ویژگی ها استفاده شود( .آرنهایم)542 :1386 ،
هنگامی که به یک نقاشی متصل می شویم ،گاهی اوقات ردیابی واقعی یا مجازی ب ودن آن را از دس ت می
دهیم و تمایز بین اصل و فرع را نادیده می گیریم .نکته شگفت انگیز این است که وقتی عکس یک دست را
با کارتونی از همان دست مقایسه می کنیم ،می بینیم که عکس واقعی تر از کارتون است .با این حال ،اک ثر
مردم قبل از تشخیص عکس ،تصویر یک دست را به شکل کارتونی شناسایی می کنند( .ض یمران،1383،
)65
تصاویر تبلیغاتی با عکاسی تبلیغاتی متفاوت است زیرا به شما امکان می دهد آزادانه تر موضوع را کش ف
و ضبط کنید و همچنین سادگی و منطق بصری را در صورت نیاز تنظیم کنید .با باز نگه داشتن فضایی بر
روی سطح تصویر و به کارگیری اشکال درشت و ظری ف ،ه ویت ف رم ه ا ب ه آس انی ش ناخته می ش ود و
معنای آنها درک می شود ،همان گونه که منطق بصری بر تصویرسازی و رع ایت انس جام بین جنب ه ه ای
مختلف تصویر حاکم است .هستند .محتوای پیام را می توان سفارشی کرد( .اسفندی)38 ،1392،
اکثر شعارهای پست مستقیم این روزها به چشم و افکار مخاطب بی توج ه و بی توج ه ش ده ان د و تص اویر
تبلیغاتی برای هدف تبلیغات غیرمستقیم جای خود را در بین پروژه های تبلیغاتی باز کرده اند و به این دلیل
که برای این هدف ساخته شده اند .بازاریابی به شیوه ای غیر مزاحم و گسسته بس یار مهم اس ت .از آنج ایی
که تاکید در این تعریف بر تبلیغات و ایده پنهان تبلیغات است ،تکنیک های تصویرسازی بی تاثیر هس تند و
برخالف سایر تصویرسازی ها (مانند تصویرسازی کتاب کودک که بخش قاب ل ت وجهی از آن ف نی اس ت)،
ایده ها و افکار فضا را به جای تصاویر در تصویرسازی های تبلیغاتی ایجاد می کنن د .طبیعت ا ً ه ر چ ه این
تصور و تفکر از سطحی نگری و سطحی نگری پرهیز کن د ،مقب ولیت بیش تری خواه د داش ت .البت ه نبای د
فراموش کرد که ضمن اینک ه این تص ور و تصویرس ازی نبای د س طحی باش د ،از درک مخ اطب ن یز دور
نباشد و به نوعی او را با «معما» مواجه کند( .آقافیشانی)14 :1392 ،
تصویرسازی تبلیغاتی از سه جهت با پوسترها و بیلبوردهای تبلیغاتی متفاوت است .برای شروع ،پیام خ ود
را با ظرافت بیشتری نسبت به یک بنر تبلیغاتی منتقل می کند .دوم اینکه در پوسترهای تبلیغ اتی انتخ اب و
چیدمان اجزای بصری وابس ته ب ه ش عار (ش عار تبلیغ اتی) اس ت ام ا در تصویرس ازی تبلیغ اتی نی ازی ب ه
پوشاندن تصویر شعار نیست .ثالثا ً تصویرسازی تبلیغاتی با شکل تبلیغات مرتبط است ،ام ا پوس تر تبلیغ اتی
با تمامی تکنیک های تبلیغاتی (تداعی ،مقدماتی و )...مناسب است( .بورک)17 :1378 ،
نتیجه گیری
امروزه تصویر محیط پ یرامون انس ان را احاط ه ک رده و در فع الیت ه ای اجتم اعی او نقش اساس ی دارد.
همانطور که گفت ار و نوش تار از عناص ر ارتب اط انس ان ب ا یک دیگر هس تند ،تص ویر ن یز ب ا وی ژگی ه ای
منحصر به فرد خود ،ب دون مح دودیت زم انی و مک انی نقش مهم و کلی ت ری در ارتباط ات انس انی دارد.
عصر حاض ر ،عص ر تغی یرات و دگرگونیه ای ش گرف فن اوری اس ت ،عص ری ک ه س اختار فک ری آن
سرشار از اطالعات عمیقتر و توجه به خالقیت در همه زمینهها است .بررسی تبلیغات و ایج اد ای ده ه ا و
نوآوری های جدید در سطح ملی باعث رشد صنایع ،افزایش تولید داخلی ،افزایش صادرات و ...می ش ود.
این امر می تواند در بهترین شرایط منجر به رضایت و توجه مش تری و اف زایش ف روش و تع داد مش تریان
شود .با استفاده از هنر تصویرسازی ،با وارد کردن عناصر و عناصر تصویرسازی به تبلیغ ات ،می ت وان
جذابیت بصری ،مفهوم و تاثیرگ ذاری آن را اف زایش داد و تبلیغ ات خالقان ه ت ری ایج اد ک رد .ب ا توج ه ب ه
رویکرد پژوهش ی یع نی نظری ه پی ام یاکوبس ن ،ب ه نظ ر میرس د ک ه اس تفاده از تکنیکه ای ه نری مانن د
تصویرسازی ،شخصیت شاعرانه و غیرمستقیم پیام را افزایش میدهد و از س طح ارتب اط روانش ناختی ب ا
مخ اطب فرات ر میرود و ک دهای پیچی دهتر ،ج ذابتر و معن ادارتر میش ود . .ایج اد ش ده .عالوه ب ر این،
تصاویر با طنز و داستان سرایی این رابطه را صمیمیتر کرده و به معنی دار شدن تبلیغات کمک میکند.
منابع
.1آرنهایم ،ردلف) ،(1386هنر و ادارک بصری:روان شناسی چشم خالق ،ترجمه مجید اخگر،
سمت ،تهران.
.2آقا فیشانی ،تیمور .)1392( .خالقیت و نوآوری در انسان ها و سازمان ها» انتشارات ترمه،
اصفهان.
.3ابولحسنی چیمه ،زهرا( .)1378شگردهای زبانی در تبلیغات ،نشریه نامه فرهنگستان شماره .6
.4اسفندی ،پژمان .)1392 ( .تصویرسازی تبلیغاتی .فصلنامه هنرهای تجسمی ،شماره .21
.5افضل طوسی ،عفت السادات و طاهری ،محبوبه .)1391( .استعاره تصویری ،تجلی خالقیت در
تبلیغات تجاری ،دوفصلنامه علمی پژوهشی نامه هنرهای تجسمی و کاربردی ،شماره ،10پاییز و
زمستان ،91صص .121 - 107تهران.
.6اوژان ،فائزه و نعمتی ،حسن .)1391( .هنر خالقیت در صنعت و فن .انتشارات امیر کبیر ،
تهران.
.7بورک ،ویلیام ( .)1378فنون تصویرسازی .مترجم نعمتی ،فرزانه ،نشر ثالث .تهران.
.8خداداد حسینی و دیگران .)1391 (.راهکارهای تصویرسازی موفق ،نشر فرهنگسرای میردشتی،
تهران.
.9حیدری ،غالمحسین .)1390(.فرهنگ خالقیت و خالقیت فرهنگی .نشریه ابتکار و خالقیت در
علوم انسانی ،سال اول ،شماره دوم ،بهار و تابستان ،22 ،90صص ،88-58تهران.
.10رجایی ،حمید .)1393( .اندیشیدن با تفکر جانبی ،نشر فارس ،شیراز.
.11رهبرنیا،زهرا و مهریزی ثانی .)1387( .راهبردهای تبلیغات در اعالن ،نشریه هنرهای زیبا،
شماره ،36زمستان ،87صص .100-87تهران.
.12رهبرنیا ،زهرا ،مهریزی ،سمیه .)1387(.تبیین مرزهای بین تبلیغات واقع گرایانه ،انتزاعی و
تجریدی ،نشریه هنرهای زیبا ،شماره ،33بهار ،1387صص .94-85تهران.
.13روستا ،احمد و خویه ،علی ( )1394تبلیغات تریزی ،موسسه خدمات فرهنگی رسا،
.14ستاری ،محمد .)1385(.عکاسی خالق تبلیغاتی در ایران ،نشریه هنرهای زیبا ،شماره ،25بهار
.1385
.15سیف ،علی اکبر .)1394( .روانشناسی پرورشی نوین .نشر دوران ،تهران.
.16شاه بداغ ،نازنین و صالحی ،سودابه .)1392(.تبلیغ ات غیرمتع ارف محیطی :محی ط ع املی ب رای
غافلگیری و جذب مخاطب ،نامه هنره ای تجس می و ک اربردی ،ش ماره ،11به ار و تابس تان ،92
صص .117-103تهران.
.17ضیمران ،محمد .)1383( ،درآمدی بر زیبایی شناسی هنر ،نشر چشمه ،تهران.
.18فدوی ،سیدمحمد( .)1384ویژگی های هنر تصویرسازی ،نشریه هنرهای زیبا ،شماره ،24
زمستان .1384صص ،89-86تهران.
.19فدوی ،سید محمد ،اعتبارزاده ،معصومه( .)1392شیوه های اعمال خالقیت در تصویرسازی،
فصلنامه علمی پژوهشی هنرهای تجسمی نقش مایه ،سال پنجم ،شماره چهاردهم ،بهار .92تهران.
.20کرمانی نژاد ،فرزاد ( .)1385نگاهی به طراحی بسته بندی ،نشر کاربن ،تهران.
.21محمدی ،مسعود .)1391( ،بازاریابی و تبلیغات ،نشر نگاه تازه ،تهران.
.22مرادی ،محمود ،اکبری ،محسن و خورسندنژاد ،آرزو و هشیوار ،رقیه .)1393(،مطالعه تجربی
تأثیر خالقیت در تبلیغات بر قصد خرید :نقش واسطه گرایش به تبلیغ و گرایش به برند ،فصلنامه
علمی -پژوهشی تحقیقات بازاریابی نوین ،سال چهارم ،شماره چهارم ،شماره پیاپی (، )15زمستان
.1393
.23نج ف بیگی ،رض ا و حس ین زادگ ان ،زه ره .)1390(.جه انی ش دن و تج ارت کااله ای ف رهنگی
کشور ،فصلنامه تجارت ،دوره دوم ،شماره .13
.24نوذری ،حمزه و همکاران .)1392(.سودمندی گفتمان انتقادی فرکالف در تحلیل مون تولیدشده
رسانه ای با محوریت بحران اقتصادی و اجتماعی اروپا و آمریکا .نشریه علمی پژوهشی مطالعات
و تحقیقات اجتماعی در ایران ،دوره دوم ،شماره ،1بهار ،1392صص .176-153تهران.
.25هیکس ،راجر و شوالتز ،فرانس .)1394(.عکاسی و تبلیغات؛ راهنمای جامع و کاربردی تکنیک
های عکاسی ،نشر فخراکیا ،تهران.
26.Kirmani, a, & rao, a. (2000). No pain, no gain: a critical review of the
literature on signaling unobservable product quality. Journal of marketing,
64(april).
& 27.Reinartz w, saffert p. (2013). Creativity in advertising: when it works
when it doesn’t, Harvard business review.
28.Simpon, lan. (2009). The new guide to illustration, chartweel publishers.
29.Tripoty, Rahul & Nier, din. (2007). New techniques for marketing,
management magazine, n.23. Delhi.