Professional Documents
Culture Documents
ძიება გვერდზე
ძიება საიტზე
დიდი იოსები
დიდოსტატის კონსტანტინეს მარჯვენა
პროლოგი
ახალ წელს მცხეთაში იყო ტაძრეულითურთ გიორგი, კათალიკოსმა მელქისედეკმა უთენია მელქისედეკ I -
უკვლია, საწოლის დარბაზს მოადგა ოქროითა, ვერცხლითა და ბროწეულებით გავსილი საქართველოს
ხონჩით, კლარჯეთიდან ჩამოტანილი ძელიცხოვლის ჯვარი მიართვა, პატიოსანის თვლებით კათალიკოს-პატრიარქი
მოოჭვილ ლუსკუმაში ჩადებული, და ძვირფასი ხატი ამინაშატისა. 1010-1033წწ-ში. „მატიანე
ქართლისაში“
დილიდანვე ეწვიენ მეფეს ერისთავნი, ზვიად სპასალარი და მსახურთუხუცესი, ვკითხულობთ: „მოკვდა
მანდატურთუხუცესი და მსაჯულთუხუცესი, ეზოსმოძღვარი და ჩუხჩარხი, მოლარეთუხუცესი და კათალიკოზი სვიმონ და
მეღვინეთუხუცესი. მენადირეთუხუცესმა სამი ქორი მიართვა ფოლადისფერი, შვიდი დასვა ამან მეფემან
შავარდენი ლაზიკიდან ჩამოყვანილი, ერთი თავიც ველური ეშვისა სავსებით მოოქროვილი. (ბაგრატ III) დ ი დ ე ბ უ
ლ თ ა კ ა ც თ ა შ ვ ი ლ ი,
მეყვისი (თავისიანი) და
გაზრდილი თვისი
მელქისედეკ
კათალიკოზ -
პატრიარქად“.
დიპლომატიური მიზნით
არაერთგზის ყოფილა
კონსტანტინოპოლს. მის
სახელს უკავშირდება
საქართველოში
პატრიარქობის
დაწესება.
დაკრძალულია
სვეტიცხოვლის
ტაძარში. ზვიადი -
„ზვიად ერისთავი
ცნობილი ისტორიული
პირია, გიორგი
პირველის
თანამებრძოლი. მას
იხსენიებს „მატიანე
ქართლისა“ და სუმბატ
დავითის ძე („ცხორება
და უწყება
ბაგრატონიანთა“).
შორენა
კოლონკელიძისა და
მისდამი მეფის უსამანო
სიყვარულის შესახებ
არაფერია თქმული
ისტორიულ წყაროებში...
სამაგიეროდ, ცნობილია
მეფე გიორგის „სხვა
ცოლის“ შესახებ...
ოვსთა მეფის მშვენიერ
ასულს - ალდეს
დაუპყრია მისი გული და
გონება. დიდი
სიყვარულითაც
ჰყვარებია და ვაჟიც
შესძენია მისგან,
სახელად დემეტრე.
აფხაზეთში,
ანაკოფიაში (ახალი
ათონი) მიუჩენია
მათთვის ადგილი...
საუკუნე-ნახევრის
შემდგომ სწორედ
დემეტრეს
შთამომავლად
მოგვევლინება
სწორუპოვარი თამარის
რაინდი მეუღლე, დავით
სოსლანი.
მერემეთუხუცესმა და სამმა ერისთავმა შვიდ-შვიდი ცხენი თვითეულთა.
ერისთავებმა ისრებიც მოართვეს მეფეს, მსხვილნი ბოძალნი დიდნადირთათვის, ქეიბურნი
მხეცთათვის, ხარჩა და ქიბურჯი ფრინველთათვის, დიდ-დიდნი კაპარჭნი საომარნი.
მოიდო მთელი კონა ისრებისა ბანჯგვლიანმა მამამზე ერისთავმა, რომელსაც ლომკაცად
უხმობდნენ თავისი დიდი ანაგობისა და ვაჟკაცობის გამო, ჭრელი და მჭრელი თვალები
ისარივით მიაჭდო ტახტზე მჯდომარეს და წარმოსთქვა:
«მრავალჟამიერ ჰყოს დამბადებელმან ყოველთამან მეფობა შენი და ისარნი ესე გულსა შინა
განერთხოს მეფობისა შენისა ორგულსა. წყეულიმც იყოს ყოველი გულბოროტი და
ქვეგამხედვარი ტახტისა შენისაი». გიორგი მდუმარე იყო ბუნებითგანვე, კაცი არამეტყველი,
მაგრამ ფრიად დაკვირვებული. მან ხმალივით შეაგება მზერა ისრიმისფერ თვალებს,
დაფანჩვულ, თეთრ წარბებქვეშ თრითინებსავით აწრიალებულთ, შემდგომ ამისა,
სპასალარისაკენ გადაიტანა მზერა.
თავმოდრეკილი იდგა ზვიად სპასალარი, წარბშეუხრელად ისმენდა მამამზის სიტყვებს და
აგურის იატაკს დასჩერებოდა რაღაც უცნაურ ფიქრში წასული. უზარმაზარი ხმლის ვადას
მოსჭიდებოდა მისი ფაჩვუნიერი მარჯვენა. (ყველანი უხმლოდ იდგნენ გარშემო, მხოლოდ მას
ერტყა დარბაზობის დროს ფოლადის ჯავარდენი).
პურობა მოთავდა და ნადიმი დაიწყო თუ არა, მონადირეთუხუცესმა, ბაზიერებმა და მარეკებმა
ერისთავების მიერ მორთმეული ცხენები წაასხეს მეფის ნაკრძალში, ხმლით დააყრევინეს
თავები და ნაკრძალი გამოჰკეტეს ირგვლივ.
ღამემ შემოუსწრო ნადიმს, მემაშხალეთა მაშხალები აანთეს, მეჭურჭლეთ სამაშხალე ქონი და
ალყა შემოზიდეს დარბაზში.
მეფეს მოლხენა ეწადა იმ საღამოს, მაგრამ სპასალარის მოწყენით მდუმარებამ გუნება
გაუფუჭა ანაზდად.
ნაშუაღამევს გაიყარნენ დარბაზისერნი, ორი მემაშხალე ანთებულის მაშხალებითა
კათალიკოსს წარუძღვა წინ, თითო-თითო სამთავე ერისთავთა.
მეფემ ღამენებისა უსურვა სტუმრებს, ზვიადს წამუყო, მემაშხალენი დაითხოვა და წინ დაისვა
სპასალარი.
სრული მყუდროება სუფევდა დარბაზში, თაფლის სანთლები ბჟუტავდნენ ნიშებში,
ნასამურევზე ლოყები შეფაკლოდა ჭაბუკ მეფეს, მაგრამ უგუნებობა ვერ დაეთრგუნა ღვინოს.
მცირე ხანს იდგნენ ორივენი ასე მდუმარედ. ჭოტის ხმა მოდიოდა კათალიკოსის ბაღიდან,
გუშაგები ჰყივოდნენ უვარსკვლავო ღამეში.
თავი აიღო გიორგიმ, ჯიქურად შეხედა სპასალარის შავადშეყრილ წარბებს და უგუნებობის
მიზეზი ჰკითხა.
არ მინდოდა ახალ წელს უხიაგ ამბავთა მოხსენება მეფისათვის, თავი იმართლა ზვიადმა, აწ
შუაღამე გადასულიაო და ამიტომაც უამბო შემდეგი: სწორედ წინა დღით მსტოვარებს
უცნობებიათ აქ მოთხრობილი მისთვის:
კვეტარის ერისთავს თალაგვა კოლონკელიძეს ძალით უთაყვანებია ფხოველნი და დიდონი, ფხოვი - ფხოეთი -
მათ აჰყოლიან ძურძუკნი და ღალღაი და ის თემები, რომელნიც ტილიჭამიათა მეზობლად ისტორიულ-
ბინადრობდნენ მაშინ. გეოგრაფიული მხარე
აღმოსავლეთ
საქართველოში,
არაგვის ხეობაში,
ფშავისა და ხევსურეთის
უძველესი
სახელწოდება. IV ს-ში
ქართველთა
განმანათლებელმა
ნინომ ფხოველებს, სხვა
მთიელებთან ერთად,
ქრისტიანობა უქადაგა.
XI ს-ში ფხოვი კვეტერის
საერისთავოში
შედიოდა. თამარის
მეფობის უკანასკნელ
წწ-ში (XIIIს-ის
დასაწყისი) ფხოვი
დიდოეთთან ერთად
აჯანყდა მთიელთა
გაქრისტიანება-
ფეოდალიზაციის
წინააღმდეგ. აჯანყება
ივანე მხარგრძელმა
ჩაახშო (ქსე, ტ.X, თბ.,
1986, 439).
არაგვის ხეობაში შემოჭრილან საერთო ჯარით; ციხეებს შემოწყობიან, უბრძოლველად
გაუტეხიათ ციხისთავები, რადგანაც ყველგან შინაკაცები ჰყოლიათ წარმართთაგანნი თურმე.
მამამზე ერისთავის ერთადერთი ვაჟი ჭიაბერი გუდამაყარში შებრძოლებია კოლონკელიძეს,
მაგრამ უვნებლად უკუქცეულა და ქორსატეველას ციხეში ჩაკეტილა მცირედის ჯარით.
არც ის დაუმალავს ზვიად სპასალარს, ამ შეტაკებისას მხოლოდ ცამეტნი ფხოველნი
დაუკოდნიათ ისრით და შვიდნი არაგველნი საკმაოდ მსუბუქად.
შემდგომ ამისა, შესევია თურმე კოლონკელიძე თავის ლაშქრით არაგვის ხეობას, ეკლესიები
გადაუბუგავს, ხატები შეუმუსრავს, ხუცები და ბერები სამრეკლოზე დაუკიდნია თოკით,
ბორცვებზე ბომონები აღუმართავთ კვლავ, არაგველებიც შეერთებიან ფხოველთა და მათთა
მიმყოლთა, ღამეები უთევიათ კერპებისათვის, ძენი და ასულნი შეუწირავთ უძველესს
წესისამებრ.
სამი დღე და ღამე როკავდნენ თურმე ბომონების წინაშე და გამარჯვებას ზეიმობდნენ ლუდით
გალეშილი ბრბოები.
ეს მომხდარა სწორედ იმ დღეს, როცა მამამზე ერისთავი მეფესთან სადარბაზოდ გამოემართა.
თავი ჩაჰქინდრა გიორგიმ პირველმა, ამ ამბის შემცნობმა. თვალწინ დაუდგა მამამზე
ერისთავის ისრიმისფერი თვალების ყალბი ციმციმი. როგორი ნირშეცვლილი ეჩვენა მას
მამამზე ერისთავი იმ წუთში? ნუთუ მამამზე იყო იგი, თუ სატანა ჩასვლოდა მას გვამში?
მერმე ვინ?
ბაგრატ კურაპალატის განუყრელი მეგობარი, ფადლონ ამირასთან ომებში, შირიმნის
ბრძოლაში გიორგისთან ერთად მრავალი ჭირის გადამხდელი.