‫دانشگاه فردوسي مشهد‪ ،‬دانشكده مهندسي‪ ،‬گروه مكانيك‬

‫مدرس‪ :‬محمود شريعتي‬

‫)استاد دانشگاه فردوسي مشهد(‬

‫بهمن ماه ‪١٤٠٠‬‬

‫ويرايش پنجم‬

‫دانشگاه فردوسي مشهد‪ ،‬دانشكده مهندسي‪ ،‬گروه مكانيك‬ ‫‪2‬‬

 ‫‪ -١-٢‬انتشار يك پالس تنش فشاري در يك ميله بلند‬

‫توجه ‪ :‬در تحليل پيش رو اثرات كرنش عرضي‪ ،‬اينرسي‪ ،‬نيروي گرانش و ميرايي صرفنظر مي‬
‫شود‪ .‬براي اين تحليل ساده ﻻزم است كه طول موج پالس تنش حداقل ‪ ٦‬برابر بزرگتر از ابعاد‬

‫سطح مقطع ميله باشد‪.‬‬

‫‪ u‬تغيير مكان و ‪ v‬سرعت موج مي باشد‬
‫فرض كنيد موجي از سمت چپ ميله‬
‫به سمت راست در حال انتشار مي باشد‪.‬‬

‫دانشگاه فردوسي مشهد‪ ،‬دانشكده مهندسي‪ ،‬گروه مكانيك‬ ‫‪3‬‬

 ‫براي بدست آوردن معادله هاي حركت سيستم‪ ،‬از قانون دوم نيوتون استفاده مي كنيم‪:‬‬

‫الماني از ميله را درنظر بگيريد‬

‫معادله حركت‬
‫)‪(١-٢‬‬

‫)‪(١-٢‬‬

‫)‪(٢-٢‬‬ ‫از طرفي براساس قانون هوك داريم‪:‬‬

‫عﻼمت‪(٢-‬‬
‫منفي بدليل آن است كه موج تنشي‪ ،‬فشاري است‪.‬‬ ‫)‪٢‬‬

‫دانشگاه فردوسي مشهد‪ ،‬دانشكده مهندسي‪ ،‬گروه مكانيك‬ ‫‪4‬‬

 ‫با تركيب روابط ‪ ١-٢‬و ‪ ٢-٢‬داريم‪:‬‬

‫)‪(٣-٢‬‬

‫يا‪:‬‬

‫)‪(٤-٢‬‬

‫سرعت انتشار موج طولي مي باشد‪.‬‬

‫‪ ‬همچنين مشاهده مي شود كه سرعت موج به مدول يانگ و چگالي ماده وابسته است‪.‬‬
‫به منظور روشن شدن مطلب بايد معادله موج حل شود كه در ادامه به حل آن مي پردازيم‪.‬‬

‫دانشگاه فردوسي مشهد‪ ،‬دانشكده مهندسي‪ ،‬گروه مكانيك‬ ‫‪5‬‬

 ‫‪ -٢-٢‬حل معادله هاي موج‬

‫معادله موج كه در قسمت قبل بدست آورده شد به صورت زير است‪:‬‬

‫طبق روش حل داﻻمبر‪ ،‬پاسخ هاي معادله فوق به صورت زير است‪:‬‬

‫)‪(٥-٢‬‬

‫كه در آن ‪ f‬و ‪ F‬توابع دلخواه هستند كه خود و مشتقات اشان تا مرتبه ‪ ٢‬پيوسته و همگرا مي باشند‪.‬‬

‫توجه ‪ :‬توابع ‪ f‬و ‪ F‬مي توانند به صورت ‪ sin(x±ct) , exp(x±ct), (x±ct)n‬باشند‪.‬‬

‫دانشگاه فردوسي مشهد‪ ،‬دانشكده مهندسي‪ ،‬گروه مكانيك‬ ‫‪6‬‬

‫تمرين تحويلي‪ :‬نشان دهيد پاسخ حل داﻻمبر در معادله موج صدق مي كند؟‬

‫دانشگاه فردوسي مشهد‪ ،‬دانشكده مهندسي‪ ،‬گروه مكانيك‬ ‫‪7‬‬

‫براي بررسي بيشتر حاﻻت مختلف موج ايجاد شده‪ ،‬حالتي را در نظر مي گيريم كه تابع دلخواه‬
‫‪ F‬برابر با صفر باشد‪ .‬در نتيجه‪:‬‬
‫)‪(٦-٢‬‬

‫براي بدست آوردن سرعت انتشار موج‪ ،‬پيشاني موج را در نظر بگيريد‪ .‬در لحظه ‪ t = t1‬پيشاني‬
‫موج در نقطه ‪ x = x1‬و در لحظه ‪ t = t2‬در نقطه ‪ x = x2‬خواهد بود‪ .‬بنابراين سرعت انتشار موج‬
‫از رابطه زير بدست مي آيد‪:‬‬

‫سرعت انتشار موج‬ ‫)‪(٧-٢‬‬

‫دانشگاه فردوسي مشهد‪ ،‬دانشكده مهندسي‪ ،‬گروه مكانيك‬ ‫‪8‬‬

‫را موج‬ ‫را موج پيشرونده و‬ ‫نكته‪:‬‬
‫پسرونده)موج در حال برگشت( مي گويند‪.‬‬

‫نكته‪ :‬براي حالتي كه موج فقط در حال پيشروي يا فقط در حال برگشت است‪ ،‬مي توان گفت‬
‫توابع ‪ f‬با ‪ F‬موقعيت يك نقطه مشخص‪ ،‬مثﻼ پيشاني موج را نشان مي دهد‪.‬‬

‫توجه‪ :‬همان طور كه گفته شد‪ ،‬هنگامي كه يك موج در حال پيشروي مي باشد‪ ،‬پاسخ موج به‬
‫است و هنگامي كه موج در حال برگشت مي باشد‪ ،‬پاسخ موج‬ ‫صورت‬
‫است و زماني كه چندين پالس داريم‪ ،‬از برآيند آنها براي‬ ‫𝐿‬ ‫به صورت‬
‫بدست آوردن جابه جايي نقاط مختلف استفاده خواهيم كرد‪.‬‬

‫دانشگاه فردوسي مشهد‪ ،‬دانشكده مهندسي‪ ،‬گروه مكانيك‬ ‫‪9‬‬

 ‫باتوجه به اينكه سرعت انتشار موج به خواص اﻻستيكي و چگالي ماده وابسته است‪ ،‬جدولي‬ ‫نكته‪:‬‬
‫تنظيم شده است كه براي برخي مواد مشاهده مي كنيد‪.‬‬

‫موج‬
‫طولي‬

‫موج‬
‫پيچشي‬

‫دانشگاه فردوسي مشهد‪ ،‬دانشكده مهندسي‪ ،‬گروه مكانيك‬ ‫‪10‬‬

 ‫‪ -٣-٢‬انتشار موج تنش طولي در شرايط كرنش صفحه اي‬
‫گاهي اوقات شرايطي پيش مي آيد كه بجاي شرايط تنش صفحه اي در ميله‪ ،‬شرايط كرنش‬
‫صفحه اي حاكم است‪.‬‬

‫دانشگاه فردوسي مشهد‪ ،‬دانشكده مهندسي‪ ،‬گروه مكانيك‬

‫‪ ، σy=0‬چون سطح باﻻ و پايين‪ ،‬آزاد است‪.‬‬

‫با نوشتن معادله تعادل در جهت ‪ x‬داريم‪:‬‬

‫‪2‬‬ ‫‪2‬‬
‫𝑥‬ ‫𝑥‬ ‫)‪(١١-٢‬‬
‫‪0‬‬ ‫𝑥‬ ‫‪0‬‬ ‫𝑥‬ ‫‪0 0‬‬ ‫‪2‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪2‬‬
‫‪11‬‬
‫‪σy=0‬‬
‫𝑧‬ ‫𝑥‬ ‫𝑦‬ ‫)‪(١٢-٢‬‬
‫𝑧‬ ‫𝑧‬ ‫𝑥‬
‫𝑧‬ ‫از طرفي‪:‬‬
‫‪2‬‬

‫𝑥‬ ‫𝑥‬ ‫𝑦‬ ‫𝑧‬ ‫𝑥‬ ‫𝑥‬ ‫)‪(١٣-٢‬‬

‫بنابراين داريم‪:‬‬
‫‪2‬‬ ‫)‪(١٤-٢‬‬
‫از تركيب روابط ‪ ١١‬و ‪ ١٤‬خواهيم داشت‪:‬‬

‫سرعت موج در شرايط كرنش صفحه اي‬

‫‪2‬‬ ‫‪2‬‬
‫𝐿‬
‫)‪(١٥-٢‬‬
‫‪0‬‬ ‫‪2‬‬ ‫‪2‬‬ ‫‪2‬‬ ‫‪2‬‬
‫‪0‬‬

‫دانشگاه فردوسي مشهد‪ ،‬دانشكده مهندسي‪ ،‬گروه مكانيك‬ ‫‪12‬‬

 ‫‪ -١-٣-٢‬انتشار موج تنش طولي براي ميله اي كه در جهت هاي عرضي مقيد‬
‫شده است) بدون تغيير شكل عرضي(؛ انتشار موج فقط در جهت طولي است‪.‬‬
‫ميله هايي كه در اطراف مقيد شده اند‬

‫در اين شرايط كرنش ها در جهات ‪ y‬و ‪ z‬برابر صفر هستند‪:‬‬

‫𝑦‬ ‫𝑥‬ ‫𝑧‬
‫𝑦‬ ‫𝑦‬
‫قانون هوك‬ ‫)‪(١٦-٢‬‬
‫𝑧‬ ‫𝑥‬ ‫𝑦‬
‫𝑧‬ ‫𝑧‬

‫بدليل تقارن‬
‫در نتيجه از دو رابطه باﻻ داريم‪:‬‬
‫𝑧‬ ‫𝑥‬
‫𝑦‬ ‫)‪(١٧-٢‬‬
‫دانشگاه فردوسي مشهد‪ ،‬دانشكده مهندسي‪ ،‬گروه مكانيك‬ ‫‪13‬‬
 ‫جابجايي و كرنش فقط در جهت ‪ x‬وجود دارد؛ بنابراين داريم‪:‬‬

‫𝑥‬ ‫𝑥‬ ‫𝑦‬ ‫𝑧‬ ‫𝑥‬ ‫𝑥‬

‫‪2‬‬ ‫‪2‬‬ ‫)‪(١٨-٢‬‬
‫𝑥‬ ‫‪x‬‬

‫𝑥‬

‫از طرفي داريم‪:‬‬

‫𝑥‬ ‫𝑥‬ ‫)‪(١٩-٢‬‬

‫بنابراين با تركيب روابط ‪ ١١‬و ‪ ١٩‬داريم‪:‬‬

‫)‪ (٢٠-٢‬سرعت موج در شرايط ميله مقيد شده در اطراف‬

‫دانشگاه فردوسي مشهد‪ ،‬دانشكده مهندسي‪ ،‬گروه مكانيك‬ ‫‪14‬‬
 ‫دانشگاه فردوسي مشهد‪ ،‬دانشكده مهندسي‪ ،‬گروه مكانيك‬

‫كه در آن‬
‫مي توان نوشت ‪:‬‬

‫‪15‬‬
‫همچنين مي توان نوشت ‪:‬‬
‫تمرين تحويلي‪ :‬رابطه انتهايي صفحه قبل را برحسب ثوابت ﻻمه بنويسيد؟‬

‫دانشگاه فردوسي مشهد‪ ،‬دانشكده مهندسي‪ ،‬گروه مكانيك‬ ‫‪16‬‬

 ‫‪ -٢-٣-٢‬تعيين رابطه اي بين سرعت ذرات ‪ ،v0‬سرعت انتشار موج طولي‪ CL‬و‬
‫شدت تنش ناشي از امواج ‪σ0‬‬

‫براي بدست آوردن معادله مورد نظر به معادله موج برمي گرديم‪:‬‬

‫‪ρ‬‬ ‫)‪(٤-٢‬‬

‫خواهيم داشت‪:‬‬ ‫با درنظر گرفتن معادله فوق و رابطه هوك‬

‫‪0‬‬

‫همچنين مي توان نوشت ‪:‬‬

‫سرعت موج‬
‫‪C=-‬‬
‫فشاري‬ ‫از طرفي داريم‬ ‫‪= -C‬‬
‫=‬ ‫‪.‬‬ ‫=‬ ‫)‬
‫يا‬ ‫=‬
‫دانشگاه فردوسي مشهد‪ ،‬دانشكده مهندسي‪ ،‬گروه مكانيك‬ ‫‪17‬‬
 ‫لذا مي توان نوشت‪:‬‬
‫‪σ 0= - E‬‬ ‫=‬
‫از طرفي داريم‪:‬‬
‫سرعت موج‬ ‫سرعت ذرات‬

‫دانشگاه فردوسي مشهد‪ ،‬دانشكده مهندسي‪ ،‬گروه مكانيك‬

‫در نتيجه‪:‬‬

‫‪ ‬‬
‫𝟎 =𝟎‬ ‫𝟎‬ ‫)‪(٢٣-٢‬‬

‫براي حالتي كه موج در حال برگشت مي باشد‪ ،‬يك منفي به رابطه فوق اضافه مي شود‪ .‬همچنين‬ ‫توجه‪:‬‬
‫در مقايسه با مقادير جدول ‪ ،١‬ديده مي شود كه سرعت ذرات از مرتبه ‪ ١/١٠٠٠‬برابر سرعت موج مي باشد‪.‬‬
‫‪ ρ0CL‬را امپدانس مكانيكي مي گويند‪.‬‬

‫سرعت ذرات در فوﻻد‬

‫سرعت ذرات در سرب‬

‫‪18‬‬
 ‫‪ -٤-٢‬در نظر گرفتن اثر تغييرطول ايجادشده در ميله بر اثر اعمال تنش‬
‫با توجه به شكل زير‪ ،‬سمت راست يك ميله ساكن با سرعت مشخص به صورت ناگهاني كشيده مي شود؛ به‬
‫طوريكه سرعت ذرات ‪ v‬در آن ايجاد شده و اين سرعت تا لحظه اي كه كل ميله به سرعت ‪ v‬برسد‪ ،‬ثابت نگه‬
‫داشته مي شود‪ .‬اين اعمال حركت ناگهاني به ميله‪ ،‬يك موج تنش كششي را به سمت چپ ميله منتشر مي كند‪.‬‬

‫‪ ‬زماني كه موج‪ ،‬طول ميله به عﻼوه تغيير طول ميله ) ‪ (l+Δl‬را طي مي كند‪ ،‬برابر با زماني است كه ذرات مقدار‬
‫تغيير طول ميله)‪ (Δl‬را طي مي كنند‪ .‬يعني‪:‬‬

‫دانشگاه فردوسي مشهد‪ ،‬دانشكده مهندسي‪ ،‬گروه مكانيك‬ ‫‪19‬‬

 ‫موجهاي نوع ‪p‬‬

‫دانشگاه فردوسي مشهد‪ ،‬دانشكده مهندسي‪ ،‬گروه مكانيك‬ ‫‪20‬‬

 ‫تنش كششي ايجاد شده در ميله باشد‪ ،‬مي توان نوشت‪:‬‬ ‫اگر‬

‫زمان رسيدن موج تنش كششي منتشرشده به سمت چپ ميله=كل طول ميله ‪ /‬سرعت انتشار موج‬
‫)‪(٢٤-٢‬‬
‫كه اين مقدار با فرمول زير ارائه مي شود‪:‬‬
‫)‪(٢٤‬‬
‫از طرفي داريم‪:‬‬

‫زمان جابه جايي سمت راست ميله )محل اعمال تنش(= جابه جايي سمت راست ميله‪/‬سرعت سمت راست ميله‬
‫)‪(٢٥-٢‬‬

‫كه با فرمول زير ارائه مي شود‪:‬‬

‫)‪(٢٥‬‬

‫دانشگاه فردوسي مشهد‪ ،‬دانشكده مهندسي‪ ،‬گروه مكانيك‬ ‫‪21‬‬

 ‫از برابر قرار دادن دو رابطه ‪ ٢٤‬و ‪ ٢٥‬خواهيم داشت‪:‬‬

‫)‪(٢٦-٢‬‬

‫اگر تنش به صورت فشاري اعمال شود‪ ،‬آن گاه داريم‪:‬‬

‫‪0‬‬ ‫‪0‬‬

‫𝐸‬ ‫𝐿‬ ‫)‪(٢٧-٢‬‬

‫𝐸‬
‫توجه ‪ :‬ازآنجايي كه براي انتشار موج تنش اﻻستيك نسبت ‪ v‬به ‪ CL‬از مرتبه ‪ ١/١٠٠٠‬مي باشد‪،‬‬
‫در حالت كلي تفاوت زيادي بين ‪ CE ، CL‬و ‪ C’E‬وجود ندارد‪.‬‬

‫دانشگاه فردوسي مشهد‪ ،‬دانشكده مهندسي‪ ،‬گروه مكانيك‬ ‫‪22‬‬

 ‫‪ -٥-٢‬انتشارموج تنش پيچشي در يك ميله استوانه اي‬

‫فرض كنيد در زمان ‪ t=0‬يك كوپل پيچشي به طور ناگهاني به انتهاي چپ ميله شكل زير اعمال شود‪ .‬ذرات‬
‫با سرعت زاويه اي ‪ ω‬شروع به نوسان كرده و يك موج تنشي پيچشي در ميله ايجاد مي گردد‪.‬‬

‫دانشگاه فردوسي مشهد‪ ،‬دانشكده مهندسي‪ ،‬گروه مكانيك‬ ‫‪23‬‬

 ‫بادرنظر گرفتن الماني از ميله و نوشتن معادﻻت براساس روابط ديناميكي داريم‪:‬‬

‫=‪I=ρ0 J‬‬ ‫)‬ ‫ممان اينرسي الماني به طول ‪δx‬‬

‫معادله حركت‬
‫‪4‬‬ ‫‪2‬‬
‫‪0‬‬ ‫‪2‬‬ ‫)‪(٢٨-٢‬‬

‫از طرفي براساس روابط مقاومت مصالح داريم‪:‬‬

‫‪4‬‬ ‫‪2‬‬

‫‪2‬‬ ‫)‪(٢٩-٢‬‬

‫دانشگاه فردوسي مشهد‪ ،‬دانشكده مهندسي‪ ،‬گروه مكانيك‬ ‫‪24‬‬

 ‫با تركيب دو رابطه ‪ ٢٨‬و ‪ ٢٩‬خواهيم داشت‪:‬‬

‫‪4‬‬ ‫‪2‬‬ ‫‪4‬‬ ‫‪2‬‬ ‫‪2‬‬ ‫‪2‬‬

‫‪2‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪2‬‬ ‫‪2‬‬ ‫‪2‬‬ ‫𝑇‬ ‫)‪(٣٠-٢‬‬

‫‪0‬‬ ‫‪0‬‬

‫)‪(٣٢-٢‬‬
‫توجه‪ :‬نسبت سرعت انتشار موج طولي به موج پيچشي تنها به ضريب پواسون جنس ميله وابسته است‪:‬‬

‫𝐿‬ ‫𝐿‬
‫)‪(٣١-٢‬‬
‫𝑇‬ ‫𝐿‬ ‫𝑇‬

‫دانشگاه فردوسي مشهد‪ ،‬دانشكده مهندسي‪ ،‬گروه مكانيك‬ ‫‪25‬‬

‫توجه ‪ :‬براي بدست آوردن رابطه بين گشتاور‪ T‬و سرعت زاويه اي ‪ ω‬ميله مي توان نوشت‪:‬‬

‫فرض مي كنيم جواب معادله فوق به صورت زير باشد) كه در معادله موج صدق نيز مي كند( ‪:‬‬

‫پس از جايگذاري در معادله فوق داريم‬

‫)‪(٣٣-٢‬‬

‫)‪(٣٢-٢‬‬
‫از طرفي داريم ‪:‬‬
‫)‪(٣٤-٢‬‬

‫با تركيب دو رابطه ‪ ٣٣‬و ‪ ٣٤‬داريم ‪:‬‬

‫‪0‬‬
‫𝑇‬ ‫𝑇‬
‫دانشگاه فردوسي مشهد‪ ،‬دانشكده مهندسي‪ ،‬گروه مكانيك‬ ‫‪26‬‬
 ‫‪ -٥-٢‬انتشارموج تنش پيچشي در يك لوله استوانه اي جدار نازك‬

‫يك لوله جدارنازك يكنواخت با شعاع ‪ a‬و سطح مقطع ‪ A‬كه با سرعت زاويه اي ‪ ω0‬در حال دوران‬
‫است را در نظر بگيريد‪ .‬در لحظه ‪ t=0‬انتهاي مقطع ‪ DD‬ناگهان ساكن مي شود‪ .‬در نتيجه يك‬
‫موج تنشي پيچشي موازي با محور استوانه با سرعت ‪ CT‬در آن منتشر مي گردد و در زمان ‪، t‬‬
‫طول لوله به اندازه ‪ CTt‬ساكن شده و بقيه طول لوله با سرعت ‪ ω0‬در حال دوران است‪ .‬براي‬

‫بدست آوردن تنش برشي ميانگين ‪ τ‬كافي است معادله حركت سيستم را بدست بياوريم‪.‬‬

‫دانشگاه فردوسي مشهد‪ ،‬دانشكده مهندسي‪ ،‬گروه مكانيك‬ ‫‪27‬‬

 ‫‪ ‬‬
‫قبﻼ بدست آورديم ‪:‬‬

‫براي بدست آوردن رابطه بين تنش و سرعت دوراني در يك لوله جدار نازك مي توان نوشت‪:‬‬

‫)‪(٣٥-٢‬‬

‫دانشگاه فردوسي مشهد‪ ،‬دانشكده مهندسي‪ ،‬گروه مكانيك‬ ‫‪28‬‬

 ‫‪ -١-٥-٢‬تحليل انتشار موج تنش پيچشي با استفاده از انتشار موج تنش طولي‬

‫لوله شكل زير كه تحت گشتاور پيچشي ‪ T‬مي باشد را در نظر بگيريد‪ .‬نواري از اين لوله به‬
‫دانشگاه فردوسي مشهد‪ ،‬دانشكده مهندسي‪ ،‬گروه مكانيك‬

‫صورت مارپيچ را درنظر بگيريد كه تنش هاي بر روي اين نوار‪ ،‬تنش هاي اصلي باشند) مقدار اين‬
‫تنش ها برابر ‪ σ1,2=±τ‬است(‪ .‬با توجه به شكل‪ ،‬به سادگي مي توان دريافت كه زاويه اين نوار‬
‫مارپيچ با صفحه افقي ‪ ٤٥°‬مي باشد‪ .‬حال بايد توجه نمود كه انتشار موج پيچشي در لوله‪ ،‬هم‬
‫ارز با انتشار موج تنش طولي در امتداد نوار ‪ ٤٥°‬است‪ .‬بنابراين اين نوار را مي توان مانند يك‬
‫ميله تصور نمود كه تحت موج تنش كششي قرار گرفته است‪.‬‬

‫‪29‬‬
‫اگر فرض كنيم مطابق شكل زير‪ ،‬موج تنش پيچشي با سرعت ‪ CT‬منتشر شود و موج تنش‬
‫كششي با سرعت ‪ ، CL‬آنگاه رابطه بين اين دو سرعت به صورت زير ارائه مي شود‪:‬‬

‫زمان طي شده توسط موج كششي = زمان طي شده توسط موج پيچشي‬

‫)‪(٣٦-٢‬‬

‫بنابراين براي بدست آوردن ‪ CT‬كافي است ‪ CL‬را داشته باشيم‪ .‬براي بدست آوردن ‪CL‬‬
‫طبق مباحث گذشته‪ ،‬معادله حركت حاكم بر المان نوار را مي نويسيم‪ .‬بنابراين طبق المان نواري‬

‫‪ ‬‬ ‫شكل قبل‪ ،‬داريم‪:‬‬

‫‪ ‬‬

‫)‪(٣٧-٢‬‬
‫دانشگاه فردوسي مشهد‪ ،‬دانشكده مهندسي‪ ،‬گروه مكانيك‬ ‫‪30‬‬
 ‫از طرفي كرنش در راستاي نوار‪ ε1 ،‬مي باشد‪ .‬لذا براساس قانون هوك داريم‪:‬‬
‫‪σ1,2=±τ‬‬
‫)‪(٣٨-٢‬‬

‫با تركيب روابط ‪ ٣٧‬و ‪ ٣٨‬داريم‪:‬‬

‫)‬
‫‪ ‬‬
‫)‪(٣٩-٢‬‬

‫حال كه مقدار ‪ CL‬محاسبه شد‪ ،‬مقدار ‪ CT‬را مي توان از رابطه ‪ ٣٦‬بدست آورد‪:‬‬

‫𝑇‬ ‫)‪(٤٠-٢‬‬
‫‪0‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪0‬‬

‫حال كه با مسائل مربوط به سرعت انتشار موج تنشي طولي و پيچشي آشنا شديم‪ ،‬در ادامه به‬
‫به برسي موج تنشي خمشي و مسائل پيچيده تر در امواج طولي )در بيش از يك بعد( خواهيم‬

‫دانشگاه فردوسي مشهد‪ ،‬دانشكده مهندسي‪ ،‬گروه مكانيك‬

‫‪31‬پرداخت‪.‬‬
 ‫‪ -٦-٢‬امواج خمشي اﻻستيك‬
‫در اين قسمت انتشار يك پالس خمشي در يك تير با سطح مقطع دلخواه و يكنواخت را بررسي‬
‫خواهيم كرد‪.‬‬

‫معادله حركت را در راستاي محور ‪ z‬مي نويسيم‪:‬‬

‫‪2‬‬
‫‪0 0‬‬ ‫‪2‬‬
‫‪2‬‬ ‫)‪(٤١-٢‬‬
‫‪0 0‬‬ ‫‪2‬‬

‫دانشگاه فردوسي مشهد‪ ،‬دانشكده مهندسي‪ ،‬گروه مكانيك‬ ‫‪32‬‬

 ‫همچنين معادله گشتاورها در راستاي محور ‪ z‬مي نويسيم‪:‬‬
‫از اثر اينرسي صرفنظر مي شود‬

‫)‪(٤٢-٢‬‬

‫از طرفي از مقاومت مصالح مي دانيم‪:‬‬

‫)‪(٤٣-٢‬‬
‫با تركيب روابط ‪ ٤٢ ، ٤١‬و ‪ ٤٣‬خواهيم داشت‪:‬‬

‫)‪(٤٤-٢‬‬

‫براي حل اين معادله و بدست آوردن سرعت انتشارموج‪ ،‬پاسخي به صورت زير درنظر مي گيريم‪:‬‬
‫يا‬
‫)‪(٤٥-٢‬‬
‫اگر‪ λ‬طول موج و ‪ T‬دوره تناوب موج و ‪ K‬ثابتي باشد كه بايد محاسبه شود‪ ،‬آنگاه خواهيم‬
‫داشت‪:‬‬
‫)‪(٤٦-٢‬‬

‫دانشگاه فردوسي مشهد‪ ،‬دانشكده مهندسي‪ ،‬گروه مكانيك‬ ‫‪33‬‬

 ‫با جايگذاري رابطه بدست آمده براي ‪ w‬و قرار دادن آن در معادله تعادل ‪ ٤٤‬خواهيم داشت‪:‬‬

‫)‪(٤٧-٢‬‬
‫‪4‬‬
‫‪4‬‬ ‫‪0 0‬‬ ‫‪2‬‬ ‫‪0 0‬‬
‫)‪(٤٨-٢‬‬

‫برابر فركانس منبع توليد موج است و يكي از ورودي هاي‬ ‫از طرفي چون فركانس نوسانات‬
‫مساله مي باشد‪ ،‬بايد سعي كنيم مساله را براساس آن حل كنيم‪ .‬پس داريم‪:‬‬

‫‪4‬‬
‫)‪(٤٩-٢‬‬
‫𝑝‬
‫‪0 0‬‬

‫‪ ‬بنابراين همان طور كه مشاهده مي گردد‪ ،‬در انتشار امواج خمشي‪ ،‬عﻼوه بر چگالي و خواص‬
‫منبع توليد نيز دخيل است‪.‬‬ ‫اﻻستيك‪ ،‬سطح مقطع‪ ،‬شكل هندسي سطح مقطع و فركانس‬
‫مساله اي كه بررسي شد‪ ،‬بدون در نظر گرفتن اثر اينرسي بود و در ادامه اثر اينرسي را‬ ‫•‬
‫دانشگاه فردوسي مشهد‪ ،‬دانشكده مهندسي‪ ،‬گروه مكانيك‬ ‫بررسي خواهيم كرد‪.‬‬ ‫‪34‬‬
 ‫‪ -١-٦-٢‬در نظر گرفتن اثر اينرسي دوراني بر روي انتشار موج خمشي‬

‫همان طور كه مي دانيد در نظر گرفتن اثر اينرسي دوراني در خمش تيرها منجر‬
‫به تئوري تير رايلي)‪ ( Rayleigh‬مي گردد‪ .‬بدين منظور خواهيم داشت‪:‬‬
‫‪ ‬‬

‫)‪(٥٠-٢‬‬

‫دانشگاه فردوسي مشهد‪ ،‬دانشكده مهندسي‪ ،‬گروه مكانيك‬

‫‪ ‬‬ ‫ممان اينرسي المان ‪ dx‬حول محور ‪oy‬‬
‫در صورت صرفنظر از اثرات تنش برشي‪ ،‬مي دانيم شيب منحني عبارتست از‪:‬‬

‫)‪(٥١-٢‬‬
‫در نتيجه با استفاده از روابط ‪ ٥٠ ،٤١‬و ‪ ٥١‬داريم‪:‬‬

‫مشتق نسبت به ‪x‬‬

‫)‪(٥٢-٢‬‬
‫از طرفي داريم‪:‬‬

‫‪35‬‬
 ‫‪4‬‬ ‫‪2‬‬ ‫‪4‬‬

‫‪4‬‬ ‫‪2‬‬ ‫𝑦‬ ‫‪2‬‬ ‫‪2‬‬ ‫پاسخ معادله‪:‬‬ ‫)‪(٥٣-٢‬‬

‫بنابراين معادله حاكم بر تير رايلي به صورت معادله ‪ ٥٣‬بدست خواهد آمد‪ .‬در اين حالت نيز‬
‫براي بدست آوردن سرعت انتشار موج‪ ،‬پاسخي به صورت معادله ‪ ٤٥‬را در نظر مي گيريم‪ .‬با‬

‫دانشگاه فردوسي مشهد‪ ،‬دانشكده مهندسي‪ ،‬گروه مكانيك‬

‫جايگذاري معادله ‪ ٤٥‬در معادله حركت ‪ ٥٣‬داريم‪:‬‬
‫‪4‬‬ ‫‪2‬‬ ‫‪2‬‬
‫𝑦‬
‫بادرنظر گرفتن بخش حقيقي معادله‪:‬‬
‫‪4‬‬ ‫‪2‬‬ ‫‪2‬‬ ‫‪2‬‬ ‫‪4‬‬ ‫‪2‬‬ ‫‪2‬‬ ‫‪2‬‬
‫𝑦‬ ‫𝑦‬
‫ريشه هاي معادله فوق عبارتند از ‪:‬‬
‫‪2‬‬
‫𝑦‬ ‫‪2‬‬
‫𝑦‬
‫‪4‬‬ ‫‪2‬‬ ‫)‪(٥٤-٢‬‬
‫با توجه به اينكه ‪ K‬مقداري حقيقي دارد‪ ،‬بنابراين داريم‪:‬‬

‫‪2‬‬ ‫‪2‬‬
‫‪2‬‬
‫‪2‬‬ ‫)‪(٥٥-٢‬‬
‫𝑦‬ ‫𝑦‬
‫𝑝‬
‫قابل توجه است كه چون فركانس موج برابر با فركانس منبع ‪ ω‬توليد است‪ ،‬پاسخ برحسب ‪ ω‬بدست آورده شد‪.‬‬ ‫‪36‬‬
 ‫‪ -٨-٢‬انعكاس و تركيب موج هاي تنش‬
‫همان طور كه گفته شد در موج تنش كششي جهت انتشار موج و جهت حركت ذرات مخالف‬
‫يكديگر بوده و در موج فشاري‪ ،‬همسو هستند‪ .‬در ادامه نحوه تركيب تنش هاي فشاري و‬
‫كششي بررسي مي شود‪.‬‬

‫‪ -١-٨-٢‬تركيب امواج تنش‬

‫)‪ (a‬ابتدا يك موج تنش‬

‫فشاري از انتهاي چپ‬
‫ميله به سمت راست‬
‫منتشر مي شود‪.‬‬

‫)‪ (b‬پس از گذشت زمان‬

‫‪ t=T‬ثانيه‪ ،‬موج كششي به‬
‫همان ميله اعمال مي شود‪.‬‬
‫)‪ (c‬تركيب دو موج فشاري‬
‫و كششي در زمان هاي‬
‫‪ t>T‬مطابق شكل مقابل‬
‫است‪.‬‬

‫دانشگاه فردوسي مشهد‪ ،‬دانشكده مهندسي‪ ،‬گروه مكانيك‬ ‫‪37‬‬

 ‫‪ -٢-٨-٢‬انعكاس امواج تنش از‬
‫انتهاي ميله ها‬
‫الف(ميله با انتهاي باز)ساده(‪:‬‬
‫فرض كنيد موج اول را فرستاده و‬
‫انعكاس آن را به صورت موج ديگري‬
‫تصور كنيد كه به صورت فشاري از‬
‫سمت ديگري وارد ميله شده است‪.‬‬

‫توجه‪ :‬موج تنش كششي اعمال شده‬

‫به يك ميله با انتهاي آزاد‪ ،‬براي‬
‫برآورده شدن شرايط مرزي‪ ،‬بايد به‬
‫صورت تنش فشاري انعكاس يابد و‬
‫نيز موج تنش فشاري پس از رسيدن‬
‫به انتهاي آزاد به صورت كشش‬
‫انعكاس مي يابد‪.‬‬

‫دانشگاه فردوسي مشهد‪ ،‬دانشكده مهندسي‪ ،‬گروه مكانيك‬ ‫‪38‬‬

 ‫ب(ميله با يك انتهاي‬
‫درگير‪:‬‬
‫از روي شرط مرزي مي توان‬
‫كششي يا فشاري بودن موج‬
‫را‬ ‫يافته‬ ‫انعكاس‬ ‫تنش‬
‫مشخص كرد‪.‬‬
‫ﻻزم بذكر است كه بدليل‬
‫شرايط مرزي‪ ،‬موج تنش‬
‫كششي پس از رسيدن به‬
‫انتهاي درگير به صورت‬
‫كششي و موج تنش فشاري‬
‫به صورت فشاري منعكس مي‬
‫شود‪.‬‬

‫دانشگاه فردوسي مشهد‪ ،‬دانشكده مهندسي‪ ،‬گروه مكانيك‬ ‫‪39‬‬

 ‫‪ -٩-٢‬برخورد دو ميله هم محور با سطح مقطع مساوي و امپدانس مختلف‬
‫‪v 2 > v1‬‬
‫دانشگاه فردوسي مشهد‪ ،‬دانشكده مهندسي‪ ،‬گروه مكانيك‬

‫مي خواهيم بدانيم سرعت ذرات پس از برخورد’‪ v‬و تنش ايجاد شده چقدر است؟ به دليل مساوي‬
‫بودن مساحت سطح مقطع‪ ،‬تنش ايجاد شده در دو ميله با يكديگر برابر است‪ ،‬بنابراين داريم‪:‬‬
‫)‪(٦٦-٢‬‬

‫)‪(٦٧-٢‬‬

‫‪40‬‬
 ‫‪ -١٠-٢‬برخورد شديد يك استوانه توپر با انتهاي صاف با سطح آب‬
‫فرض كنيد ميله اي با سرعت ‪ v0‬به‬
‫سطح آب برخورد كند‪ .‬در اين حالت‬
‫موجي با سرعت ‪ c0‬به سمت چپ منتشر‬
‫شده و ذرات با سرعت ’‪ v=v0-v‬در ميله‬
‫حركت مي كنند‪.‬‬
‫تنش ايجاد شده در آب‬

‫)‪(٦٨-٢‬‬

‫)‪ (٦٩-٢‬تنش ها در سطح ميله و آب برابر هستند‬

‫تنش ايجاد شده در سطح ميله‬ ‫)‪(٧٠-٢‬‬

‫دانشگاه فردوسي مشهد‪ ،‬دانشكده مهندسي‪ ،‬گروه مكانيك‬ ‫‪41‬‬

 ‫‪ -١١-٢‬برخورد هم محور ميله هاي يكسان‬
‫چون اتﻼف انرژي نداريم‪،‬‬
‫بنابراين انرژي پتانسيل و‬
‫جنبشي قبل از برخورد و‬
‫پس از آن با يكديگر برابر‬
‫مي باشند‪.‬‬
‫پس از برخورد‪ ،‬دو موج‬
‫فشاري از محل برخورد به‬
‫سمت آزاد ميله منتشر‬ ‫توجه‪ :‬پس از آنكه موج‬
‫موج فشاري رفت‬
‫مي شود‬ ‫هاي فشاري به دو انتهاي‬
‫آزاد ميله ها مي رسند‪ ،‬به‬
‫موج كششي برگشت‬ ‫صورت كششي منعكس مي‬
‫شوند و با موج فشاري قبلي‬
‫جمع شده و لذا ميله بدون‬
‫تنش مي شود‪.‬‬
‫در زمان ‪ ، t=l/c‬موج به دوانتهاي آزاد ميله ها رسيده و هر دوميله كامﻼ ساكن مي شوند‪.‬‬

‫توجه‪ :‬در زمان ‪ ، t=2l/c‬ميله ها بدون تنش شده و از يكديگر جدا مي شوند و با سرعت ‪ v0‬از يكديگر دور شده و‬
‫انرژي كرنشي اﻻستيك به انرژي جنبشي تبديل مي شود‪.‬‬
‫‪ ‬تنش منعكس شده سرعت ‪ v0‬را در ذرات ميله ها ايجاد كرده كه مخالف جهت سرعت اوليه ) همرسي ميله ها(‬
‫‪42‬بوده و لذا از يكديگر جدا مي شوند‪.‬‬
‫دانشگاه فردوسي مشهد‪ ،‬دانشكده مهندسي‪ ،‬گروه مكانيك‬
 ‫انرژي جنبشي و پتانسيل در ميله ها‬

‫انرژي جنبشي و پتانسيل ميله ها از روابط زير بدست مي آيد‪:‬‬

‫‪ ‬چون اتﻼفي وجود ندارد‪ ،‬انرژي ها با يكديگر برابر هستند‪.‬‬

‫)‪(٧١-٢‬‬

‫)‪(٧٢-٢‬‬
‫دانشگاه فردوسي مشهد‪ ،‬دانشكده مهندسي‪ ،‬گروه مكانيك‬ ‫‪43‬‬
 ‫‪ -١٢-٢‬برخورد هم محور دو ميله از يك جنس و طول هاي متفاوت‬

‫پس از برخورد‪ ،‬دو موج فشاري در‬

‫دو ميله منتشر شده و پس از‬
‫رسيدن به دو انتهاي ميله ها‪ ،‬به‬
‫صورت كششي منعكس مي شوند‪.‬‬
‫قبل از برخورد‬

‫موج فشاري‬ ‫در زمان ‪ t=l2/c0‬موج فشاري به‬

‫انتهاي ميله ‪ ٢‬رسيده و سپس به‬
‫صورت كششي منعكس مي شود و‬
‫در زمان ‪ t=2l2/c0‬مجددا به محل‬
‫برخورد رسيده و لذا تنش در اين‬
‫بعد از برخورد‬ ‫محل صفر مي شود‪.‬‬

‫دانشگاه فردوسي مشهد‪ ،‬دانشكده مهندسي‪ ،‬گروه مكانيك‬ ‫‪44‬‬

 ‫‪l1 + x= 2l2‬‬ ‫‪x= 2l2-l1‬‬

‫‪ -١-١٢-٢‬وضعيت تنش ها در زمان ‪t=2l2/c0‬‬

‫‪x‬‬
‫ميله ‪ S2‬در زمان ‪t=2l2/c0‬‬ ‫سپس موج برگشتي)بي باركننده( از‬
‫بدون تنش شده است‪.‬‬
‫ميله ‪ S2‬وارد ميله ‪ S1‬شده و قسمت‬
‫‪v = v0‬‬ ‫هاي بخش راست ميله ‪ S1‬را مجددا‬
‫در اين ناحيه‪ v = v0 ،‬با فرض‬ ‫داراي سرعت ‪ v0‬خواهد كرد‪.‬‬
‫‪2 l2 > l1‬‬ ‫• جدايي ميله ها در زمان ‪t=2l1/c0‬‬
‫اتفاق مي افتد‪.‬‬
‫• اگر طول ميله ‪ S1‬بي نهايت باشد‪،‬‬
‫تماس دو ميله دائمي خواهد بود‪.‬‬
‫تنش باقيمانده در زمان‬

‫توجه‪ :‬بايد داشته باشيم‪ ، (2l2-l1)+2(l1-l2)=l1 :‬لذا رابطه بين طول هاي انتشار امواج به صورت‬
‫باﻻ نوشته شده است‪.‬‬

‫توجه‪ :‬آن بخش از ميله كه تنش در آن صفر است‪ ،‬داراي سرعت ذراتي برابر ‪ v0‬بوده و آن بخش از‬
‫ميله كه داراي تنش فشاري است‪ ،‬سرعت ذرات در آن برابر صفر است‪.‬‬

‫دانشگاه فردوسي مشهد‪ ،‬دانشكده مهندسي‪ ،‬گروه مكانيك‬ ‫‪45‬‬

‫اكنون مي خواهيم توزيع انرژي براي زمان ‪ t=2l2/c0‬در ميله هاي ‪ S1‬و ‪ S2‬با شرط ‪ 2l2>l1‬را بررسي كنيم) شكل صفحه قبل(‬
‫انرژي جنبشي و پتانسيل ميله ها از روابط زير بدست مي آيد‪:‬‬
‫حالت اول( انرژي جنبشي در آن قسمت از ميله ‪ S1‬كه بدون تنش است‪:‬‬

‫در ميله ‪S1‬‬ ‫)‪(٧٣-٢‬‬

‫در ميله ‪S2‬‬ ‫)‪(٧٤-٢‬‬

‫حالت دوم( انرژي كرنش اﻻستيك در ميله ‪ S2‬صفر است) چون بدون تنش است( ودر ميله ‪ S1‬برابر است با‪:‬‬

‫)‪(٧٥-٢‬‬

‫بنابراين جمع انرژي جنبشي و كرنشي برابر است با )كه برابر انرژي جنبشي اوليه ميله ها است(‪:‬‬

‫‪І‬‬ ‫‪П‬‬ ‫‪П‬‬

‫)‪(٧٦-٢‬‬

‫دانشگاه فردوسي مشهد‪ ،‬دانشكده مهندسي‪ ،‬گروه مكانيك‬ ‫‪46‬‬

 ‫دانشگاه فردوسي مشهد‪ ،‬دانشكده مهندسي‪ ،‬گروه مكانيك‬

‫‪ -١٣-٢‬انتقال انرژي و اندازه حركت در برخورد هم محور سه ميله يكسان‬

‫برخورد ميله سمت راست به‬

‫بقيه ميله ها با سرعت ‪v0‬‬

‫در اين لحظه هر دو ميله تحت تنش فشاري قرار گرفته اند‪ .‬توجه شود كه‬
‫سرعت ذرات به ‪ v0/2‬كاهش يافته است‪.‬‬
‫در اين زمان‪ ،‬تنش در ميله‬
‫اول بدليل رفت و برگشت موج‬
‫صفر شده است‪.‬‬
‫توجه ‪ :‬در زمان ‪ t=2l/c0‬يك موج‬
‫بي باركننده كه همان موج‬
‫انعكاسي ميله ‪ C‬بوده و در اين‬
‫لحظه كامﻼ طول ميله ‪ C‬را طي‬
‫كرده از سمت راست وارد ميله ‪B‬‬
‫مي شود و نيز يك موج بي‬
‫در اين زمان‪ ،‬يك تنش كششي از سمت چپ ميله ‪ A‬به سمت راست حركت كرده و لذا ميله ‪ A‬بدون‬
‫باركننده كششي از انتهاي سمت‬
‫تنش شده و سرعت ذرات در آن برابر ‪ v0‬مي شود‬ ‫‪47‬ميله ‪ A‬وارد آن مي شود‪.‬‬
‫چپ‬
 ‫انرژي جنبشي و اندازه حركت در حاﻻت مختلف به صورت زير مي باشد‪:‬‬
‫حالت اول( قبل از برخورد‪:‬‬
‫اندازه حركت ‪:‬‬
‫)‪(٧٧-٢‬‬
‫انرژي جنبشي‬
‫)‪(٧٨-٢‬‬

‫حالت دوم( اندازه حركت هر يك از ميله هاي ‪ B‬و ‪ C‬برابر با مقادير زير مي باشد‪:‬‬
‫‪/2‬‬ ‫)‪(٧٩-٢‬‬

‫)‪(٨٠-٢‬‬

‫همچنين حجم بخش تحت تنش ميله)انرژي كرنشي( عبارتست از‪:‬‬

‫حجم آن قسمت از ميله كه تحت‬

‫تنش است‪.‬‬
‫)‪(٨١-٢‬‬
‫دانشگاه فردوسي مشهد‪ ،‬دانشكده مهندسي‪ ،‬گروه مكانيك‬ ‫‪48‬‬
‫حاصل جمع انرژي جنبشي و حجم تحت تنش ) انرژي كرنشي( براي دو ميله ‪ B‬و ‪C‬‬
‫عبارتست از) كه برابر همان انرژي جنبشي ميله اول است( ‪:‬‬

‫)‪(٨٢-٢‬‬

‫دانشگاه فردوسي مشهد‪ ،‬دانشكده مهندسي‪ ،‬گروه مكانيك‬ ‫‪49‬‬

‫دانشگاه فردوسي مشهد‪ ،‬دانشكده مهندسي‪ ،‬گروه مكانيك‬ ‫‪50‬‬
‫دانشگاه فردوسي مشهد‪ ،‬دانشكده مهندسي‪ ،‬گروه مكانيك‬ ‫‪51‬‬
‫دانشگاه فردوسي مشهد‪ ،‬دانشكده مهندسي‪ ،‬گروه مكانيك‬ ‫‪52‬‬
‫دانشگاه فردوسي مشهد‪ ،‬دانشكده مهندسي‪ ،‬گروه مكانيك‬ ‫‪53‬‬
 ‫دانشگاه فردوسي مشهد‪ ،‬دانشكده مهندسي‪ ،‬گروه مكانيك‬

‫نامساوي) مثالي براي انتقال انرژي و اندازه حركت(‬ ‫‪ -١٤-٢‬برخورد سه ميله با امپدانس هاي‬
‫سطح مقطع هر سه ميله يكسان و‬
‫برابر ‪ A0‬است‪.‬‬
‫لحظه برخورد‬

‫‪ v2‬سرعت ذرات ميله ‪ ٢‬در اثر عبور تنش ‪ σ2‬مي باشد‪.‬‬

‫زماني كه موج‬
‫ميله‬ ‫طول‬
‫هاي ‪ ١‬و ‪ ٢‬را‬
‫كرده‬ ‫طي‬ ‫چون ميله هاي ‪ ١‬و‪ ٢‬به يكديگر چسبيده اند‪ ،‬بايد سرعت آنها يكسان باشد‪.‬‬
‫است‬

‫پس از برخورد‪ ،‬تنش فشاري در ميله هاي ‪ ١‬و ‪ ٢‬مساوي مي شود‪ .‬يعني ‪σ1=σ2 :‬‬
‫زماني كه موج‬
‫به انتهاي ميله‬
‫)‪2v2-v0=v2-(v0-v2‬‬
‫‪ ٣‬رسيده است‬
‫و موج برگشتي‬
‫ميله ‪ ١‬را طي‬ ‫‪ v3‬سرعت جديد ذرات در ميله هاي ‪ ٢‬و ‪ ٣‬مي باشد‪ .‬چون ميله هاي ‪ ٢‬و‪ ٣‬به يكديگر چسبيده اند‪ ،‬بايد سرعت آنها يكسان باشد‪.‬‬
‫كرده است‪.‬‬
‫توجه ‪ :‬موج تنش فشاري در زمان ‪ t=T‬از انتهاي سمت راست ميله ‪ ١‬به صورت موج‬
‫تنش كششي منعكس مي شود و لذا در زمان ‪ t=2T‬اين ميله بدون تنش مي گردد‪.‬‬
‫)‪2(v3-v2)=v3-(2v2-v3‬‬
‫از طرفي‬

‫تنش انتقالي از محل تقاطع ميله ‪ ٢‬با ‪ ٣‬به سمت راست است‪ ،‬يعني در زمان ‪ ، t=T‬ميله هاي ‪ ١‬و ‪ ٢‬كه بايكديگر هم سرعت شده اند‪ ،‬به ميله ‪٣‬‬
‫‪54‬‬
‫برخورد مي كنند‪ .‬لذا يك تنش فشاري به ميله ‪ ٣‬منتشر مي شود و يكي هم به سمت راست ميله ‪ ٢‬منعكس مي گردد‪.‬‬
 ‫حال سعي مي كنيم هر يك از سرعت ها و تنش هاي مذكور را بدست آوريم ‪:‬‬

‫فرض مقابل را درنظر ميگيريم‪:‬‬

‫از طرفي با توجه به شكل هاي ‪ a‬و ‪ b‬داريم‪:‬‬

‫از طرفي با توجه به سطح‬
‫مقطع يكسان ميله ها داريم‬

‫بنابراين‪ ،‬سرعت در ميله دوم از رابطه زير بدست مي آيد‪:‬‬

‫)‪(٨٣-٢‬‬
‫لذا مي توان نوشت‬

‫توجه شود چون سطح مقطع دو ميله يكسان است‪ ،‬تنش ميله هاي ‪ ٢‬و ‪ ٣‬نيز برابر است‪.‬‬
‫از طرفي چون ميله هاي ‪ ٢‬و ‪ ٣‬به يكديگر چسبيده اند‪ ،‬داراي سرعت يكساني هستند‪ .‬پس‬
‫تنش ‪ σ’2‬به اندازه اختﻼف تنش در ميله هاي ‪ ٢‬و ‪ ٣‬در ميله ‪ ٢‬منتشر شده است‪.‬‬
‫ﻻزم به ذكر است كه اگر امپدانس هاي دو ميله يكسان باشد‪ ،‬اين مقدار تنش صفر خواهد شد‪.‬‬

‫دانشگاه فردوسي مشهد‪ ،‬دانشكده مهندسي‪ ،‬گروه مكانيك‬ ‫‪55‬‬

 ‫پس از ورود موج به ميله ‪ ،٣‬تنش ايجاد شده در آن برابر است با ‪:‬‬

‫سرعت ذرات در ميله ‪٣‬‬

‫تنش انتقالي از محل برخورد ميله ‪ ٢‬با ‪ ٣‬به سمت راست‬

‫با استفاده از رابطه ‪ ٨٣‬براي ‪ ، v2‬براي‬

‫سرعت ‪ v3‬داريم‪:‬‬
‫)‪(٨٤-٢‬‬
‫و لذا تنش در ميله ‪ ٣‬برابر است با ‪:‬‬

‫براي زمان هاي ‪ t>2T‬بين ميله هاي اول و دوم نيرويي وجود ندارد‪ .‬اگر شرط زير برقرار باشد‪ ،‬اين دو ميله از‬
‫يكديگر جدا مي شوند‪ .‬يعني سرعت ميله ‪ ٢‬به سمت چپ‪ ،‬بايد از سرعت ميله ‪ ١‬بيشتر باشد‪.‬‬

‫‪or‬‬
‫دانشگاه فردوسي مشهد‪ ،‬دانشكده مهندسي‪ ،‬گروه مكانيك‬ ‫‪56‬‬
 ‫يا اگر مقادير سرعت ها را جايگزين‬
‫كنيم‪ ،‬خواهيم داشت‪:‬‬

‫‪ ‬در زمان ‪ ، t=3T‬انرژي جنبشي ميله اول با فرض آنكه كامﻼ بي بار شده باشد‪ ،‬عبارت است از‪:‬‬

‫‪that‬‬ ‫)‪(٨٥-٢‬‬

‫همچنين اندازه حركت آن برابر است با‪:‬‬

‫)‪(٨٦-٢‬‬
‫ميله دوم نيز در زمان ‪ t=3T‬بي بار شده و سرعت آن برابر است با ‪:‬‬
‫=‪i3‬‬ ‫‪3 3‬‬
‫لذا انرژي جنبشي و اندازه حركت ميله دوم نيز از روابط زير بدست مي آيد‪:‬‬

‫)‪(٨٧-٢‬‬

‫دانشگاه فردوسي مشهد‪ ،‬دانشكده مهندسي‪ ،‬گروه مكانيك‬ ‫‪57‬‬

‫در اين زمان ميله سوم نيز بدون بار بوده و سرعت آن برابر ‪ 2v3‬مي باشد‪ .‬لذا انرژي جنبشي و‬
‫اندازه حركت ميله سوم نيز عبارتست از‪:‬‬

‫)‪(٨٨-٢‬‬

‫بنابراين انرژي جنبشي و اندازه حركت سه ميله عبارتست از‪:‬‬

‫)‪(٨٩-٢‬‬

‫با جايگذاري روابط ‪ ٨٧ ،٨٦ ،٨٥‬و ‪ ٨٨‬در رابطه ‪ ٨٩‬خواهيم داشت‪:‬‬

‫دانشگاه فردوسي مشهد‪ ،‬دانشكده مهندسي‪ ،‬گروه مكانيك‬ ‫‪58‬‬

‫كه برابر همان انرژي اوليه‬ ‫)‪(٩٠-٢‬‬
‫ميله ‪ ١‬مي باشد‪.‬‬
‫دانشگاه فردوسي مشهد‪ ،‬دانشكده مهندسي‪ ،‬گروه مكانيك‬ ‫‪59‬‬
‫كه برابر همان اندازه حركت‬ ‫)‪(٩١-٢‬‬
‫ميله ‪ ١‬مي باشد‪.‬‬

‫دانشگاه فردوسي مشهد‪ ،‬دانشكده مهندسي‪ ،‬گروه مكانيك‬ ‫‪60‬‬

 ‫دانشگاه فردوسي مشهد‪ ،‬دانشكده مهندسي‪ ،‬گروه مكانيك‬

‫‪61‬‬
 ‫‪ -١٥-٢‬نمودار زمان – فضا براي برخورد هم محور ميله ها‬

‫‪ ‬توسط نمودار زمان‪-‬فضا كه »نمودار ﻻگرانژ« يا »صفحه مشخصه« نيز ناميده مي شود‪ ،‬برخورد دو‬
‫يا چند ميله در زمان هاي مختلف مورد بررسي قرار مي گيرد‪.‬‬

‫‪ ‬اين نمودارها براي نشان دادن توزيع تنش محوري و وضعيت سرعت ذرات در برخورد هم محور‬
‫ميله ها كاربرد دارند‪.‬‬

‫‪ ‬از اين نمودارها مي توان به برداشت واضح و روشني از برخورد در زمان هاي مختلف دست يافت‪.‬‬

‫دانشگاه فردوسي مشهد‪ ،‬دانشكده مهندسي‪ ،‬گروه مكانيك‬ ‫‪62‬‬

 ‫)الف( برخورد دو ميله يكسان ‪:‬‬
‫‪ t1‬زمان رسيدن موج به انتهاي آزاد دو ميله‬
‫‪ t2‬زمان برخورد موج هاي انعكاسي در نقطه ‪B‬‬

‫موج كششي انعكاسي‬ ‫موج كششي انعكاسي‬

‫در زمان ‪ t2‬ميله ها بي بار شده و با‬
‫سرعت ‪ v0‬از هم جدا مي شوند‪.‬‬
‫موج فشاري‬ ‫موج فشاري‬
‫زمان اوليه ‪t=0‬‬

‫توجه ‪ :‬شيب خط ‪ x-t‬همان سرعت موج است‪.‬‬

‫دو ميله ‪ I‬و‪ II‬با سرعت هاي مساوي ‪ v0‬در زمان ‪ t=0‬به يكديگر برخورد مي كنند‪ OA1 .‬و‬
‫‪ OA2‬به ترتيب مقدار انتشار موج هاي تنش فشاري در ميله هاي ‪ I‬و ‪ II‬مي باشد‪ .‬در زمان‬
‫‪ t1=l/c0‬موج ها به نقاط ‪ A1‬و ‪ A2‬كه انتهاي آزاد ميله ها هستند‪ ،‬مي رسد و در زمان ‪t2=2l/c0‬‬
‫موج هاي تنش كششي منعكس شده و يكديگر را در ‪ B‬قطع مي كنند‪.‬‬
‫‪ ‬در اين زمان دو ميله بي بار شده و با سرعت ‪ v0‬از يكديگر جدا مي شوند‪.‬‬

‫دانشگاه فردوسي مشهد‪ ،‬دانشكده مهندسي‪ ،‬گروه مكانيك‬ ‫‪63‬‬

 ‫)ب( برخورد سه ميله يكسان ‪:‬‬
‫در زمان ‪ t=0‬ميله ‪ III‬با سرعت ‪ v0‬به انتهاي ميله ‪ II‬برخورد مي كند‪.‬‬
‫در زمان ‪ t1=l/c0‬موج هاي تنش فشاري به دو انتهاي ميله هاي ‪ ٢‬و ‪ ٣‬رسيده اند‪.‬‬
‫در زمان ‪ t3=3l/c0‬هر سه ميله بدون تنش هستند‪ ،‬ميله هاي ‪ ٢‬و ‪ ٣‬ساكن بوده و ميله ‪ ١‬با سرعت ‪ v0‬جدا مي شود‪.‬‬
‫موج بي بار كننده‬
‫دانشگاه فردوسي مشهد‪ ،‬دانشكده مهندسي‪ ،‬گروه مكانيك‬

‫موج تنش كششي انعكاسي‬

‫موج تنش كششي‬

‫موج تنش فشاري‬ ‫موج فشاري‬

‫دو ميله ‪ I‬و‪ II‬ابتدا در دو انتها و در حال تماس و ساكن قرار دارند‪ .‬ميله سوم با همان مشخصات در زمان ‪ t=0‬به انتهاي‬
‫راست ميله ‪ II‬برخورد مي كند‪ OA1 .‬و ‪ OA2‬نشان دهنده موج هاي تنشي فشاري براي زمان ‪ 0 <t<l/c0‬مي باشد‪ .‬براي‬
‫زمان ‪ l/c0 <t<2l/c0‬موج تنش فشاري‪ OA2‬به صورت ‪ A2A3‬در ميله اول ادامه مي يابد و حال آنكه ‪ A1B‬به صورت موج‬
‫تنش بي باركننده از انتهاي ميله سوم منعكس مي شود‪ .‬در زمان ‪ 2l/c0 <t<3l/c0‬موج تنش بي بار كننده ‪ A1B‬به صورت‬
‫‪ BC‬در ميله دوم ادامه يافته و موج تنش فشاري ‪ A2A3‬به صورت موج تنش كششي ‪ A3C‬از انتهاي آزاد ميله اول انعكاس‬
‫مي يابد‪ .‬بدين ترتيب در زمان ‪ t3=3l/c0‬هر سه ميله بدون تنش مي باشند‪ .‬ميله هاي ‪ II‬و‪ III‬ساكن بوده‪ ،‬ميله ‪ I‬با همان‬
‫سرعت اوليه ميله ‪ ) III‬يعني‪ ( v0‬جدا شده و به سمت چپ حركت مي كند‪.‬‬
‫‪64‬‬
 ‫)ج(برخورد چهار ميله ‪:‬‬
‫سه ميله يكنواخت در حال تماس و ساكن قرار دارد و در زمان ‪ t=0‬ميله چهارم)ميله ‪ (I‬با همان مشخصات ولي با طول دو برابر با سرعت ‪ v0‬به‬
‫انتهاي آزاد يكي از ميله ها برخورد مي كند‪ .‬در اين حالت توزيع سرعت در قسمت هاي مختلف ميله ها در نمودار زير آورده شده است‪ .‬با بررسي‬
‫نمودار مشخص مي شود كه‪:‬‬
‫ميله ‪ I‬تا زمان ‪ 2l/c0‬تحت تنش فشاري قرار دارد و در زمان ‪ 4l/c0‬بدون تنش شده و ساكن مي گردد‪.‬‬ ‫‪‬‬
‫ميله ‪ II‬تا زمان ‪ 4l/c0‬تحت تنش فشاري قرار داشته و در زمان ‪ 5l/c0‬در اثر انعكاس موج كششي ميله ‪ I‬بدون تنش گرديده و سرعت آن‬ ‫‪‬‬
‫صفر مي شود‪.‬‬
‫ميله ‪ III‬از زمان ‪ l/c0‬تا ‪ 4l/c0‬تحت تنش فشاري قرار گرفته و در زمان ‪ 5l/c0‬بدون تنش مي شود‪ .‬در ضمن پس از زمان ‪ 5l/c0‬سرعت آن‬ ‫‪‬‬
‫‪ v0‬مي گردد‪.‬‬
‫ميله ‪ IV‬از زمان ‪ 2l/c0‬تا ‪ 4l/c0‬تحت تنش فشاري بوده و در زمان ‪ 5l/c0‬بدون تنش مي شود‪ .‬اين ميله نيز پس از زمان ‪ 5l/c0‬داراي سرعت‬ ‫‪‬‬
‫‪ v0‬خواهد بود‪.‬‬
‫نكته ‪ :‬اعداد‬
‫هر رديف‬ ‫توجه‪ :‬در نهايت در زمان‬
‫جدول‪ ،‬نشان‬ ‫‪ t= 5l/c0‬همه ميله ها بدون تنش‬
‫دهنده نسبت‬ ‫خواهند بود‪ .‬ميله هاي ‪ ١‬و ‪ ٢‬ساكن‬
‫موج تنش كششي‬ ‫موج تنش كششي‬
‫سرعت ذرات‬ ‫بوده و ميله هاي ‪ ٣‬و ‪ ٤‬با سرعت‬
‫در ميله ها به‬ ‫‪ v0‬به سمت چپ حركت خواهند‬
‫سرعت اوليه‬ ‫كرد‪.‬‬
‫‪ v0‬است‪.‬‬
‫نكته ‪ :‬مجموع اعداد در هر رديف‬
‫موج تنش فشاري‬ ‫موج تنش فشاري‬ ‫جدول‪ ،‬بايد برابر و مساوي همان‬
‫سرعت اوليه ميله ها باشند‪ ،‬چون‬
‫هيچ گونه اتﻼفي در نظر گرفته‬
‫نشده است‪.‬‬
‫‪65‬‬
‫دانشگاه فردوسي مشهد‪ ،‬دانشكده مهندسي‪ ،‬گروه مكانيك‬
 ‫• ميله ‪ ١‬تا زمان ‪ 2l/c0‬تحت تنش‬
‫فشاري قرار دارد در زمان ‪4l/c0‬‬
‫بدون تنش شده و ساكن شده‪.‬‬

‫• ميله ‪ ٢‬تا زمان ‪ 4l/c0‬تحت تنش‬

‫فشاري قرار داشته و در زمان‬
‫‪ 5l/c0‬سرعت آن صفر مي شود‪.‬‬

‫• بدين ترتيب در زمان ‪ 5l/c0‬همه‬

‫ميله ها بدون تنش مي شوند‪.‬‬

‫• ميله هاي ‪ ١‬و‪ ٢‬ساكن بوده ‪ ،‬ميله‬

‫هاي ‪ ٣‬و ‪ ٤‬با سرعت ‪ v0‬به سمت‬
‫چپ حركت مي كنند ‪.‬‬

‫توجه ‪ :‬با قرار دادن ‪ v0‬به مقدار واحد‪ ،‬اعداد نشان داده شده در هر رديف جدول‪ ،‬برابر سرعت ميله ها‬
‫مي باشند‪.‬‬
‫دانشگاه فردوسي مشهد‪ ،‬دانشكده مهندسي‪ ،‬گروه مكانيك‬ ‫‪66‬‬
‫دانشگاه فردوسي مشهد‪ ،‬دانشكده مهندسي‪ ،‬گروه مكانيك‬ ‫‪67‬‬
 ‫‪ ٢-١٦‬برخورد هم محور دو ميله با طول متفاوت و سطح مقطع نامساوي‬

‫با فرض ‪ v1 > v2‬در زمان ‪ t=0‬دو ميله به يكديگر برخورد مي كنند‪ .‬پس از برخورد‪ ،‬سرعت قسمت‬
‫هايي از دو ميله كه موج هاي تنش فشاري از آن عبور كرده ‪ u0=v0‬در نظر گرفته مي شود‪.‬‬
‫در محل برخورد‪ ،‬نيروهاي اعمالي بين دو ميله با يكديگر برابر هستند‪ .‬بنابراين داريم‪:‬‬
‫=‪F‬‬

‫)‪(٩٢-٢‬‬

‫دانشگاه فردوسي مشهد‪ ،‬دانشكده مهندسي‪ ،‬گروه مكانيك‬ ‫‪68‬‬

 ‫در حالت خاص اگر ميله ها از يك جنس باشند‬
‫)‪(٩٣-٢‬‬
‫دانشگاه فردوسي مشهد‪ ،‬دانشكده مهندسي‪ ،‬گروه مكانيك‬

‫𝟐𝒍𝟐‬
‫‪ ، t‬ميله ‪ ٢‬كامﻼ بدون بار‬ ‫زمان‬ ‫باشد‪ .‬در اين شرايط‪ ،‬در‬ ‫𝟏‬ ‫=𝟏 و 𝟐‬ ‫𝟐‬ ‫فرض كنيد‬
‫𝟐𝒄‬
‫𝟐𝒍𝟐‬
‫>‪ ، t‬ميله ‪٢‬‬ ‫شده‪ ،‬ميله ‪ ١‬كامﻼ ساكن شده و تحت تنش فشاري قرار گيرد‪ .‬بنابراين‪ ،‬براي زمان‬
‫𝟐𝒄‬
‫از ميله ‪ ١‬جدا مي شود‪.‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪2‬‬ ‫‪0‬‬
‫بدون تنش شده و با سرعت‬

‫در اين شرايط‪» ،‬ضريب بازگشت« )‪ ،(Coefficient of restitution‬به صورت زير تعريف مي شود‪:‬‬

‫‪2‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪،‬‬ ‫اختﻼف سرعت همرسي ‪/‬اختﻼف سرعت جدايش)وارسي(‪-‬‬

‫‪69‬‬
 ‫‪ -١٧-٢‬انتقال تنش در محورهاي با جنس مختلف داراي ناپيوستگي در سطح مقطع‬
‫‪ ‬قسمتي از موج تنش فشاري اﻻستيك ارسال شده پس از رسيدن به مقطع مشترك ‪ AB‬به‬
‫قسمت ‪ S2‬منتقل شده و قسمتي از آن در ‪ S1‬منعكس خواهد شد‪.‬‬
‫‪ ‬اگر ‪ A2‬صفر باشد‪ ،‬همه موج تنش منعكس مي شود‪.‬‬
‫دانشگاه فردوسي مشهد‪ ،‬دانشكده مهندسي‪ ،‬گروه مكانيك‬

‫‪ ‬اگر دو قسمت ميله يكسان و داراي سطح مقطع برابر باشند‪ ،‬همه موج تنش منتقل خواهد شد‪.‬‬

‫موج ورودي ) فشاري(‬

‫موج انتقالي)فشاري(‬

‫موج برگشتي) كششي(‬

‫‪70‬‬
 ‫‪ ‬شدت موج انتقالي به ‪ σT ، S2‬و شدت موج برگشتي به ‪ σR ، S1‬را مي توان با استفاده‬
‫از دو شرط تعادل نيرو و پيوستگي زير به دست آورد‪:‬‬
‫)‪ (i‬نيروي اعمالي بر روي سطح مشترك ‪ AB‬از دو قسمت ‪ S1‬و ‪ S2‬همواره برابرند‪.‬‬

‫دانشگاه فردوسي مشهد‪ ،‬دانشكده مهندسي‪ ،‬گروه مكانيك‬

‫)‪ (ii‬سرعت ذرات روي سطح مشترك ‪ AB‬از دو قسمت ‪ S1‬و ‪ S2‬همواره برابرند‪.‬‬

‫‪ ‬با فرض فشاري بودن ‪ σT‬و ‪ σR‬شرط اول به صورت زير در مي آيد‪:‬‬

‫‪1‬‬ ‫‪2‬‬

‫)‪(a‬‬ ‫از شرط اول ‪:‬‬

‫مجموع تنش ها در مقطع ‪ AB‬پس از انعكاس‬

‫)‪(b‬‬ ‫از شرط دوم ‪:‬‬

‫سرعت ذرات در مقطعي‬

‫كه موج منعكس شده است‬

‫‪71‬‬
 ‫با حل همزمان روابط )‪ (a‬و )‪ (b‬داريم ‪:‬‬

‫)‪(٩٤-٢‬‬ ‫اگر‬ ‫‪1‬‬ ‫‪2‬‬

‫= ‪σT‬‬ ‫‪σI‬‬
‫‪1‬‬ ‫‪2‬‬

‫)‪(٩٥-٢‬‬ ‫اگر‬ ‫‪1‬‬ ‫‪2‬‬

‫‪1‬‬ ‫‪2‬‬ ‫= ‪σR‬‬ ‫‪σI‬‬

‫نكته ‪ :‬رابطه )‪ (٩٥-٢‬نشان مي دهد اگر دو قسمت ‪ S1‬و ‪ S2‬از يك جنس باشند‪ ،‬يعني‪ ρ1 = ρ2 :‬و ‪c1= c2‬‬
‫آنگاه اگر در مقطع ‪ ، AB‬سطح مقطع ورودي بزرگتر باشد)‪ ،(A1<A2‬تنش هاي ورودي و برگشتي هم‬
‫عﻼمت و اگر )‪ ،(A2<A1‬مختلف العﻼمت خواهند بود‪ ،‬كه در همان حال با توجه به رابطه )‪ (٩٤-٢‬شدت‬
‫موج تنش انتقالي بزرگتر يا كوچكتر از شدت موج تنش ورودي خواهد بود‪.‬‬

‫دانشگاه فردوسي مشهد‪ ،‬دانشكده مهندسي‪ ،‬گروه مكانيك‬ ‫‪72‬‬

 ‫نكته ‪ :‬با توجه به اينكه قسمتي از سطح مقطع ‪ S1‬و يا ‪ S2‬در مقطع ‪ AB‬به صورت سطح آزاد است‪ ،‬روابط‬

‫بدست آمده تقريبي مي باشند‪.‬‬

‫نكته ‪ :‬با توجه به روابط )‪ (٩٤-٢‬و )‪ (٩٥-٢‬اگر دو قسمت از ميله از يك جنس باشند‪ ،‬يعني‪،‬‬
‫‪ .‬آنگاه داريم ‪:‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪ 1‬و‪2‬‬ ‫‪2،‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪2‬‬

‫‪σR‬‬ ‫و ‪-σ I‬‬ ‫‪σT‬‬ ‫و ‪2σI‬‬ ‫انتهاي ميله عمﻼ انتهاي آزاد است‬ ‫)‪ (a‬اگر‬

‫‪σR‬‬ ‫‪ σT‬و ‪σI‬‬ ‫‪ ،‬انتهاي ميله مشابه انتهاي گيردار مي باشد و ‪0‬‬ ‫)‪ (b‬اگر‬

‫توجه ‪ :‬ضريب بزرگنمايي براي ميله اي با يك ناپيوستگي‪ ،‬با توجه به نتيجه )‪ (a‬برابر ‪ ٢‬مي باشد‪.‬‬

‫نكته كاربردي‪ :‬وجود يك قسمت رابط بين قسمت هاي اوليه و انتهايي‪ ،‬باعث ازدياد ضريب بزرگنمايي خواهد شد‪.‬‬
‫• اگر يك ميله با مقطع كوچكتر به انتهاي ميله اي با قطر بزرگتر متصل شود‪ ،‬به عنوان يك » تله موج«‬
‫• )‪ (Wave trap‬عمل مي كند‪.‬‬

‫دانشگاه فردوسي مشهد‪ ،‬دانشكده مهندسي‪ ،‬گروه مكانيك‬ ‫‪73‬‬

‫مثال ‪ :‬در شكل زير فرض مي شود كه ‪ A1/A3 = 4‬و ‪ A1/A2 = A2/A3‬باشد‪ ،‬براي يك موج تنش‬
‫فشاري ورودي با شدت ‪ ، σI‬تنش انتقالي ‪ σT2‬در قسمت با سطح مقطع ‪ A2‬برابر مي شود با ‪:‬‬

‫دانشگاه فردوسي مشهد‪ ،‬دانشكده مهندسي‪ ،‬گروه مكانيك‬ ‫‪74‬‬

 ‫و تنش انتقالي به قسمت ‪ σT3 ،S3‬برابر است با ‪:‬‬

‫اگر قسمت ‪ S2‬حذف شود‪ ،‬در اثر تغيير سطح از ‪ A1‬به ‪ ، A3‬تنش انتقالي برابر است با ‪:‬‬

‫دانشگاه فردوسي مشهد‪ ،‬دانشكده مهندسي‪ ،‬گروه مكانيك‬ ‫‪75‬‬

 ‫بنابراين با اضافه كردن يك پله مياني‪ ،‬شدت تنش حدود ‪ %١٠‬افزايش مي يابد‪.‬‬ ‫•‬

‫• يك نتيجه جالب براي اينكه موج برگشتي در يك ناپيوستگي صفر گردد‪ ،‬يعني‪،σR=0 :‬‬
‫اين است كه ‪ A2c2ρ2= A1c1ρ1 :‬باشد‪ .‬در اين صورت داريم‪:‬‬

‫انطباق امپدانس« )‪(Impedance Matching‬‬ ‫شرط ‪ A2c2ρ2= A1c1ρ1‬به نام »‬

‫ناميده مي شود‪.‬‬

‫دانشگاه فردوسي مشهد‪ ،‬دانشكده مهندسي‪ ،‬گروه مكانيك‬ ‫‪76‬‬

 ‫‪ -١٨-٢‬تداوم رفت و برگشت موج تنش محوري و تغييرات شدت تنش در ميله اي با يك‬
‫ناپيوستگي هندسي ) تغييرات تنش در مقاطع ’‪ l‬و ”‪ l‬را بررسي كنيد(‬

‫يك موج فشاري از يك ميله بسيار بلند‬ ‫)‪t < 0 (1‬‬

‫وارد يك ناپيوستگي مي شود‬

‫‪ t=0‬زماني است كه موج به مقطع ‪ SS‬ميرسد‪.‬‬

‫دانشگاه فردوسي مشهد‪ ،‬دانشكده مهندسي‪ ،‬گروه مكانيك‬ ‫‪77‬‬

 ‫)‪0<t<l/c0 (2‬‬
‫‪S‬‬

‫‪S‬‬
‫قسمتي از موج با شدت ‪ σ′T‬منتقل شده ‪ ،‬قسمتي هم با شدت ‪ σ′R‬به قسمت اصلي ميله باز مي گردد‪.‬‬

‫‪σI =1‬‬
‫توجه‪ :‬عﻼمت منفي نشان دهنده‬
‫موج فشاري انتقالي‬ ‫𝟏𝑨𝟐‬
‫=‪σ′T‬‬ ‫‪σ‬‬ ‫تغيير عﻼمت تنش است‪ .‬يعني با‬
‫‪𝑨𝟐 𝑨𝟏 I‬‬

‫𝑨 𝑨‬
‫توجه به موج ورودي كه فشاري بود‪،‬‬
‫موج كششي برگشتي‬ ‫‪σ′R= 𝟏 𝟐 σI‬‬
‫𝟏𝑨 𝟐𝑨‬ ‫‪ σ′R‬كششي مي باشد‪.‬‬
‫دانشگاه فردوسي مشهد‪ ،‬دانشكده مهندسي‪ ،‬گروه مكانيك‬ ‫‪78‬‬
 ‫)‪l/c0<t<2l/c0 (3‬‬
‫‪S‬‬

‫‪S‬‬

‫‪ σ′T‬در زمان ‪ t= l/c0‬از انتهاي آزاد ميله منعكس مي شود و در زمان ‪ t=2l/c0‬قسمت انتهايي ميله‬
‫بدون بار مي شود‪.‬‬

‫دانشگاه فردوسي مشهد‪ ،‬دانشكده مهندسي‪ ،‬گروه مكانيك‬ ‫‪79‬‬

 ‫)‪2l/c0 < t < 3l/c0 (4‬‬

‫‪S‬‬

‫‪S‬‬
‫𝟏𝑨 𝟐𝑨‬ ‫𝟏𝑨𝟐‬
‫= ‪σ′′R‬‬ ‫)𝟑 𝟒‪(-‬‬ ‫= ‪σ′′T‬‬ ‫(‬ ‫𝟒‬
‫)𝟑‬
‫𝟏𝑨 𝟐𝑨‬ ‫𝟏𝑨 𝟐𝑨‬

‫‪ : σ′′R‬بخشي از موج انعكاسي كششي كه از مقطع ‪ SS‬برمي گردد‪.‬‬

‫‪ : σ′′T‬مقدار باقيمانده موج كه منتقل مي شود‪.‬‬

‫دانشگاه فردوسي مشهد‪ ،‬دانشكده مهندسي‪ ،‬گروه مكانيك‬ ‫‪80‬‬

 ‫)‪3l/c0 < t < 4l/c0 (5‬‬
‫‪S‬‬

‫‪S‬‬

‫موج با شدت ‪ σ′′R‬با تغيير عﻼمت از انتهاي آزاد ميله منعكس مي شود‪.‬‬

‫دانشگاه فردوسي مشهد‪ ،‬دانشكده مهندسي‪ ،‬گروه مكانيك‬ ‫‪81‬‬

 ‫‪4l/c0 < t < 5l/c0 (6) ‬‬
‫𝟒 به مقطع ‪ SS‬مي رسد؛ اما دوباره به دو موج برگشتي و‬ ‫شدت 𝟗‬ ‫موج منعكس شده فشاري با‬
‫انتقالي با شدت هاي زير تقسيم مي شود‪:‬‬

‫=‪σ′′′R‬‬ ‫(‬ ‫)‬

‫=‪σ′′′T‬‬ ‫(‬ ‫)‬

‫اين پديده تا زمان بي نهايت مي تواند اتفاق بيفتد‪.‬‬

‫حال تغييرات تنش در دو مقطع خاص كه اولي با فاصله‪ l′‬از انتهاي آزاد و دومي با فاصله ‪ l′′‬در‬
‫سمت چپ ‪ SS‬قرار دارد‪ ،‬بررسي مي شود‪.‬‬

‫دانشگاه فردوسي مشهد‪ ،‬دانشكده مهندسي‪ ،‬گروه مكانيك‬ ‫‪82‬‬

 ‫‪ ‬وضعيت تنش براي مقطعي با فاصله ‪ l′‬از انتهاي آزاد به صورت زير است ‪:‬‬
‫‪ ‬براي زمان ‪ ، 2l′/c0‬ميله تحت تنش كششي به شدت 𝟑‪ ، 𝟒⁄‬براي بقيه زمان ‪ 2(l-l′)/c0‬تحت تنش صفر مي باشد‪.‬‬

‫‪ ‬دوباره براي زمان ‪ ، 2l′/c0‬ميله تحت تنش كششي به شدت 𝟗‪ ، 𝟒⁄‬براي بقيه زمان ‪ 2(l-l′)/c0‬تحت تنش صفر مي باشد‪.‬‬

‫‪ ‬و براي زمان ‪ ، 2l′/c0‬ميله تحت تنش فشاري به شدت 𝟕𝟐‪ ، 𝟒⁄‬براي بقيه زمان ‪ 2(l-l′)/c0‬تحت تنش صفر مي باشد‪.‬‬

‫دانشگاه فردوسي مشهد‪ ،‬دانشكده مهندسي‪ ،‬گروه مكانيك‬ ‫‪83‬‬

 ‫نمودار تنش در اين مقطع براي حالت ‪ L′=L/3‬در شكل آمده است ‪:‬‬

‫‪Showing Variation of Stress with Time at L′=L/3 from end of bar‬‬

‫دانشگاه فردوسي مشهد‪ ،‬دانشكده مهندسي‪ ،‬گروه مكانيك‬ ‫‪84‬‬

‫وضعيت تنش براي مقطعي از ميله با مساحت سطح ‪ ٢‬واحد و با فاصله ‪ L′′‬از ‪ SS‬عبارت است از ‪:‬‬

‫و اين روال ادامه خواهد داشت‪.‬‬

‫دانشگاه فردوسي مشهد‪ ،‬دانشكده مهندسي‪ ،‬گروه مكانيك‬ ‫‪85‬‬

‫نمودار تنش در اين مقطع براي حالت ‪ L′’=L/3‬در شكل زير آمده است ‪:‬‬

‫دانشگاه فردوسي مشهد‪ ،‬دانشكده مهندسي‪ ،‬گروه مكانيك‬ ‫‪86‬‬

 ‫‪ -١٩-٢‬موج هاي تنش محوري در يك ميله تقريبا مخروطي‬

‫طول هر قسمت مخروط برابر ‪ l‬مي باشد‪.‬‬

‫مساحت هر قسمت مربع‪ ،‬شماره رديف مقطع قبلي است‪.‬‬ ‫فرضيات هندسي مخروط‬

‫طول هرقسمت نسبت به قطر آن بزرگ فرض مي شود‬

‫همچنين فرض مي شود در زمان ‪ t=0‬موج پله اي به شدت واحد به مقطع ‪ ٥‬مي رسد‪.‬‬

‫دانشگاه فردوسي مشهد‪ ،‬دانشكده مهندسي‪ ،‬گروه مكانيك‬ ‫‪87‬‬

 ‫‪ ‬با استفاده از روابط ‪ ٩٤‬و ‪ ٩٥‬داريم ‪:‬‬
‫= ‪σT‬‬ ‫‪σI‬‬ ‫= ‪σR‬‬ ‫‪σI‬‬

‫شدت تنش‬
‫در زمان ‪: t=0‬‬ ‫)‪(1‬‬

‫∗‬
‫= ‪σT5‬‬ ‫‪(1)=1.18‬‬ ‫موج انتقالي از مقطع ‪٥‬‬

‫= ‪σR5‬‬ ‫‪(1)= -0.18‬‬ ‫موج برگشتي از مقطع ‪٥‬‬

‫در زمان ‪: t=T‬‬ ‫)‪(2‬‬

‫)‪ T‬زماني است كه موج طول يك قسمت را طي مي كند(‬
‫∗‬
‫= ‪σT4‬‬ ‫‪(118)=1.44‬‬
‫موج انتقالي از مقطع ‪٤‬‬

‫= ‪σR4‬‬ ‫موج برگشتي از مقطع‪(1.18)= -0.26 ٤‬‬

‫دانشگاه‪88‬‬
‫فردوسي مشهد‪ ،‬دانشكده مهندسي‪ ،‬گروه مكانيك‬
 ‫‪ (3) ‬در زمان ‪: t=2T‬‬

‫در اين زمان موج تنش انتقالي ‪ σT4‬به مقطع ‪ ٣‬مي رسد و در نتيجه ‪:‬‬

‫∗‬
‫= ‪σT3‬‬ ‫‪(1.44)=1.84‬‬ ‫موج انتقالي از مقطع ‪3‬‬

‫= ‪σR3‬‬ ‫‪(1.44)= -0.403‬‬ ‫موج برگشتي از مقطع ‪3‬‬

‫توجه ‪ :‬در ضمن در زمان ‪ t=2T‬موج برگشتي مقطع ‪ ٤‬يعني ‪ σR4‬به مقطع ‪ ٥‬رسيده و در اثر آن‬
‫يك موج برگشتي به طرف راس مخروط به شدت زير ايجاد مي شود ‪:‬‬

‫= ‪σR4,5‬‬ ‫‪(-0.26)= -0.047‬‬ ‫موج برگشتي از مقطع ‪ ٤‬به سمت مقطع ‪5‬‬

‫دانشگاه فردوسي مشهد‪ ،‬دانشكده مهندسي‪ ،‬گروه مكانيك‬ ‫‪89‬‬

 ‫‪ (4) ‬در زمان ‪: t=3T‬‬

‫∗‬
‫= ‪σT 2‬‬ ‫‪(1.84)=2.25‬‬ ‫موج انتقالي از مقطع ‪2‬‬

‫= ‪σR2‬‬ ‫‪(1.84)= -0.71‬‬ ‫موج برگشتي از مقطع ‪2‬‬

‫= ‪σR4,5,4‬‬
‫∗‬
‫‪(-0.047)= -0.0574‬‬ ‫موج برگشتي از مقطع ‪ 5‬به سمت مقطع ‪4‬‬

‫= ‪σR3,4‬‬ ‫‪(-0.403)= -0.0885‬‬ ‫موج برگشتي )مجدد( از مقطع ‪ 3‬به سمت مقطع ‪4‬‬

‫در نتيجه شدت تنش كلي از مقطع ‪ ٤‬به سمت راس مخروط برابر است با ‪:‬‬
‫‪(-0.0574)+(-0.0885)= -0.146‬‬
‫همچنين ‪:‬‬
‫= ‪σR2‬‬ ‫‪(1.84)= -0.71‬‬
‫دانشگاه فردوسي مشهد‪ ،‬دانشكده مهندسي‪ ،‬گروه مكانيك‬ ‫‪90‬‬
 ‫= ‪σT‬‬ ‫‪σI‬‬ ‫= ‪σR‬‬ ‫‪σI‬‬ ‫‪ (5) ‬در زمان ‪ t=4T‬در مقطع ‪: ١‬‬

‫∗‬
‫= ‪σT1‬‬ ‫‪(2.55)=4.08‬‬

‫= ‪σR1‬‬ ‫‪(2.25)= -1.53‬‬

‫وضعيت تنش در مقطع ‪: ٣‬‬

‫موج برگشتي از مقطع ‪ 2‬به سمت مقطع ‪3‬‬

‫= ‪σR2,3‬‬ ‫‪(-0.71)= -0.199‬‬

‫= ‪σR3,4,3‬‬
‫∗‬
‫‪(-0.1461)= -0.187‬‬ ‫موج برگشتي )مجدد( از مقطع ‪ 4‬به سمت مقطع ‪3‬‬

‫بنابراين شدت كلي تنش در قسمت ‪ D‬برابر مي شود با ‪:‬‬

‫‪(-0.199)+(-0.187)= -0.386‬‬
‫دانشگاه فردوسي مشهد‪ ،‬دانشكده مهندسي‪ ،‬گروه مكانيك‬ ‫‪91‬‬
‫توزيع شدت تنش در ‪t=3T‬‬

‫توزيع شدت تنش در ‪t=4T‬‬

‫توزيع شدت تنش در ‪t=5T‬‬

‫دانشگاه فردوسي مشهد‪ ،‬دانشكده مهندسي‪ ،‬گروه مكانيك‬ ‫‪92‬‬

 ‫‪ ‬مي توان به موارد زير به عنوان نتيجه اشاره كرد ‪:‬‬

‫‪ -١‬ضمن حركت موج تنش به طرف راس مخروط‪ ،‬شدت آن زياد مي شود‪.‬‬

‫‪ -٢‬تنش در قسمت ‪ F‬زياد مي باشد‪.‬‬

‫‪ -٣‬پس از رسيدن موج تنش فشاري به انتهاي آزاد راس مخروط‪ ،‬به صورت كششي منعكس مي شود‪.‬‬

‫دانشگاه فردوسي مشهد‪ ،‬دانشكده مهندسي‪ ،‬گروه مكانيك‬ ‫‪93‬‬

‫* براي ميله مخروطي فوق ‪ ،‬نمودار مشخصه از زمان ‪ t=0‬تا ‪ t=8T‬در شكل آورده شده است ‪:‬‬

‫دانشگاه فردوسي مشهد‪ ،‬دانشكده مهندسي‪ ،‬گروه مكانيك‬

‫‪94‬‬
 ‫محاسبه اندازه حركت براي ‪ T=1‬در جدول صفحه بعد نشان داده شده است‪.‬‬

‫‪ ‬در هر زمان جمع اندازه حركت‪ ،‬مقدار ثابتي خواهد بود‪.‬‬

‫‪ ‬بايد توجه داشت كه براي حركت به سمت راست موج فشاري و حركت به سمت چپ موج كششي‪،‬‬
‫اندازه حركت مثبت و براي حالت هاي عكس‪ ،‬اندازه حركت منفي در نظر گرفته مي شود‪.‬‬

‫‪ = F.t = σ.A.t‬مومنتوم‬

‫دانشگاه فردوسي مشهد‪ ،‬دانشكده مهندسي‪ ،‬گروه مكانيك‬ ‫‪95‬‬

‫توزيع اندازه حركت براي ‪ T=1‬در جدول نشان داده شده است‪.‬‬

‫دانشگاه فردوسي مشهد‪ ،‬دانشكده مهندسي‪ ،‬گروه مكانيك‬ ‫‪96‬‬

‫دانشگاه فردوسي مشهد‪ ،‬دانشكده مهندسي‪ ،‬گروه مكانيك‬ ‫‪97‬‬
‫دانشگاه فردوسي مشهد‪ ،‬دانشكده مهندسي‪ ،‬گروه مكانيك‬ ‫‪98‬‬
‫دانشگاه فردوسي مشهد‪ ،‬دانشكده مهندسي‪ ،‬گروه مكانيك‬ ‫‪99‬‬
‫با تشكر از توجه شما‬

‫دانشگاه فردوسي مشهد‪ ،‬دانشكده مهندسي‪ ،‬گروه مكانيك‬

‫‪100‬‬
‫بعضي از مطالب مربوط به فصل هاي قبل كه تدريس نشده اند‪.‬‬

‫دانشگاه فردوسي مشهد‪ ،‬دانشكده مهندسي‪ ،‬گروه مكانيك‬ ‫‪101‬‬

 ‫بعد از صفحه ‪٣٥‬‬

‫قابل توجه است كه چون فركانس موج برابر با فركانس منبع ‪ ω‬توليد است‪ ،‬پاسخ برحسب ‪ω‬‬
‫بدست آورده شد‪ .‬براي اينكه بتوانيم اثر اينرسي دوراني بر سرعت انتشار موج و نيز اهميت در‬
‫نظر گرفتن آن را بهتر ببينيم‪ ،‬مي شود سرعت موج را بر حسب طول موج بدست آورد‪ .‬در اين‬
‫صورت هر چند اين رابطه در عمل كاربرد خاصي ندارد‪ ،‬بدليل سادگي رابطه حاصل مي توان اثر‬
‫اينرسي دوراني را بهتر مشاهده نمود‪ .‬پس داريم‪:‬‬
‫‪4‬‬
‫‪2‬‬
‫‪2‬‬ ‫𝑝‬ ‫)‪(٥٦-٢‬‬
‫𝑦‬

‫‪𝐸𝐼𝐾 2‬‬ ‫𝐼𝐸‬ ‫)‪(٥٧-٢‬‬

‫= 𝑝‪→ C‬‬ ‫=‬
‫𝐴𝜌‬
‫با جايگذاري روابط فوق در يكديگر داريم‪:‬‬
‫‪𝜌𝐴 + 𝐼𝑦 𝐾 2‬‬ ‫𝑦𝐼 ‪+‬‬
‫‪𝐾2‬‬

‫𝐸‬ ‫𝜌𝐼𝐸‬ ‫‪𝐶𝐿2‬‬

‫= 𝑝𝐶 →‬ ‫=‬ ‫=‬
‫𝐴𝜌‬ ‫𝐴‬ ‫𝐴‬
‫𝑝‪+‬‬ ‫‪+1‬‬ ‫‪1+‬‬
‫‪𝐼𝐾 2‬‬ ‫‪𝐼𝐾 2‬‬ ‫‪𝐼𝐾 2‬‬
‫دانشگاه فردوسي مشهد‪ ،‬دانشكده مهندسي‪ ،‬گروه مكانيك‬ ‫‪102‬‬
 ‫معادله فوق در حالي است كه اينرسي دوراني را در نظر نگرفته بوديم‪ .‬از قبل داشتيم‪:‬‬

‫‪0‬‬
‫𝑝‬ ‫)‪(٥٨-٢‬‬

‫با مقايسه رابطه ‪ ٥٨‬ديده مي شود كه براي طول موج هاي بسيار ريز‪ ،‬سرعت انتشار موج طبق‬
‫تئوري رايلي به ميل مي كند و طبق تئوري اويلر‪-‬برنولي به بي نهايت ميل مي كند‪ .‬بنابراين‬
‫ديده مي شود كه بسيار ﻻزم است تا در حاﻻتي كه فركانس منبع توليد موج باﻻ است‪ ،‬از تئوري‬
‫رايلي استفاده شود‪ .‬معموﻻ براي مسائلي كه در آن‬

‫شعاع ژيراسيون‬

‫استفاده از تئوري رايلي نيز توصيه مي شود‪.‬‬

‫دانشگاه فردوسي مشهد‪ ،‬دانشكده مهندسي‪ ،‬گروه مكانيك‬ ‫‪103‬‬

 ‫‪ -٧-٢‬در نظر گرفتن اثر تغيير شكل شعاعي در انتشار امواج طولي‬
‫تئوري انتشار امواج طولي يك بعدي كه تاكنون مورد بررسي قرار گرفت‪ ،‬تنها در مواردي صادق‬
‫است كه طول موج زياد باشد )فركانس منبع توليد موج كوچك باشد( يا ضخامت ميله كم باشد‪.‬‬
‫براي بهبود نتايج اين تئوري ‪ Levy‬و ‪ Rayleigh‬پيشنهاد دادند كه اثرات تغيير شكل عرضي‬
‫در بدست آوردن معادله حاكم بر مساله لحاظ شود‪ .‬بدين منظور تغيير شكل شعاعي تنها در‬
‫انرژي جنبشي اثر مي گذارد و بر انرژي كرنشي موثر نيست )در راستاي شعاعي كرنش ايجاد مي‬
‫شود چون اثر پواسون وجود دارد ولي تنش نداريم(‪.‬‬

‫‪ ε‬مي باشد‪ .‬كرنش عرضي كه بدليل اثر پواسون ديده‬ ‫كرنش طولي در ميله‬
‫𝑥‬

‫‪ ε‬خواهدشد‪ .‬بنابراين نرخ تغييرات زماني كرنش طولي و كرنش‬ ‫مي شود برابر‬
‫𝑟‬
‫‪2‬‬ ‫‪2‬‬
‫مي باشد‪ .‬بنابراين در شعاع ‪ r‬از يك‬ ‫و‬ ‫عرضي به ترتيب به صورت‬

‫ميله استوانه اي با مقطع دايروي شكل‪ ،‬سرعت شعاعي برابر است با‪:‬‬

‫‪ δ‬برابر است با‪:‬‬ ‫بنابراين انرژي جنبشي در يك المان حلقوي به طول ‪ δ‬و ضخامت‬

‫دانشگاه فردوسي مشهد‪ ،‬دانشكده مهندسي‪ ،‬گروه مكانيك‬ ‫‪104‬‬

 ‫‪2‬‬
‫𝑒‬ ‫𝑒 𝑒‬
‫)‪(٥٩-٢‬‬
‫‪2‬‬
‫‪2‬‬
‫𝑒‬
‫بنابراين كل انرژي ذخيره شده در يك المان‬
‫برابر مي شود با‪:‬‬ ‫توپر استوانه اي به طول‬
‫𝑎‬ ‫‪4‬‬ ‫‪2‬‬
‫‪2‬‬
‫𝑒‬ ‫𝑒‬
‫‪0‬‬

‫)‪(٦٠-٢‬‬
‫𝐿‬
‫𝐿‬ ‫‪4‬‬ ‫‪2‬‬
‫‪2‬‬
‫𝑟‬ ‫𝑒‬
‫‪0‬‬
‫‪0‬‬

‫)‪(٦١-٢‬‬

‫دانشگاه فردوسي مشهد‪ ،‬دانشكده مهندسي‪ ،‬گروه مكانيك‬ ‫‪105‬‬

 ‫همچنين كل انرژي جنبشي بدليل حركت طولي به صورت زير مي باشد‪:‬‬
‫𝐿‬ ‫‪2‬‬
‫‪2‬‬ ‫)‪(٦٢-٢‬‬
‫𝐿‬
‫‪0‬‬
‫كل انرژي كرنش ذخيره شده در ميله نيز بدين صورت خواهد بود‪:‬‬

‫)‪(٦٣-٢‬‬

‫بنابراين طبق اصل هميلتون و حساب تغييرات خواهيم داشت‪:‬‬

‫‪2‬‬ ‫‪2 2‬‬ ‫‪2‬‬ ‫‪2‬‬

‫‪2‬‬ ‫‪2‬‬ ‫‪2‬‬ ‫‪2‬‬ ‫)‪(٦٤-٢‬‬

‫با توجه به معادله حركت ‪ ٦٤‬و رابطه ‪ Rayleigh‬سرعت انتشار موج طبق رابطه زير بدست مي‬
‫آيد‪:‬‬
‫𝑝‬ ‫‪2‬‬ ‫‪2‬‬ ‫‪2‬‬
‫)‪(٦٥-٢‬‬
‫𝐿‬

‫دانشگاه فردوسي مشهد‪ ،‬دانشكده مهندسي‪ ،‬گروه مكانيك‬ ‫‪106‬‬

‫طبق اين رابطه سرعت انتشار موج در ميله ها به فركانس تحريك نيز بستگي دارد كه رابطه‬
‫كﻼسيك اين را نشان نمي داد‪ .‬همچنين براي امواجي با طول موج هاي خيلي بزرگتر از ضخامت‬
‫ميله‪ ،‬تئوري كﻼسيك و تئوري ‪ Levy‬و ‪ Rayleigh‬جواب هاي يكساني خواهند داشت‪ .‬ﻻزم‬
‫جواب هاي‬ ‫بذكر است تئوري ‪ Levy‬و ‪ Rayleigh‬براي حالتي كه‬
‫مناسبي را ارائه مي دهد‪.‬‬

‫دانشگاه فردوسي مشهد‪ ،‬دانشكده مهندسي‪ ،‬گروه مكانيك‬ ‫‪107‬‬