CÁC BIỆN PHÁP TU TỪ ĐÃ HỌC

   
   
STT Phép tu Đặc điểm / cấu tạo /
Khái niệm Phân loại
từ  tác dụng
+ Mô hình của phép so
sánh:
Phương Từ
Vế Vế
Là đối chiếu sự vật, tiện so so
A B
sự việc này với sự sánh sánh
Có hai kiểu so sánh:
vật, sự việc khác có    – A: sự vật, sự việc
– So sánh ngang bằng
1 So sánh nét tương đồng để được so sánh
– So sánh không ngang
làm tăng sức gợi – B: sự vật, sự việc dùng
bằng
hình, gợi cảm cho để so sánh
sự diễn đạt. – Từ chỉ phương tiện so
sánh
– Từ so sánh: như, giống
như, như là…
Là gọi tả con vật,
cây cối, đồ vật …
Có ba kiểu nhân hóa:
bằng những từ ngữ
– Dùng từ ngữ vốn gọi
vốn được dùng để
con người để gọi vật
gọi tả con người;
– Dùng từ ngữ vốn chỉ
Nhân làm cho thế giới loài
2   hoạt động, tính chất của
hóa vật, cây cối, đồ vật,
người để chỉ  hoạt động,
… trở nên gần gũi
tính chất của vật
với con người; biểu
– Trò chuyện, xưng hô
thị được những suy
với vật như với người.
nghĩ, tình cảm của
con người.
Là gọi tên sự vật,
hiện tượng này bằng Bốn kiểu ẩn dụ:
tên sự vật, hiện –         Ẩn dụ hình thức
tượng khác có nét –         Ẩn dụ cách thức
3 Ẩn dụ  
tương đồng với nó –         Ẩn dụ phẩm chất
nhằm tăng sức gợi –         Ẩn dụ chuyển đổi
hình, gợi cảm cho cảm giác
sự diễn đạt.
Là gọi tên sự vật, Bốn kiểu hoán dụ
hiện tượng, khái thường gặp:
niệm bằng tên gọi – Lấy bộ phận để gọi
của một sự vật, hiện toàn thể
Hoán tượng, khái niệm – Lấy vật chứa đựng để
4  
dụ khác có quan hệ gần gọi vật bị chứa đựng
gũi với nó nhằm – Lấy dấu hiệu của sự
tăng sức gợi hình, vật để gọi sự vật
gợi cảm cho sự diễn – Lấy cái cụ thể để gọi
đạt. cái trìu tượng
 Điệp ngữ có nhiều dạng:
Là lặp đi, lặp lại từ
– Điệp ngữ cách quãng
Điệp ngữ hoặc cả một câu
5   – Điệp ngữ nối tiếp
ngữ để làm nổi bật ý,
– Điệp ngữ vòng (ĐN
gây cảm xúc mạnh
chuyển tiếp)
* Theo cấu tạo có hai
Là sắp xếp nối tiếp
kiểu liệt kê:
hàng loạt từ hay
– Liệt kê theo từng cặp
cụm từ cùng loại để
– Liệt kê không theo
diễn tả được đầy đủ
từng cặp
6 Liệt kê hơn, sâu sắc hơn  
*  Theo ý nghĩa có hai
những khía cạnh
kiểu liệt kê:
khác nhau của thực
– Liệt kê tăng tiến
tế hay của tư tưởng,
– Liệt kê không tăng
tình cảm.
tiến
Các lối chơi chữ thường
Là cách lợi dụng gặp:
đặc sắc về âm, về – Dùng từ ngữ đồng âm
Thường được sử dụng
nghĩa của từ để tạo – Dùng lối nói trại âm
Chơi hàng ngày, trong văn
7 sắc thái dí dỏm, hài (gần âm)
chữ thơ, đặc biệt là trong văn
hước, … làm câu – Dùng cách điệp âm
thơ trào phúng, câu đố…
văn hấp dẫn và thú – Dùng lối nói lái
vị. – Dùng từ trái nghĩa,
đồng nghĩa, gần nghĩa.

Biện pháp tu từ Hiệu quả nghệ thuật (Tác dụng nghệ thuật)
So sánh Giúp sự vật, sự việc được miêu tả sinh động, cụ thể tác động
đến trí tưởng tượng, gợi hình dung và cảm xúc
Ẩn dụ Cách diễn đạt mang tính hàm súc, cô đọng, giá trị biểu đạt
cao, gợi những liên tưởng ý nhị, sâu sắc.
Nhân hóa Làm cho đối tượng hiện ra sinh động, gần gũi, có tâm trạng
và có hồn hơn.
Hoán dụ Diễn tả sinh động nội dung thông báo và gợi những liên
tưởng ý vị, sâu sắc
Điệp ngữ Nhấn mạnh, tô đậm ấn tượng – tăng giá trị biểu cẳm
Liệt kê Diễn tả cụ thể, toàn điện

BÀI 1: Xác định biện pháp tu từ chủ yếu được sử dụng trong dòng thơ in đậm
và nêu hiệu quả nghệ thuật của biện pháp tu từ ấy.
Ngày ngày mặt trời đi qua trên lăng
Thấy một mặt trời trong lăng rất đỏ
(Viếng lăng Bác - Viễn Phương)

BÀI 2: Tìm và nêu tác dụng của các biện pháp nghệ thuật có trong các câu
sau:
a. “Tràn trề trên mặt bàn, chạm cả vào cành quất Lí cố tình để sát vào mâm cỗ cho
bàn ăn thêm đẹp, thêm sang, là la liệt bát đĩa ngồn ngộn các món ăn. Ngoài các
 món thường thấy ở cỗ Tết như gà luộc, giò, chả, nem, măng hầm chân giò, miến
nấu lòng gà, xúp lơ xào thịt bò… - món nào cũng mang dấu ấn tài hoa của người
chế biến – là các món khác thường như gà quay ướp húng lìu, vịt tần hạt sen, chả
chìa, mọc, vây…”
(Trích Mùa lá rụng trong vườn – Ma Văn Kháng)

b. Còn xa lắm mới đến cái thác dưới. Nhưng đã thấy tiếng nước réo gần mãi lại,
réo to mãi lên. Tiếng nước thác nghe như là oán trách gì, rồi lại như là van xin, rồi
lại như là khiêu khích, giọng gằn mà chế nhạo. Thế rồi nó rống lên như tiếng một
ngàn con trâu mộng đang lồng lộn giữa rừng vầu, rừng tre nứa nổ lửa, đang phá
tuông rừng lửa, rừng lửa cùng gầm thét với đàn trâu da cháy bùng bùng. Tới cái
thác rồi. Ngoặt khúc sông lượn, thấy sóng bọt đã trắng xoá cả chân trời đá. Đá ở
đây từ ngàn năm vẫn mai phục hết trong lòng sông, hình như mỗi lần có chiếc
thuyền nào xuất hiện ở quãng ầm ầm mà quạnh hiu này, mỗi lần có chiếc nào nhô
vào đường ngoặt sông là một số hòn bèn nhổm cả dậy để vồ lấy thuyền. Mặt hòn
đá nào trông cũng ngỗ ngược, hòn nào cũng nhăn nhúm méo mó hơn cả cái mặt
nước chỗ này.
(Trích Tuỳ bút Người lái Sông Đà-Nguyễn Tuân)
c.
" A! cuộc sống thật là đáng sống
Đời yêu tôi. Tôi lại yêu đời
Tất cả cùng tôi. Tôi với muôn người
Chỉ là một. Nên cũng là vô số."
(Một nhành xuân - Tố Hữu)