Projekt

U S T AWA
z dnia ………. 2022r.
o zmianie ustawy o Sądzie Najwyższym oraz niektórych innych ustaw1)

Art. 1. W ustawie z dnia 8 grudnia 2017 r. o Sądzie Najwyższym (Dz. U. z 2021 r.

poz. 1904 oraz z 2022 r. poz. 480 i 1259) wprowadza się następujące zmiany:
1) użyty w art. 3 w pkt 4a, w art. 6 w § 2, w art. 17 w § 3, w art. 19 w § 1 w pkt 1, w art. 19a
w § 1 we wprowadzeniu do wyliczenia i w pkt 2, 3 i 5 oraz w § 2, w art. 21 w § 1a
sześciokrotnie, w tytule rozdziału 2a, w art. 22a w § 4 i 5 dwukrotnie i w § 6, w art. 22d
trzykrotnie, w art. 22e dwukrotnie, w art. 27a w § 1 we wprowadzeniu do wyliczenia
i w § 2 we wprowadzeniu do wyliczenia, w art. 35 w § 4, w art. 73 w § 1 w pkt 1 i 2,
w art. 75 w § 4, w art. 79 w pkt 1 i 2 wyraz „Zawodowej” zastępuje się wyrazem
„Dyscyplinarnej”;
2) art. 11 otrzymuje brzmienie:
„Art. 11. Organami Sądu Najwyższego są Pierwszy Prezes Sądu Najwyższego,
Prezes Sądu Najwyższego, Zgromadzenie Ogólne Sędziów Sądu Najwyższego,
zgromadzenie sędziów izby Sądu Najwyższego, zgromadzenie sędziów orzekających
w Izbie Odpowiedzialności Dyscyplinarnej, zgromadzenie sędziów wylosowanych do
orzekania w Izbie Odpowiedzialności Dyscyplinarnej oraz Kolegium Sądu
Najwyższego.”;
3) w art. 14 w § 1 pkt 3 otrzymuje brzmienie:
„3) opiniuje i przedstawia Prezydentowi Rzeczypospolitej Polskiej kandydatów na
stanowisko Prezesa Sądu Najwyższego, wybranych przez zgromadzenie sędziów
izby Sądu Najwyższego, zgromadzenie sędziów orzekających w Izbie
Odpowiedzialności Dyscyplinarnej albo zgromadzenie sędziów wylosowanych do
orzekania w Izbie Odpowiedzialności Dyscyplinarnej;”;

1)
Niniejszą ustawą zmienia się ustawy: ustawę z dnia 21 sierpnia 1997 r. – Prawo o ustroju sądów wojskowych,
ustawę z dnia 18 grudnia 1998 r. o Instytucie Pamięci Narodowej – Komisji Ścigania Zbrodni przeciwko
Narodowi Polskiemu, ustawę z dnia 27 lipca 2001 r. – Prawo o ustroju sądów powszechnych, ustawę z dnia
25 lipca 2002 r. – Prawo o ustroju sądów administracyjnych oraz ustawę z dnia 28 stycznia 2016 r. – Prawo
o prokuraturze.
4) w art. 15a:
a) § 1–5 otrzymują brzmienie:
„§ 1. Prezes Sądu Najwyższego kierujący pracą Izby Odpowiedzialności
Dyscyplinarnej jest powoływany przez Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej, po
zasięgnięciu opinii Pierwszego Prezesa Sądu Najwyższego, na kadencję określoną
w art. 15b § 1, spośród 3 kandydatów wybranych przez zgromadzenie sędziów
wylosowanych do orzekania w Izbie Odpowiedzialności Dyscyplinarnej.
§ 2. W terminie 5 dni od dnia losowania, o którym mowa w art. 22a § 2,
Pierwszy Prezes Sądu Najwyższego zwołuje zgromadzenie sędziów wylosowanych
do orzekania w Izbie Odpowiedzialności Dyscyplinarnej w celu wyboru kandydatów
na stanowisko Prezesa Sądu Najwyższego.
§ 3. Zgromadzeniu sędziów wylosowanych do orzekania w Izbie
Odpowiedzialności Dyscyplinarnej dokonującemu wyboru, o którym mowa w § 1,
przewodniczy Pierwszy Prezes Sądu Najwyższego, a w przypadku gdy nie jest to
możliwe, sędzia wylosowany do orzekania w Izbie Odpowiedzialności
Dyscyplinarnej, którego kandydatura nie została zgłoszona, najstarszy służbą na
stanowisku sędziego Sądu Najwyższego.
§ 4. Kandydatów na stanowisko Prezesa Sądu Najwyższego wybiera się
spośród sędziów wylosowanych do orzekania w Izbie Odpowiedzialności
Dyscyplinarnej.
§ 5. Do kandydatów na stanowisko Prezesa Sądu Najwyższego oraz ich wyboru
przez zgromadzenie sędziów wylosowanych do orzekania w Izbie
Odpowiedzialności Dyscyplinarnej przepisy art. 13 § 1, 2 i 5–8 stosuje się
odpowiednio. Do dokonania wyboru kandydatów na stanowisko Prezesa Sądu
Najwyższego wymagana jest obecność co najmniej 2/3 członków zgromadzenia
sędziów wylosowanych do orzekania w Izbie Odpowiedzialności Dyscyplinarnej.
Jeżeli wyboru nie dokonano ze względu na brak wymaganego kworum, do
dokonania wyboru na kolejnym posiedzeniu wymagana jest obecność co najmniej
1/2 członków zgromadzenia sędziów wylosowanych do orzekania w Izbie
Odpowiedzialności Dyscyplinarnej. Jeżeli także na tym posiedzeniu wyboru nie
dokonano ze względu na brak wymaganego kworum, wybór może zostać dokonany
na kolejnym posiedzeniu w przypadku obecności co najmniej 1/3 członków
zgromadzenia sędziów wylosowanych do orzekania w Izbie Odpowiedzialności
 Dyscyplinarnej. Posiedzenia, o których mowa w zdaniu trzecim i czwartym, zwołuje
się na dzień przypadający nie później niż w terminie 5 dni od dnia odbycia
poprzedniego posiedzenia.”,
b) uchyla się § 6 i 7;
5) art. 15b i art. 15c otrzymują brzmienie:
„Art. 15b. § 1. Kadencja Prezesa Sądu Najwyższego kierującego pracą Izby
Odpowiedzialności Dyscyplinarnej rozpoczyna się z dniem powołania, nie wcześniej
jednak niż z dniem rozpoczęcia kadencji sędziów orzekających w Izbie
Odpowiedzialności Dyscyplinarnej zgodnie z art. 22b § 1 i upływa z dniem upływu
kadencji sędziów orzekających w Izbie Odpowiedzialności Dyscyplinarnej.
§ 2. Kadencja Prezesa Sądu Najwyższego kierującego pracą Izby
Odpowiedzialności Dyscyplinarnej wygasa przed dniem jej upływu w razie:
1) zrzeczenia się przez Prezesa Sądu Najwyższego tego stanowiska;
2) wygaśnięcia w przypadku Prezesa Sądu Najwyższego kadencji sędziego
orzekającego w Izbie Odpowiedzialności Dyscyplinarnej zgodnie z art. 22c § 1.
Art. 15c. § 1. Jeżeli w dniu następującym po upływie kadencji Prezesa Sądu
Najwyższego kierującego pracą Izby Odpowiedzialności Dyscyplinarnej stanowisko
Prezesa Sądu Najwyższego jest nieobsadzone, do dnia powołania Prezesa Sądu
Najwyższego obowiązki i uprawnienia Prezesa Sądu Najwyższego określone w ustawie
wykonuje Pierwszy Prezes Sądu Najwyższego.
§ 2. Przepis § 1 stosuje się odpowiednio w razie wygaśnięcia kadencji Prezesa Sądu
Najwyższego kierującego pracą Izby Odpowiedzialności Dyscyplinarnej przed dniem jej
upływu.”;
6) w art. 15d:
a) § 1 otrzymuje brzmienie:
„§ 1. W terminie 14 dni od dnia wygaśnięcia kadencji Prezesa Sądu
Najwyższego kierującego pracą Izby Odpowiedzialności Dyscyplinarnej Pierwszy
Prezes Sądu Najwyższego zwołuje zgromadzenie sędziów orzekających w Izbie
Odpowiedzialności Dyscyplinarnej w celu wyboru kandydatów na stanowisko
Prezesa Sądu Najwyższego. Przepisy art. 15a § 1, 3–5 stosuje się odpowiednio.”,
b) uchyla się § 2 i 3;
7) w art. 16 § 2 otrzymuje brzmienie:
 „§ 2. Organami samorządu sędziów Sądu Najwyższego są Zgromadzenie Ogólne
Sędziów Sądu Najwyższego, zgromadzenie sędziów izby Sądu Najwyższego,
zgromadzenie sędziów orzekających w Izbie Odpowiedzialności Dyscyplinarnej,
zgromadzenie sędziów wylosowanych do orzekania w Izbie Odpowiedzialności
Dyscyplinarnej oraz Kolegium Sądu Najwyższego.”;
8) art. 16a otrzymuje brzmienie:
„Art. 16a. § 1. Zgromadzenie sędziów orzekających w Izbie Odpowiedzialności
Dyscyplinarnej tworzą sędziowie Sądu Najwyższego orzekający w tej izbie w okresie
kadencji, o której mowa w art. 22b § 1.
§ 2. Zgromadzenie sędziów wylosowanych do orzekania w Izbie Odpowiedzialności
Dyscyplinarnej tworzą sędziowie wylosowani do orzekania w tej izbie w okresie od dnia
wylosowania do dnia poprzedzającego dzień rozpoczęcia kadencji, o której mowa
w art. 22b § 1.”;
9) w art. 19a w § 1 pkt 1 otrzymuje brzmienie:
„1) dokonywanie wyboru 3 kandydatów na stanowisko Prezesa Sądu Najwyższego
kierującego pracą Izby Odpowiedzialności Dyscyplinarnej w przypadku, o którym
mowa w art. 15d § 1;”;
10) art. 19b otrzymuje brzmienie:
„Art. 19b. § 1. Do kompetencji zgromadzenia sędziów wylosowanych do orzekania
w Izbie Odpowiedzialności Dyscyplinarnej należy dokonywanie wyboru 3 kandydatów
na stanowisko Prezesa Sądu Najwyższego kierującego pracą tej izby.
§ 2. Jeżeli ustawa nie stanowi inaczej, do zgromadzenia sędziów wylosowanych do
orzekania w Izbie Odpowiedzialności Dyscyplinarnej dokonującego wyboru, o którym
mowa w § 1, przepisy dotyczące zgromadzenia sędziów izby Sądu Najwyższego stosuje
się odpowiednio.”;
11) w art. 22a:
a) § 1–3 otrzymują brzmienie:
„§ 1. W Izbie Odpowiedzialności Dyscyplinarnej orzeka 11 sędziów Sądu
Najwyższego wylosowanych na pięcioletnią kadencję, z wyjątkiem przypadku, o
którym mowa w art. 22c § 3.
§ 2. Losowanie sędziów orzekających w Izbie Odpowiedzialności
Dyscyplinarnej odbywa się nie później niż na 6 tygodni przed upływem kadencji
dotychczasowych sędziów orzekających w tej izbie.
 § 3. Sędziów orzekających w Izbie Odpowiedzialności Dyscyplinarnej losuje
się spośród sędziów Sądu Najwyższego, posiadających co najmniej siedmioletni staż
na stanowisku sędziego Sądu Najwyższego, z tym że 6 sędziów losuje się spośród
sędziów Sądu Najwyższego orzekających w Izbie Karnej, a 5 – spośród sędziów
Sądu Najwyższego orzekających w pozostałych izbach Sądu Najwyższego.”;
b) w § 6 skreśla się zdanie drugie,
c) uchyla się § 7,
d) § 8 otrzymuje brzmienie:
„§ 8. Sędzia Sądu Najwyższego nie może odmówić udziału w losowaniu, o
którym mowa w § 2.”;
12) w art. 22b:
a) § 1 otrzymuje brzmienie:
„§ 1. Kadencja sędziów orzekających w Izbie Odpowiedzialności
Dyscyplinarnej jest wspólna i rozpoczyna się z dniem następującym po dniu upływu
kadencji dotychczasowych sędziów orzekających w tej izbie.”,
b) uchyla się § 2;
13) w art. 22c:
a) w § 1 wprowadzenie do wyliczenia otrzymuje brzmienie:
„Kadencja sędziego orzekającego w Izbie Odpowiedzialności Dyscyplinarnej
wygasa przed dniem jej upływu, w razie:”,
b) § 2 i 3 otrzymują brzmienie:
„§ 2. W terminie 14 dni od dnia wygaśnięcia kadencji sędziego orzekającego
w Izbie Odpowiedzialności Dyscyplinarnej przeprowadza się uzupełniające
losowanie sędziów Sądu Najwyższego do orzekania w tej izbie. Do uzupełniającego
losowania stosuje się przepisy art. 22a § 3–6 i 8.
§ 3. Kadencja sędziego orzekającego w Izbie Odpowiedzialności
Dyscyplinarnej, wylosowanego w trybie określonym w § 2, rozpoczyna się z dniem
wylosowania i upływa wraz z upływem kadencji sędziów orzekających w Izbie
Odpowiedzialności Dyscyplinarnej, w trakcie której został wylosowany.”,
c) uchyla się § 4;
14) w art. 72 w § 6 pkt 3 otrzymuje brzmienie:
„3) badanie spełnienia przez sąd wymogów niezależności lub spełniania przez sędziego
wymogów niezawisłości lub bezstronności, w szczególności w celu sprawdzenia,
 czy zachodzi przesłanka nienależytej obsady sądu albo sprzeczności składu sądu
orzekającego z przepisami prawa.”.
Art. 2. W ustawie z dnia 21 sierpnia 1997 r. – Prawo o ustroju sądów wojskowych (Dz. U.
z 2020 r. poz. 1754 oraz z 2022 r. poz. 655 i 1259) wprowadza się następujące zmiany:
1) w art. 37 w § 4 pkt 3 otrzymuje brzmienie:
„3) badanie spełnienia przez sąd wymogów niezależności lub spełniania przez sędziego
wymogów niezawisłości lub bezstronności, w szczególności w celu sprawdzenia,
czy zachodzi przesłanka nienależytej obsady sądu.”;
2) w art. 39a:
a) w § 1:
– w pkt 1 w lit. b wyraz „Zawodowej” zastępuje się wyrazem „Dyscyplinarnej”,
– w pkt 2 wyraz „Zawodowej” zastępuje się wyrazem „Dyscyplinarnej”,
b) w § 2a użyty dwukrotnie wyraz „Zawodowej” zastępuje się wyrazem
„Dyscyplinarnej”,
c) w § 2b wyraz „Zawodowej” zastępuje się wyrazem „Dyscyplinarnej”,
d) w § 4 wyraz „Zawodowej” zastępuje się wyrazem „Dyscyplinarnej”.
Art. 3. W ustawie z dnia 18 grudnia 1998 r. o Instytucie Pamięci Narodowej – Komisji
Ścigania Zbrodni przeciwko Narodowi Polskiemu (Dz. U. z 2021 r. poz. 177 oraz z 2022 r.
poz. 375, 1259 i 1283) w art. 51 w ust. 2:
1) w pkt 1 w lit. b wyraz „Zawodowej” zastępuje się wyrazem „Dyscyplinarnej”;
2) w pkt 2 wyraz „Zawodowej” zastępuje się wyrazem „Dyscyplinarnej”.
Art. 4. W ustawie z dnia 27 lipca 2001 r. – Prawo o ustroju sądów powszechnych (Dz. U.
z 2020 r. poz. 2072, z 2021 r. poz. 1080 i 1236 oraz z 2022 r. poz. 655, 1259 i 1933) wprowadza
się następujące zmiany:
1) w art. 107 w § 3 pkt 3 otrzymuje brzmienie:
„3) badanie spełnienia przez sąd wymogów niezależności lub spełniania przez sędziego
wymogów niezawisłości lub bezstronności, w szczególności w celu sprawdzenia,
czy zachodzi przesłanka nienależytej obsady sądu albo sprzeczności składu sądu
orzekającego z przepisami prawa.”;
2) w art. 110:
a) w § 1:
– w pkt 1 w lit. b wyraz „Zawodowej” zastępuje się wyrazem „Dyscyplinarnej”,
– w pkt 2 wyraz „Zawodowej” zastępuje się wyrazem „Dyscyplinarnej”,
 b) w § 2a użyty dwukrotnie wyraz „Zawodowej” zastępuje się wyrazem
„Dyscyplinarnej”,
c) w § 2b wyraz „Zawodowej” zastępuje się wyrazem „Dyscyplinarnej”,
d) w § 3 wyraz „Zawodowej” zastępuje się wyrazem „Dyscyplinarnej”;
3) w art. 112c wyraz „Zawodowej” zastępuje się wyrazem „Dyscyplinarnej”;
4) w art. 114 w § 7 użyty dwukrotnie wyraz „Zawodowej” zastępuje się wyrazem
„Dyscyplinarnej”;
5) w art. 114a w § 3 wyraz „Zawodowej” zastępuje się wyrazem „Dyscyplinarnej”.
Art. 5. W ustawie z dnia 25 lipca 2002 r. – Prawo o ustroju sądów administracyjnych
(Dz. U. z 2021 r. poz. 137 i 1259) w art. 48 w § 6 pkt 3 otrzymuje brzmienie:
„3) badanie spełnienia przez sędziego wymogów niezawisłości lub bezstronności,
w szczególności w celu sprawdzenia, czy zachodzi przesłanka sprzeczności składu
sądu orzekającego z przepisami prawa.”.
Art. 6. W ustawie z dnia 28 stycznia 2016 r. – Prawo o prokuraturze (Dz. U. z 2022 r.
poz. 1247 i 1259) wprowadza się następujące zmiany:
1) w art. 137 § 2 otrzymuje brzmienie:
㤠2. Nie stanowi przewinienia dyscyplinarnego:
1) działanie lub zaniechanie prokuratora podjęte wyłącznie w interesie społecznym;
2) zgłoszenie zarzutu braku niezależności sądu lub braku niezawisłości sędziego,
w szczególności w celu sprawdzenia, czy zachodzi przesłanka nienależytej obsady
sądu albo sprzeczności składu sądu orzekającego z przepisami prawa.”;
2) w art. 145:
a) w § 1:
– w pkt 1 w lit. b wyraz „Zawodowej” zastępuje się wyrazem „Dyscyplinarnej”,
– w pkt 2 wyraz „Zawodowej” zastępuje się wyrazem „Dyscyplinarnej”,
b) w § 1a użyty dwukrotnie wyraz „Zawodowej” zastępuje się wyrazem
„Dyscyplinarnej”,
c) w § 1b wyraz „Zawodowej” zastępuje się wyrazem „Dyscyplinarnej”.
Art. 7. 1. Z dniem wejścia w życie niniejszej ustawy orzeczenia wydane w Izbie
Dyscyplinarnej Sądu Najwyższego uznaje się za nieważne i pozbawione skutków prawnych.
2. W przypadku gdy na podstawie orzeczenia, o którym mowa w ust. 1, wynagrodzenie
sędziego albo uposażenie sędziego w stanie spoczynku zostało obniżone, dokonuje się
niezwłocznie wyrównania wszystkich składników wynagrodzenia albo uposażenia do pełnej
wysokości.
3. Sędzia, który został zawieszony w wykonywaniu czynności służbowych na podstawie
orzeczenia, o którym mowa w ust. 1, podejmuje czynności służbowe zgodnie z podziałem
czynności ustalonym w dniu zawieszenia. W okresie 3 lat od dnia wejścia w życie niniejszej
ustawy do sędziego, o którym mowa w zdaniu pierwszym, nie stosuje się przepisów art. 22a
§ 4b pkt 1 i 2 ustawy zmienianej w art. 4.
Art. 8. 1. W terminie 3 miesięcy od dnia wejścia w życie niniejszej ustawy Izba
Odpowiedzialności Dyscyplinarnej z urzędu rozpoznaje sprawy rozstrzygnięte orzeczeniami
uznanymi zgodnie z art. 7 ust. 1 za nieważne i pozbawione skutków prawnych, chyba że
orzeczenie w sprawie wydała Izba Odpowiedzialności Zawodowej Sądu Najwyższego.
2. W sprawach dotyczących odpowiedzialności dyscyplinarnej sędziów oraz asesorów
sądowych, rozpoznawanych przez Izbę Odpowiedzialności Dyscyplinarnej na podstawie ust. 1,
przyjmuje się, że przedawnienie dyscyplinarne nie nastąpiło.
Art. 9. 1. Z dniem wejścia w życie niniejszej ustawy stosunek służbowy osoby, która na
podstawie art. 10 ust. 2 ustawy z dnia 9 czerwca 2022 r. o zmianie ustawy o Sądzie Najwyższym
oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. z 2022 r. poz. 1259) złożyła oświadczenie o wyrażeniu
zgody na przeniesienie na stanowisko określone przez Pierwszego Prezesa Sądu Najwyższego,
uznaje się za rozwiązany.
2. Z dniem wejścia w życie niniejszej ustawy wygasa uprawnienie do stanu spoczynku
i uposażenia, o których mowa odpowiednio w art. 10 ust. 4 i art. 11 ust. 2–4 ustawy z dnia
9 czerwca 2022 r. o zmianie ustawy o Sądzie Najwyższym oraz niektórych innych ustaw.
3. Osoby, o których mowa w ust. 1 i 2, nie mogą zostać powołane na stanowisko sędziego
Sądu Najwyższego, sędziego sądu powszechnego oraz sędziego sądu administracyjnego.
Art. 10. 1 Znosi się Izbę Odpowiedzialności Zawodowej Sądu Najwyższego.
2. Tworzy się Izbę Odpowiedzialności Dyscyplinarnej Sądu Najwyższego.
3. Pierwsze losowanie sędziów orzekających w Izbie Odpowiedzialności Dyscyplinarnej
Sądu Najwyższego, o którym mowa w art. 22a § 2 ustawy zmienianej w art. 1, odbywa się
w terminie 7 dni od dnia wejścia w życie niniejszej ustawy.
4. Wszczęte i niezakończone przed dniem wejścia w życie niniejszej ustawy sprawy
należące do właściwości Izby Odpowiedzialności Zawodowej Sądu Najwyższego przejmuje
i prowadzi Izba Odpowiedzialności Dyscyplinarnej Sądu Najwyższego.
 Art. 11. 1. Kadencja Prezesa Sądu Najwyższego kierującego pracą Izby
Odpowiedzialności Zawodowej ustaje z dniem wejścia w życie niniejszej ustawy.
2. Od dnia wejścia w życie niniejszej ustawy do dnia powołania Prezesa Sądu
Najwyższego kierującego pracą Izby Odpowiedzialności Dyscyplinarnej obowiązki
i uprawnienia Prezesa Sądu Najwyższego wykonuje Pierwszy Prezes Sądu Najwyższego.
3. Członkostwo członków i zastępcy członka w Kolegium Sądu Najwyższego wybranych
przez zgromadzenie sędziów orzekających w Izbie Odpowiedzialności Zawodowej ustaje
z dniem wejścia w życie niniejszej ustawy.
Art. 12. Ustawa wchodzi w życie po upływie 30 dni od dnia ogłoszenia.
 UZASADNIENIE

Podstawowym celem przedstawionego projektu ustawy o zmianie ustawy o Sądzie

Najwyższym oraz niektórych innych ustaw jest podjęcie działań naprawczych i przywrócenie
zgodności przepisów dotyczących odpowiedzialności dyscyplinarnej sędziów z normami
Konstytucji RP, które tworzą ramy państwa demokracji konstytucyjnej. Projektodawcy
uważają, że uchwalenie nowelizacji i respektowanie przepisów obecnych w Konstytucji RP
uchyli spór o praworządność, który wbrew polskiej racji stanu rząd Zjednoczonej Prawicy
toczy z instytucjami UE.
Warto podkreślić, że w przypadku odpowiedzialności dyscyplinarnej sędziów regulacje
Konstytucji RP są bardziej jednoznaczne niż przepisy obowiązujących traktatów europejskich2.
Konstytucja zastrzega w art. 180 ust. 2, że surowe sankcje dyscyplinarne mogą być stosowane
tylko przez sądy, a zatem instytucję mającą przymiot niezależności, bezstronności i spełniającą
kryterium profesjonalizmu.
Niestety, destrukcyjne zmiany przeprowadzone przez rząd Zjednoczonej Prawicy miały
na celu wprowadzenie pełnej kontroli politycznej nad postępowaniami dyscyplinarnymi
sędziów. Izba Dyscyplinarna (ID) Sądu Najwyższego została powołana do życia w 2017 roku
jako odrębna instytucja wewnątrz SN i ukształtowana pod względem personalnym na
podstawie wniosków upolitycznionej i pozbawionej podmiotowej reprezentacji sędziów
Krajowej Rady Sądownictwa. Specjalne przywileje, w tym materialne, dla członków ID
pomyślane były jako dodatkowe instrumenty gwarantującej jej zależność od władzy
politycznej. ID jako instytucja nie miała przymiotu sądu cechującego się niezależnością od
zewnętrznej wobec niej władzy politycznej. Praktyka ustrojowa tej instytucji nie pozostawiała
wątpliwości, że była ona narzędziem represjonowania sędziów za wypowiedzi i czynności
uznawane przez obecną władzę polityczną za akty krytyki.3 Wbrew deklaracjom nowelizacja
ustawy o Sądzie Najwyższym uchwalona w czerwcu 2022r. nie miała rzeczywistego
charakteru naprawczego i nie wprowadziła regulacji gwarantujących niezależność utworzonej
wtedy Izby Odpowiedzialności Zawodowej.
Przedkładany projekt ustawy zawiera spójne regulacje tworzące gwarancje
niezależności instytucji odpowiedzialnej za egzekwowanie odpowiedzialności dyscyplinarnej

2
H. Izdebski, K. M. Ujazdowski, To konstytucja może być podstawą zażegnania konfliktu z UE, „Dziennik Gazeta
Prawna”, 10.08.2021 r.
3
Leszek Garlicki, Prawo konstytucyjne , str. 396, Warszawa 2022 r.
sędziów i innych zawodów zaufania publicznego. Projekt zakłada utworzenie Izby
Odpowiedzialności Dyscyplinarnej (IOD) w SN w miejsce funkcjonującej obecnie Izby
Odpowiedzialności Zawodowej (IOZ). W skład IOD wchodziliby sędziowie SN wyłonieni w
drodze losowania, tylko spośród sędziów posiadających co najmniej 7 letni staż na stanowisku
sędziego SN. Izba liczyłaby 11 sędziów, przy czym 6 sędziów losowano by spośród sędziów
SN orzekających w Izbie Karnej, a 5 spośród sędziów SN orzekających w innych izbach SN.
Duża reprezentacja sędziów zasiadających w Izbie Karnej tworzy wzmocnioną gwarancję
wysokich kompetencji szczególnie ważnych w przypadku wydawania orzeczeń dotyczących
spraw immunitetowych. Losowanie będzie jedyną procedurą wyłaniania składu IOD. A zatem
dojdzie do ukształtowania instytucji w sposób w pełni odpowiadający niezależności sądu i bez
wpływu władzy wykonawczej na jej skład. Prezydent (i premier jako kontrasygnujący)
utraciliby wpływ na kształtowanie składu Izby. Nowelizacja wprowadza 5 letnią kadencję
członków IOD. Prezes IOD powoływany byłby w procedurze analogicznej do tej, która
stosowana jest w przypadku obsady stanowiska prezesa pozostałych izb SN. Sędziowie
wylosowani do składu IOD wybieraliby trzech kandydatów na Prezesa IOD. Prezydent
powołuje Prezesa IOD z tego grona po przedstawieniu mu opinii o trzech kandydatach przez
Pierwszego Prezesa SN.
Z dniem wejścia w życie niniejszej ustawy orzeczenia wydane w ID SN uznane zostaną
za nieważne i pozbawione skutków prawnych, co skutkować będzie powrotem do zawodu
sędziów skrzywdzonych orzeczeniami ID oraz wyrównaniem utraconych składników
wynagrodzenia lub uposażenia. Art. 8 projektowanej nowelizacji wprowadza szybką
procedurę ( w terminie 3 miesięcy) rozpoznania z urzędu przez IOD spraw rozstrzygniętych
orzeczeniami uznanymi za nieważne, co pozwala na wydanie orzeczeń w sprawie
rzeczywistych deliktów dyscyplinarnych.
Proponowana nowelizacja rozwiązuje stosunek służbowy sędziów byłej IOD, które na
podstawie art. 10 ust. 2 ustawy z dnia 9 czerwca 2022 r. o zm. Ustawy o SN złożyły
oświadczenie o przejście na inne stanowisko w SN. Zakłada się, że z dniem wejścia w życie
projektowanej nowelizacji wygaśnie prawo do stanu spoczynku b. sędziów ID. Członkowie
byłej ID będą mogli być na nowo powołani na stanowiska sędziowskie w normalnej
procedurze. Przedstawione regulacje stanowią konsekwencję uznania, że ID nie miała
przymiotu sądu.
Jednocześnie, w przepisach regulujących wyłączenia od odpowiedzialności
dyscyplinarnej sędziów dodaje się w art. 72 & 6 ust. 3 regulację, w myśl której nie podlega tej
odpowiedzialności ”badanie spełniania przez sąd wymogów niezależności lub spełniania przez
sędziego wymogów niezawisłości lub bezstronności, w szczególności w celu sprawdzenia, czy
zachodzi przesłanka należytej obsady sądu albo sprzeczności sądu orzekającego z przepisami
prawa”. Regulacja gwarantuje możliwość efektywnego stosowania przez sędziów testu
niezależności sądu i niezawisłości sędziego. Nowelizacja będzie miała Identyczny skutek w
odniesieniu do prokuratorów stosujących wspomnianą wyżej instytucję.
W polskiej i europejskiej kulturze konstytucyjnej niezależność sądownictwa wyraża się w
udziale sędziów w zasadniczych decyzjach dotyczących wymiaru sprawiedliwości. W wielu
państwach europejskich, także w tych, w których nie istnieją rady sądownicze, regułą ustrojową
jest współdecydowanie przez władzę polityczną i środowisko sędziowskie w kluczowych
sprawach, takich jak powoływanie, awansowanie, szkolenie i postępowania dyscyplinarne
sędziów. Po 2015 roku unicestwiono tę regułę i doprowadzono do potrójnego zawłaszczenia
sądownictwa przez Ministra Sprawiedliwości i kierownictwo partii rządzącej. Działania
doprowadziły do subordynacji rady sądowniczej (KRS), likwidacji samorządu sędziowskiego
i przejęcia kontroli nad SN. Operacja ta była możliwa wskutek likwidacji niezależności
Trybunału Konstytucyjnego. Wyrok TSUE Z 15 lipca ( szczególnie w postanowieniach 106
do 108) potwierdza tę analizę, eksponując kontekst, w jakim zmieniono postępowanie
dyscyplinarne. W istocie wspomniany wyrok TSUE można uznać za orzeczenie wydane w
zastępstwie pozbawionego niezależności Trybunału Konstytucyjnego. Przypomnieć wypada,
że Trybunał Konstytucyjny dopóki zachowywał niezależność jednoznacznie opowiadał się za
podmiotową reprezentacją sędziów w KRS i silnymi gwarancjami niezależności sądownictwa.
Wnioskodawcy mają świadomość, że przezwyciężenie kryzysu ustrojowego i odbudowa
niezależnego i efektywnego sądownictwa wymaga wielu działań naprawczych, nade wszystko
wymaga przywrócenie podmiotowej reprezentacji sędziów w KRS. Proponowana nowelizacja
odmawia autoryzacji obecnej KRS, przewiduje bowiem, że w skład IOD wejdą sędziowie z
odpowiednio długim stażem w SN.
Przedstawione propozycje oznaczają podjęcie pierwszego i spójnego działania
naprawczego w odniesieniu do wrażliwej sprawy odpowiedzialności dyscyplinarnej sędziów.
Wdrożenie proponowanych zmian uchyli permanentny konflikt z UE i otworzy możliwość
kontynuowania działań naprawczych.
Projekt ustawy nie powoduje negatywnych skutków finansowych dla budżetu państwa,
ani budżetów jednostek samorządu terytorialnego.
Projekt ustawy nie jest objęty prawem Unii Europejskiej.