projekt

Ustawa

z dnia … 2023 r.

o zmianie ustawy o Najwyższej Izbie Kontroli

Art. 1. W ustawie z dnia 23 grudnia 1994 r. o Najwyższej Izbie Kontroli (Dz. U.

z 2022 r. poz. 623) wprowadza się następujące zmiany:
1) po art. 26 dodaje się rozdział 2a w brzmieniu:

„Rozdział 2a
Prawo wnoszenia aktów oskarżenia do sądu

Art. 26a.
1. Prezesowi Najwyższej Izby Kontroli przysługuje prawo wnoszenia do
właściwego sądu aktu oskarżenia o przestępstwo ścigane z oskarżenia
publicznego, stwierdzone w toku kontroli Najwyższej Izby Kontroli.
2. Akt oskarżenia musi być podpisany przez Prezesa Najwyższej Izby Kontroli.
3. Wniesienie i popieranie przed sądem aktu oskarżenia wniesionego przez Prezesa
Najwyższej Izby Kontroli nie wymaga uzyskania uprzedniej zgody Kolegium
Najwyższej Izby Kontroli. Akt oskarżenia może być wniesiony także przed
zakończeniem prowadzonego postępowania kontrolnego.
4. W postępowaniu wszczętym aktem oskarżenia określonym w ust. 1 Prezesa
Najwyższej Izby Kontroli może zastępować pełnomocnik ustanowiony spośród
kontrolerów pionu śledczego Najwyższej Izby Kontroli.
5. Do aktu oskarżenia wnoszonego przez Prezesa Najwyższej Izby Kontroli stosuje
się odpowiednio przepisy art. 332 § 1 i 2 oraz art. 333-335 ustawy z dnia 6

1
 czerwca 1997 r. Kodeks postępowania karnego (Dz. U. z 2022 r. poz. 1375,
1855, 2582, 2600, z 2023 r. poz. 289)
6. Wszelkie uprawnienia prokuratora dotyczące aktu oskarżenia są w odniesieniu
do aktu oskarżenia wnoszonego przez Prezesa Najwyższej Izby Kontroli
wyłączone. W szczególności wyłączone są uprawnienia wynikające z art. 14 § 2
kodeksu postępowania karnego.
7. Wyłącznym uprawnieniem Prokuratora Generalnego w procesie zainicjowanym
aktem oskarżenia wniesionym przez Prezesa Najwyższej Izby Kontroli jest
możliwość wniesienia kasacji od prawomocnego wyroku na zwykłych
zasadach.”;
2) art. 46 nadać brzmienie: „Art. 46. Przed rozpoczęciem przesłuchania kontroler
obowiązany jest sprawdzić dane osobowe, uprzedzić świadka o odpowiedzialności
karnej za zeznanie nieprawdy lub zatajenie prawdy, a w sytuacji określonej w art.
45 informuje go o przysługujących mu uprawnieniach.”;
3) po art. 65 dodaje się rozdział 3a w brzmieniu:

„Rozdział 3a
Pion śledczy Najwyższej Izby Kontroli

Art. 65a.
1. W celu realizacji uprawnienia Prezesa Najwyższej Izby Kontroli określonego w
art. 20a tworzy się pion śledczy Najwyższej Izby Kontroli.
2. Kontrolerów o uprawnieniach śledczych (zwanych dalej kontrolerami śledczymi)
powołuje do pionu śledczego Prezes Najwyższej Izby Kontroli spośród
kontrolerów posiadających kwalifikacje do powołania na stanowisko
prokuratora, sędziego, do wpisania na listę adwokatów lub radców prawnych
lub posiadających stopień naukowy doktora habilitowanego nauk prawnych.
3. Strukturę pionu śledczego określa Prezes Najwyższej Izby Kontroli w drodze
zarządzenia.
4. Pracami pionu śledczego kieruje pionu śledczego, powoływany i odwoływany
przez Prezesa Najwyższej Izby Kontroli.

2
Art. 65b.
1. Jeżeli w toku kontroli ujawnią się okoliczności wskazujące na możliwość
popełnienia przestępstwa, kontroler ma obowiązek niezwłocznie zawiadomić o
tym szefa pionu śledczego Najwyższej Izby Kontroli.
2. Szef pionu śledczego jest zobowiązany do wszczęcia i prowadzenia
postępowania śledczego o czyn ścigany z oskarżenia publicznego lub
zawiadomienia organów ścigania, zgodnie z art. 304 § 2 kodeksu postępowania
karnego.
3. Kontroler pionu śledczego nie może odmówić prowadzenia postępowania
zleconego przez Prezesa Najwyższej Izby Kontroli za wyjątkiem okoliczności o
których mowa w art. 31 ustawy o Najwyższej Izby Kontroli, gdy kieruje
jednocześnie wniosek o swoje wyłączenie.
4. Jeżeli prokurator wszczął postępowanie o ten sam czyn po wszczęciu
postępowania przez Najwyższą Izbę Kontroli, zobowiązany jest je umorzyć.

Art. 65c.
1. Kontrolerzy pionu śledczego związku z podejrzeniem popełnienia przestępstwa,
jeszcze przed wszczęciem postępowania śledczego są uprawnieni do:
1) wydawania osobom poleceń określonego zachowania się w granicach
niezbędnych do wykonania czynności określonych w ust. 2 i 3 lub
wykonywanie innych czynności służbowych podejmowanych w zakresie i
w celu realizacji ustawowych zadań Najwyższej Izby Kontroli lub w celu
uniknięcia bezpośredniego zagrożenia bezpieczeństwa osób lub mienia,
gdy jest to niezbędne do sprawnego i zgodnego z prawem wykonywania
tych czynności albo uniknięcia zatarcia śladów przestępstwa.
2) legitymowania osób w celu ustalenia ich tożsamości;
3) obserwowania i rejestrowania, przy użyciu środków technicznych, obrazu
zdarzeń w miejscach publicznych oraz dźwięku towarzyszącego tym
zdarzeniom w trakcie wykonywania czynności operacyjno-
rozpoznawczych;
4) żądania niezbędnej pomocy od instytucji państwowych, organów
administracji rządowej i samorządu terytorialnego oraz przedsiębiorców

3
 prowadzących działalność w zakresie użyteczności publicznej;
wymienione instytucje, organy i przedsiębiorcy są obowiązani, w zakresie
swojego działania, do udzielenia nieodpłatnie tej pomocy, w ramach
obowiązujących przepisów prawa.
2. Potwierdzenie tożsamości osoby legitymowanej odbywa się przy pomocy:
1) dowodu osobistego;
2) paszportu;
3) zagranicznego dokumentu tożsamości;
4) innego niebudzącego wątpliwości dokumentu zawierającego fotografię i
oznaczonego numerem lub serią;
5) oświadczenia innej osoby, której tożsamość można ustalić na podstawie
dokumentów, o których mowa w ust. 2 pkt. 1-4.
3. Sąd, na pisemny wniosek Prezesa Najwyższej Izby Kontroli, może, w drodze
postanowienia, zarządzić kontrolę operacyjną, stosując odpowiednio przepisy
rozdziału 26 kodeksu postępowania karnego. Wniosek przedstawia się wraz z
materiałami uzasadniającymi potrzebę jej zastosowania. Wniosek nie wymaga
uzyskania uprzedniej zgody Kolegium Najwyższej Izby Kontroli. Postanowienie,
wydaje Sąd Okręgowy w Warszawie na posiedzeniu niejawnym.

Art. 65d.
1. Postępowanie śledcze prowadzone jest zgodnie z przepisami rozdziału 35
kodeksu postępowania karnego w zakresie dokonywanych czynności, w tym w
szczególności przeprowadzania dowodów, przedstawiania zarzutów, zamknięcia
śledztwa oraz praw podejrzanego. Przepisy Działu V kodeksu postępowania
karnego stosuje się odpowiednio.
2. Kontroler śledczy ma w postępowaniu uprawnienia prokuratora.
3. Przepisy kodeksu postępowania karnego o nadzorze prokuratora nad
postępowaniem przygotowawczym są wyłączone. Akta postępowania
prowadzonego przez kontrolerów pionu śledczego Najwyższej Izby Kontroli są
tajne i nie mogą być udostępniane prokuraturze ani innym służbom
państwowym.

4
 4. Kontrolerzy pionu śledczego Najwyższej Izby Kontroli podczas wykonywania
czynności śledczych mają obowiązek poszanowania godności człowieka oraz
przestrzegania i ochrony praw człowieka niezależnie od jego narodowości,
pochodzenia, sytuacji społecznej, przekonań politycznych lub religijnych albo
światopoglądowych.

Art. 65e. Kontroler śledczy w toku postępowania przygotowawczego może skierować

do właściwego sądu wniosek o zastosowanie środka zapobiegawczego w postaci
tymczasowego aresztowania, zgodnie z przepisami rozdziału 28 Kodeksu postępowania
karnego. W postępowaniu o zastosowanie tymczasowego aresztowania kontroler ma
uprawnienia prokuratora.

Art. 65f. W kwestiach nieuregulowanych niniejszą ustawą stosuje się odpowiednio

przepisy kodeksu postępowania karnego.”.

Art. 2. Ustawa wchodzi w życie po upływie 6 miesięcy od dnia ogłoszenia.

5
 Uzasadnienie

1. Cel i potrzeba regulacji

W niektórych przypadkach, ze względu na zakres i poziom szkodliwości uchybień oraz
naruszeń przepisów, postepowania kontrolne kończą się złożeniem przez Najwyższej
Izby Kontroli zawiadomienia do prokuratury o popełnieniu przestępstwa. Ze względu
jednak na polityczne podporządkowanie prokuratur oraz łączenie funkcji Prokuratora
Generalnego i Ministra Sprawiedliwości, niewiele spraw znajduje swoje rozstrzygnięcie
przed sądem. Dlatego projektodawca stoi na stanowisku, że Najwyższej Izby Kontroli
powinna posiada indywidualne uprawnienia do wnoszenia aktów oskarżenia do
właściwego sądu, usprawniając tym samym całą procedurę.

2. Proponowane przepisy
Projektodawca proponuje zmiany w ustawie z dnia 23 grudnia 1994 r. o Najwyższej
Izbie Kontroli (Dz. U. z 2022 r. poz. 623). W nowym rozdziale 2a uregulowane zostanie
prawo wnoszenia aktów oskarżenia do sądu. Prawo to przysługiwać będzie Prezesowi
Najwyższej Izby Kontroli w sprawach o przestępstwo ścigane z oskarżenia publicznego,
stwierdzone w toku kontroli Najwyższej Izby Kontroli. Akt oskarżenia będzie musiał być
podpisany przez Prezesa Najwyższej Izby Kontroli. Wniesienie aktu oskarżenia nie
wymaga uzyskania uprzedniej zgody Kolegium Najwyższej Izby Kontroli oraz może
zostać dokonane przed zakończeniem postępowania kontrolnego. Prezesa Najwyższej
Izby Kontroli może zastępować pełnomocnik ustanowiony spośród kontrolerów pionu
śledczego Najwyższej Izby Kontroli. Ponadto stosuje się odpowiednio przepisy art. 332
§ 1 i 2 oraz art. 333-335 ustawy z dnia 6 czerwca 1997 r. Kodeks postępowania karnego
(Dz. U. z 2022 r. poz. 1375, 1855, 2582, 2600, z 2023 r. poz. 289)
Wszelkie uprawnienia prokuratora dotyczące aktu oskarżenia są w odniesieniu
do aktu oskarżenia wnoszonego przez Prezesa Najwyższej Izby Kontroli wyłączone ze
względu na uniknięcie powielana uprawnień. Wyłącznym uprawnieniem Prokuratora
Generalnego w procesie zainicjowanym aktem oskarżenia wniesionym przez Prezesa
Najwyższej Izby Kontroli jest możliwość wniesienia kasacji od prawomocnego wyroku
na zwykłych zasadach.

6
 Art. 46 proponuje się nadać nowe brzmienie, które upoważni kontrolera Przed
rozpoczęciem przesłuchania do sprawdzenia danych osobowych, uprzedzenia świadka
o odpowiedzialności karnej za zeznanie nieprawdy lub zatajenie prawdy i o
przysługujących mu uprawnieniach.
Proponuje się dodanie rozdziału 3a określającego pion śledczy Najwyższej Izby
Kontroli. Pion będzie składać się z kontrolerów śledczych powoływanych przez Prezesa
Najwyższej Izby Kontroli spośród kontrolerów posiadających kwalifikacje do powołania
na stanowisko prokuratora, sędziego, do wpisania na listę adwokatów lub radców
prawnych lub mających stopień naukowy doktora habilitowanego nauk prawnych lub
tytuł naukowy profesora prawa.
Strukturę pionu śledczego określi Prezes Najwyższej Izby Kontroli zarządzeniem,
a także powoła szefa pionu śledczego. Jeżeli w toku kontroli ujawnią się okoliczności
wskazujące na możliwość popełnienia przestępstwa, kontroler ma obowiązek
niezwłocznie zawiadomić o tym szefa pionu śledczego Najwyższej Izby Kontroli. Szef
pionu śledczego jest zobowiązany do wszczęcia i prowadzenia postępowania śledczego
o czyn ścigany z oskarżenia publicznego lub zawiadomienia organów ścigania, zgodnie
z art. 304 § 2 kodeksu postępowania karnego. Kontroler pionu śledczego nie może
odmówić prowadzenia postępowania zleconego przez Prezesa Najwyższej Izby Kontroli
za wyjątkiem okoliczności o których mowa w art. 31 ustawy o Najwyższej Izby Kontroli,
gdy kieruje jednocześnie wniosek o swoje wyłączenie. Jeżeli prokurator wszczął
postępowanie o ten sam czyn po wszczęciu postępowania przez Najwyższą Izbę
Kontroli, zobowiązany jest je umorzyć. Kontrolerzy pionu śledczego związku z
podejrzeniem popełnienia przestępstwa, jeszcze przed wszczęciem postępowania
śledczego są uprawnieni do wydawania osobom poleceń określonego zachowania się
w granicach niezbędnych do wykonania czynności określonych w ust. 2 i 3 lub
wykonywanie innych czynności służbowych podejmowanych w zakresie i w celu
realizacji ustawowych zadań Najwyższej Izby Kontroli lub w celu uniknięcia
bezpośredniego zagrożenia bezpieczeństwa osób lub mienia, gdy jest to niezbędne do
sprawnego i zgodnego z prawem wykonywania tych czynności albo uniknięcia zatarcia
śladów przestępstwa; legitymowania osób w celu ustalenia ich tożsamości;
obserwowania i rejestrowania, przy użyciu środków technicznych, obrazu zdarzeń w
miejscach publicznych oraz dźwięku towarzyszącego tym zdarzeniom w trakcie

7
wykonywania czynności operacyjno-rozpoznawczych, żądania niezbędnej pomocy od
instytucji państwowych, organów administracji rządowej i samorządu terytorialnego
oraz przedsiębiorców prowadzących działalność w zakresie użyteczności publicznej;
wymienione instytucje, organy i przedsiębiorcy są obowiązani, w zakresie swojego
działania, do udzielenia nieodpłatnie tej pomocy, w ramach obowiązujących przepisów
prawa.
Sąd, na pisemny wniosek Prezesa Najwyższej Izby Kontroli, może, w drodze
postanowienia, zarządzić kontrolę operacyjną, stosując odpowiednio przepisy
rozdziału 26 kodeksu postępowania karnego. Wniosek przedstawia się wraz z
materiałami uzasadniającymi potrzebę jej zastosowania. Wniosek nie wymaga
uzyskania uprzedniej zgody Kolegium Najwyższej Izby Kontroli. Postanowienie, wydaje
Sąd Okręgowy w Warszawie na posiedzeniu niejawnym.
Proponuje się, aby postępowanie śledcze prowadzone było zgodnie z przepisami
rozdziału 35 kodeksu postępowania karnego w zakresie dokonywanych czynności, w
tym w szczególności przeprowadzania dowodów, przedstawiania zarzutów, zamknięcia
śledztwa oraz praw podejrzanego. Przepisy Działu V kodeksu postępowania karnego
stosuje się odpowiednio.
Kontroler śledczy w postępowaniu będzie posiadać uprawnienia prokuratora.
Akta postępowania prowadzonego przez kontrolerów pionu śledczego Najwyższej Izby
Kontroli są tajne i nie mogą być udostępniane prokuraturze ani innym służbom
państwowym. Kontrolerzy pionu śledczego Najwyższej Izby Kontroli podczas
wykonywania czynności śledczych mają obowiązek poszanowania godności człowieka
oraz przestrzegania i ochrony praw człowieka niezależnie od jego narodowości,
pochodzenia, sytuacji społecznej, przekonań politycznych lub religijnych albo
światopoglądowych.
Kontroler śledczy w toku postępowania przygotowawczego może skierować do
właściwego sądu wniosek o zastosowanie środka zapobiegawczego w postaci
tymczasowego aresztowania, zgodnie z przepisami rozdziału 28 Kodeksu postępowania
karnego. W postępowaniu o zastosowanie tymczasowego aresztowania kontroler ma
uprawnienia prokuratora. W kwestiach nieuregulowanych niniejszą ustawą stosuje się
odpowiednio przepisy kodeksu postępowania karnego.

8
 Proponuje się aby ustawa weszła w życie po upływie 6 miesięcy od dnia
ogłoszenia.

3. Przewidywane skutki społeczne, gospodarcze, finansowe i prawne.

Finansowanie

W zakresie skutków prawnych, proponowana ustawa umożliwi pełne

wykonywanie konstytucyjnych zadań Najwyższej Izby Kontroli. Dzięki proponowanym
rozwiązaniom Najwyższa Izba Kontroli uzyska narzędzie w postaci wnoszenia aktów
oskarżenia do właściwych sądów powszechnych w przypadku naruszenia przepisów
przez podmiotu kontrolowane.

Nowe narzędzia Najwyższej Izby Kontroli wpłyną pozytywne na relacje

społeczne i gospodarcze. Proponowane przepisy idę w kierunku zwiększenia zaufania
obywatela do państwa – każde naruszenie prawa będzie nie tylko opisane w
wystąpieniu pokontrolnym, ale również wyciągnięte zostaną z niego konsekwencje.
Wzmocnienie kontroli m.in. w zakresie gospodarności pozytywnie wpłynie również na
warunki inwestycyjne i skłonność do podejmowania współpracy gospodarczej z
podmiotami kontrolowanymi przez Najwyższą Izbę Kontroli.

W kontekście skutków finansowych szacuje się, że koszty wejścia ustawy w życie

wyniosą nie więcej niż 7% obecnego budżetu Najwyższej Izby Kontroli, czyli ok. 25
mln zł. Wydatki te zostaną sfinansowane, z budżetu państwa z części 07 - Najwyższa
Izba Kontroli.

4. Założenia podstawowych aktów wykonawczych

Projekt nie przewiduje upoważnień do wydania aktów wykonawczych.

5. Oświadczenie o zgodności projektu ustawy z prawem Unii

Europejskiej albo oświadczenie, że przedmiot projektowanej regulacji nie
jest objęty prawem Unii Europejskiej. Oświadczenie o zgodności z
Konstytucją RP

9
 Projektowana ustawa nie jest objęta prawem Unii Europejskiej i nie wymaga
notyfikacji do właściwych instytucji unijnych. W ocenie wnioskodawcy projektowana
ustawa jest zgodna z Konstytucją RP, w szczególności z przepisem art. 203.

6. Wpływ na działalność mikroprzedsiębiorców oraz małych i średnich

przedsiębiorców

Wejście w życie projektowanej ustawy nie będzie miało wpływu na działalność

mikroprzedsiębiorców oraz małych i średnich przedsiębiorców.

7. Konsultacje społeczne

Projekt nie był poddany konsultacjom społecznym.

10