შესავალი თანამედროვე აზროვნებაში II

მერაბ მამარდაშვილი

თამთა მანჯავიძე

საშინაო დავალება წარდგენილია ილიას სახელმწიფო უნივერსიტეტის

მეცნიერებათადა ხელოვნების ფაკულტეტის სტუდენტისგან

კურსის ხელმძღვანელი: მარიამ კიკნაველიძე, ნინო ნოზაძე

ილიას სახელმწიფო უნივერსიტეტ

თბილისი, 2022
 მერაბ მამარდაშვილი
1930-1990

მერაბ მამარდაშვილი არის მე-20 საუკუნის ყველაზე ცნობილი ქართველი

ფილოსოფოსი, რომელიც დაიბადა, მოღვაწეობდა და გარდაიცვალა საბჭოთა
კავშირის ეპოქაში, მაგრამ მას ჩვენ ვერ ვუწოდებს საბჭოთა ფილოსოფოსს, რადგან
მისი ფილოსობია შეეხება საბჭოეთის ანალიზსა და კრიტიკას, რამაც ის ანტისაბჭოთა
მოაზროვნედ აქცია. ფრანგმა ისტორიკოსმა ჟან-პიერ ვერნანმა მას „ქართველი
სოკრატე“ შეარქვა, რადგან გამოირჩეოდა იმით, რომ შეეძლო გაეცოხცლებინა
რთული ფილოსოფიური აზრი, ჩაერთო აუდიტორია ფილოსოფიის დრამაში.
მამარდაშვილის ცნობილი ნაწარმოებებზე მეტად გვახსენდება მისი ლექციები:
„ლექციები პრუსტზე“, „კარტეზიანული მედიტაციები“, „საუბრები ფილოსოფიაზე“.

მოსკოვში მოღვაწეობისას მამარდაშვილს ურთიერთობა ნელ-ნელა უფუჭდებოდა

ხელისუფლებასთან, რაც გამოწვეული იყო იმით, რომ მის ფილოსოფიას
არადოგმატური ხასიათი ქონდა, რაც ეწინააღმდეგებოდა საბჭოთა კავშირის
მარქსიზმ-ლენინისტურ აზროვნებას. ამ ყველაფერმა გამოიწვია მამარდაშვილის
მარგინალიზაცია. მამარდაშვილმა ანტისაბჭოურ ფილოსოფიურ ნააზრევთან ერთად
შემოიტანა რელიგიური ტექსტები და ტრადიციები. მოგეხსენებათ საბჭოთა კავშირის
ეპოქაში რელიგიას დევნიდნენ და ამ დევნის შედეგათ მოსახლეობაში ის თითქმის
გამქრალი იყო. 1990 წელს როცა უკვე საბჭოთა რელიგია მოსუსტებულია და
რელიგიური აკრძალვაც აღარ მოქმედებს, მამარდაშვილი ცდილობს კულტურული
ელემენტების შემოტანას ისე, რომ რწმენასა და მის საგანზე არაფერი თქვას.
მამარდაშვილის ფილოსოფია ტრიალებს შემდეგი პრობლემების გარშემო: როგორ
არის შესაძლებელი ნამდვილი, ავთენტური, საკუთრივი ცხოვრება? როგორ არის
შესაძლებელი, შენი ქმედება ნამდვილად შენ გეკუთვნოდეს? მეტიც, როგორ არის
შესაძლებელი, იყო იმ სიტუაციაში, როდესაც შეგიძლია ნამდვილი აქტის
განხორციელება?

ავტორი ცდილობს რომ საბჭოთა კავშირის ათეისტური ხასიათის იდეოლოგიას

დაუპირისპირდეს და იმ დროისთვის რელიგია გადავიწყებულ საქართველოში
გააცოცხლოს რელიგიური ელემენტები და კულტურა და განიხილავს პავლე
მოციქულის ეპისტოლეს იმის დასამტკიცებლად რომ არ აქვს მნისვნელობა ადამიანი
რელიგიურია თუ არა, შესაძლოა ყველა ჩაწყვეს მისი სიტყვების სიღრმეს. „მაშასადამე
მე კი აღარ ვაკეთებ ამას, არამედ ცოდვა, რომელიც ჩემშია“ პავლე მოციქულის
სიტყვებს კი მერმედაშვილი შემდეგნაირად ხსნის, რომ ადამიანებს ესმით ხმა
შიგნიდან რომელიც მათ თავისი ჰგონიათ, სინამდვილეში კი ეს ცოდვის ხმაა. ეს ხმაა

1
ზუსტად ის ხმა, რომელიც ადამიანებს კარნახობს რა სჭირდებათ მათ და არა იმას რა
უნდათ თავად. ეს არის ცოდვის ხმა, რომელიც ადამინს უბიძგებს გახდეს სისტემის
ნაწილი. იმ სისტემის, რომელშიც იგი თავს კომფორტულად იგრძნოობს.

მამარდაშვილი ტოტალიტარულ რეჟიმში მცხოვრებ ხალხს საკუთარ თავებს არ

აკუთვნებს იგი თვლის, რომ ადამიანები ამ ცხოვრებით არ მოქმედებენ საკუთარი
ხმის შესაბამისად, ისინი მოქმედებენ იმ იდეოლოგიის მიხედვით რომელიც
ეუბნებათ მათ რომ აკეთონ ის რაც სჭირდებათ რეჟიმისგან თავის დასაღწევად და
სიკვდილის სახის ასარიდებლად. ასე ადამიანი მოქმედებს ისე, რომ თავი იგრძნოს
უფრო დაცულად და მყუდროთ და უგულებელყოფილია რეალობა. მამარდაშვილი
აკრიტიკებს ტოტალიტარიზმს და საბჭოთა კავშირის პოლიტიკას და ამბობს, რომ ეს
სისტემა ახშობს ადამიანის ხმას და ერობება რეალობის დანახვას. ასე იქცევა ავტორის
აზრიტ ადამიანი სისტემის მარიონეტად.

ავტორი ასევე საუბრობს „შეხვედრასა“ და „ბედისწერაზე“. იგი თვლის რომ

არსებობს მდგომარეობები როდესაც გინდა რაღაცის გაკეთება, მაგრამ ამის მსგავსად
საპირისპიროს აკეთებ. ცხოვრებაში კვანძების ტრიალი ადამინს სხვადასხვა
მომენტში სხვადასხვა შესაძლებლობას აძლევს. ამ ყველაფრის უკეთ ასახსნელად იგი
იყენებს ფიზიკურ მეტაფორას, რომლის მიხედვიტად ადამიანი ხედავს კაცს
რომელიც წაიქცა მას აქვს სურვილი რომ დაეხმაროს და ააყენოს ეს კაცი, ხელიც,
კუნთიც, მაგრამ იმ წერტილშია საიდანაც ამ კაცს ვერ მიწვდება, რომ წამოაყენოს. ამას
კი მორალურ მდგომარეობასთან აკავშირებს და ამბობს, რომ შესაძლოა
ახლობლებთან ურთიერთობამ ისეთ წერტილში მოახვედროს ადამიანი, საიდანაც
იმას ვერ გააკეთებს, რაც მას რეალურად სურს, ან ვერ დაინახავს იმას, რაც დასანახია.
მაშასადამე მარმადაშვილი გვეუბნება რომ ყოველთვის უნდა ვესწრაფოთ, მოვხვდეთ
იმ წერტილში, სადაც ფლობ იმას, რაც გაქვს და შეგიძლია იმის გაკეთება, რაც გინდა.

ფილოსოფოსი უბრუნდება ისევ პავლე მოციქულს და საუბრობს იესო ქრისტეს

სიმბოლოს და მის მსხვერპლს, ანუ მისგან შეწირულმა სხეულმა გამოისყიდა ჩვენი
სიკვდილის სხეულები და გვაჩუქა თავისუფლება. იგი თვლის რომ როგორც მონები
ისევე ვართ ჩვენც თავისუფალი იმისგან, რომ საკუთარ განცდებს გავყვეთ.
გამოსყიდვა არის სიმბოლო. ეს ის სიმბოლოა რომელზეც უნდა მოვახდინოთ
კონცენტრირება, ამ სიმბოლოთი ხორციელდება ნამდვილი ხედვა ადამიანებში. ამ
სიმბოლოს კი, რომელიც მოგვცემს რეალურად ხედვის საშუალებას უნდა
დავუკავშიროთ და მივაბათ საკათარი თავი. და ეს მოგვცეს დასრულებულ სახეს
სამყაროში, განცდას, რომ რაღაც შედგა. სწორედ ამას უკავშირდება ციტატაც რომ,
„ჩვენ არ უნდა გავშეშდეთ, გავჩერდეთ, რაკი მან უკვე გამოისყიდა ჩვენი ცოდვა“. ის
ფაქტი, რომ ქრისტემ თავისი სხეულის შეწირვით ჩვენი ცოდვები გამოისყიდა,

2
მნიშვნელობას მაშინ იძენს, როცა ადამიანს ამით ნამდვილი ხედვის საშუალება
ეძლევა.

საბოლოო ჯამში მერაბ მამარდაშვილის „საუბრები ფილოსოფიაზე“ საბჭოთა

კავშირის პერიოდში მცხოვრებ ხალხს მოუწოდებს გამოფხიზლებისკენ, საკუთარი
აზრის წინ წამოწევისკენ და არა სისტემის დაქვემდებარებისკენ, რომელიც შეიძლება
კომფორტის ზონას ქმნიდეს, მაგრამ რეალობის აღქმას ბუნდოვანს ადამიანებისთვის.

3
 გამოყენებული ლიტერატურა:

1. მერაბ მამარდაშვილი. 10/11 -1990 წ. „საუბრები ფილოსოფიაზე“. წიგნი

შესავალი თანამედროვე აზროვნებაში 2. 217-241. თბილისი: ილიას
სახელმწიფო უნივერსიტეტი.