ნინო ბერიძე

მერაბ მამარდაშვილი გახლავთ მე-20 საუკუნის ყველაზე ცნობილი ქართველი

ფილოსოფოსი, მეცნიერი და პროფესორი. იგი დაიბადა ქალაქ გორში. ცნობილი
მოაზროვნე სწავლობდა მოსკოვის სახელმწიფო უნივერსიტეტში ფილოსოფიის
განხრით. იგი ასევე მუშაობდა საერთაშორისო ჟურნალში „მშვიდობისა და
სოციალიზმის პრობლემები“. ის დაიბადა საბჭოთა კავშირში და გარდაიცვალა
საბჭოთა კავშირის დაშლამდე ერთი დღით ადრე, ამიტომ არასწორი იქნებოდა თუ
მას საბჭოთა ფილოსოფოსს ვუწოდებდით. მისი მთავარი ამოცანა იყო, რომ საბჭოთა
კავშირის, როგორც საზოგადოების და კულტურის ანალიზი და კრიტიკა, ამან კი ის
საბჭოთა მოაზროვნედ აქცია. მამარდაშვილს ასევე მოიცხსენიებდნენ „ქართველ
სოკრატედ“ ეს სახელი მას ფრანგმა ისტორიკოსმა ჟან-პიერმა შეარქვა. მისი
მსმენელების აზრით მამარდაშვილს გააჩნდა უნარი რომ გაეცოცხლებინა რთული
ფილოსოფიური აზრი, მოეჯადოებინა ისინი თავისი სპონტანურობით და თავისი
აზროვნებით. მამარდაშვილი წერდა და აქვეყნებდა თავის ნაშრომებს მაგრამ მისი
ასეთი რეპუტაცია უფრო საჯარო გამოსვლებმა და სპონტანურმა ლექციებმა უფრო
შექმნა.

„საუბრები ფილოსოფიაზე“ არის ლექციების კურსი რომელიც მამარდაშვილმა

1990წელს თბილისში პირველად ქართულად წაიკითხა. მიმდინარეობდა საუბრები
იმაზე თუ როგორი უნდა ყოფილიყო საქართველო და საერთოდ მისი მომავალი.
იმისდამიუხედავად რომ მამარდაშვილის ლექციები ფილოსოფიურ ჟანრს
განეკუთვნებოდა მათში მუდმივად განიხილებოდა საბჭოთა კავშირის
მემკვიდრეობას და მის ნეგატიურ ხასიათს. კიდევ ერთი საყურადღებო მომენტი
ისიცაა რომ მამარდაშვილი საუბარს იწყებს რელიგიურ ტექსტებზე და
ტრადიციებზეც, რომელიც იმდროინდელი საქართველოსთვის დავწიწყებას იყო
მიცემული. საბჭოთა იდეოლოგიის ერთ-ერთი მნიშვნელოვანი კომპონენტი მისი
ათეისტური ხასიათი წარმოადგენდა, რის გამოც რელიგია ან შეზღუდული და
მარგანიზებული იყო ან კიდევ სასტიკად აკრძალული. რელიგიური კულტურა, 70
წლიანიდევნის შემდეგ თითქმის გაქრა, ამის გამო კი მამარდაშვილი ცდილობს რომ
ამ კულტურას და მის სიმბოლოებს დაუბრუნოს ძველი სახე და ისევ შემოიტანოს,
რათა გააცოცხლოს ძველი კულტურული ველი, ოღონდ ისე რომ რაიმე თქვას
რწმენაზე ან რწმენის საგანზე. ის ამ საკითხს შეპარვით და გვერდიდან უვლის.
მამარდაშვილი იწყებს განხილვას პავლე მოციქულის „რომაელთა მიმართ წერილის“.
მისი თქმით არსებობს აქტები, რომლებსაც მე კი არ ჩავდივარ, არამედ ცოდვა ჩადის
ჩემში. იმისთვის რომ პავლეს ეს სიტყვები დააფასო და მათ სიზუსტეს ჩაუღრმავდე
არაა საჭირო რომ აუცილებლად ქრისტიანი და მორწმუნე იყო. ავტორის აზრით,
არსებობს სიმბოლური იგივე კულტურული აპარატი, რომელიც გვაძლევს იმის
საშუალებას რომ გავიგოთ ის რაც მის გარეშე დაფარული ან გაურგებარი დარჩებოდა.
მამარდაშვილს ხშირად მაგალითად მოჰყავს ანგელიუს სილეზიუსიც სადაც ის
ამბობს რომ ქრისტე ათასჯერაც რომ დაბადებულიყო ბეთლემში, თუ ის ამ წამს არ
დაიბადა შენში, მაინც დაღუპული ხარ. სწრედ რომ ამ სიტყვებით ნახულობს
მამარდაშვილი ქრისტიანობის ერთ-ერთ ყველაზე მნიშვნელობან ფილოსოფიურ
გასაღებს. იმის გამო რომ რაღაც კეთილი და ღვთაებრივი რამ ოდესღაც მოხდა არ
გვაძლევს საკმარს საბაბს იმისთვის რომ შენ სწორი ცხოვრებით იცხოვრო, საჭიროა
რომ ეს რაღაც კარგი და კეთეილი, ამაღლებული და ღვთაებრივი შიში, შენს სულში
შენში მოხდეს და ეს განიცადო სწორედ ამის სიმბოლოა ფილოსოფოსისათვის
ქრისტეს შობა. სწორედ ეს მაგალითია იმის თუ როგორ ახდენს რელიგიური
სიმბოლოს ფილოსოფიურ ინტერპრეტაციას მამარდაშვილი. ასევე, როდესაც ვართ
ისეთ სიტუაციაში სადაც ჩვენი მეგობრლი თუ ახლობლური კავშირები ხელს
გვიშლის, იმაში რომ სწორი მორალური პოზიცია დავიკავოთ და ნათლად გავარჩიოთ
ერთმანეთისაგან კარგი თუ ცუდი, ზნეობრივი თუ უზნეო, მოქალაქეობრივი და
ეგოისტური საქციელი, მაშინ სწორედ ჩვენში მოქმედებს ცოდვა. მამარდაშვილის
აზრით ეს „ცოდვა“ არის ინდივიდის მამოძრავებელი ძალა. ეს არის რელიგიური
კატეგორია, რომელიც იმ სოციალურ მექანიზმებს აღნიშნავს რომელიც ხელს
გვიშლის პიროვნული და ინდივიდუალური აქტი შევასრულოთ. ეს არის სწორედ
მთავარი პრობლემა რომელსაც მამარდაშვილის ფილოსოფია უტრიალებს.
მამარდაშვილი სვავს შემდეგ კითხვებს: როგორ არის შესაძლებელლი ნამდვილი,
ავთენტური, საკუთრივი ცხოვრება? როგორ შეიძლება რომ შენი ქმედება ნამდვილად
შენ გეკუთვნოდეს? მეტიც, როგორ არის შესაძელეებელი რომ იყო იმ სიტუაციაში,
როდესაც შეგიძლია ნამდვილი აქტის განხორციელება? ამ კითხვებს არა მხოლოდ
პიროვნული არამედ საზოგადოებრივი მნიშვნელობებიც აქვთ. ამ აქტებს მხოლოდ
პიროვნული აქტების სედეგად შეიძლება შეიქმნას ადამიანების ერთობა და ამან
ბოლოს მიიღოს ერის სახე. წინააღმდეგ შემთხვევაში შეიძლება არსებობდეს
ეგრეწოდებული ეთნოსი სადაც არის სისხლითა და ნათესაობით ერთმანეთთან
დაკავშირებული ადამიანთა ჯგუფები, რომლებიც მამარდაშვილის აზრით, ვერ შევა
ისტორიაში. იეთნოსი ბუნებაა, რომელიც მხოლოდ პიროვნული აქტის შედეგად
შეიძლება გარდაიქმნას ისტორიის სბიექტ ერად ანუ იგივე ნაციად. ეს კი ადამიანს
ვერ მისცემს საჭირო განვითარებასაც და ვერც წინსვლას რადგან ადამიანების
კონკრეტულმა ერთობამ რომელმაც შესაძლოა რაღაც კარგი გააკეთოს ეს ვერ
გაიაზროს და უბრალოდ ამაოებაში ჩათვალოს. ეს ვერც საკუთარი ცხოვრების
განვითარებაში დაგვეხმარება და ვერც საერო ცხოვრებაში. მამარდაშვილის
„საუბრები ფილოსოფიაზე“ გვაძლევს იმის საშუალებას რომ ვთქვათ და ვაღიროთ
რომ მიუხედავად საბჭოთა გავლენისა შეგვიძლია მაინც მივიდეთ ჯანსაღ და სწორ
აზროვნებასთან თუნცდაც ეს იყოს უბრალოდ გაკრული ან ზედაპირული საუბარი ან
საჯარო გამოსვლა მაინც.
ბიბლიოგრაფია:

მერაბ მამარდაშვილი „საუბრები ფილოსოფიაზე“. წიგნში შესავალი თანამედროვე

საუბრებში 2.

თბილისი ილიას სახელმწიფო უნივერსიტეტის გამომცემლობა 2018.