บทที่ 2

มวล ปริมาตร ความแน่นของดิน

และส่วนประกอบในมวลดิน
เนื้อหาวิชา (8 บท)
1. ภูมิหลังธรณีวิทยา แร่ หิน ดิน การกาเนิดและองค์ประกอบของดิน
2. มวลและปริมาตร ลักษณะสมบัติด้านการอัดตัวของดิน
3. การระบุคุณสมบัติและจาแนกประเภทของดิน
4. การซึมผ่านของนาในมวลดิน
5. การกาเนิดและองค์ประกอบของนาใต้ดิน ชันนาใต้ดิน การไหลของนาในชันนาใต้ดิน
6. คุณสมบัติทางเคมีของดิน ได้แก่ พีเอช ความจุการดูดซับ ความจุการแลกเปลี่ยน
ประจุ
7. การไหลของนาใต้ดินเข้าสู่บ่อสูบหรือบ่อตรวจวัด อัตราการให้นาจาเพาะ การทดสอบ
ด้วยวิธี pumping และ slug สารปนเปื้อนและการเคลื่อนที่สู่ดินและนาใต้ดิน การ
เคลื่อนตัวของสารปนเปื้อนในนาใต้ดิน
8. เทคโนโลยี การป้องกันและการแก้ไขฟื้นฟูการปนเปื้อนของดินและนาใต้ดิน
 ทบทวน
มวล น้้าหนัก ปริมาตร ความหนาแน่น ความถ่วงจ้าเพาะ
ตรวจสอบพื้นฐานตนเอง
- มวลกับน้าหนัก ต่างกันอย่างไร ?
- ความหนาแน่นกับความถ่วงจ้าเพาะต่างกันอย่างไร ?
- มวล ปริมาตร และความหนาแน่น สัมพันธ์กันอย่างไร ?
- น้ามีความหนาแน่นและความถ่วงจ้าเพาะเท่าใด ?
- cm3 กับ cc กับ mL ต่างกันอย่างไร ?
- 1 ลิตร มีกี่ cm3
- 1 ลูกบาศก์เมตรมีกี่ลิตร
ความถ่วงจ้าเพาะ คืออะไร ?
 ดินมีความถ่วงจ้าเพาะเท่าใด ?
ดินโดยทั่วไปมีความถ่วงจ้าเพาะอยู่ในช่วง 2.6 - 2.7
ข้อมูลที่ให้: 1 in = 2.54 cm 1 ft = 12 in 1 kg = 2.204 lb
1 ft เท่ากับ _____________ cm
1 m เท่ากับ _____________ ft
1 m2 เท่ากับ _____________ ft2
1 m3 เท่ากับ _____________ ft3
น้า 0.5 kg จะมีปริมาตร___________ cm3
น้าปริมาตร 1.25 m3 จะมีมวล________ kg
ถ้าตวงน้ามาปริมาตร 500 cc จะมีมวล________ kg
น้ามีความหนาแน่นเท่ากับ 1000 kg/m3 จะเท่ากับ____ lb/ft3
ถ้าน้าไหลในอัตรา 5 l/min ใน 1 ชั่วโมงจะมีน้าไหล_______ m3
ในมวลดินก้อนหนึ่งประกอบด้วยอะไรบ้าง ?

มวลดิน ประกอบด้วย
เม็ดดิน + โพรงดิน

เม็ดดิน + น้า + อากาศ

 ในมวลดินก้อนหนึ่งประกอบด้วยอะไรบ้าง ?

ดินอิ่มน้า ดินแห้ง ดินชืน

ดิน + น้า ดิน + อากาศ ดิน + น้า + อากาศ
ส่วนประกอบในมวลดิน

Va + Vw = Vv = ปริมาตรโพรงระหว่างเม็ดดิน
Vs + Va + Vw = Vs + Vv = V หรือ Vv = V – Vs
Ws + Ww = W
พารามิเตอร์ที่เกี่ยวข้องกับส่วนประกอบในมวลดิน
บอกถึงปริมาณโพรง
Vv
อัตราส่วนโพรง e=
Vs
Vv
ความพรุน n =
V

บอกถึงปริมาณน้้าในโพรง
Ww
ความชืน m= 100
Ws
Vw
ระดับความอิ่มน้า S = 100
Vv
 พารามิเตอร์ที่เกี่ยวข้องกับส่วนประกอบในมวลดิน

บอกถึงความแน่นของมวลดิน
W
หน่วยน้าหนักรวม  t =
V
W
หน่วยน้าหนักแห้ง d = s
V

บอกถึงความแน่นของเนื้อดิน
Ws

หน่วยน้าหนักของเม็ดดิน s =
Vs
 Ws
ความถ่วงจ้าเพาะ Gs = s =
 w Vs   w
ความสัมพันธ์ของพารามิเตอร์ต่างๆ (สูตรส้าเร็จ)

n=
e Gs   w 
d = =
1+ e 1+ e 1+ m

e=
n 1+ m 
 t = Gs   w  
1− n  1+ e 
 Gs + S  e 
S  e = m  Gs  t =  w 
 1+ e 
อัตราส่วนโพรงของดิน มีค่าเกิน 1 ได้หรือไม่

Vv
อัตราส่วนโพรง e=
Vs
ความพรุนของดิน มีค่าเกิน 1 ได้หรือไม่

Vv
ความพรุน n=
V
 ความชืน มีค่าเกิน 100% ได้หรือไม่

Ww
ความชืน m = 100
Ws
ระดับความอิ่มน้า มีค่าเกิน 100% ได้หรือไม่

Vw
ระดับความอิ่มน้า S = 100
Vv
ปริมาตรของเม็ดดิน หาได้อย่างไร ?
ใช้หลักการของ อาร์คีมีดิส คือ เอาไปแทนที่น้า
ตัวอย่าง
มวลดินหนัก 30.7 กก. มีปริมาตร 0.0162 ลบ.ม. หลังจากอบแห้งแล้วหนัก
26.3 กก. ถ้าดินมีความถ่วงจ้าเพาะ 2.70 จงหา
(ข้อสอบเก่า Soil Mech. 1/2560)
1) ความชืน
2) หน่วยน้าหนักรวม
3) หน่วยน้าหนักแห้ง
4) อัตราส่วนโพรง
5) ความพรุน
6) ระดับความอิ่มน้า
7) ความหนาแน่นในสภาพอิ่มตัว
โจทย์ก้าหนด
W = 30.7 kg
V = 0.0162 m3 Ww = 30.7 - 26.3 kg = 4.4 kg
Ws = 26.3 kg
Gs = 2.70

1) ความชืน m=
Ww
100 =
4.4
100 = 16.73%
Ws 26.3

W 30.7
2) หน่วยน้าหนักรวม = =
V 0.0162
= 1895 kg/m3

Ws
3) หน่วยน้าหนักแห้ง d = =
26.3
= 1623 kg/m3
V 0.0162
โจทย์ก้าหนด
W = 30.7 kg
V = 0.0162 m3
Ws = 26.3 kg
Gs = 2.70
Vv
4) อัตราส่วนโพรง e =
Vs
s Ws Ws 26.3
Gs = =
 w Vs   w
Vs = =
Gs   w 2.70 1000
= 0.00974 m3
Vv = V − Vs = 0.0162 – 0.00974 = 0.00646 m3
0.00646 = 0.663
e=
0.00974
Vv 0.00646
5) ความพรุน n = = = 0.399
V 0.0162
โจทย์ก้าหนด
W = 30.7 kg
V = 0.0162 m3
Ws = 26.3 kg
Gs = 2.70
Vw Ww 30.7 − 26.3 = 68.1%
6) ระดับความอิ่มน้า S=
Vv
100 =
 w Vv
100 =
1000  0.00646
100

W Ws + Ww
7) ความหนาแน่นในสภาพอิ่มตัว  sat = =
V V

ดินอิ่มตัว (น้าอยู่เต็มช่องว่าง) Vw = Vv
Ww =  wVv = 1000 x 0.00646 = 6.46 kg

26.3 + 6.46
 sat = = 2022 kg/m3
0.0162
ให้ลองท้าอีกรอบโดยใช้สูตรส้าเร็จ
 จบบทที่ ๒
พบกันใหม่บทที่ ๓

สวัสดี