1.

2. Synonimy, homonimy i antonimy

a. 1. Cele lekcji

i. a) Wiadomości
Uczeń:
• wie, co to są synonimy, homonimy i antonimy,
• rozumie znaczenie wyrazów, którymi się posługuje.

ii. b) Umiejętności
Uczeń:
• potrafi wyjaśnić definicję i znaczenie słów: homonim, antonim i synonim,
• potrafi podać przykłady dla każdej grupy wyrazów.

b. 2. Metoda i forma pracy

Ćwiczenia, praca z całą klasą i indywidualna.

c. 3. Środki dydaktyczne
Słowniki, które nauczyciel przynosi na lekcję, np. słownik wyrazów obcych, słownik synonimów lub
słownik wyrazów bliskoznacznych.

d. 4. Przebieg lekcji

i. a) Faza przygotowawcza
Nauczyciel podaje uczniom temat lekcji, a następnie prosi jedną osobę o wyszukanie w Słowniku
wyrazów obcych znaczenia wyrazu – synonim- i odczytaniu go dla całej klasy. Dalej nauczyciel podaje
słownik kolejnemu uczniowi, który wyszukuje i odczytuje znaczenie słowa – homonim. Tak samo
postępuje z kolejnym słowem – antonim.

ii. b) Faza realizacyjna

Nauczyciel podaje uczniom do zapisania w zeszytach definicję synonimów (załącznik 1).
Nauczyciel prosi uczniów, aby posługując się słownikiem wyrazów bliskoznacznych odnaleźli i podali
synonimy wyrazów: robić, smaczny, zastój, zmniejszać. Znalezione synonimy uczniowie wpisują do
zeszytów.
Nauczyciel podaje uczniom definicję homonimów i przykłady do zapisania w zeszytach (załącznik 1).
Następnie uczniowie zapisują definicję antonimów wraz z przykładami (załącznik 1).
Nauczyciel dyktuje uczniom tekst o zabarwieniu pozytywnym. Zadaniem uczniów jest napisać tekst
przeciwstawny, o zabarwieniu pejoratywnym (załącznik 2).
 iii. c) Faza podsumowująca
Nauczyciel dyktuje uczniom treść zadania domowego (załącznik 3).

e. 5. Bibliografia
1. Jarosz M., Krakowiak A., Szkolny słownik wyrazów obcych, Europa, Wrocław 2002.
2. Słownik wyrazów bliskoznacznych, red. S. Skorupka, Wiedza Powszechna, Warszawa 1994.

f. 6. Załączniki

i. a) Definicje i przykłady
Załącznik 1.
Synonimy – wyrazy o różnym zabarwieniu, a znaczeniu:
• identycznym (tzw. dublety)
lingwistyka – językoznawstwo
dyfteryt – błonica
hydropatia – wodolecznictwo
życiorys – biografia
magnetowid - wideo
• bliskoznacznym
zmęczony – znużony, wyczerpany
upiór – duch, widmo, mara
próżność – snobizm, bufonada

Synonimy nacechowane emocjonalnie:

starzec – staruszek – staruch
(0) (+) (-)

ręka – rączka – łapa

(0) (+) (-)

matka – mamusia – stara

(0) (+) (-)

Homonimy – wyrazy o identycznym brzmieniu, ale różnym znaczeniu:

każe – karze
(kazać) (karać)
może – morze
(móc) (zbiornik wodny)

lód – lud
(zamrożona woda) ( członkowie miasta, plemienia)

wieżę – wierzę
(wieża) (wiara)

jerzyk – jeżyk
(ptak) (mały jeż)

Bug – Bóg
(rzeka) ( stwórca świata)

hełm – Chełm
(na głowę) (miasto)

hart – chart
(ducha) (pies)

zamek:
• zabytek, miejsce zamieszkania królów
• zamknięcie (zamek w drzwiach)
• suwak

granat:
• kolor
• rodzaj broni
• owoc

Antonimy – wyrazy o przeciwstawnym znaczeniu:

• szybko – wolno
 • dobry – zły
• ciepło – zimno
• mały – duży
• jasny - ciemny

ii. b) Ćwiczenie dla ucznia

Załącznik 2.

Tekst do podyktowania:
Wojtek był wspaniałym kolegą. Zawsze można było na niego liczyć. Wyciągał swoich przyjaciół z
tarapatów. Każdy kto go znał, miał o nim dobre zdanie.

iii. c) Zadanie domowe

Załącznik 3.
Treść zadania domowego:
Podany tekst ma zabarwienie neutrale. Przepisz poniżej podany tekst zmieniając go tak, aby najpierw
uzyskać wydźwięk pozytywny, a następnie negatywny.
Kasia idzie dzisiaj do koleżanki. Będą razem odrabiały lekcje i uczyły się do jutrzejszego sprawdzianu
z matematyki. Dziewczęta będą też ze sobą rozmawiały na temat dzisiejszej lekcji języka angielskiego,
podczas której najlepsza uczennica w klasie została wytypowana na uczestniczkę szkolnej olimpiady
językowej.

g. 7. Czas trwania lekcji

45 minut

h. 8. Uwagi do scenariusza
brak