Კვებითი ჯაჭვები

Კვებითი ურთიერთობები ყველაზე მთავარი ურთიერთობებია

ეკოსისტემაში.აქ ყველა ვიღაცის საკვებია და თვითნაც სხვა
ორგანიზმებით იკვებებაა.ასეთი კავშირები ეკოსისტემაში უამრავია და
კვებითი ჯაჭვები ეწოდება.

Კროდუცენტებს ანუ მწარმოებლებს მიეკუთვნებიან ავტოტროფები და ისინი პირველ

ტროფიკულ დონეზე არიან მოთავსებულნი.ფოტოსინთეზით დამზადებულ
ორგანულ ნივთიერებებს მცენარეები არამარტო თავისთის არამედ კვებავენ
თანასაზოგადოების ყველა წევრს.

Კეტეროტროფული ორგანიზმები,რომელთაც არ შუძლიათ საკუთარი საკვების

წარმოქმნა კონსუმენტებს მიაკუთვნებენ.იმის მიხედვით თუ რით იკვებებიან
ისინი,არსებობენ პირველი მეორე მესამე და მეოთხე რიგის კონსუმენტები.პირველი
რიგის კონსუმენტები არიან ბალახისმჭამელი და მცენარის პარაზიტი
ორგანიზმები.ისინი მეორე ტროფიკულ დონეს იკავებენ.მეორე რიგის კონსუმენტები
მტაცებლები,ან ბალახისმჭამელი პარაზიტები არიან,ისინი მესამე ტროფიკულ
დონეზე განლაგდებიან.მესამე რიგის კონსუმენტები უფრო დიდი ზომის მტაცებლები
და მეორე რიგის კონსუმენტების პარაზიტები არიან,მათ მეპთხე ტროფიკული დონე
უკავიათ.
Კკოსისტემაში მკვდარი ორგანიზმების,მათი ნაწილების,ცხოველთა გამონაყოფის’
საკმაოდ დიდი მასა იქმმნება.მათ შლიან რედუცენტები საპროფიტი პორგანიზმები
და დეტრიტოფაგები.საპროფიტებია ბაქტერიები,ობისა და საფუარა სოკოები.ისინი
მომნელებელ ფერმენტებს სუბსტრატზე გამოყოფენ და მონელებულ მასას მთელი
ზედაპირით იწოვენ.დეტრიტოფაგები (დეტრიტი ბაქტერიებისა და სოკოების მიერ
ნახევრად გახრწნილი ნაწილებია)კი ის მრავალუჯრედიანი ორგანიზმებია,რომლებიც
შედარებით მსხვიილ ლპობად ნარჩენებს შთანთქავენ.მათ საკმაოდ რთული
მომნეელებელი სისტემა აქვთ.დეტრიტოფაგებს მიეკუთვნება-ჭიაყელა,ლეშის ბუზის
მატლი,ზღვის ეკოსისტემაში მაგ ჰილოთურიები,ზღვის კიტრი და ა.შზღვის
ეკოსისტემაში ასევე ფიტოპლანქტონი.დეტრიტები ეხმარებიან ბაქტერიებსა და
სოკოებს საბოლოოდ დაშლაშიი

Კრგანიზმების ჯგუფს რომლებსაც ერთი და იგივე ტიპი აქვთ და ეკოსისტემაში ერთი

გარკვეული ადგილი უკავიათ-კვებითი დონე ეწოდება.ეკოსისტემაში კვებითი ჯაჭვი
იტოტება,ერთმანეთში იხლართება და რთულ კვებით ქსელს წარმოქმნის,რომელშიც
ერთი და იგვე ორგანიზმი შეიძლება რამდენიმე კვებით ჯაჭვში იყოს ჩართული.მაგ
ციყვი 50-მდე სხვადასხვა სახეობის პარაზიტის მასპინძელია,რომელიც სხვადასხვა
კვებითი მონაწილეები არიან.დაფნიებით იკვებებიან არამხოლოდ წვრილი
თევზები,არამედ წყლის სხვა ფეხსახსრიანებიც;ბუგრების მტრები არიან
ჭიამაიები,ბუზის-მატლები,ობობები,მწერიჭამია ფრინველები.

Კკოლოგიური პირამიდები

Კირამიდა ეკოსისტემის სხვადასხვა კვებითი დონის გრაფიკული

გამოსახვაა.განასხვავებენ რიცხვთა,ბიომასსისა და ენერგიის პირამიდები.

Კიცხვთა პირამიდა გამოხატავს ინდივიდთა რიცხვს კვებითიჯაჭვის

ყოველ დონეზე.ასპირველ ბლოკს პროდუცენტეი იკავებენ,მეორეს
პირველი რიგის კონსუმენტები,მესამეს მეორე რიგის კონსუმენტები და
ა.შასეთი დაჯგუფებისას ნათლად ჩანს,რომ მცენარეთა რიცხვი ბევრად
აჭარბებს მცენარეჭამია ცხოველების რიცხვს,ხოლო მცენარეჭამია
ცხოველების რიცხვი კი-მტაცებლებისას.ამიტომ რიცცხვით პირამიდას
ფართო ფუძე აქვს და ზემოთ თანდათან ვიწროვდება.მაგრამ პირამიდას
არ აქვს ყოველთვის პირამიდის ფორმა .სქმე ისაა რომ პროდუცენტები
ერთმანეთისგან ზომით ძალიან განსხვავდებბიან.მაგალითაც
პროდუცენტია წყალმცენარე და მუხის ხეც.თუ პროდუცენტები დიდი
ზომისაა,მაშინ მისი რიცხობრიობა ბევრად ნაკლებია პირველი რიგის
კონსუმენტტებთან შედარებით.ამ დროს ძალიან რთულდება პირამიდის
აგება და ბლოკების პროპორციების დაცვა.ასეთი უხერხულობის
თავიდან ასაცილებბლად ბიომასის პირამიდას იყენებენ.მასში არის
თითოეული ტროფიკული დონის ცოცხალი ორგანიზმების საერთო მასა
ანუ ბიომასა გათვალისწინებული.ამგგვარი პირამიდის ასაგებად
აუცილებელია ეკოსისტემის ყველა ცოცხალი ორგანიზმის მშრალი მასის
გაგება.სამაგიეროდ ბიომასის პირამიდა რიცხვით პირამიდასთან
შედარებით უფრო ზუსტად ასახავს ეკოსისტემის ცოცხალ ორგანიზმთა
შორის კვებითი კავშირის რაოდენობრივ მხარეს.თუმცა ბიომასის
პირამიდაც შეიძლება ზოგჯერ ამოტრიალდეს მაგ:ოკეანის ეკოსისტემაში
ძირითადი პროდუცენტები წვრილი პლანქტონური ორგანიზმები-
ერთუჯრედიანი წყალმცენარეები არიან.მათ ფიტოპლანქტონს უწოდებენ
.ისინი ძალიან სწრაფად მრავლდებიან,მაგრამ სწრაფდვე მოიხმარებიან
საკვებად წყლის მცირე ზომის ცხოველური ორგანიზმების
მიერ,რომელთაც ზოოპლანქტონები ეწოდებათამიტომ
ფიტოპლანქტონის ბიომასა დიდი აარ არის და ყოველთვის
ზოოპლანქტონის ბიომასაზე ნაკლებია.

Კველაზე უსტად ეკოსისტემის დინამიკურ მდგოომარეობას ენერგიის

პირამიდა ასახავს.ის აღწერს საკვების გადაადგილებას და ენერგიის
ნაკადს კვებითი ჯაჭვის გავლით.

Კვებითი კავშირები თანასაზოგაოებაში სხვა არაფერია,თუ არა ერთი

ორგანიზმიდან მეორეზე მზის ენერგიის გადაცემიმს გზები.ორგანულ
მასას,რომელსაც მცენაარეები დროის გარკვეულ შუალედებში
ქმნიან,პირველადი პროდუქცია ქვია.სწორედ ის წარმოადგებს
კონსუმენტებისა და რედუცენტების ენერგეტიულ რეზერვს.

Კცენარეული საკვები პირველადი კონსუმენტების მიერ მთლიანად არ

შეითვისება.შეუთვისებელი საკვები ექსკრემენტების სახით გარემოშუ
ბრუნდება.შეთვისების ხარისხი დამოკიდებულია საკვების ქიმიურ
შედგენილობაზე და ორგანიზმის საჭმლის მომნელებელ
ფერმენტებზე.საკვების ენერგია უჯრედების ცხოველქმედებას და
ჰომეოსტაზის შენარჩუნებას ხმარდება.საბოლოოდ უჯრედის
მეტაბოლიზმისთვის განკუთვნილი ენერგია უჯრედული სუნთქვის
პროცესში სითბოს სახით გამოიყოფა და გარემოში იფანტება.ენერგიის იმ
ნაწილს,რომელიც უჯრედის მეტაბოლურ პროცესებზე იხარჯება
პირობითად სუნთქვაზე დანახარჯები უწოდეს.
Კნერგიის პირამიდის კანონი ანუ 10%ის კანონი.ამ კანონის მიხედვით
ყოველ კვებით დონეზე წინა კვებითი დონის ენერგგიის მხოლოდ 10%
გადაეცემა.ორგანიზმები ცხოველქმეედების პროცესში ყოველ კვებით
დონეზე ენერგიის 90%-ს ხარჯავენ.

Კკოსისტემაში მზის ენერგია თანდათან ორგანული ნაერთების,ქიმიური

ბმების,მექანიკურ,სითბურ,ელექტრულ ენერგიად
გარდაიქმნება.თანასაზოგადოების თთითოეულის წევრი ფაქტობრივად
მზის ენერგიის გარდამქმნელია.ენერგიის ერთი სახიდან მეორეში
გადასვლისას ენერგიის გარკვეული ნაწილილ ყოველთვის სითბოს
სახით იკარგება.საბოლოოდ,ეკოსისტემის ბიოტურ ნაწილში
მოხვედრილი მზის ენერგია სწრაფად ილევა.მისი შევსება მხოლოდ მზის
ენერგიისახალი პორციის მიწოდებითაა შესაძლბელი.