2016 +TLHT+-+LUẬT+KINH+DOANH

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO
ĐẠI HỌC CÔNG NGHỆ TP.HCM
LUẬT KINH DOANH

Biên soạn:
TS. GVC Nguyễn Thành Đức (chủ biên)

ThS. Nguyễn Văn Thạch
ThS. Mai Xuân Minh
ThS. Nguyễn Đức Thắng
ThS. Từ Thanh Thảo
ThS. Vũ Anh Sao
ThS. Lê Thị Minh
LUẬT KINH DOANH
Ấn bản 2016
MỤC LỤC I
MỤC LỤC
MỤC LỤC ...................................................................................................................I
HƯỚNG DẪN .......................................................................................................... VII
BÀI 1: NHẬP MÔN LUẬT KINH DOANH ........................................................................ 1
1.1 KHÁI NIỆM, ĐỐI TƯỢNG ĐIỀU CHỈNH, PHƯƠNG PHÁP ĐIỀU CHỈNH .................... 1
1.1.1 Khái niệm ....................................................................................................... 1
1.1.2 Đối tượng điều chỉnh........................................................................................ 3
1.1.3 Phương pháp điều chỉnh ................................................................................... 7
1.2 CHỦ THỂ CỦA PHÁP LUẬT KINH DOANH ......................................................................... 8
1.2.1 Các chủ thể kinh doanh .................................................................................... 8
1.2.2 Cơ quan nhà nước có thẩm quyền ..................................................................... 9
1.3 NGUỒN CỦA LUẬT KINH DOANH ....................................................................... 10
1.3.1 Khái niệm nguồn của Luật kinh doanh .............................................................. 10
1.3.2 Các hình thức của nguồn của luật kinh doanh ................................................... 10
TÓM TẮT ................................................................................................................ 14
CÂU HỎI ÔN TẬP .................................................................................................... 15
BÀI 2: NHỮNG VẤN ĐỀ CHUNG VỀ DOANH NGHIỆP ................................................... 16
2.1 KHÁI NIỆM, ĐẶC ĐIỂM, PHÂN LOẠI .................................................................. 16
2.1.1 Khái niệm ..................................................................................................... 16
2.1.2 Đặc điểm ..................................................................................................... 16
2.1.3 Phân loại ...................................................................................................... 19
2.2 THÀNH LẬP VÀ ĐĂNG KÝ DOANH NGHIỆP ......................................................... 20
2.2.1 Thành lập, quản lý doanh nghiệp..................................................................... 20
2.2.2 Góp vốn vào doanh nghiệp và mua phần vốn góp.............................................. 25
2.2.3 Lĩnh vực và ngành nghề đầu tư kinh doanh ...................................................... 26
2.2.4 Đăng ký doanh nghiệp ................................................................................... 28
2.3 QUYỀN VÀ NGHĨA VỤ CỦA DOANH NGHIỆP ....................................................... 34
2.3.1 Quyền của doanh nghiệp ................................................................................ 34
2.3.2 Nghĩa vụ của doanh nghiệp ............................................................................ 37
2.4 TỔ CHỨC LẠI, CHUYỂN ĐỔI DOANH NGHIỆP ..................................................... 38
2.4.1 Chia doanh nghiệp ........................................................................................ 39
2.4.2 Tách doanh nghiệp ........................................................................................ 40
2.4.3 Hợp nhất doanh nghiệp .................................................................................. 40
2.4.4 Sáp nhập doanh nghiệp ................................................................................. 41
2.4.5 Chuyển đổi doanh nghiệp ............................................................................... 41
2.5 TẠM NGỪNG KINH DOANH, GIẢI THỂ DOANH NGHIỆP ...................................... 43
2.5.1 Tạm ngừng kinh doanh .................................................................................. 43
2.5.2 Giải thể doanh nghiệp .................................................................................... 43
TÓM TẮT ................................................................................................................ 45
II MỤC LỤC
CÂU HỎI ÔN TẬP .................................................................................................... 46

BÀI TẬP TÌNH HUỐNG ............................................................................................ 46
BÀI 3: DOANH NGHIỆP TƯ NHÂN VÀ HỘ KINH DOANH .............................................. 47
3.1 DOANH NGHIỆP TƯ NHÂN ................................................................................. 47
3.1.1 Khái niệm, đặc điểm .......................................................................................47
3.1.2 Tổ chức quản lý .............................................................................................50
3.1.3 Quyền và nghĩa vụ của doanh nghiệp tư nhân ....................................................50
3.2 HỘ KINH DOANH .............................................................................................. 51
3.2.2 Thủ tục đăng ký hộ kinh doanh ........................................................................52
3.2.3 Quyền và nghĩa vụ của hộ kinh doanh ..............................................................54
3.2.4 Tạm ngừng hoạt động kinh doanh của hộ kinh doanh .........................................55
3.2.5 Chấm dứt hoạt động kinh doanh của hộ kinh doanh............................................55
TÓM TẮT ................................................................................................................ 55
CÂU HỎI ÔN TẬP .................................................................................................... 56
BÀI TẬP TÌNH HUỐNG ............................................................................................ 56
BÀI 4: CÔNG TY HỢP DANH ....................................................................................... 57
4.1 KHÁI NIỆM, ĐẶC ĐIỂM ...................................................................................... 57
4.1.1 Khái niệm......................................................................................................57
4.1.2 Đặc điểm ......................................................................................................59
4.2 QUY CHẾ THÀNH VIÊN CÔNG TY HỢP DANH ...................................................... 60
4.2.1 Quy chế thành viên hợp danh ..........................................................................60
4.2.2 Quy chế thành viên góp vốn ............................................................................69
4.3 CƠ CẤU TỔ CHỨC, QUẢN LÝ CÔNG TY HỢP DANH ............................................... 72
4.3.1 Hội đồng thành viên .......................................................................................72
4.3.2 Giám đốc/Tổng giám đốc .................................................................................74
4.4 CHẾ ĐỘ TÀI CHÍNH CỦA CÔNG TY HỢP DANH .................................................... 75
4.4.1 Vấn đề góp vốn của thành viên công ty .............................................................75
4.4.2 Tăng, giảm vốn điều lệ ...................................................................................76
4.4.3 Phân chia lợi nhuận ........................................................................................77
TÓM TẮT ................................................................................................................ 77
CÂU HỎI ÔN TẬP .................................................................................................... 78
BÀI 5: CÔNG TY TRÁCH NHIỆM HỮU HẠN .................................................................. 79
5.1 CÔNG TY TNHH 2 THÀNH VIÊN TRỞ LÊN ............................................................ 79
5.1.2 Thành viên công ty .........................................................................................82
5.1.3 Cơ cấu tổ chức và quản lý ...............................................................................89
5.1.4 Chế độ tài chính của công ty ............................................................................96
5.2 CÔNG TY TNHH 1 THÀNH VIÊN ........................................................................ 103
5.2.1 Khái niệm, đặc điểm ..................................................................................... 103
5.2.2 Quy chế pháp lý thành viên công ty ................................................................ 105
5.2.3 Cơ cấu tổ chức, quản lý công ty ..................................................................... 110
MỤC LỤC III
5.2.4 Chế độ tài chính của công ty .......................................................................... 112
TÓM TẮT .............................................................................................................. 114
CÂU HỎI ÔN TẬP .................................................................................................. 114
BÀI TẬP TÌNH HUỐNG .......................................................................................... 115
BÀI 6: CÔNG TY CỔ PHẦN ....................................................................................... 116
6.1 KHÁI NIỆM, ĐẶC ĐIỂM....................................................................................... 116
6.1.1 Khái niệm .................................................................................................... 116
6.1.2 Đặc điểm .................................................................................................... 117
6.2 QUY CHẾ CỔ ĐÔNG CÔNG TY CỔ PHẦN ............................................................ 118
6.2.1 Cấu trúc cổ phần .......................................................................................... 118
6.2.2 Xác lập và chấm dứt tư cách cổ đông .............................................................. 120
6.2.3 Quyền và nghĩa vụ của cổ đông ..................................................................... 120
6.2.4 Vấn đề bảo vệ quyền lợi của cổ đông nhỏ ........................................................ 123
6.3 TỔ CHỨC, QUẢN LÝ CÔNG TY CỔ PHẦN ...................................................................... 125
6.3.1 Các mô hình tổ chức, quản lý CTCP ................................................................ 125
6.3.2 Đại hội đồng cổ đông .................................................................................... 125
6.3.3 Hội đồng quản trị ......................................................................................... 133
6.3.4 Giám đốc, Tổng giám đốc .............................................................................. 141
6.3.5 Ban Kiểm soát ............................................................................................. 142
6.4 VẤN ĐỀ CÔNG BỐ THÔNG TIN CỦA CTCP .......................................................... 145
6.5 CHẾ ĐỘ TÀI CHÍNH CỦA CTCP ......................................................................... 146
6.5.1 Huy động vốn cổ phần .................................................................................. 146
6.5.2 Tăng, giảm vốn điều lệ.................................................................................. 147
6.5.3 Mua lại cổ phần ............................................................................................ 147
6.5.4 Phân phối lợi nhuận ...................................................................................... 149
TÓM TẮT .............................................................................................................. 150
CÂU HỎI ÔN TẬP .................................................................................................. 151
BÀI 7: HỢP TÁC XÃ ................................................................................................. 153
7.1 KHÁI NIỆM, ĐẶC ĐIỂM .................................................................................... 153
7.1.1 Khái niệm .................................................................................................... 153
7.1.2 Đặc điểm .................................................................................................... 153
7.2 NGUYÊN TẮC TỔ CHỨC VÀ HOẠT ĐỘNG ........................................................... 155
7.3 THÀNH LẬP, ĐĂNG KÝ HỢP TÁC XÃ ................................................................. 156
7.3.1 Thủ tục thành lập ......................................................................................... 156
7.3.2 Đăng ký hợp tác xã ...................................................................................... 157
7.4 QUY CHẾ THÀNH VIÊN HỢP TÁC XÃ ................................................................... 158
7.4.1 Điều kiện trở thành thành viên ....................................................................... 158
7.4.2 Xác lập tư cách thành viên ............................................................................ 158
7.4.3 Chấm dứt tư cách thành viên ......................................................................... 160
7.5 TỔ CHỨC QUẢN LÝ HỢP TÁC XÃ ....................................................................... 161
IV MỤC LỤC
7.5.1 Đại hội thành viên ........................................................................................ 161

7.5.2 Hội đồng quản trị ......................................................................................... 164
7.5.3 Giám đốc (Tổng giám đốc) ............................................................................ 167
7.5.4 Ban kiểm soát, Kiểm soát viên ....................................................................... 167
7.6 CHẾ ĐỘ TÀI CHÍNH CỦA HỢP TÁC XÃ .............................................................. 168
7.6.1 Quy định về vốn góp .................................................................................... 168
7.6.2 Tăng, giảm vốn điều lệ ................................................................................. 169
7.6.3 Phân phối thu nhập ...................................................................................... 169
7.6.4 Trả lại, thừa kế vốn góp ................................................................................ 170
TÓM TẮT .............................................................................................................. 171
BÀI 8: PHÁP LUẬT HỢP ĐỒNG TRONG KINH DOANH ............................................... 172
8.1 KHÁI NIỆM, ĐẶC ĐIỂM .................................................................................... 172
8.1.1 Khái niệm.................................................................................................... 172
8.1.2 Đặc điểm .................................................................................................... 173
8.2 HÌNH THỨC HỢP ĐỒNG ................................................................................... 175
8.2.1 Hình thức giao kết bằng hành vi cụ thể ........................................................... 175
8.2.2 Hình thức bằng miệng (lời nói) ....................................................................... 176
8.2.3 Hình thức bằng văn bản (viết) ....................................................................... 176
8.3 GIAO KẾT HỢP ĐỒNG ...................................................................................... 177
8.3.1 Khái niệm, nguyên tắc giao kết hợp đồng ........................................................ 177
8.3.2 Trình tự giao kết hợp đồng ............................................................................ 178
8.3.3 Thời điểm giao kết hợp đồng.......................................................................... 181
8.3.4 Địa điểm giao kết hợp đồng ........................................................................... 181
8.4 HIỆU LỰC CỦA HỢP ĐỒNG, GIẢI THÍCH HỢP ĐỒNG ......................................... 182
8.4.1 Hiệu lực của hợp đồng .................................................................................. 182
8.4.2 Giải thích hợp đồng ...................................................................................... 182
8.5 THỰC HIỆN, SỬA ĐỔI, CHẤM DỨT HỢP ĐỒNG .................................................. 183
8.5.1 Thực hiện hợp đồng ...................................................................................... 183
8.5.2 Sửa đổi hợp đồng ......................................................................................... 185
8.5.3 Chấm dứt hợp đồng ...................................................................................... 186
8.6 VI PHẠM HỢP ĐỒNG VÀ HẬU QUẢ PHÁP LÍ CỦA VI PHẠM HỢP ĐỒNG .............. 187
8.6.1 Vi phạm hợp đồng ........................................................................................ 187
8.6.2 Hậu quả pháp lý của vi phạm hợp đồng........................................................... 187
8.7 HỢP ĐỒNG VÔ HIỆU VÀ HẬU QUẢ PHÁP LÝ CỦA HỢP ĐỒNG VÔ HIỆU .............. 189
8.7.1 Khái niệm hợp đồng vô hiệu .......................................................................... 189
8.7.2 Các trường hợp hợp đồng bị vô hiệu ............................................................... 189
8.7.3 Hậu quả pháp lý của hợp đồng vô hiệu............................................................ 192
8.8 CÁC BIỆN PHÁP ĐẢM BẢO THỰC HIỆN HỢP ĐỒNG ........................................... 193
8.8.1 Thế chấp tài sản .......................................................................................... 194
8.8.2 Cầm cố tài sản ............................................................................................. 197
8.8.3 Đặt cọc ....................................................................................................... 198
8.8.4 Ký cược....................................................................................................... 199
MỤC LỤC V
8.8.5 Ký quỹ ........................................................................................................ 199
8.8.6 Bảo lưu quyền sở hữu ................................................................................... 199
8.8.7 Bảo lãnh ..................................................................................................... 200
8.8.8 Tín chấp ...................................................................................................... 200
8.9 MỘT SỐ HỢP ĐỒNG THÔNG DỤNG TRONG KINH DOANH .................................. 201
8.9.1 Hợp đồng mua bán hàng hoá ......................................................................... 201
8.9.2 Hợp đồng cung ứng dịch vụ ........................................................................... 208
TÓM TẮT .............................................................................................................. 212
CÂU HỎI ÔN TẬP .................................................................................................. 212
BÀI 9: PHÁP LUẬT VỀ GIẢI QUYẾT TRANH CHẤP TRONG KINH DOANH ................... 217
9.1 KHÁI NIỆM TRANH CHẤP TRONG KINH DOANH TRONG THƯƠNG MẠI ........................... 217
9.2 NGUYÊN TẮC GIẢI QUYẾT TRANH CHẤP TRONG KINH DOANH .......................................... 218
9.3 CÁC HÌNH THỨC GIẢI QUYẾT TRANH CHẤP TRONG KINH DOANH .................... 218
9.3.1 Thương lượng .............................................................................................. 218
9.3.2 Hoà giải ...................................................................................................... 219
9.3.3 Giải quyết tranh chấp thông qua trọng tài thương mại ...................................... 219
9.3.4 Giải quyết tranh chấp tại Toà án .................................................................... 219
9.4 GIẢI QUYẾT TRANH CHẤP THÔNG QUA THƯƠNG LƯỢNG ................................. 220
9.5 GIẢI QUYẾT TRANH CHẤP THÔNG QUA HOÀ GIẢI ........................................... 222
TÓM TẮT .............................................................................................................. 223
BÀI 10: GIẢI QUYẾT TRANH CHẤP KINH DOANH BẰNG TRỌNG TÀI THƯƠNG MẠI .. 225
10.1 KHÁI NIỆM, ĐẶC ĐIỂM TRỌNG TÀI THƯƠNG MẠI .......................................... 225
10.1.1 Khái niệm .................................................................................................. 225
10.1.2 Đặc điểm ................................................................................................... 226
10.2 CÁC HÌNH THỨC TRỌNG TÀI ......................................................................... 227
10.2.1 Trọng tài quy chế ....................................................................................... 228
10.2.2 Trọng tài vụ việc ........................................................................................ 228
10.3 THẨM QUYỀN GIẢI QUYẾT TRANH CHẤP CỦA TRỌNG TÀI .............................................. 228
10.3.1 Căn cứ xác lập thẩm quyền của trọng tài ....................................................... 228
10.3.2 Điều kiện hiệu lực của thoả thuận trọng tài .................................................... 229
10.3.3 Thoả thuận trọng tài vô hiệu ........................................................................ 231
10.4 NGUYÊN TẮC GIẢI QUYẾT TRANH CHẤP BẰNG TRỌNG TÀI ............................ 232
10.5 TỐ TỤNG TRỌNG TÀI ..................................................................................... 234
10.6 THI HÀNH PHÁN QUYẾT TRỌNG TÀI .............................................................. 242
10.7 HỖ TRỢ TƯ PHÁP TRONG TỐ TỤNG TRỌNG TÀI.............................................. 242
CÂU HỎI ÔN TẬP .................................................................................................. 243
BÀI 11: GIẢI QUYẾT TRANH CHẤP KINH DOANH TẠI TOÀ ÁN NHÂN DÂN ............... 245
11.1 KHÁI NIỆM, ĐẶC ĐIỂM .................................................................................. 245
11.1.1 Khái niệm .................................................................................................. 245
VI MỤC LỤC
11.1.2 Đặc điểm ................................................................................................... 245

11.2 THẨM QUYỀN CỦA TOÀ ÁN ............................................................................ 246
11.2.1 Thẩm quyền theo vụ việc ............................................................................ 246
11.2.2 Thẩm quyền của Toà án các cấp ................................................................... 246
11.2.3 Thẩm quyền của Toà án theo lãnh thổ .......................................................... 248
11.2.4 Thẩm quyền theo sự lựa chọn của nguyên đơn, người yêu cầu ......................... 248
11.3 THỜI HIỆU, ÁN PHÍ, LỆ PHÍ .......................................................................... 249
11.3.1 Thời hiệu ................................................................................................... 249
11.3.2 Án phí, lệ phí ............................................................................................. 249
11.4 THỦ TỤC GIẢI QUYẾT TRANH CHẤP TRONG KINH DOANH TẠI TOÀ ÁN NHÂN DÂN
................................................................................................................................. 252
11.4.1 Thủ tục giải quyết các tranh chấp kinh doanh, thương mại theo cấp sơ thẩm ..... 252
11.4.2 Thủ tục giải quyết các tranh chấp kinh doanh, thương mại theo cấp phúc thẩm .. 260
11.4.3 Thủ tục xét lại các quyết định, bản án kinh doanh thương mại đã có hiệu lực pháp
luật ......................................................................................................................... 262
11.4.4 Giai đoạn thi hành án .................................................................................. 263
CÂU HỎI ÔN TẬP .................................................................................................. 264
BÀI 12: PHÁP LUẬT VỀ PHÁ SẢN DOANH NGHIỆP, HỢP TÁC XÃ .............................. 267
12.1 KHÁI NIỆM ................................................................................................... 267
12.2 PHÂN LOẠI PHÁ SẢN .................................................................................... 268
12.3 THỦ TỤC PHÁ SẢN ........................................................................................ 269
12.3.1 CÁC CHỦ THỂ TIẾN HÀNH VÀ THAM GIA THỦ TỤC PHÁ SẢN ............................. 269
12.3.2 Trình tự, thủ tục phá sản ............................................................................. 273
12.3.3 Thủ tục phục hồi hoạt động kinh doanh ......................................................... 284
12.3.4 Tuyên bố doanh nghiệp, hợp tác xã bị phá sản ............................................... 286
12.3.5 Thi hành quyết định tuyên bố doanh nghiệp, hợp tác xã bị phá sản .................. 287
TÓM TẮT .............................................................................................................. 288
CÂU HỎI ÔN TẬP .................................................................................................. 289
TÀI LIỆU THAM KHẢO ........................................................................................... 292
HƯỚNG DẪN VII
HƯỚNG DẪN
MÔ TẢ MÔN HỌC
Đây là môn học trang bị cho sinh viên những kiến thức pháp luật cần thiết về các
loại hình chủ thể kinh doanh, về hợp đồng trong kinh doanh, các phương thức giải
quyết tranh chấp trong kinh doanh và phá sản doanh nghiệp.
NỘI DUNG MÔN HỌC

Trang bị cho sinh viên những kiến thức cơ bản về pháp luật kinh doanh trong nền
kinh tế thị trường. Sau khi kết thúc môn, sinh viên sẽ có khả năng:
- Hiểu rõ các khái niệm và lý thuyết cơ bản về luật kinh doanh;
- Hiểu rõ địa vị pháp lý của các loại hình doanh nghiệp;
- Hiểu rõ đặc điểm của hợp đồng thương mại, điều kiện để ký kết hợp đồng có
hiệu lực, trách nhiệm của các bên;
- Hiểu rõ cách thức giải quyết các tranh chấp và yêu cầu phát sinh trong hoạt
động kinh doanh giữa các chủ thể liên quan;
- Hiểu rõ các trường hợp, thủ tục, điều kiện để tuyên bố một doanh nghiệp phá
sản
KIẾN THỨC TIỀN ĐỀ

Môn học luật kinh doanh đòi hỏi sinh viên có nền tảng về pháp luật đại cương.
YÊU CẦU MÔN HỌC

Người học phải dự học đầy đủ các buổi lên lớp và làm bài tập đầy đủ ở nhà.
CÁCH TIẾP NHẬN NỘI DUNG MÔN HỌC

Để học tốt môn này, người học cần ôn tập các bài đã học, trả lời các câu hỏi và
làm đầy đủ bài tập; đọc trước bài mới và tìm thêm các thông tin liên quan đến bài
học.
Đối với mỗi bài học, người học đọc trước mục tiêu và tóm tắt bài học, sau đó đọc
nội dung bài học. Kết thúc mỗi ý của bài học, người đọc trả lời câu hỏi ôn tập và kết
thúc toàn bộ bài học, người đọc làm các bài tập.
VIII HƯỚNG DẪN
PHƯƠNG PHÁP ĐÁNH GIÁ MÔN HỌC

Môn học được đánh giá gồm:
− Điểm quá trình: 30%. Hình thức và nội dung do GV quyết định, phù hợp với quy
chế đào tạo và tình hình thực tế tại nơi tổ chức học tập.
− Điểm thi: 70%. Hình thức bài thi tự luận hoặc trắc nghiệm.
BÀI 1: NHẬP MÔN LUẬT KINH DOANH 1
BÀI 1: NHẬP MÔN LUẬT KINH DOANH
Sau khi học xong bài này, sinh viên cần nắm được các vấn đề sau:
Trình bày được khái niệm, đối tượng điều chỉnh và phương pháp điều chỉnh của
luật kinh doanh;
Trình bày được các loại chủ thể của luật kinh doanh và điều kiện trở thành chủ thể
luật kinh doanh;
Phân biệt các loại nguồn luật kinh doanh và điều kiện áp dụng của mỗi loại nguồn
luật;
Lựa chọn đúng loại nguồn luật áp dụng trong một số trường hợp cụ thể.
1.1 KHÁI NIỆM, ĐỐI TƯỢNG ĐIỀU CHỈNH, PHƯƠNG

PHÁP ĐIỀU CHỈNH
1.1.1 Khái niệm

1.1.1.1 Quan niệm luật kinh tế, luật kinh doanh, luật thương
mại
Quan niệm về luật kinh tế: Là một ngành luật bao gồm tổng hợp các quy phạm
pháp luật do nhà nước ban hành để điều chỉnh các quan hệ xã hội phát sinh trong quá
trình tổ chức, quản lý và hoạt động sản xuất kinh doanh giữa các chủ thể kinh tế với
nhau và với các cơ quan nhà nước có thẩm quyền.
Luật kinh tế điều chỉnh: quan hệ giữa các chủ thể kinh tế với nhau phát sinh
trong hoạt động sản xuất kinh doanh; quan hệ giữa cơ quan quản lý nhà nước về kinh
tế với các chủ thể kinh tế; quan hệ trong nội bộ chủ thể kinh tế.
Quan niệm về luật kinh doanh: Luật kinh doanh bao gồm một hệ thống quy
phạm pháp luật điều chỉnh những quan hệ xã hội phát sinh trong quá trình tổ chức,
quản lý hoạt động kinh doanh giữa các chủ thể kinh doanh với nhau và với các cơ
quan nhà nước có thẩm quyền.
2 BÀI 1: NHẬP MÔN LUẬT KINH DOANH
Luật kinh doanh điều chỉnh: quan hệ giữa các chủ thể kinh doanh với nhau;
quan hệ giữa các cơ quan nhà nước có thẩm quyền với các chủ thể kinh doanh; quan
hệ nội bộ trong đơn vị kinh doanh.
Quan niệm về luật thương mại: Trong hệ thống pháp luật Châu Âu lục địa, luật
thương mại được coi là một luật tư điển hình, luật của các thương gia điều chỉnh các
quan hệ xã hội mang tính chất hàng hóa, tiền tệ trên thương trường. Theo thời gian,
với sự phát triển kinh tế, phạm vi điều chỉnh của luật thương mại ngày càng mở rộng,
không chỉ điều chỉnh quan hệ tài sản mang tính chất hàng hóa, tiền tệ mà còn quy
định địa vị pháp lý của thương nhân, các giao dịch thương mại, các dịch vụ thương
mại, đại diện thương nhân, môi giới thương mại, chứng khoán, đầu tư..., mất khả
năng thanh toán, phá sản và giải quyết tranh chấp trong kinh doanh thương mại.
Ở Việt Nam, khái niệm luật thương mại xuất hiện vào năm 1997, cùng sự ra đời
của Luật thương mại 1997, lúc đó khái niệm luật thương mại được hiểu theo nghĩa
hẹp, chỉ là một khâu của hoạt động sản xuất kinh doanh (mua bán hàng hóa trên
thương trường) nên luật thương mại không được coi là một ngành luật độc lập trong
hệ thống pháp luật Việt Nam, mà chỉ là một bộ phận của luật kinh tế.
Trong thời gian gần đây, để phù hợp với quan niệm về bộ phận pháp luật của
Tổ chức thương mại thế giới (WTO) trong quá trình hội nhập và phù hợp với Hiệp định
thương mại Việt Nam – Hoa Kỳ, khái niệm thương mại và hoạt động thương mại được
pháp luật Việt Nam quy định theo nghĩa mở rộng: đó là tất cả những hoạt động nhằm
mục đích sinh lợi, bao gồm: mua bán hàng hóa, cung ứng dịch vụ, đầu tư, xúc tiến
thương mại và các hoạt động khác nhằm mục đích sinh lợi.
Luật thương mại bao gồm tổng thể các quy phạm pháp luật điều chỉnh các quan
hệ xã hội phát sinh trong hoạt động thương mại giữa các thương nhân với nhau và với
các cơ quan nhà nước có thẩm quyền.
Hoạt động thương mại (theo điều 3 luật thương mại 2005) là “hoạt động nhằm
mục đích sinh lợi, bao gồm: mua bán hàng hóa, cung ứng dịch vụ, đầu tư, xúc tiến
thương mại và các hoạt động nhằm mục đích sinh lợi khác”.
Như vậy, xét ở nhiều phương diện (phạm vi, đối tượng áp dụng…..) thì luật kinh
tế, luật kinh doanh, luật thương mại được sử dụng như một khái niệm cùng loại, đều
là ngành luật điều chỉnh các quan hệ xã hội trong lĩnh vực kinh tế, kinh doanh,
thương mại tại một quốc gia trong một giai đoạn lịch sử.
1.1.1.2 Khái niệm luật kinh doanh
Kinh doanh là việc thực hiện liên tục một, một số hoặc tất cả các công đoạn của
quá trình đầu tư, từ sản xuất đến tiêu thụ sản phẩm hoặc cung ứng dịch vụ trên thị
trường nhằm mục đích sinh lợi (Khoản 16 Điều 4 Luật doanh nghiệp 2014)
Theo phương pháp nghiên cứu khoa học truyền thống, khi xác định giới thiệu
luật kinh doanh, giới học giả thường nghiên cứu dưới những bình diện khác nhau. Luật
kinh doanh có thể được nghiên cứu với tư cách là một ngành luật độc lập, với tư cách
là một khoa học pháp lý chuyên ngành, cũng có thể được xem như là một môn khoa
học luật.
Trên cơ sở kế thừa những thành tựu nghiên cứu các vấn đề lý luận của luật kinh
tế trước đây và dựa vào sự phát triển của đời sống kinh doanh cũng như sự phát triển
của pháp luật kinh doanh hiện nay thì:
Luật kinh doanh có thể được hiểu là tổng thể các quy phạm pháp luật do nhà
nước ban hành điều chỉnh các quan hệ xã hội phát sinh trong quá trình tổ chức, quản
lý và thực hiện hoạt động kinh doanh giữa các chủ thể kinh doanh với nhau và với các
cơ quan nhà nước có thẩm quyền.
Từ khái niệm trên, có thể nhận thấy luật kinh doanh có hai thuộc tính quan
trọng:
Thứ nhất, phạm vi điều chỉnh của luật kinh doanh là: các hoạt động của các chủ
thể kinh doanh như: đầu tư, mua bán hàng hóa, cung ứng dịch vụ, xúc tiến thương
mại và các hoạt động nhằm mục đích sinh lợi khác. Các hoạt động mang tính tổ chức
của cơ quan nhà nước có thẩm quyền nhưng liên quan trực tiếp đến hoạt động kinh
doanh như đăng ký kinh doanh, kiểm tra, giám sát hoạt động kinh doanh, giải thể và
phá sản doanh nghiệp…
Thứ hai, đối tượng áp dụng (chủ thể) của luật kinh doanh là các chủ thể kinh
doanh, còn trong một số trường hợp cụ thể, khi thực hiện các hoạt động mang tính tổ
chức, quản lý như: đăng ký kinh doanh, giải thể, phá sản doanh nghiệp…, cơ quan có
thẩm quyền cũng là chủ thể của luật kinh doanh.
1.1.2 Đối tượng điều chỉnh

Đối tượng điều chỉnh của luật kinh doanh gồm các nhóm quan hệ xã hội phát sinh
trong quá trình tổ chức, quản lý và sản xuất kinh doanh giữa các chủ thể kinh doanh
với nhau và giữa chủ thể kinh doanh với các cơ quan quản lý nhà nước. Cụ thể, bao
gồm các nhóm quan hệ xã hội sau:
1.1.2.1 Nhóm các quan hệ kinh tế phát sinh trong quá trình
hoạt động sản xuất kinh doanh của các chủ thể kinh
doanh
Đây là nhóm quan hệ chủ yếu của luật kinh doanh bao gồm các quan hệ về đầu tư
góp vốn, mua bán hàng hóa, cung ứng dịch vụ, chuyển giao công nghệ…, đặc điểm
của nhóm quan hệ này là:
Thứ nhất, các quan hệ này phát sinh trực tiếp từ hoạt động sản xuất kinh doanh
nhằm đáp ứng nhu cầu sản xuất kinh doanh của các chủ thể kinh doanh. Ví dụ như
hoạt động mua bán hàng hóa thì nguyên phụ liệu của doanh nghiệp này là đầu vào để
sản xuất hàng hóa của doanh nghiệp kia; hoạt động đại lý, đại diện phân phối sản
phẩm của doanh nghiệp với nhau…
Thứ hai, chủ thể của các quan hệ này chủ yếu là các doanh nghiệp thuộc các thành
phần kinh tế khác nhau. Ngoài ra, còn có các loại hình chủ thể kinh doanh khác như
hợp tác xã, liên hiệp hợp tác xã, hộ kinh doanh… Các chủ thể này có địa vị pháp lý
bình đẳng với nhau trong quan hệ mua bán, trao đổi hàng hóa, dịch vụ với nhau.
Thứ ba, các quan hệ này mang yếu tố tài sản. Yếu tố tài sản trong quan hệ kinh tế
chịu sự chi phối của các quy luật cung cầu, quy luật giá trị và quy luật cạnh tranh.
Trong nền kinh tế do sự phân công, tổ chức sản xuất, kinh doanh trong xã hội quyết
định, các chủ thể trong quan hệ kinh tế hướng đến yếu tố tài sản nhằm mục tiêu lợi
nhuận. Do đó, yếu tố tài sản trong quan hệ kinh tế khác với yếu tố tài sản trong quan
hệ dân sự ở chỗ các chủ thể trong quan hệ dân sự có yếu tố tài sản nhằm đáp ứng
nhu cầu tiêu dùng, sinh hoạt.
Thứ tứ, các quan hệ kinh tế chịu sự điều tiết của Nhà nước thông qua tổ chức và
kế hoạch của Nhà nước trong hoạt động sản xuất kinh doanh. Trong điều kiện phát
triển nền kinh tế thị trường hiện nay, Nhà nước với vai trò quản lý nền kinh tế của xã
hội sử dụng công cụ pháp luật để tác động lên các quan hệ kinh tế dưới các cấp độ vi
mô và vĩ mô. Ở cấp độ vi mô, Nhà nước can thiệp trực tiếp vào hoạt động sản xuất
kinh doanh của chủ thể kinh doanh. Thông thường hình thức này được Nhà nước thực
hiện thông qua các Doanh nghiệp nhà nước nhằm đáp ứng yêu cầu quản lý nhà nước.
Tuy nhiên, trong điều kiện nền kinh tế của nước ta hội nhập kinh tế sâu, rộng với thế
giới thì hoạt động điều tiết ở cấp độ vi mô của Nhà nước vào nền kinh tế rất hạn chế.
Hoạt động điều tiết nền kinh tế thông qua công cụ pháp luật ở cấp độ vĩ mô được
Nhà nước thực hiện chủ yếu trong điều kiện hội nhập kinh tế của nước ta hiện nay.
Trong hình thức điều tiết này, Nhà nước chỉ đưa ra các kế hoạch thông qua chỉ tiêu
pháp lệnh để các chủ thể kinh doanh chủ động xây dựng kế hoạch sản xuất kinh
doanh cụ thể nhằm thực hiện chỉ tiêu, pháp lệnh của Nhà nước đã đề ra. Hình thức
này không chỉ áp dụng cho các doanh nghiệp nhà nước được nhà nước giao chỉ tiêu,
mà còn áp dụng cho các doanh nghiệp khác trong nền kinh tế không được Nhà nước
trực tiếp giao chỉ tiêu.
Thứ năm, hình thức biểu hiện của các quan hệ kinh tế thuộc nhóm đối tượng điều
chỉnh này thường được thực hiện thông qua hợp đồng trong kinh doanh, thương mại.
1.1.2.2 Nhóm quan hệ phát sinh giữa cơ quan quản lý nhà nước
về kinh tế đối với chủ thể kinh doanh
Nhóm quan hệ này có đặc điểm là các chủ thể tham gia vào quan hệ có địa vị pháp
lý khác nhau. Một bên chủ thể là các cơ quan quản lý nhà nước về kinh tế từ Trung
ương đến địa phương thuộc các ngành khác nhau có địa vị pháp lý khác với một bên
là các chủ thể kinh doanh thuộc các thành phần kinh tế khác nhau, bao gồm chủ yếu
là các doanh nghiệp và các chủ thể kinh doanh khác. Trong quan hệ quản lý nhà nước
về kinh tế, các cơ quan nhà nước luôn mang quyền lực nhà nước còn các chủ thể kinh
doanh thì không mang quyền lực nhà nước và phải chấp hành các quyết định của cơ
quan quản lý nhà nước về kinh tế. Do đó, có thể thấy trong quan hệ này có đặc điểm
của quan hệ quản lý hành chính nhà nước. Tuy nhiên, quan hệ quản lý nhà nước về
kinh tế làm phát sinh các quyền và nghĩa vụ của các chủ thể mang yếu tố tài sản và
khách thể trong quan hệ này là các yếu tố mang tính hàng hóa, tiền tệ. Nội dung
quản lý nhà nước về kinh tế được thể hiện dưới các khía cạnh như sau:
Thực hiện thống nhất quyền lực nhà nước trong lĩnh vực kinh tế giữa Cơ quan quản
lý nhà nước về kinh tế ở Trung ương và cơ quan quản lý nhà nước về kinh tế ở địa
phương. Ví dụ như quan hệ giữa Chính phủ và Ủy ban nhân dân các cấp về quản lý
nhà nước trong lĩnh vực đầu tư, thương mại…; giữa Cơ quan nhà nước có thẩm quyền
chung và Cơ quan nhà nước có thẩm quyền riêng. Ví dụ như quan hệ giữa Chính phủ
với Bộ Kế hoạch và Đầu tư, giữa Ủy ban nhân dân cấp Tỉnh với Sở Kế hoạch và Đầu tư
trong việc quản lý nhà nước về đầu tư, kinh doanh đối với các chủ thể kinh doanh;
quan hệ giữa các cơ quan thực hiện quyền lập pháp, hành pháp và tư pháp trong lĩnh
vực quản lý kinh tế. Ví dụ, Quốc hội ban hành các văn bản luật làm cơ sở pháp lý cho
hoạt động kinh doanh của các chủ thể kinh doanh, Chính phủ và các cơ quan hành
chính nhà nước điều hành hoạt động quản lý nhà nước về kinh doanh trên cơ sở văn
bản luật của Quốc hội, hệ thống các cơ quan tư pháp như Tòa án, Viện Kiểm sát, Cơ
quan Điều tra thực hiện hoạt động điều tra, truy tố và xét xử các hành vi vi phạm
pháp luật về kinh tế nhằm bảo vệ các quan hệ kinh tế được phát triển lành mạnh phù
hợp với pháp luật.
Thực hiện các nội dung hoạt động quản lý nhà nước về kinh tế như: xây dựng
pháp luật; tuyên truyền, giáo dục, đào tạo nhân sự quản lý nhà nước về kinh tế; tổ
chức thực hiện pháp luật về kinh tế; kiểm tra, giám sát hoạt động thực hiện pháp luật
kinh tế; thực hiện chính sách khuyến khích, khen thưởng các chủ thể kinh doanh thực
hiện tốt pháp luật kinh tế, xử lý các vi phạm pháp luật về kinh tế.
1.1.2.3 Nhóm quan hệ phát sinh trong nội bộ chủ thể kinh
doanh
Xuất phát từ sự tham gia của nhiều hình thức chủ thể vào hoạt động sản xuất kinh
doanh, mỗi hình thức chủ thể có đặc điểm pháp lý khác nhau và cơ cấu, tổ chức trong
nội bộ của các chủ thể này rất đa dạng và phức tạp. Tuy nhiên xét về mặt pháp lý,
các chủ thể kinh doanh tồn tại dưới hình thức là tổ chức thì mới xét đến các quan hệ
pháp lý mang tính nội bộ trong chính chủ thể đó. Do đó, luật kinh doanh điều chỉnh
nhóm quan hệ này có các đặc điểm sau đây:
Thứ nhất, luật kinh doanh chỉ điều chỉnh cơ cấu, tổ chức của các chủ thể kinh
doanh có tư cách pháp nhân thông qua việc xây dựng các quy phạm điều chỉnh về cơ
cấu, tổ chức ở mức độ cơ bản nhất và các quy phạm điều chỉnh quyền, nghĩa vụ và
trách nhiệm của các bộ phận cấu thành trong tổ chức đó với nhau và với chủ thể khác
trong xã hội…
Thứ hai, luật kinh doanh chỉ xây dựng các quy phạm pháp luật mang tính xác định
giới hạn và cho phép chủ thể kinh doanh được quy định cụ thể, chi tiết về cơ cấu, tổ
chức, quyền, nghĩa vụ và trách nhiệm của các bộ phận cấu thành trong tổ chức mình
phù hợp với điều kiện sản xuất kinh doanh trong Điều lệ. Điều lệ của công ty hoặc
Điều lệ của Hợp tác xã phải được đăng ký với Nhà nước và chịu sự giám sát của Nhà
nước, các quy định trong Điều lệ được ưu tiên áp dụng trước pháp luật nếu nội dung
của nó không trái với quy định của pháp luật.
Các quan hệ trong nội bộ chủ thể kinh doanh giữa người lao động với chủ thể kinh
doanh trong hoạt động sản xuất kinh doanh (quan hệ lao động) do pháp luật lao động
và các quy định pháp luật khác điều chỉnh, không được trình bày trong phạm vi tài
liệu học tập này.
1.1.3 Phương pháp điều chỉnh

Phương pháp điều chỉnh của luật kinh doanh là cách thức, biện pháp sử dụng để
tác động lên các quan hệ kinh doanh thuộc đối tượng điều chỉnh nhằm làm cho các
quan hệ kinh doanh này phát sinh, thay đổi hoặc chấm dứt theo ý chí của Nhà nước.
Xuất phát từ đặc điểm khác nhau của các quan hệ kinh doanh thuộc đối tượng điều
chỉnh, luật kinh doanh có những phương pháp điều chỉnh riêng. Cụ thể, luật kinh
doanh sử dụng chủ yếu hai phương pháp điều chỉnh sau đây.
1.1.3.1 Phương pháp thoả thuận bình đẳng

Đặc trưng của phương pháp thỏa thuận bình đẳng là việc pháp luật quy định địa vị
pháp lý bình đẳng giữa các chủ thể khi tham gia vào quan hệ kinh tế không phân biệt
tiềm lực kinh tế, quy mô tổ chức, thị trường hay thuộc thành phần kinh tế nào. Ngoài
ra, pháp luật cho phép trong quá trình thiết lập quan hệ, các chủ thể được quyền tự
do ý chí trên cơ sở thỏa thuận mà không bên nào được ép buộc, lừa dối bên nào. Do
đó, phương pháp thỏa thuận bình đẳng sử dụng để điều chỉnh các quan hệ hợp đồng
kinh doanh, thương mại giữa các chủ thể kinh doanh với nhau.
1.1.3.2 Phương pháp mệnh lệnh phục tùng

Đối nghịch với phương pháp thỏa thuận bình đẳng, phương pháp mệnh lệnh phục
tùng thường có các chủ thể mang địa vị pháp lý khác nhau và không bình đẳng với
nhau, như một bên mang quyền lực nhà nước một bên không mang quyền lực nhà
nước hoặc một bên là cấp trên là lãnh đạo còn một bên là cấp dưới thừa hành. Trong
quan hệ thường được phát sinh theo yêu cầu của một bên và ý chí của bên mang
quyền lực nhà nước hoặc là cấp trên mang tính bắt buộc cho chủ thể còn lại. Phương
pháp này điều chỉnh các nhóm quan hệ giữa cơ quan quản lý nhà nước về kinh tế với
chủ thể kinh doanh và nhóm quan hệ phát sinh trong nội bộ chủ thể kinh doanh.
Luật kinh doanh sử dụng chủ yếu hai phương pháp trên để điều chỉnh các quan hệ
kinh tế thuộc đối tượng điều chỉnh. Hai phương pháp này về nguyên tắc được áp dụng
theo nhóm quan hệ có đặc điểm phù hợp. Tuy nhiên, trong nhiều trường hợp cả hai
phương pháp này cùng bổ trợ để điều chỉnh một quan hệ kinh doanh thuộc đối tượng
điều chỉnh.
1.2 CHỦ THỂ CỦA PHÁP LUẬT KINH DOANH

Là các bên tham gia quan hệ pháp luật kinh doanh, bao gồm cơ quan nhà nước
có thẩm quyền và các chủ thể kinh doanh.
1.2.1 Các chủ thể kinh doanh

1.2.1.1 Khái niệm chủ thể kinh doanh
Chủ thể kinh doanh bao gồm: tổ chức kinh tế được thành lập hợp pháp, cá nhân có
đăng ký kinh doanh.
Như vậy, để trở thành chủ thể của luật kinh doanh, cá nhân, tổ chức phải có hai
điều kiện:
+ Được thành lập hợp pháp.
+ Có thẩm quyền kinh doanh, tức là có các quyền và nghĩa vụ trong hoạt động
kinh doanh.
1.2.1.2 Các loại chủ thể kinh doanh

Thứ nhất, tổ chức kinh tế có tư cách pháp nhân, bao gồm các doanh nghiệp (trừ
doanh nghiệp tư nhân), hợp tác xã.
Theo điều 74, Bộ luật dân sự 2015 quy định một tổ chức được công nhận là có
tư cách pháp nhân phải đáp ứng các điều kiện:
- Phải được thành lập theo quy định của Bộ luật dân sự, luật khác có liên quan;
- Phải có cơ cấu tổ chức đáp ứng điều kiện: Có cơ quan điều hành; Tổ chức,
nhiệm vụ và quyền hạn của cơ quan điều hành được quy định trong điều lệ của
pháp nhân hoặc trong quyết định thành lập pháp nhân.
- Có tài sản độc lập với cá nhân, pháp nhân khác và tự chịu trách nhiệm bằng tài
sản của mình;
- Nhân danh mình tham gia quan hệ pháp luật một cách độc lập.
Thứ hai, chủ thể kinh doanh không có tư cách pháp nhân, gồm có: tổ hợp tác, hộ
gia đình, cá nhân có đăng ký kinh doanh.
+ Tổ hợp tác: được hình thành trên cơ sở hợp đồng hợp tác của từ ba cá nhân trở
lên, có chứng thực của ủy ban nhân dân cấp xã, cùng đóng góp tài sản, công sức để
thực hiện những công việc nhất định, cùng hưởng lợi và cùng chịu trách nhiệm. Tổ
trưởng tổ hợp tác do các tổ viên bầu ra là đại diện của tổ hợp tác, giao dịch do tổ
trưởng xác lập thực hiện vì lợi ích chung làm phát sinh quyền và nghĩa vụ của cả tổ.
Tài sản chung của tổ hợp tác do các thành viên đóng góp, tạo lập được hoặc được
tặng cho chung. Tổ hợp tác chịu trách nhiệm bằng tài sản chung, nếu tài sản chung
không đủ, các tổ viên chịu trách nhiệm liên đới bằng tài sản riêng của mình.
+ Hộ gia đình: hộ gia đình Việt Nam bao gồm nhiều thành viên trong một gia đình,
có tài sản chung, cùng đóng góp công sức để hoạt động kinh tế chung trong sản xuất
nông, lâm, ngư nghiệp hoặc một số lĩnh vực sản xuất kinh doanh khác do pháp luật
quy định và chịu trách nhiệm bằng tài sản chung của hộ gia đình, nếu tài sản chung
không đủ thì các thành viên phải chịu trách nhiệm liên đới bằng tài sản riêng của
mình. Chủ hộ là đại diện hộ gia đình, giao dịch do chủ hộ thực hiện vì lợi ích chung
làm phát sinh quyền và nghĩa vụ cho cả hộ.
1.2.2 Cơ quan nhà nước có thẩm quyền

Đây cũng là chủ thể luật kinh doanh trong một số trường hợp cụ thể khi các cơ
quan này thực hiện các hoạt động mang tính tổ chức như: đăng ký doanh nghiệp, giải
thể, phá sản doanh nghiệp.
1.3 NGUỒN CỦA LUẬT KINH DOANH
1.3.1 Khái niệm nguồn của Luật kinh doanh

Nguồn của luật kinh doanh là các hình thức chứa đựng các các quy phạm pháp luật
kinh tế. Nguồn của luật kinh doanh có thể được Nhà nước ban hành thông qua hệ
thống văn bản quy phạm pháp luật hoặc được Nhà nước ký kết, phê chuẩn qua các
Điều ước quốc tế hoặc Nhà nước thừa nhận các tập quán, quy tắc mẫu, điều lệ của
các tổ chức trong xã hội nhằm điều chỉnh các quan hệ kinh tế.
Về mặt lý luận, pháp luật là hệ thống các quy tắc xử sự mang tính bắt buộc chung
do nhà nước ban hành hoặc thừa nhận dùng để điều chỉnh các quan hệ xã hội. Xét về
mặt hình thức có thể thấy nguồn của pháp luật chủ yếu do nhà nước ban hành thông
qua hệ thống các văn bản quy phạm pháp luật. Tuy nhiên, pháp luật điều chỉnh các
quan hệ xã hội, do đó thông thường các quan hệ xã hội luôn xuất hiện trước khi có
pháp luật và khi chúng xuất hiện sẽ được điều chỉnh bởi các quy tắc xã hội. Lịch sử
các hình thái kinh tế - xã hội của Chủ nghĩa Mác - Lênin đã chỉ ra rằng pháp luật ra
đời cùng với sự xuất hiện của Nhà nước, khi xuất hiện Nhà nước, Nhà nước định ra
các quy phạm pháp luật để điều chỉnh các quan hệ xã hội cơ bản, quan trọng trong xã
hội. Trong khi đó, Nhà nước cũng chỉ là một thực thể nhân tạo được điều hành bởi con
người. Vì vậy, với sự giới hạn của không gian và thời gian, Nhà nước nhận thấy các
quy phạm xã hội nào phù hợp với lợi ích của nhà Nước và nâng chúng lên thành luật
thông qua hình thức trực tiếp hoặc gián tiếp thừa nhận các quy phạm xã hội này.
Luật kinh doanh cũng không phải là trường hợp ngoại lệ, các quy tắc, chuẩn mực
đã hình thành trong hoạt động mua bán, trao đổi giữa các thương nhân đã được định
hình từ lâu đời và phù hợp với thói quen trong kinh doanh của các thương nhân và
được nhà nước thừa nhận thành luật, do đó hình thức của luật kinh doanh rất phong
phú và đa dạng.
1.3.2 Các hình thức của nguồn của luật kinh doanh
1.3.2.1 Hệ thống văn bản quy phạm pháp luật trong nước
Khái niệm văn bản quy phạm pháp luật “là văn bản do cơ quan nhà nước ban hành
hoặc phối hợp ban hành theo thẩm quyền, hình thức, trình tự, thủ tục luật định, trong
đó có quy tắc xử sự chung, có hiệu lực bắt buộc chung, được Nhà nước bảo đảm thực
hiện để điều chỉnh các quan hệ xã hội”. Hệ thống văn bản quy phạm của Nhà nước ta
hiện nay bao gồm các loại văn bản sau:
Hiến pháp, Luật, Nghị quyết của Quốc hội.
Pháp lệnh, Nghị quyết của Ủy ban thường vụ Quốc hội.
Lệnh, Quyết định của Chủ tịch nước.
Nghị định của Chính phủ.
Quyết định của Thủ tướng Chính phủ.
Nghị quyết của Hội đồng Thẩm phán Tòa án nhân dân tối cao, Thông tư của Chánh
án Tòa án nhân dân tối cao.
Thông tư của Viện trưởng Viện kiểm sát nhân dân tối cao.
Thông tư của Bộ trưởng, Thủ trưởng cơ quan ngang bộ.
Quyết định của Tổng Kiểm toán Nhà nước.
Nghị quyết liên tịch giữa Ủy ban thường vụ Quốc hội hoặc giữa Chính phủ với cơ
quan trung ương của tổ chức chính trị - xã hội.
Thông tư liên tịch giữa Chánh án Tòa án nhân dân tối cao với Viện trưởng Viện
kiểm sát nhân dân tối cao; giữa Bộ trưởng, Thủ trưởng cơ quan ngang bộ với
Chánh án Tòa án nhân dân tối cao, Viện trưởng Viện kiểm sát nhân dân tối cao;
giữa các Bộ trưởng, Thủ trưởng cơ quan ngang bộ.
Nghị quyết của Hội đồng nhân dân các cấp; Quyết định của Ủy ban nhân dân các
cấp.
Trong các loại văn bản quy phạm trên, văn bản nào có chứa các quy phạm pháp
luật điều chỉnh quan hệ kinh doanh thì được xem là nguồn của pháp luật kinh doanh.
Như vậy, không phải mọi văn bản pháp luật trong hệ thống văn bản quy phạm pháp
luật đều là nguồn của pháp luật kinh doanh. Do đó, về cơ bản hệ thống các văn bản
là nguồn của pháp luật kinh doanh điều chỉnh các chế định pháp luật được trình bày
trong phạm vi giáo trình này bao gồm các loại văn bản sau:
Hiến pháp 2013;
Bộ luật dân sự 2015;
Bộ luật Tố tụng dân sự 2015;
Luật Doanh nghiệp 2014;
Luật Đầu tư 2014;
Luật Hợp tác xã 2012;
Luật thương mại 2005;

Luật cạnh tranh 2005;
Luật trọng tài thương mại 2010;
Luật phá sản 2014;
Hệ thống các văn bản dưới luật hướng dẫn các văn bản Luật và Bộ luật nêu trên.
Ngoài ra còn có các văn bản pháp luật chuyên ngành khác cũng thuộc nguồn của
luật kinh doanh như: Bộ luật hàng hải Việt Nam; Luật kinh doanh bảo hiểm; Luật kinh
doanh bất động sản; Luật chứng khoán; Luật các tổ chức tín dụng…
1.3.2.2 Các điều ước quốc tế

Điều ước quốc tế là “một hiệp định quốc tế được ký kết bằng văn bản giữa các
quốc gia và được pháp luật quốc tế điều chỉnh, dù được ghi nhận trong một văn kiện
duy nhất hoặc trong hai hay nhiều văn kiện có quan hệ với nhau và bất kể tên gọi
riêng của nó là gì”. Như vậy, tên gọi của các văn bản quốc tế không có ý nghĩa quan
trọng để xem xét đó có phải là Điều ước quốc tế hay không mà quan trọng là nó được
ký kết bởi các chủ thể quốc tế là các quốc gia. Điều ước quốc tế được coi là nguồn của
pháp luật kinh tế khi điều ước đó có chứa đựng các quy phạm điều chỉnh các quan hệ
kinh doanh thương thương mại và được nhà nước ta tham gia hoặc ký kết. Trong khoa
học pháp lý Điều ước quốc tế được chia thành nhiều loại khác nhau.
Căn cứ vào số lượng chủ thể tham gia ký kết, Điều ước quốc tế về thương mại
được chia thành Điều ước quốc tế song phương và Điều ước quốc tế đa phương. Điều
ước quốc tế song phương là điều ước chỉ do hai bên trong quan hệ quốc tế ký kết và
chỉ xác lập quan hệ pháp lý đối với các bên ký kết này, ví dụ Hiệp định thương mại
Việt Nam – Hoa Kỳ; Hiệp định đối tác kinh tế Việt Nam – Nhật Bản; Hiệp định Việt
Nam – Trung Hoa về mua bán hàng hóa ở vùng biên giới 1998… Điều ước quốc tế đa
phương là điều ước do ba chủ thể trong quan hệ quốc tế trở lên ký hết hoặc tham gia,
ví dụ, Hiệp định chung vế thuế quan và mậu dịch - GATT 1947, 1994; Công ước của
Liên Hợp quốc về mua bán hàng hóa quốc tế - Công ước Viên 1980; Công ước
Brussels 1924 về thống nhất một số quy tắc pháp lý về vận đơn đường biển; Công
ước của Liên Hợp quốc về chuyên chở hàng hóa bằng đường biển – Công ước
Harmburg 1978…
Căn cứ vào tính chất điều chỉnh, Điều ước quốc tế về thương mại được chia thành
Điều ước quốc tế quy định nguyên tắc chung và Điều ước quốc tế quy định một cách
cụ thể các quyền và nghĩa vụ của các bên trong các giao dịch thương mại quốc tế cụ
thể. Các điều ước quốc tế quy định nguyên tắc chung như Hiệp định GATT; GATS;
AFTA… các văn bản này chỉ quy định các nguyên tắc chung trong thương mại quốc tế
mà không quy định cụ thể, trong khi đó các điều ước như Công ước Viên 1980; Công
ước Harmburg 1978 lại quy định chi tiết quyền và nghĩa vụ của các bên trong các giao
dịch thương mại cụ thể.
Điều kiện áp dụng của Điều ước quốc tế trong quan hệ kinh doanh thương mại
trong nước là khi Điều ước đó được nhà nước Việt Nam tham gia hoặc ký kết thì
thương nhân của Việt Nam phải có nghĩa vụ tuân thủ. Trong trường hợp có quy định
khác nhau giữa Điều ước quốc tế mà Việt Nam là thành viên với quy định của pháp
luật trong nước thì Điều ước quốc được ưu tiên áp dụng.
1.3.2.3 Tập quán thương mại

Tập quán thương mại là thói quen thương mại đã được hình thành lâu đời, có nội
dung cụ thể, rõ ràng, được áp dụng liên tục và được các chủ thể trong quan hệ kinh
doanh thương mại chấp nhận một cách phổ biến. Như vậy, không phải tập quán
thương mại nào cũng được coi là nguồn của pháp luật kinh tế mà chỉ các tập quán
bảo đảm được các yêu cầu đó là: (1) Thói quen thương mại được hình thành lâu đời
và được áp dụng liên tục; (2) Phải bảo đảm nội dung rõ ràng; (3) Nó là thói quen duy
nhất trong giao dịch thương mại và nó được các chủ thể trong kinh doanh thương mại
hiểu biết và chấp nhận.
Tập quán thương mại chỉ có giá trị pháp lý khi các bên trong quan hệ giao dịch
thương mại thỏa thuận áp dụng hoặc được hoặc được pháp luật quy định áp dụng.
Tập quán thương mại cũng có thể được các cơ quan xét xử áp dụng trong trường hợp
cần giải thích một vấn đề mà các bên không quy định cụ thể trong hợp đồng và không
có quy định của pháp luật liên quan quy định.
1.3.2.4 Các loại nguồn bổ trợ khác

Ngoài các hình thức trên, nguồn của pháp luật kinh doanh còn có thể chứa đựng
trong các văn văn bản mang tính hướng dẫn của cơ quan nhà nước hoặc các “án lệ”
của Tòa án. Khi pháp luật thừa nhận một số hình thức như Hợp đồng mẫu, Quy chế,
Điều lệ của công ty, tổ chức trong quan hệ kinh tế thì các hình thức này cũng được
xem như một nguồn luật mang tính bổ sung.
Tuy nhiên, về mặt lý luận thì các hình thức bổ sung này không đáp ứng được tiêu
chí là chứa các quy tắc xử sự mang tính bắt buộc chung mà chỉ mang tính bắt buộc
riêng cho một hoặc một số nhóm chủ thể trong quan hệ kinh tế nói chung và quan hệ
kinh doanh thương mại nói riêng. Trong phạm vi tài liệu học tập này các loại nguồn
này được hiểu như là nguồn bổ sung của pháp luật kinh doanh.
TÓM TẮT
Luật kinh doanh là một ngành luật điều chỉnh các quan hệ xã hội phát sinh trong
lĩnh vực kinh tế. Luật kinh doanh có phạm vi điều chỉnh rất rộng, do đó trong phạm vi
giáo trình này nội dung nghiên cứu được giới hạn trong một số nhóm quan hệ kinh tế
như: Quan hệ phát sinh giữa các chủ thể kinh doanh với nhau; Quan hệ phát sinh
trong tổ tức và quản lý nội bộ của chủ thể kinh doanh; Quan hệ phát sinh giữa Nhà
nước với chủ thể kinh doanh trong quá trình quản lý nhà nước về kinh tế.
Luật kinh doanh sử dụng chủ yếu hai phương pháp điều chỉnh đó là phương pháp
tự do thỏa thuận và phương pháp mệnh lệnh để điều chỉnh các quan hệ xã hội thuộc
đối tượng điều chỉnh.
Chủ thể tham gia vào quan hệ luật kinh doanh rất đa dạng về hình thức pháp lý,
điều kiện năng lực chủ thể được pháp luật quy định khác nhau tương ứng với mỗi loại
hình thức chủ thể. Đối với chủ thể là cá nhân, năng lực chủ thể phụ thuộc vào hai
điều kiện là năng lực pháp luật và năng lực hành vi. Năng lực chủ thể của các tổ chức
được pháp luật quy định cụ thể khi tổ chức đó được thành lập hoặc đăng ký.
Luật kinh doanh có hệ thống nguồn luật rất đa dạng và có các điều kiện áp dụng
khác nhau. Nguồn của Luật kinh doanh bao gồm hệ thống các văn bản quy phạm
pháp luật trong nước; Hệ thống các Điều ước quốc tế về kinh doanh thương mại; Tập
quán thương mại và một số nguồn bổ sung khác.
CÂU HỎI ÔN TẬP
1. Phân tích các nhóm quan hệ xã hội thuộc đối tượng điều chỉnh của luật kinh
doanh?
2. Trình bày các phương pháp điều chỉnh của luật kinh doanh?
3. Tại sao luật kinh doanh sử dụng phương pháp điều chỉnh là phương pháp mệnh
lệnh?
4. Tại sao luật kinh doanh sử dụng phương pháp điều chỉnh là phương pháp tự do
thỏa thuận?
5. Phân tích điều kiện trở thành chủ thể kinh tế của cá nhân?
6. Phân tích điều kiện trở thành chủ thể kinh tế của tổ chức?
7. Trình bày các loại hình thức nguồn của luật kinh doanh?
16 BÀI 2: NHỮNG VẤN ĐỀ CHUNG VỀ DOANH NGHIỆP
BÀI 2: NHỮNG VẤN ĐỀ CHUNG VỀ

DOANH NGHIỆP
- Khái niệm, đặc điểm, phân loại doanh nghiệp;
- Hồ sơ, trình tự, thủ tục đăng ký doanh nghiệp; cơ quan có thẩm quyền đăng ký
doanh nghiệp; đối tượng bị cấm thành lập, quản lý doanh nghiệp;
- Quyền và nghĩa vụ của doanh nghiệp;
- Các ngành nghề cấm đầu tư kinh doanh; đầu tư kinh doanh có điều kiện;
- Các hình thức tổ chức lại, giải thể doanh nghiệp.
2.1 KHÁI NIỆM, ĐẶC ĐIỂM, PHÂN LOẠI
2.1.1 Khái niệm

Khoản 7 Điều 4 Luật Doanh nghiệp 2014 quy định “Doanh nghiệp là tổ chức có tên
riêng, có tài sản, có trụ sở giao dịch, được đăng ký thành lập theo quy định của pháp
luật nhằm mục đích kinh doanh”.
Như vậy, doanh nghiệp là tên gọi chung để chỉ các chủ thể kinh doanh được tổ
chức dưới các hình thức pháp lý gồm doanh nghiệp tư nhân, công ty trách nhiệm hữu
hạn, công ty Cổ phần, công ty Hợp danh, nhằm thực hiện liên tục một, một số hoặc
tất cả các công đoạn của quá trình đầu tư, từ sản xuất đến tiêu thụ sản phẩm hoặc
cung ứng dịch vụ trên thị trường nhằm mục đích sinh lợi.
2.1.2 Đặc điểm

Thứ nhất, doanh nghiệp là một tổ chức kinh tế được thành lập hợp pháp. Doanh
nghiệp được thành lập dưới hình thức, quy mô và ngành nghề sản xuất như thế nào
phải được đăng ký với Nhà nước thông qua thủ tục đăng ký doanh nghiệp. Trong một
BÀI 2: NHỮNG VẤN ĐỀ CHUNG VỀ DOANH NGHIỆP 17
số trường hợp doanh nghiệp được thành lập bằng chính nguồn vốn của Nhà nước thì
doanh nghiệp đó phải được cơ quan có thẩm quyền ra quyết định thành lập.
Thứ hai, doanh nghiệp có tên riêng. Việc đặt tên cho doanh nghiệp phải tuân thủ
các quy định của pháp luật về mặt cấu trúc, ngôn ngữ cũng như một số quy định cấm
hoặc đặt tên trùng, tên gây nhầm lẫn đối với doanh nghiệp khác.
Theo quy định tại Điều 38 Luật doanh nghiệp 2014 thì về mặt cấu trúc tên của
doanh nghiệp bằng tiếng Việt phải bao gồm hai thành tố “Loại hình doanh nghiệp” và
“tên riêng” như sau:
Tên loại hình doanh nghiệp được viết là “công ty trách nhiệm hữu hạn” hoặc “công
ty TNHH” đối với công ty trách nhiệm hữu hạn; được viết là “công ty cổ phần” hoặc
“công ty CP” đối với công ty cổ phần; được viết là “công ty hợp danh” hoặc “công ty
HD” đối với công ty hợp danh; được viết là “doanh nghiệp tư nhân”, “DNTN” hoặc
“doanh nghiệp TN” đối với doanh nghiệp tư nhân;
Tên riêng được viết bằng các chữ cái trong bảng chữ cái tiếng Việt, các chữ F, J, Z,
W, chữ số và ký hiệu. Tên doanh nghiệp cũng có thể được viết bằng tiếng nước ngoài,
“là tên được dịch từ tên tiếng Việt sang một trong những tiếng nước ngoài hệ chữ La-
tinh. Khi dịch sang tiếng nước ngoài, tên riêng của doanh nghiệp có thể giữ nguyên
hoặc dịch theo nghĩa tương ứng sang tiếng nước ngoài”.
Theo quy định tại Điều 39 Luật doanh nghiệp 2014, tên doanh nghiệp bị cấm đặt
trong các trường hợp sau:
“1. Đặt tên trùng hoặc tên gây nhầm lẫn với tên của doanh nghiệp đã đăng ký.
2. Sử dụng tên cơ quan nhà nước, đơn vị vũ trang nhân dân, tên của tổ chức
chính trị, tổ chức chính trị - xã hội, tổ chức chính trị xã hội - nghề nghiệp, tổ chức
xã hội, tổ chức xã hội - nghề nghiệp để làm toàn bộ hoặc một phần tên riêng của
doanh nghiệp, trừ trường hợp có sự chấp thuận của cơ quan, đơn vị hoặc tổ chức
đó;
3. Sử dụng từ ngữ, ký hiệu vi phạm truyền thống lịch sử, văn hóa, đạo đức và
thuần phong mỹ tục của dân tộc.”
Thứ ba, doanh nghiệp phải có trụ sở chính. Trụ sở chính của doanh nghiệp là địa
điểm liên lạc, giao dịch của doanh nghiệp trên lãnh thổ Việt Nam, có địa chỉ được xác
định gồm số nhà, tên phố (ngõ phố) hoặc tên xã, phường, thị trấn, huyện, quận, thị
xã, thành phố thuộc tỉnh, tỉnh, thành phố trực thuộc trung ương; số điện thoại, số fax
và thư điện tử (nếu có).
Pháp luật hiện hành không quy định hạn chế về quy mô, diện tích của trụ sở doanh
nghiệp và cũng không yêu cầu trụ sở doanh nghiệp phải thuộc quyền sở hữu của
doanh nghiệp mà chỉ quy định trụ sở đó phải là trụ sở mà doanh nghiệp có quyền sử
dụng hợp pháp. Trụ sở giao dịch của doanh nghiệp không được sử dụng cùng với mục
đích sinh hoạt. Doanh nghiệp phải thông báo thời gian mở cửa tại trụ sở chính với cơ
quan đăng ký kinh doanh trong thời hạn mười lăm ngày, kể từ ngày được cấp Giấy
chứng nhận đăng ký doanh nghiệp.
Thứ tư, doanh nghiệp phải có tài sản. Tài sản của doanh nghiệp được hình thành
từ vốn góp của chủ sở hữu doanh nghiệp và được hình thành trong quá trình sản xuất
kinh doanh. Góp vốn là việc đưa tài sản vào công ty để trở thành chủ sở hữu hoặc các
chủ sở hữu chung của công ty. Tài sản góp vốn có thể là tiền Việt Nam, ngoại tệ tự do
chuyển đổi, vàng, giá trị quyền sử dụng đất, giá trị quyền sở hữu trí tuệ, công nghệ,
bí quyết kỹ thuật, các tài sản khác ghi trong Điều lệ công ty do thành viên góp để tạo
thành vốn của công ty.
Luật Doanh nghiệp 2014 quy định thời hạn góp vốn đối với cổ đông công ty cổ
phần và thành viên công ty trách nhiệm hữu hạn là không quá 90 ngày kể từ ngày kể
từ ngày được cấp giấy chứng nhận đăng ký doanh nghiệp. Đối với các loại hình doanh
nghiệp khác, pháp luật không xác định rõ thời hạn góp vốn mà do điều lệ của công ty
quy định. Đối với chủ doanh nghiệp tư nhân, pháp luật cũng không đặt vấn đề về thời
hạn góp vốn xuất phát từ trách nhiệm vô hạn của chủ doanh nghiệp tư nhân. Đối với
doanh nghiệp tư nhân, không có sự tách bạch tài sản riêng của chủ sở hữu và tài sản
mà chủ sở hữu dùng làm vốn góp vào doanh nghiệp để kinh doanh. Tuy nhiên, pháp
luật cũng quy định khi đăng ký thành lập doanh nghiệp, chủ doanh nghiệp tư nhân
phải đăng ký vốn của doanh nghiệp.
Khi góp vốn nếu tài sản có đăng ký quyền sở hữu hoặc giá trị quyền sử dụng đất
thì người góp vốn phải làm thủ tục chuyển quyền sở hữu tài sản đó hoặc quyền sử
dụng đất cho công ty tại cơ quan nhà nước có thẩm quyền; Đối với tài sản không
đăng ký quyền sở hữu, việc góp vốn phải được thực hiện bằng việc giao nhận tài sản
góp vốn có xác nhận bằng biên bản; Nếu tài sản góp vốn là Cổ phần hoặc phần vốn
góp bằng tài sản không phải là tiền Việt Nam, ngoại tệ tự do chuyển đổi, vàng chỉ
được coi là thanh toán xong khi quyền sở hữu hợp pháp đối với tài sản góp vốn đã
chuyển sang doanh nghiệp.
Thứ năm, doanh nghiệp có sử dụng lao động. Doanh nghiệp là một chủ thể pháp
lý, hoạt động của doanh nghiệp phải thông qua hành vi của con người cụ thể, do đó
việc sử dụng lao động trong doanh nghiệp là nhu cầu tất yếu.
Pháp luật không quy định doanh nghiệp phải sử dụng tối thiểu hay tối đa bao
nhiêu người lao động. Do đó, số lượng người lao động được sử dụng phụ thuộc vào
khả năng và nhu cầu của doanh nghiệp. Thông thường người lao động không phải là
chủ sở hữu doanh nghiệp. Tuy nhiên, người lao động trong doanh nghiệp cũng có thể
đồng thời là chủ sở hữu doanh nghiệp. Ví dụ A, B, C là những thành viên góp vốn
thành lập công ty TNHH D, trong đó A được bổ nhiệm làm Giám đốc điều hành quản
lý công ty A và được hưởng lương. Trong trường hợp này A vừa là đồng chủ sở hữu
công ty vừa là người lao động.
2.1.3 Phân loại

Căn cứ vào hình thức pháp lý, có các loại hình doanh nghiệp sau:
- Doanh nghiệp tư nhân;
- Công ty TNHH: Bao gồm Công ty TNHH một thành viên, và Công ty TNHH hai
thành viên trở lên.
Đối với công ty nhà nước hoạt động theo Luật Doanh nghiệp nhà nước 2003 (đã
hết hiệu lực), theo quy định của Luật Doanh nghiệp 2005 thì các loại hình công ty
nhà nước phải được chuyển đổi thành công ty TNHH một thành viên do nhà nước
làm chủ sở hữu vốn hoặc chuyển thành công ty cổ phần trước ngày 01/7/2010.
Tuy nhiên, hiện nay thời hạn đó đã hết nhưng một số công ty nhà nước vẫn chưa
thực hiện xong việc chuyển đổi. Do đó, Luật Doanh nghiệp 2014 đã dành một chế
định riêng cho doanh nghiệp nhà nước, theo đó doanh nghiệp nhà nước là doanh
nghiệp mà nhà nước sở hữu 100% vốn điều lệ và tồn tại dưới một hình thức duy
nhất đó là công ty trách nhiệm hữu hạn một thành viên do nhà nước làm chủ sở
hữu.
- Công ty Cổ phần;
- Công ty Hợp danh;

Căn cứ vào chế độ trách nhiệm thì doanh nghiệp được chia thành hai loại:
- Doanh nghiệp có chế độ trách nhiệm hữu hạn gồm có: công ty TNHH một thành
viên; công ty TNHH 2 thành viên trở lên; công ty Cổ phần.
- Doanh nghiệp có chế độ trách nhiệm vô hạn gồm có: Doanh nghiệp tư nhân và
công ty Hợp danh. Công ty Hợp danh theo Luật Doanh nghiệp có tư cách pháp
nhân (có tài sản riêng, độc lập – chịu trách nhiệm hữu hạn). Tuy nhiên, pháp luật
quy định các thành viên hợp danh phải liên đới chịu trách nhiệm về các nghĩa vụ
tài sản của công ty. Do đó, công ty Hợp danh có chế độ trách nhiệm vô hạn thông
qua trách nhiệm của thành viên hợp danh.
Căn cứ vào tư cách pháp nhân của doanh nghiệp: Doanh nghiệp được chia thành
doanh nghiệp có tư cách pháp nhân (Công ty trách nhiệm hữu hạn, công ty cổ phần,
công ty hợp danh); và doanh nghiệp không có tư cách pháp nhân (doanh nghiệp tư
nhân).
Căn cứ vào tính chất hoạt động kinh doanh và phân phối lợi nhuận: Doanh nghiệp
được chia thành doanh nghiệp thông thường và doanh nghiệp xã hội.
- Doanh nghiệp thông thường là doanh nghiệp được thành lập dưới các hình thức
pháp lý, thuộc các thành phần kinh tế khác nhau để thực hiện hoạt động kinh
doanh trong các lĩnh vực và có mục tiêu cơ bản là lợi nhuận. Lợi nhuận thu được
thuộc về chủ sở hữu doanh nghiệp.
- Doanh nghiệp xã hội là doanh nghiệp được thành lập dưới các hình thức pháp lý,
thuộc các thành phần kinh tế khác nhau để thực hiện hoạt động kinh doanh trong
lĩnh vực nhằm mục tiêu hoạt động nhằm giải quyết vấn đề xã hội, môi trường vì lợi
ích cộng đồng và sử dụng ít nhất 51% tổng lợi nhuận hằng năm của doanh nghiệp
để tái đầu tư nhằm thực hiện mục tiêu xã hội, môi trường như đã đăng ký..
2.2 THÀNH LẬP VÀ ĐĂNG KÝ DOANH NGHIỆP
2.2.1 Thành lập, quản lý doanh nghiệp

2.2.1.1 Khái niệm người thành lập, quản lý doanh nghiệp
Người thành lập doanh nghiệp là tổ chức, cá nhân thành lập hoặc góp vốn để
thành lập doanh nghiệp
Người quản lý doanh nghiệp là người quản lý công ty và người quản lý doanh
nghiệp tư nhân, bao gồm chủ doanh nghiệp tư nhân, thành viên hợp danh, Chủ tịch
Hội đồng thành viên, thành viên Hội đồng thành viên, Chủ tịch công ty, Chủ tịch Hội
đồng quản trị, thành viên Hội đồng quản trị, Giám đốc hoặc Tổng giám đốc và cá
nhân giữ chức danh quản lý khác có thẩm quyền nhân danh công ty ký kết giao dịch
của công ty theo quy định tại Điều lệ công ty.
2.2.1.2 Đối tượng bị cấm thành lập, quản lý doanh nghiệp

Việc thành lập doanh nghiệp và trở thành chủ thể kinh doanh là nhu cầu và quyền
của cá nhân, tổ chức được pháp luật ghi nhận. Tuy nhiên, xuất phát từ bản chất, đặc
điểm và mục đích tồn tại của một số chủ thể trong xã hội mà pháp luật hạn chế hoặc
không cho phép một số chủ thể được phép thành lập hoặc quản lý doanh nghiệp. Luật
Doanh nghiệp 2014 cho phép tất cả mọi cá nhân, tổ chức có tư cách pháp nhân trong
nước và nước ngoài có quyền thành lập doanh nghiệp và tham gia quản lý doanh
nghiệp, trừ các đối tượng sau đây:
Thứ nhất, Cơ quan nhà nước, đơn vị lực lượng vũ trang nhân dân Việt Nam sử
dụng tài sản nhà nước để thành lập doanh nghiệp kinh doanh thu lợi riêng cho cơ
quan, đơn vị mình. Quy định này nhằm đảm bảo các Cơ quan, đơn vị được nhà nước
lập ra thực hiện đúng chức năng và sử dụng tài sản do Nhà nước cấp đúng mục đích.
Căn cứ quy định về tổ chức bộ máy nhà nước trong Hiến pháp 2013 thì cơ quan
nhà nước gồm có:
- Hệ thống cơ quan đại diện: Quốc hội và các cơ quan trực thuộc quốc hội như Ủy
ban thường vụ Quốc hội, Văn phòng Quốc hội, các Uỷ ban chuyên trách của Quốc
Hội. Ở địa phương, cơ quan đại diện là Hội đồng nhân dân các cấp.
- Hệ thống cơ quan hành chính: Chính phủ, Bộ, các Cơ quan ngang bộ và các Cơ
quan trực thuộc Chính phủ, các cơ quan trực thuộc Bộ và ngang Bộ, như các Tổng
cục, Cục, Vụ, Viện… Ở địa phương, cơ quan hành chính bao gồm Ủy ban nhân dân
các cấp và các cơ quan chuyên trách của Ủy ban nhân dân được tổ chức ở cấp Tỉnh
và cấp Huyện như các Sở, Phòng…;
- Hệ thống cơ quan xét xử: Tòa án nhân dân Tối cao ở Trung ương và Tòa án nhân
dân cấp Tỉnh, cấp Huyện ở địa phương;
- Hệ thống cơ quan Kiểm sát, bao gồm Viện kiểm sát nhân dân tối cao ở Trung ương
và Kiện kiểm sát nhân dân cấp Tỉnh, cấp Huyện.
Các đơn vị thuộc lực lượng vũ trang là các đơn vị trong lực lượng Quân đội nhân
dân và Công an nhân dân.
Thứ hai, Cán bộ, công chức, viên chức theo quy định của pháp luật về cán bộ,
công chức, viên chức, cụ thể:
- Những người được bầu cử, phê chuẩn, bổ nhiệm giữ chức vụ, chức danh theo
nhiệm kỳ trong cơ quan của Đảng Cộng sản Việt Nam, Nhà nước, tổ chức chính trị
- xã hội ở trung ương, ở cấp Tỉnh, ở cấp Huyện, trong biên chế và hưởng lương từ
ngân sách nhà nước.
- Những người được tuyển dụng, bổ nhiệm vào ngạch, chức vụ, chức danh trong cơ
quan của Đảng Cộng sản Việt Nam, Nhà nước, tổ chức chính trị - xã hội ở trung
ương, cấp Tỉnh, cấp Huyện; trong cơ quan, đơn vị thuộc Quân đội nhân dân mà
không phải là sĩ quan, quân nhân chuyên nghiệp, công nhân quốc phòng; trong cơ
quan, đơn vị thuộc Công an nhân dân mà không phải là sĩ quan, hạ sĩ quan chuyên
nghiệp và trong bộ máy lãnh đạo, quản lý của đơn vị sự nghiệp công lập của Đảng
Cộng sản Việt Nam, Nhà nước, tổ chức chính trị - xã hội, trong biên chế và hưởng
lương từ ngân sách nhà nước; đối với công chức trong bộ máy lãnh đạo, quản lý
của đơn vị sự nghiệp công lập thì lương được bảo đảm từ quỹ lương của đơn vị sự
nghiệp công lập theo quy định của pháp luật.
- Cán bộ xã, phường, thị trấn được bầu cử giữ chức vụ theo nhiệm kỳ trong Thường
trực Hội đồng nhân dân, Ủy ban nhân dân, Bí thư, Phó Bí thư Đảng ủy, người đứng
đầu tổ chức chính trị - xã hội; công chức cấp xã là công dân Việt Nam được tuyển
dụng giữ một chức danh chuyên môn, nghiệp vụ thuộc Ủy ban nhân dân cấp xã,
trong biên chế và hưởng lương từ ngân sách nhà nước.
- Viên chức được tuyển dụng theo vị trí việc làm, làm việc tại đơn vị sự nghiệp công
lập theo chế độ hợp đồng làm việc, hưởng lương từ quỹ lương của đơn vị sự nghiệp
công lập theo quy định của pháp luật..
Thứ ba, Sĩ quan, hạ sĩ quan, quân nhân chuyên nghiệp, công nhân quốc phòng
trong các cơ quan, đơn vị thuộc Quân đội nhân dân Việt Nam; sĩ quan, hạ sĩ quan
chuyên nghiệp trong các cơ quan, đơn vị thuộc Công an nhân dân Việt Nam, cụ thể:
- Sĩ quan Quân đội nhân dân Việt Nam là cán bộ của Đảng Cộng sản Việt Nam và
Nhà nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam, hoạt động trong lĩnh vực quân sự,
được Nhà nước phong quân hàm cấp Úy, cấp Tá, cấp Tướng;
- Hạ sĩ quan trong quân đội nhân dân Việt Nam là những người có cấp bậc Hạ sĩ,
Trung sĩ và Thượng sĩ;
- Quân nhân chuyên nghiệp là quân nhân có trình độ chuyên môn kỹ thuật, nghiệp
vụ phục vụ theo chế độ tự nguyện, được biên chế theo vị trí chức danh trong Quân
đội nhân dân Việt Nam, được phong, thăng cấp bậc quân hàm cấp Úy, cấp Tá quân
nhân chuyên nghiệp;
- Công nhân quốc phòng là công dân Việt Nam có trình độ chuyên môn kỹ thuật,
nghiệp vụ được tuyển dụng vào phục vụ trong lực lượng thường trực của quân đội
mà không phải là quân nhân;
- Sĩ quan, hạ sĩ quan chuyên nghiệp trong các cơ quan, đơn vị thuộc Công an nhân
dân Việt Nam bao gồm sĩ quan, hạ sĩ quan nghiệp vụ và sĩ quan, hạ sĩ quan
chuyên môn kỹ thuật.
- Sĩ quan, hạ sĩ quan nghiệp vụ là công dân Việt Nam được tuyển chọn, đào tạo,
huấn luyện và hoạt động trong các lĩnh vực nghiệp vụ trong Công an nhân dân
được phong, thăng cấp bậc hàm cấp Tướng, cấp Tá, cấp Úy, Hạ sĩ quan.
- Sĩ quan, hạ sĩ quan chuyên môn kỹ thuật là công dân Việt Nam có trình độ, chuyên
môn kỹ thuật hoạt động trong Công an nhân dân được phong, thăng cấp bậc hàm
cấp Tá, cấp Úy, Hạ sĩ quan.
Thứ tư, Cán bộ lãnh đạo, quản lý nghiệp vụ trong các doanh nghiệp 100% vốn sở
hữu nhà nước, trừ những người được cử làm đại diện theo uỷ quyền để quản lý phần
vốn góp của Nhà nước tại doanh nghiệp khác.
Theo quy định tại Nghị định 66/2011/NĐ-CP ngày 01 tháng 8 năm 2011 của Chính
phủ về việc quy định việc áp dụng luật cán bộ, công chức đối với các chức danh lãnh
đạo, quản lý công ty trách nhiệm hữu hạn một thành viên do nhà nước làm chủ sở
hữu và người được cử làm đại diện chủ sở hữu phần vốn của nhà nước tại doanh
nghiệp có vốn góp của nhà nước, thì các đối tượng không được góp vốn thành lập
quản lý doanh nghiệp theo quy định của Luật Doanh nghiệp gồm các chức danh trong
công ty trách nhiệm hữu hạn một thành viên do nhà nước là chủ sở hữu vốn gồm:
Chủ tịch Hội đồng thành viên, Chủ tịch công ty; Thành viên Hội đồng thành viên;
Kiểm soát viên; Tổng giám đốc, Phó Tổng giám đốc, Giám đốc, Phó Giám đốc và Kế
toán trưởng.
Thứ năm, người chưa thành niên; người bị hạn chế năng lực hành vi dân sự hoặc
bị mất năng lực hành vi dân sự, tổ chức không có tư cách pháp nhân, trong đó:
- Người chưa thành niên là người chưa đủ 18 tuổi;
- Người bị hạn chế, mất năng lực hành vi dân sự là người đã có phán quyết có hiệu
lực của Toà án về việc tuyên bố hạn chế/mất năng lực hành vi dân sự;
- Tổ chức không có tư cách pháp nhân là tổ chức không đáp ứng được một trong
bốn điều kiện để được xem là có tư cách pháp nhân, được quy định tại Điều 74 Bộ
luật dân sự 2015.
Thứ sáu, người đang bị truy cứu trách nhiệm hình sự, chấp hành hình phạt tù,
quyết định xử lý hành chính tại cơ sở cai nghiện bắt buộc, cơ sở giáo dục bắt buộc
hoặc đang bị cấm hành nghề kinh doanh, đảm nhiệm chức vụ hoặc làm công việc
nhất định liên quan đến kinh doanh theo quyết định của Tòa án; các trường hợp khác
theo quy định của pháp luật về phá sản, phòng, chống tham nhũng.
Người đang bị truy cứu trách nhiệm hình sự là người đang bị khởi tố bị can, điều
tra, truy tố hoặc đang bị xét xử. Người đang chấp hành hình phạt tù là người đã bị
Tòa án kết án với hình phạt tù và bản án đã có hiệu lực pháp luật và người này đang
thi hành bản án đó. Trong trường hợp này người được hưởng “án treo” cũng được xem
là người đang chấp hành hình phạt tù. Người đã có quyết định xử lý hành chính tại cơ
sở cai nghiện bắt buộc, cơ sở giáo dục bắt buộc là những người từ đủ 18 tuổi đến 60
tuổi đối với nam và 55 tuổi đối với nữ đã bị Chủ tịch Ủy ban nhân dân cấp Tỉnh ra
quyết định xử lý hành chính tại cơ sở cai nghiện bắt buộc, cơ sở giáo dục bắt buộc do
những người này nghiện ma túy hoặc có nhiều hành vi phạm pháp đã được giáo dục
tại Xã, Phường, Thị trấn nhiều lần nhưng vẫn không sửa đổi nhưng chưa đến mức
phải truy cứu trách nhiệm hình sự. Người bị Tòa án cấm hành nghề là người mà trước
đó đã bị Tòa án xét xử và đã kết án với một tội danh (thông thường là các tội phạm
về kinh tế như Tội trốn thuế; Tội kinh doanh trái phép; Tội kinh doanh hàng giả…) với
hình phạt bổ sung là cấm hành nghề kinh doanh trong một thời hạn nhất định thì
người này sau khi chấp hành xong hình phạt chính vẫn phải tiếp tục chấp hành hình
phạt bổ sung đó là cấm hành nghề kinh doanh.
Các trường hợp khác theo quy định của pháp luật về phá sản, như chủ đầu tư,
người quản lý điều hành doanh nghiệp bị Tòa án tuyên bố phá sản doanh nghiệp. Tòa
án căn cứ vào mức độ lỗi của hành vi mà có thể tuyên bố cấm các đối tượng này
thành lập doanh nghiệp trong thời hạn từ 1 đến 3 năm và các trường hợp bị cấm
thành lập góp vốn thành lập doanh nghiệp theo quy định của pháp luật về phòng
chống tham nhũng.
2.2.2 Góp vốn vào doanh nghiệp và mua phần vốn góp
2.2.2.1 Các đối tượng có quyền góp vốn vào doanh nghiệp
Khoản 13 Điều 4 Luật doanh nghiệp 2014 quy định “Góp vốn là việc góp tài sản để
tạo thành vốn điều lệ của công ty. Góp vốn bao gồm góp vốn để thành lập doanh
nghiệp hoặc góp thêm vốn điều lệ của doanh nghiệp đã được thành lập”.
Cũng như quyền thành lập và tham gia quản lý doanh nghiệp, đa số các cá nhân,
tổ chức trong và ngoài nước được phép góp vốn vào doanh nghiệp bằng cách mua cổ
phần của công ty cổ phần, góp vốn vào công ty trách nhiệm hữu hạn, công ty hợp
danh, trừ các trường hợp sau:
Thứ nhất, Cơ quan nhà nước, đơn vị lực lượng vũ trang nhân dân Việt Nam sử
dụng tài sản nhà nước góp vốn vào doanh nghiệp để thu lợi riêng cho cơ quan, đơn vị
mình;
Thứ hai, Các đối tượng không được góp vốn vào doanh nghiệp theo quy định của
pháp luật về cán bộ, công chức. Cán bộ công chức được quyền góp vốn vào doanh
nghiệp nhưng không được tham gia quản lý doanh nghiệp. Tuy nhiên, đối với cán bộ,
công chức là người đứng đầu hoặc cấp phó của người đứng đầu trong cơ quan thì
không được góp vốn vào doanh nghiệp hoạt động trong ngành nghề mà người đó trực
tiếp thực hiện việc quản lý nhà nước.
2.2.2.2 Tài sản góp vốn vào doanh nghiệp

Tài sản góp vốn có thể là tiền Việt Nam, ngoại tệ tự do chuyển đổi, vàng, giá trị
quyền sử dụng đất, giá trị quyền sở hữu trí tuệ, công nghệ, bí quyết kỹ thuật, các tài
sản khác ghi trong Điều lệ công ty do thành viên góp để tạo thành vốn của công ty.
Tài sản góp vốn nếu không phải là tiền Việt Nam, ngoại tệ tự do chuyển đổi, vàng
thì phải được các thành viên, cổ đông sáng lập hoặc tổ chức định giá chuyên nghiệp
định giá.
Tài sản góp vốn khi thành lập doanh nghiệp phải được các thành viên, cổ đông
sáng lập định giá theo nguyên tắc nhất trí. Tài sản góp vốn trong quá trình hoạt động
do doanh nghiệp và người góp vốn thoả thuận định giá hoặc do một tổ chức định giá
chuyên nghiệp định giá. Trường hợp tổ chức định giá chuyên nghiệp định giá thì giá trị
tài sản góp vốn phải được người góp vốn và doanh nghiệp chấp thuận. Nếu tài sản
góp vốn được định giá cao hơn so với giá trị thực tế tại thời điểm góp vốn thì các
thành viên, cổ đông sáng lập liên đới chịu trách nhiệm đối với các khoản nợ và nghĩa
vụ tài sản khác của công ty bằng số chênh lệch giữa giá trị được định và giá trị thực
tế của tài sản góp vốn tại thời điểm kết thúc định giá.
2.2.3 Lĩnh vực và ngành nghề đầu tư kinh doanh

Doanh nghiệp có quyền tự chủ kinh doanh và lựa chọn hình thức tổ chức kinh
doanh; chủ động lựa chọn ngành, nghề, địa bàn, hình thức kinh doanh; chủ động điều
chỉnh quy mô và ngành, nghề kinh doanh. Tuy nhiên, nhằm bảo vệ trật tự hoặc giá trị
chung của xã hội, Pháp luật kinh doanh đặt ra các giới hạn về kinh doanh trong một
số trường hợp, bằng việc quy định các ngành nghề, lĩnh vực cấm đầu tư, kinh doanh
và những lĩnh vực, ngành nghề khi muốn kinh doanh thì doanh nghiệp phải đáp ứng
các điều kiện do pháp luật đặt ra trước khi kinh doanh. Do đó, khi thành lập doanh
nghiệp và khi hoạt động, doanh nghiệp không được đăng ký hoặc kinh doanh ngành
nghề bị pháp luật cấm. Đối với ngành nghề kinh doanh có điều kiện thì pháp luật
không cấm doanh nghiệp đăng ký khi thành lập hoặc khi bổ sung ngành nghề nhưng
để thực hiện được việc kinh doanh đó pháp luật yêu cầu doanh nghiệp đáp ứng được
các yêu cầu tương ứng như điều kiện về vốn điều lệ, điều kiện chứng chỉ hành nghề
đối với chủ sở hữu, người quản lý điều hành…
2.2.3.1 Các ngành nghề cấm đầu tư kinh doanh

Luật Đầu tư 2014 đã liệt kê những nhóm ngành, nghề cấm đầu tư kinh doanh sau:
- Kinh doanh các chất ma túy (quy định chi tiết tại Phụ lục 1 Luật Đầu tư
2014);
- Kinh doanh các loại hóa chất, khoáng (quy định chi tiết tại Phụ lục 2 của
Luật Đầu tư 2014);
- Kinh doanh mẫu vật các loại thực vật, động vật hoang dã theo quy định tại
Phụ lục 1 của Công ước về buôn bán quốc tế các loài thực vật, động vật hoang dã
nguy cấp; mẫu vật các loại động vật, thực vật hoang dã nguy cấp, quý hiếm Nhóm I
có nguồn gốc từ tự nhiên (quy định tại Phụ lục 3 của Luật Đầu tư 2014);
- Kinh doanh mại dâm;
- Mua, bán người, mô, bộ phận cơ thể người;
- Hoạt động kinh doanh liên quan đến sinh sản vô tính trên người.
Những ngành nghề nêu trên là những ngành, nghề mà các chủ thể khi tiến
hành đầu tư kinh doanh sẽ có tác động xấu hoặc phương hại đến quốc phòng, an
ninh quốc gia, trật tự, an toàn xã hội, đạo đức xã hội, sức khỏe của cộng đồng. Do
đó, nhà nước cấm các tổ chức, cá nhân tiến hành đầu tư kinh doanh những ngành,
nghề mà Nhà nước xếp chúng vào danh sách cấm.
2.2.3.2 Các ngành, nghề đầu tư, kinh doanh có điều kiện
Ngành, nghề đầu tư kinh doanh có điều kiện là ngành, nghề mà việc thực hiện
hoạt động đầu tư kinh doanh trong ngành, nghề đó phải đáp ứng điều kiện vì lý do
quốc phòng, an ninh quốc gia, trật tự, an toàn xã hội, đạo đức xã hội, sức khỏe của
cộng đồng.
Hiện nay, danh mục các ngành, nghề đầu tư kinh doanh có điều kiện đã được Luật
Đầu tư 2014 quy định rất cụ thể tại Phụ lục 4 của Luật, bao gồm 267 ngành, nghề
đầu tư kinh doanh có điều kiện. Nếu căn cứ theo số lượng 267 ngành nghề đầu tư
kinh doanh có điều kiện có thể khiến nhiều người cho rằng Luật Đầu tư 2014 mở rộng
hơn phạm vi ngành, nghề kinh doanh có điều kiện so với trước đây. Tuy nhiên, Luật
Đầu tư 2014 chỉ tổng hợp các ngành, nghề đầu tư và kinh doanh trong các văn bản
pháp luật chuyên ngành trước đây (luật chuyên ngành và nghị định của Chính phủ).
Ngoài ra, còn tiến hành “rà soát”, “đánh giá” và tổng hợp lại thành con số 267 ngành,
nghề đầu tư kinh doanh có điều kiện.
Hiện nay, Luật Đầu tư 2014 đã sử dụng phương pháp liệt kê để xác định cụ thể và
rõ ràng danh mục các ngành, nghề đầu tư kinh doanh có điều kiện vốn được quy định
trong rất nhiều các văn bản pháp luật chuyên ngành. Theo cách tiếp cận này, từ nay
các cơ quan nhà nước không còn quyền tự đặt ra các ngành, nghề kinh doanh có điều
kiện, trừ khi được Quốc hội chấp thuận bằng việc sửa đổi Luật Đầu tư. Luật Đầu tư
2014 đưa ra khẳng định: Điều kiện đầu tư kinh doanh đối với ngành, nghề đầu tư
kinh doanh có điều kiện được quy định tại các luật, pháp lệnh, nghị định và điều ước
quốc tế mà Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam là thành viên. Bộ, cơ quan ngang bộ,
Hội đồng nhân dân, Ủy ban nhân dân các cấp, cơ quan, tổ chức, cá nhân khác không
được ban hành quy định về điều kiện đầu tư kinh doanh1. Ngoài ra, những điều kiện
kinh doanh phải được quy định phù hợp với mục tiêu là không gây phương hại đến
những lợi ích mà nhà nước muốn bảo vệ, đồng thời, phải đảm bảo tính công khai,
minh bạch, khách quan, tiết kiệm thời gian và chi phí tuân thủ của nhà đầu tư.
2.2.4 Đăng ký doanh nghiệp

Thành lập doanh nghiệp theo quy định của pháp luật là quyền của cá nhân, tổ
chức và được Nhà nước bảo hộ. Tuy nhiên, người thành lập doanh nghiệp hoặc doanh
nghiệp có nghĩa vụ thực hiện việc đăng ký doanh nghiệp theo quy định pháp luật.
Đăng ký doanh nghiệp là việc người thành lập doanh nghiệp đăng ký thông tin về
doanh nghiệp dự kiến thành lập, doanh nghiệp đăng ký những thay đổi hoặc dự kiến
thay đổi trong thông tin về đăng ký doanh nghiệp với cơ quan đăng ký kinh doanh và
được lưu giữ tại Cơ sở dữ liệu quốc gia về đăng ký doanh nghiệp. Đăng ký doanh
nghiệp bao gồm đăng ký thành lập doanh nghiệp, đăng ký thay đổi nội dung đăng ký
doanh nghiệp và các nghĩa vụ đăng ký, thông báo khác liên quan đến đăng ký doanh
nghiệp.
Người thành lập doanh nghiệp hoặc doanh nghiệp tự kê khai hồ sơ đăng ký doanh
nghiệp và chịu trách nhiệm trước pháp luật về tính hợp pháp, trung thực và chính xác
của các thông tin kê khai trong hồ sơ đăng ký doanh nghiệp.
2.2.4.1 Hồ sơ đăng ký doanh nghiệp

Người thành lập doanh nghiệp hoặc doanh nghiệp nộp 01 bộ hồ sơ khi thực hiện
thủ tục đăng ký doanh nghiệp, gồm các giấy tờ sau:
1
Khoản 3 Điều 7 Luật Đầu tư 2014.
- Đối với doanh nghiệp tư nhân: Giấy đề nghị đăng ký doanh nghiệp; Bản sao hợp
lệ của một trong các giấy tờ chứng thực cá nhân của chủ doanh nghiệp tư nhân.
- Đối với công ty trách nhiệm hữu hạn hai thành viên trở lên, công ty cổ phần và
công ty hợp danh: Giấy đề nghị đăng ký doanh nghiệp; Điều lệ công ty; Danh
sách thành viên công ty trách nhiệm hữu hạn hai thành viên trở lên, công ty hợp
danh, danh sách cổ đông sáng lập và cổ đông là nhà đầu tư nước ngoài đối với
công ty cổ phần. Danh sách người đại diện theo ủy quyền đối với cổ đông nước
ngoài là tổ chức; Bản sao hợp lệ các giấy tờ nhân dân của cá nhân và giấy tờ
chứng minh thành lập hợp pháp của tổ chức.
- Hồ sơ đăng ký doanh nghiệp đối với công ty trách nhiệm hữu hạn một thành
viên: Giấy đề nghị đăng ký doanh nghiệp; Điều lệ công ty; Bản sao hợp lệ một
trong các giấy tờ chứng thực cá nhân của người đại diện theo ủy quyền đối với
công ty trách nhiệm hữu hạn một thành viên; Danh sách người đại diện theo ủy
quyền và bản sao hợp lệ một trong các giấy tờ chứng thực cá nhân của từng đại
diện theo ủy quyền đối với công ty trách nhiệm hữu hạn một thành viên. Bản sao
hợp lệ các giấy tờ nhân thân của cá nhân và giấy tờ chứng minh thành lập hợp
pháp của tổ chức; Văn bản ủy quyền của chủ sở hữu cho người được ủy quyền
đối với trường hợp chủ sở hữu công ty là tổ chức.
- Hồ sơ đăng ký doanh nghiệp đối với tổ chức tín dụng:
Hồ sơ, trình tự, thủ tục đăng ký doanh nghiệp đối với tổ chức tín dụng, đơn vị
phụ thuộc, thông báo lập địa điểm kinh doanh của tổ chức tín dụng thực hiện
theo quy định tương ứng với từng loại hình doanh nghiệp, kèm theo hồ sơ phải
có bản sao hợp lệ giấy phép hoặc văn bản chấp thuận của Ngân hàng Nhà nước
Việt Nam.
2.2.4.2 Đăng ký doanh nghiệp

Tổ chức, cá nhân có thể lựa chọn các hình thức đăng ký doanh nghiệp sau: nộp hồ
sơ trực tiếp tại Sở kế hoạch và Đầu tư, hoặc đăng ký qua qua mạng điện tử (sử dụng
chữ ký số công cộng hoặc sử dụng tài khoản đăng ký kinh doanh). Các hình thức
đăng ký doanh nghiệp này được áp dụng đối với việc đăng ký doanh nghiệp mới, đăng
ký hoạt động chi nhánh, văn phòng đại diện, thông báo lập địa điểm kinh doanh của
doanh nghiệp. Hồ sơ đăng ký doanh nghiệp qua mạng điện tử có giá trị pháp lý như
hồ sơ nộp bằng bản giấy.
❖ Đăng ký trực tiếp tại Sở Kế hoạch và Đầu tư
Nơi tiếp nhận đăng ký doanh nghiệp: Phòng Đăng ký kinh doanh thuộc Sở Kế
hoạch và Đầu tư. Việc ủy quyền nộp và nhận hồ sơ đăng ký doanh nghiệp được thực
hiện bằng văn bản có công chứng hoặc chứng thực theo quy định của pháp luật về ủy
quyền.
Thời hạn trả kết quả đăng ký doanh nghiệp: Thời gian giải quyết trả kết quả là 3
(ba) ngày làm việc kể từ ngày nhận bộ hồ sơ hợp lệ. Trường hợp hồ sơ bị sai sót về
nội dung thì Phòng đăng ký kinh doanh phải trả lời bằng văn bản và nêu rõ nội dung
sai sót cần chỉnh sửa.
❖ Đăng ký doanh nghiệp qua mạng điện tử
Đăng ký doanh nghiệp qua mạng điện tử sử dụng chữ ký số công cộng
Người đại diện theo pháp luật kê khai thông tin, tải văn bản điện tử, ký số vào hồ
sơ đăng ký điện tử và thanh toán lệ phí qua mạng điện tử theo quy trình trên Cổng
thông tin quốc gia về đăng ký doanh nghiệp. Sau khi hoàn thành việc gửi hồ sơ đăng
ký, người đại diện theo pháp luật sẽ nhận được Giấy biên nhận hồ sơ đăng ký doanh
nghiệp qua mạng điện tử.
Trường hợp hồ sơ đủ điều kiện cấp Giấy chứng nhận đăng ký doanh nghiệp, Phòng
Đăng ký kinh doanh gửi thông tin sang cơ quan thuế để tự động tạo mã số doanh
nghiệp. Sau khi nhận được mã số doanh nghiệp từ cơ quan thuế, Phòng Đăng ký kinh
doanh cấp Giấy chứng nhận đăng ký doanh nghiệp và thông báo cho doanh nghiệp về
việc cấp Giấy chứng nhận đăng ký doanh nghiệp. Trường hợp hồ sơ chưa hợp lệ,
Phòng Đăng ký kinh doanh gửi thông báo qua mạng điện tử cho doanh nghiệp để yêu
cầu sửa đổi, bổ sung hồ sơ.
Quy trình đăng ký doanh nghiệp qua mạng điện tử quy định tại Điều này cũng áp
dụng đối với việc đăng ký hoạt động chi nhánh, văn phòng đại diện, thông báo lập địa
điểm kinh doanh của doanh nghiệp.
Đăng ký doanh nghiệp qua mạng điện tử sử dụng tài khoản đăng ký kinh
doanh
Để được cấp Tài khoản đăng ký kinh doanh, người đại diện theo pháp luật kê khai
thông tin, tải văn bản điện tử của các giấy tờ chứng thực cá nhân tại Cổng thông tin
quốc gia về đăng ký doanh nghiệp.
Người đại diện theo pháp luật sử dụng Tài khoản đăng ký kinh doanh để kê khai
thông tin, tải văn bản điện tử và xác thực hồ sơ đăng ký doanh nghiệp qua mạng điện
tử theo quy trình trên Cổng thông tin quốc gia về đăng ký doanh nghiệp. Sau khi
hoàn thành việc gửi hồ sơ đăng ký, người thành lập doanh nghiệp sẽ nhận được Giấy
biên nhận hồ sơ đăng ký doanh nghiệp qua mạng điện tử.
Phòng Đăng ký kinh doanh có trách nhiệm xem xét, gửi thông báo qua mạng điện
tử cho doanh nghiệp để yêu cầu sửa đổi, bổ sung hồ sơ trong trường hợp hồ sơ chưa
hợp lệ. Khi hồ sơ đã đủ điều kiện cấp Giấy chứng nhận đăng ký doanh nghiệp, Phòng
Đăng ký kinh doanh gửi thông tin sang cơ quan thuế để tạo mã số doanh nghiệp. Sau
khi nhận được mã số doanh nghiệp từ cơ quan thuế, Phòng Đăng ký kinh doanh thông
báo qua mạng điện tử cho doanh nghiệp về việc cấp Giấy chứng nhận đăng ký doanh
nghiệp.
Sau khi nhận được thông báo về việc cấp Giấy chứng nhận đăng ký doanh nghiệp,
người đại diện theo pháp luật nộp một bộ hồ sơ đăng ký doanh nghiệp bằng bản giấy
kèm theo Giấy biên nhận hồ sơ đăng ký doanh nghiệp qua mạng điện tử đến Phòng
Đăng ký kinh doanh. Người đại diện theo pháp luật có thể nộp trực tiếp hồ sơ đăng ký
doanh nghiệp bằng bản giấy và Giấy biên nhận hồ sơ đăng ký doanh nghiệp qua
mạng điện tử tại Phòng Đăng ký kinh doanh hoặc nộp qua đường bưu điện.
Nếu quá thời hạn 30 ngày, kể từ ngày gửi thông báo về việc cấp Giấy chứng nhận
đăng ký doanh nghiệp mà Phòng Đăng ký kinh doanh không nhận được hồ sơ bằng
bản giấy thì hồ sơ đăng ký điện tử của doanh nghiệp không còn hiệu lực.
2.2.4.3 Điều kiện để được cấp giấy chứng nhận đăng ký doanh
nghiệp
Phòng đăng ký kinh doanh sẽ cấp giấy chứng nhận đăng ký doanh nghiệp khi việc
đăng ký đó đáp ứng các điều kiện sau:
- Có bộ hồ sơ hợp lệ. Bộ hồ sơ hợp lệ là bộ hồ sơ được lập đúng theo loại hình

doanh nghiệp và điền đúng, đầy đủ và chính xác các thông tin theo yêu cầu
của pháp luật;
- Tên doanh nghiệp được đặt đúng quy định;
- Ngành nghề kinh doanh không thuộc ngành nghề cấm kinh doanh;
- Nộp lệ phí đăng ký doanh nghiệp đầy đủ.
2.2.4.4 Một số công việc phải thực hiện sau khi được cấp giấy
chứng nhận đăng ký doanh nghiệp
Thứ nhất, khắc và thông báo mẫu dấu công ty.
Sau khi đăng ký thành lập doanh nghiệp, người đại diện theo pháp luật của doanh
nghiệp hoặc người đại diện theo ủy quyền của người này tiến hành khắc mẫu dấu của
doanh nghiệp tại đơn vị được phép khắc mẫu dấu. Sau khi khắc mẫu dấu phải thông
báo đến cơ quan đăng ký kinh doanh để đăng trên Cổng thông tin đăng ký doanh
nghiệp quốc gia. Hiện nay, theo quy định tại Điều 44 Luật doanh nghiệp 2014, cho
phép doanh nghiệp được tự thiết kế mẫu dấu theo hình thức, nội dung và số lượng
con dấu cần có. Pháp luật chỉ yêu cầu doanh nghiệp bảo đảm trong nội dung của con
dấu phải có thông tin về “Tên doanh nghiệp” và “Mã số doanh nghiệp”.
Việc quản lý và sử dụng con dấu như thế nào là do Điều lệ của công ty quy định.
Con dấu được sử dụng trong các giao dịch mà pháp luật bắt buộc phải sử dụng hoặc
khi các bên trong giao dịch thỏa thuận sử dụng.
Tuy nhiên, tổ chức, đơn vị được thành lập theo các luật sau đây không áp dụng
quy định về con dấu trong nêu trên: Luật Công chứng; Luật Luật sư; Luật Giám định
tư pháp; Luật Kinh doanh bảo hiểm; Luật Chứng khoán; Luật Hợp tác xã. Đối với
những tổ chức này, mẫu dấu phải được khắc, đăng ký theo quy định pháp luật, và chỉ
có duy nhất 01 con dấu, được lưu giữ và bảo quản tại trụ sở doanh nghiệp.
Thứ hai, công bố nội dung đăng ký doanh nghiệp.
Theo quy định tại Điều 33 Luật doanh nghiệp 2014, trong thời hạn ba mươi ngày
kể từ ngày được cấp Giấy chứng nhận đăng ký doanh nghiệp hoặc thay đổi nội dung
đăng ký doanh nghiệp, doanh nghiệp phải đăng trên Cổng thông tin đăng ký doanh
nghiệp quốc gia các nội dung chủ yếu sau đây:
1. Tên doanh nghiệp;
2. Địa chỉ trụ sở chính của doanh nghiệp, chi nhánh, văn phòng đại diện;
3. Ngành, nghề kinh doanh;
4. Vốn điều lệ đối với công ty trách nhiệm hữu hạn, công ty hợp danh; số cổ
phần và giá trị vốn cổ phần đã góp và số cổ phần được quyền phát hành đối với
công ty cổ phần; vốn đầu tư ban đầu đối với doanh nghiệp tư nhân; vốn pháp định
đối với doanh nghiệp kinh doanh ngành, nghề đòi hỏi phải có vốn pháp định;
5. Họ, tên, địa chỉ, quốc tịch, số Giấy chứng minh nhân dân, Hộ chiếu hoặc
chứng thực cá nhân hợp pháp khác, số quyết định thành lập hoặc số đăng ký kinh
doanh của chủ sở hữu, của thành viên hoặc cổ đông sáng lập;
6. Họ, tên, địa chỉ thường trú, quốc tịch, số Giấy chứng minh nhân dân, Hộ
chiếu hoặc chứng thực cá nhân hợp pháp khác của người đại diện theo pháp luật
của doanh nghiệp;
7. Nơi đăng ký kinh doanh.
Thứ ba, thực hiện các hoạt động khác phục vụ cho hoạt động của doanh nghiệp
như đăng ký sử dụng hoá đơn tài chính, mở tài khoản ngân hàng, đăng ký lao động,
bảo hiểm xã hội cho người lao động.
2.2.4.5 Thay đổi nội dung đăng ký doanh nghiệp

Thay đổi nội dung đăng ký doanh nghiệp là việc sau khi doanh nghiệp được cấp
Giấy chứng nhận đăng ký doanh nghiệp nhưng có một số thay đổi về nội dung đã
đăng ký. Theo Điều 29 Luật doanh nghiệp 2014, doanh nghiệp phải tiến hành thông
báo thay đổi nội dung đăng ký doanh nghiệp khi có các thay đổi như sau:
1. Tên doanh nghiệp và mã số doanh nghiệp;
2. Địa chỉ trụ sở chính của doanh nghiệp;
3. Họ, tên, địa chỉ thường trú, quốc tịch, số Thẻ căn cước công dân, Giấy chứng
minh nhân dân, Hộ chiếu hoặc chứng thực cá nhân hợp pháp khác của người đại
diện theo pháp luật của doanh nghiệp đối với công ty trách nhiệm hữu hạn và công
ty cổ phần; của các thành viên hợp danh đối với công ty hợp danh; của chủ doanh
nghiệp đối với doanh nghiệp tư nhân; họ, tên, địa chỉ thường trú, quốc tịch, số Thẻ
căn cước công dân, Giấy chứng minh nhân dân, Hộ chiếu hoặc chứng thực cá nhân
hợp pháp khác của thành viên là cá nhân; tên, mã số doanh nghiệp và địa chỉ trụ
sở chính của thành viên là tổ chức đối với công ty trách nhiệm hữu hạn;
4 Vốn điều lệ.
Khi có các thay đổi các nội dung trên, người đại diện theo pháp luật của doanh
nghiệp chịu trách nhiệm thông báo thay đổi nội dung đăng ký doanh nghiệp bằng văn
bản trong thời hạn 10 ngày, kể từ ngày có thay đổi đến Phòng đăng ký kinh doanh.
Phòng đăng ký kinh doanh có trách nhiệm xem xét tính hợp lệ của hồ sơ và thực hiện
thay đổi nội dung đăng ký doanh nghiệp trong thời hạn 03 ngày làm việc, kể từ ngày
nhận được thông báo. Trường hợp từ chối bổ sung vào hồ sơ đăng ký doanh nghiệp
thì thông báo bằng văn bản cho doanh nghiệp biết. Thông báo phải nêu rõ lý do; các
yêu cầu sửa đổi, bổ sung.
2.3 QUYỀN VÀ NGHĨA VỤ CỦA DOANH NGHIỆP
2.3.1 Quyền của doanh nghiệp

Quyền tự do kinh doanh trong những ngành, nghề mà luật không cấm. Pháp luật
kinh doanh đặt ra các giới hạn về kinh doanh của doanh nghiệp nhằm bảo vệ trật tự
hoặc giá trị chung của xã hội bằng việc quy định các ngành nghề, lĩnh vực cấm đầu
tư, kinh doanh và những lĩnh vực, ngành nghề khi muốn kinh doanh thì doanh nghiệp
phải đáp ứng các điều kiện do pháp luật quy định. Do đó, khi thành lập doanh nghiệp
và khi hoạt động, doanh nghiệp không được đăng ký hoặc kinh doanh ngành nghề bị
pháp luật cấm. Đối với ngành nghề kinh doanh có điều kiện thì pháp luật không cấm
doanh nghiệp đăng ký khi thành lập hoặc khi bổ sung ngành nghề nhưng để thực hiện
được việc kinh doanh đó pháp luật yêu cầu doanh nghiệp đáp ứng được các yêu cầu
tương ứng như điều kiện về vốn điều lệ, điều kiện chứng chỉ hành nghề đối với chủ sở
hữu, người quản lý điều hành…
Quyền tự chủ kinh doanh và lựa chọn hình thức tổ chức kinh doanh; chủ động lựa
chọn ngành, nghề, địa bàn, hình thức kinh doanh; chủ động điều chỉnh quy mô và
ngành, nghề kinh doanh. Nội dung của quyền này cho phép doanh nghiệp được lựa
chọn mô hình kinh doanh phù hợp theo nhu cầu như các loại hình công ty hoặc doanh
nghiệp tư nhân. Trong quá trình hoạt động, doanh nghiệp có thể thay đổi mô hình
kinh doanh của mình thông qua các hình thức tổ chức lại doanh nghiệp; quyền lựa
chọn ngành nghề kinh doanh, quy mô và địa điểm kinh doanh sao cho phù hợp với
nhu cầu của doanh nghiệp. Do đó, doanh nghiệp có thể thay đổi, bổ sung ngành
nghề, quy mô và địa điểm kinh doanh của mình trong quá trình hoạt động.
Quyền lựa chọn hình thức, phương thức huy động, phân bổ và sử dụng vốn. Để
đáp ứng nguồn vốn cho hoạt động kinh doanh của mình, doanh nghiệp có thể lựa
chọn huy động vốn bằng nhiều hình thức và phương thức khác nhau phù hợp với các
quy định của pháp luật đối với từng loại hình doanh nghiệp như tăng vốn góp của các
thành viên công ty, phát hành thêm cổ phần, phát hành trái phiếu hoặc huy động vốn
bằng cách vay mượn từ các tổ chức, cá nhân trong xã hội.
Quyền chủ động tìm kiếm thị trường, khách hàng và ký kết hợp đồng. Đây là
quyền cơ bản của các chủ thể kinh doanh trong nền kinh tế thị trường. Nếu như trước
đây Nhà nước ta phát triển nền kinh tế theo mô hình kinh tế tập trung theo cơ chế
bao cấp, bán các doanh nghiệp thực hiện hoạt động mua bán thông qua giao kết hợp
đồng kinh tế theo chỉ tiêu, mệnh lệnh của Nhà nước thì ngày nay mô hình và cơ chế
này đã bị thay thế. Doanh nghiệp độc lập và tự chủ trong hoạt động kinh doanh, tự
tìm kiếm đối tác, thị trường và chủ động giao kết các hợp đồng kinh doanh thương
mại. Nhà nước không can thiệp trực tiếp vào hoạt động này của doanh nghiệp mà chỉ
tạo ra cơ chế, chính sách, pháp luật để tạo điều kiện thuận lợi cho doanh nghiệp kinh
doanh.
Quyền kinh doanh xuất khẩu, nhập khẩu. Đây là quyền mua bán, trao đổi hàng
hóa, dịch vụ với các thương nhân nước ngoài của doanh nghiệp hoặc quyền kinh
doanh dịch vụ liên quan đến hoạt động xuất nhập khẩu cho các chủ thể kinh doanh
khác. Theo quy định của pháp luật hiện hành, doanh nghiệp sau khi được thành lập có
quyền kinh doanh xuất nhập khẩu mà không cần phải tuân theo một thủ tục nào để
được thực hiện quyền này. Tuy nhiên, trong quá trình kinh doanh xuất nhập khẩu,
doanh nghiệp phải tuân thủ các quy định của pháp luật về xuất nhập khẩu. Việc phát
triển kinh tế trong nước cũng như giao lưu thương mại trong quốc tế là xu thế tất yếu
trong điều kiện hội nhập hiện nay, nhà nước không chỉ ghi nhận quyền kinh doanh
xuất nhập khẩu của doanh nghiệp mà còn tạo điều kiện cho doanh nghiệp thực hiện
tốt các hoạt động này, đặc biệt là hoạt động xuất khẩu hàng hóa dịch vụ thông qua
các quy định của pháp luật về thuế quan và phi thuế quan.
Quyền tuyển dụng, thuê và sử dụng lao động theo nhu cầu kinh doanh. Để thực
hiện hoạt động kinh doanh, doanh nghiệp phải cần đến sức lao động của nhiều người
lao động khác và trong quan hệ giữa người lao động với doanh nghiệp (người sử dụng
lao động) thể hiện tính tự do, tự nguyện trong giao kết hợp đồng lao động, pháp luật
không bắt buộc doanh nghiệp phải sử dụng bao nhiêu lao động hoặc buộc phải tuyển
dụng đối với người lao động cụ thể nào. Tuy nhiên, trong quan hệ lao động, người lao
động thường là chủ thể có địa vị kinh tế thấp, khả năng tự bảo vệ kém và là đối
tượng chiếm số đông trong xã hội, do đó pháp luật lao động thường đặt ra các quy
định xác định rõ nghĩa vụ và trách nhiệm của người sử dụng lao động đối với người
lao động nhằm tránh việc lạm dụng hoặc bóc lột sức lao động gây ảnh hưởng xấu cho
xã hội.
Quyền chủ động ứng dụng khoa học và công nghệ để nâng cao hiệu quả kinh
doanh và khả năng cạnh tranh. Để nâng cao chất lượng, giá trị của hàng hóa, dịch vụ
thì không thể không ứng dụng các tiến bộ khoa học công nghệ vào hoạt động sản
xuất kinh doanh. Do đó, doanh nghiệp được quyền chủ động tìm kiếm ứng dụng khoa
học công nghệ vào hoạt động sản xuất kinh doanh mà không chờ Nhà nước chỉ đạo cụ
thể trực tiếp việc ứng dụng khoa học công nghệ.
Quyền chiếm hữu, sử dụng, định đoạt tài sản của doanh nghiệp. Tài sản của doanh
nghiệp thuộc sở hữu của doanh nghiệp. Do đó, doanh nghiệp có đầy đủ các quyền của
chủ sở hữu đối với tài sản, bao gồm quyền chiếm hữu, sử dụng và quyền định đoạt tài
sản.
Quyền từ chối yêu cầu cung cấp nguồn lực không theo quy định của pháp luật. Nội
dung của quyền này là doanh nghiệp chỉ phải đáp ứng các nghĩa vụ mang tính vật
chất khi pháp luật có quy định. Doanh nghiệp có quyền từ chối bất cứ yêu cầu đóng
góp do bất kỳ cơ quan, tổ chức nào đưa ra mà không có cơ sở pháp luật.
Quyền khiếu nại, tố cáo theo quy định của pháp luật về khiếu nại, tố cáo. Khi
quyền, lợi ích hợp pháp của doanh nghiệp bi xâm phạm thì doanh nghiệp có quyền
nhân danh chính mình thực hiện khiếu nại, tố cáo đến cơ quan, tổ chức có thẩm
quyền giải quyết. Do đó, cần phân biệt quyền khiếu, nại tố cáo của doanh nghiệp và
quyền khiếu, nại tố cáo của chủ sở hữu doanh nghiệp trong các trường hợp cụ thể.
Quyền tham gia tố tụng theo quy định của pháp luật. Cũng như quyền khiếu nại,
tố cáo, doanh nghiệp có quyền nhân danh chính mình tham gia vào quan hệ tố tụng
trong quá trình điều tra, xét xử và thi hành án với tư cách là một chủ thể độc lập.
Ngoài các quyền mang tính chất chung trên, trong quá trình hoạt động kinh
doanh, doanh nghiệp có các quyền khác theo quy định của luật có liên quan trong các
quan hệ cụ thể của mình.
2.3.2 Nghĩa vụ của doanh nghiệp

Thứ nhất, nghĩa vụ đáp ứng đủ điều kiện kinh doanh. Khi kinh doanh ngành, nghề
đầu tư kinh doanh có điều kiện theo quy định của Luật Đầu tư và bảo đảm duy trì đủ
điều kiện đầu tư kinh doanh đó trong suốt quá trình hoạt động kinh doanh.
Thứ hai, nghĩa vụ thực hiện đúng quy định của pháp luật về kế toán, về thuế.
Doanh nghiệp phải tổ chức công tác kế toán, lập và nộp báo cáo tài chính trung thực,
chính xác, đúng thời hạn theo quy định của pháp luật về kế toán, thống kê. Doanh
nghiệp phải kê khai thuế, nộp thuế và thực hiện các nghĩa vụ tài chính khác theo quy
định của pháp luật.
Thứ ba, nghĩa vụ thực hiện đúng các quy định của pháp luật lao động. Doanh
nghiệp phải bảo đảm quyền, lợi ích hợp pháp của người lao động theo quy định của
pháp luật về lao động; không được phân biệt đối xử và xúc phạm danh dự, nhân
phẩm của người lao động trong doanh nghiệp; không được sử dụng lao động cưỡng
bức và lao động trẻ em; hỗ trợ và tạo điều kiện thuận lợi cho người lao động tham gia
đào tạo nâng cao trình độ, kỹ năng nghề; thực hiện các chế độ bảo hiểm cho người
lao động theo quy định pháp luật.
Thứ tư, nghĩa vụ bảo đảm và chịu trách nhiệm về chất lượng hàng hóa, dịch vụ.
Hàng hóa, dịch vụ do doanh nghiệp sản xuất, cung ứng hoặc phân phối phải bảo đảm
chất lượng theo tiêu chuẩn do pháp luật quy định hoặc tiêu chuẩn đã đăng ký hoặc
công bố.
Thứ năm, nghĩa vụ thực hiện đầy đủ, kịp thời các nghĩa vụ về đăng ký doanh
nghiệp, đăng ký thay đổi nội dung đăng ký doanh nghiệp, công khai thông tin về
thành lập và hoạt động, báo cáo và các nghĩa vụ khác theo quy định của pháp Luật
Doanh nghiệp và quy định khác của pháp luật có liên quan.
Thứ sáu, nghĩa vụ chịu trách nhiệm về tính trung thực, chính xác của thông tin kê
khai trong hồ sơ đăng ký doanh nghiệp và các báo cáo; trường hợp phát hiện thông
tin đã kê khai hoặc báo cáo thiếu chính xác, chưa đầy đủ thì phải kịp thời sửa đổi, bổ
sung các thông tin đó. Doanh nghiệp chủ động khai báo các thông tin như ngành
nghề kinh doanh, vốn, địa điểm kinh doanh… một cách trung thực và phải cam kết
chịu trách nhiệm trước pháp luật về tính chính xác đó, kể cả trong trường hợp thông
tin đó đã không được phát hiện ngay khi đăng ký doanh nghiệp và doanh nghiệp đã
được cấp giấy chứng nhận đăng ký doanh nghiệp.
Thứ bảy, nghĩa vụ tuân thủ quy định của pháp luật về quốc phòng, an ninh, trật
tự, an toàn xã hội, bình đẳng giới, bảo vệ tài nguyên, môi trường, bảo vệ di tích lịch
sử- văn hóa và danh lam thắng cảnh. Doanh nghiệp được thành lập để thực hiện hoạt
động kinh doanh nhằm mục tiêu lợi nhuận nhưng bên cạnh lợi ích của chính doanh
nghiệp, doanh nghiệp cần phải có các nghĩa vụ đối với các giá trị và lợi ích chung của
xã hội như quốc phòng, an ninh, trật tự, an toàn xã hội, bình đẳng giới, bảo vệ tài
nguyên, môi trường, bảo vệ di tích lịch sử - văn hóa và danh lam thắng cảnh.
Thứ tám, nghĩa vụ thực hiện nghĩa vụ về đạo đức kinh doanh để bảo đảm quyền,
lợi ích hợp pháp của khách hàng và người tiêu dùng. Đạo đức kinh doanh là một khái
niệm rộng và thường không được hiểu một cách thống nhất. Tuy nhiên, pháp luật yêu
cầu doanh nghiệp khi hoạt động kinh doanh phải bảo đảm các yêu cầu về chất lượng,
số lượng, bảo đảm uy tín như đã cam kết, không sử dụng các biện pháp lừa dối khách
hàng, các hành vi cạnh tranh không lành mạnh…
Đối với các doanh nghiệp cung ứng sản phẩm dịch vụ công ích thì ngoài các nghĩa
vụ trên còn phải đáp ứng các nghĩa vụ sau: (1) Cung ứng sản phẩm, dịch vụ đủ số
lượng, đúng chất lượng và thời hạn đã cam kết theo giá hoặc phí do cơ quan nhà nước
có thẩm quyền quy định; (2) Bảo đảm các điều kiện công bằng và thuận lợi như nhau
cho các khách hàng; (3) Chịu trách nhiệm trước pháp luật và khách hàng về số lượng,
chất lượng, điều kiện cung ứng và giá, phí sản phẩm, dịch vụ cung ứng.
2.4 TỔ CHỨC LẠI, CHUYỂN ĐỔI DOANH NGHIỆP

Trong quá trình thành lập và hoạt động, chủ sở hữu doanh nghiệp nhận thấy mô
hình tổ chức doanh nghiệp đang tồn tại không còn phù hợp với thực tại hoặc không
đáp ứng nhu cầu phát triển doanh nghiệp trong tương lai thì có thể cơ cấu, tổ chức lại
doanh nghiệp. Doanh nghiệp có thể được tổ chức lại dưới các hình thức chia, tách,
hợp nhất, sáp nhập hoặc chuyển đổi loại hình doanh nghiệp.
2.4.1 Chia doanh nghiệp
Chia doanh nghiệp là hình thức tổ chức lại doanh nghiệp được áp dụng đối với công
ty trách nhiệm hữu hạn một thành viên, công ty trách nhiệm hữu hạn hai thành viên
trở lên, công ty cổ phần. Sau khi chia và hoàn thành thủ tục đăng ký doanh nghiệp
mới, doanh nghiệp bị chia chấm dứt sự tồn tại. Theo Điều 192 Luật doanh nghiệp
2014, chia doanh nghiệp được thực hiện theo một trong các trường hợp sau đây:
Trường hợp thứ nhất, chuyển một phần phần vốn góp, cổ phần của các thành viên,
cổ đông cùng với tài sản tương ứng với giá trị phần vốn góp, cổ phần được chia sang
cho các công ty mới theo tỷ lệ sở hữu trong công ty bị chia và tương ứng giá trị tài
sản được chuyển cho công ty mới. Ví dụ công ty ty TNHH X có vốn điều lệ là 100 triệu
đồng, do 3 thành viên A góp 50 triệu đồng, B góp 40 triệu đồng và C góp 10 triệu
đồng. Công ty X lên kế hoạch chia thành hai công ty là XX với vốn điều lệ là 60 triệu
đồng và công ty XY là 40 triệu đồng. Trong trường hợp này tỷ lệ vốn góp của các
thành viên trong công ty mới XX sẽ là: A = 50% x 60 triệu đồng = 30 triệu đồng; B =
40% x 60 triệu đồng = 24 triệu đồng; C = 10% x 60 triệu = 6 triệu đồng. Tương tự
như vậy tỷ lệ vốn góp của các thành viên trong công ty mới XY sẽ là: A = 20 triệu
đồng; B = 16 triệu đồng và C = 4 triệu đồng.
Trường hợp thứ hai, chuyển toàn bộ phần vốn góp, cổ phần của một hoặc một số
thành viên, cổ đông cùng với tài sản tương ứng với giá trị cổ phần, phần vốn góp họ
được chuyển sang cho các công ty mới. Ví dụ, tương tự như ví dụ ở trường hợp thứ
nhất, tuy nhiên công ty X được chia thành 2 công ty là XX (loại hình trách nhiệm hữu
hạn một thành viên) bằng cách chuyển toàn bộ phần vốn góp 50 triệu đồng của A
làm vốn điều lệ của công ty XX và A là chủ sở hữu công ty mới này; công ty XY (loại
hình trách nhiệm hữu hạn hai thành viên trở lên) có vốn điều lệ là 50 triệu đồng, bằng
cách chuyển toàn bộ phần vốn góp của B và C sang.
Trường hợp thứ ba, có thể kết hợp cả hai trường hợp thứ nhất và trường hợp thứ
hai ở trên.
Về hệ quả pháp lý sau khi chia doanh nghiệp, công ty bị chia chấm dứt tồn tại sau
khi các công ty mới được cấp Giấy chứng nhận đăng ký doanh nghiệp. Các công ty
mới phải cùng liên đới chịu trách nhiệm về các khoản nợ chưa thanh toán, hợp đồng
lao động và nghĩa vụ tài sản khác của công ty bị chia hoặc thỏa thuận với chủ nợ,
khách hàng và người lao động để một trong số các công ty đó thực hiện các nghĩa vụ
này
2.4.2 Tách doanh nghiệp

Tách doanh nghiệp là hình thức tổ chức lại doanh nghiệp được áp dụng đối với
công ty trách nhiệm hữu hạn, công ty cổ phần. Các doanh nghiệp này có thể tách
bằng cách: “Chuyển một phần tài sản, quyền và nghĩa vụ của công ty hiện có (sau
đây gọi là công ty bị tách) để thành lập một hoặc một số công ty trách nhiệm hữu
hạn, công ty cổ phần mới (sau đây gọi là công ty được tách) mà không chấm dứt tồn
tại của công ty bị tách”. Theo Điều 193 Luật doanh nghiệp 2014, tách doanh nghiệp
có thể thực hiện theo một trong các trường hợp sau đây:
Trường hợp thứ nhất, chuyển một phần phần vốn góp, cổ phần của các thành viên,
cổ đông cùng với tài sản tương ứng với giá trị phần vốn góp, cổ phần được chuyển
sang cho các công ty mới theo tỷ lệ sở hữu trong công ty bị tách và tương ứng giá trị
tài sản được chuyển cho công ty mới;
Trường hợp thứ hai, chuyển toàn bộ phần vốn góp, cổ phần của một hoặc một số
thành viên, cổ đông cùng với tài sản tương ứng với giá trị cổ phần, phần vốn góp của
họ được chuyển sang cho các công ty mới;
Trường hợp thứ ba, có thể kết hợp cả hai trường hợp trên.
Hệ quả pháp lý của việc tách doanh nghiệp, công ty bị tách phải đăng ký thay đổi
vốn điều lệ và số lượng thành viên tương ứng với phần vốn góp, cổ phần và số lượng
thành viên giảm xuống đồng thời với đăng ký doanh nghiệp các công ty mới. Sau khi
đăng ký doanh nghiệp, công ty bị tách và công ty được tách phải cùng liên đới chịu
trách nhiệm về các khoản nợ chưa thanh toán, hợp đồng lao động và nghĩa vụ tài sản
khác của công ty bị tách, trừ trường hợp công ty bị tách, công ty mới thành lập, chủ
nợ, khách hàng và người lao động của công ty bị tách có thỏa thuận khác.
2.4.3 Hợp nhất doanh nghiệp

Hợp nhất doanh nghiệp, là hình thức tổ chức lại được áp dụng cho các loại hình
công ty. Theo quy định tại Điều 194 Luật doanh nghiệp 2014: “Hai hoặc một số công
ty (sau đây gọi là công ty bị hợp nhất) có thể hợp nhất thành một công ty mới (sau
đây gọi là công ty hợp nhất), đồng thời chấm dứt tồn tại của các công ty bị hợp nhất”.
Việc hợp nhất doanh nghiệp có thể tạo ra những doanh nghiệp lớn, siêu lớn về
vốn, thị trường, công nghệ… có thể dẫn đến tình trạng độc quyền hoặc lạm dụng vị
thế độc quyền để thống lĩnh thị trường, do đó pháp luật quy định, trường hợp hợp
nhất mà theo đó công ty hợp nhất có thị phần từ 30% đến 50% trên thị trường liên
quan thì đại diện hợp pháp của công ty bị hợp nhất phải thông báo cho cơ quan quản
lý cạnh tranh trước khi tiến hành hợp nhất. Pháp luật cấm các trường hợp hợp nhất
mà theo đó công ty hợp nhất có thị phần trên 50% trên thị trường có liên quan.
Sau khi đăng ký doanh nghiệp, các công ty bị hợp nhất chấm dứt tồn tại; công ty
hợp nhất được hưởng các quyền và lợi ích hợp pháp, chịu trách nhiệm về các khoản
nợ chưa thanh toán, hợp đồng lao động và các nghĩa vụ tài sản khác của các công ty
bị hợp nhất.
2.4.4 Sáp nhập doanh nghiệp

Điều 195 Luật doanh nghiệp 2014 quy định: “Một hoặc một số công ty (sau đây
gọi là công ty bị sáp nhập) có thể sáp nhập vào một công ty khác (sau đây gọi là công
ty nhận sáp nhập) bằng cách chuyển toàn bộ tài sản, quyền, nghĩa vụ và lợi ích hợp
pháp sang công ty nhận sáp nhập, đồng thời chấm dứt sự tồn tại của công ty bị sáp
nhập”.
Tương tự như hình thức hợp nhất doanh nghiệp, sáp nhập doanh nghiệp cũng có
thể dẫn đến tình trạng độc quyền, do đó pháp luật quy định, trường hợp sáp nhập mà
theo đó công ty nhận sáp nhập có thị phần từ 30% đến 50% trên thị trường liên quan
thì đại diện hợp pháp của công ty thông báo cho cơ quan quản lý cạnh tranh trước khi
tiến hành sáp nhập. Pháp luật cấm các trường hợp sáp nhập các công ty mà theo đó
công ty nhận sáp nhập có thị phần trên 50% trên thị trường có liên quan.
Hệ quả pháp lý của việc sáp nhập doanh nghiệp là sau khi đăng ký doanh nghiệp,
công ty bị sáp nhập chấm dứt tồn tại; công ty nhận sáp nhập được hưởng các quyền
và lợi ích hợp pháp, chịu trách nhiệm về các khoản nợ chưa thanh toán, hợp đồng lao
động và nghĩa vụ tài sản khác của công ty bị sáp nhập.
2.4.5 Chuyển đổi doanh nghiệp

Chuyển đổi doanh nghiệp là hình thức tổ chức lại doanh nghiệp, theo đó các loại
hình doanh nghiệp chuyển đổi hình thức pháp lý từ doanh nghiệp tư nhân thành công
ty trách nhiệm hữu hạn; công ty trách nhiệm hữu hạn thành công ty cổ phần và
ngược lại. Điều 196 Luật doanh nghiệp 2014 quy định các hình thức chuyển đổi doanh
nghiệp sau:
- Chuyển đổi công ty trách nhiệm hữu hạn thành công ty cổ phần.
- Chuyển đổi công ty cổ phần thành công ty trách nhiệm hữu hạn một thành
viên.
- Chuyển đổi công ty cổ phần thành công ty trách nhiệm hữu hạn hai thành
viên trở lên.
- Chuyển đổi doanh nghiệp tư nhân thành công ty trách nhiệm hữu hạn.
- Chuyển đổi doanh nghiệp nhà nước thành công ty cổ phần.
Sau khi chuyển đổi, doanh nghiệp chuyển đổi đương nhiên kế thừa toàn bộ các
quyền và lợi ích hợp pháp, chịu trách nhiệm về các khoản nợ, gồm cả nợ thuế, hợp
đồng lao động và các nghĩa vụ khác của công ty được chuyển đổi.
Đối với doanh nghiệp tư nhân sau khi chuyển đổi thành công ty trách nhiệm hữu
hạn thì Chủ doanh nghiệp tư nhân phải là chủ sở hữu công ty (đối với trường hợp
chuyển đổi thành công ty trách nhiệm hữu hạn một thành viên do cá nhân làm chủ sở
hữu) hoặc thành viên (đối với trường hợp chuyển đổi thành công ty trách nhiệm hữu
hạn hai thành viên trở lên); Chủ doanh nghiệp tư nhân cam kết bằng văn bản chịu
trách nhiệm cá nhân bằng toàn bộ tài sản của mình đối với tất cả các khoản nợ chưa
thanh toán của doanh nghiệp tư nhân và cam kết thanh toán đủ số nợ khi đến hạn;
Chủ doanh nghiệp tư nhân có thỏa thuận bằng văn bản với các bên của hợp đồng
chưa thanh lý về việc công ty trách nhiệm hữu hạn được chuyển đổi tiếp nhận và thực
hiện các hợp đồng đó; Chủ doanh nghiệp tư nhân cam kết bằng văn bản hoặc có thỏa
thuận bằng văn bản với các thành viên góp vốn khác về việc tiếp nhận và sử dụng lao
động hiện có của doanh nghiệp tư nhân.
2.5 TẠM NGỪNG KINH DOANH, GIẢI THỂ DOANH
NGHIỆP
2.5.1 Tạm ngừng kinh doanh

Tạm ngừng kinh doanh là việc doanh nghiệp tạm ngừng hoạt động kinh doanh của
mình theo quyết định của chủ sở hữu doanh nghiệp hoặc theo quyết định của cơ quan
nhà nước.
Trường hợp doanh nghiệp tạm ngừng kinh doanh theo quyết định của chủ sở hữu
doanh nghiệp thì phải thông báo bằng văn bản về thời điểm và thời hạn tạm ngừng
kinh doanh cho Phòng đăng ký kinh doanh chậm nhất 15 ngày trước ngày tạm ngừng
kinh doanh. Trong trường hợp doanh nghiệp kinh doanh ngành, nghề kinh doanh có
điều kiện nhưng không đáp ứng đủ điều kiện kinh doanh thì cơ quan nhà nước có
quyền yêu cầu doanh nghiệp tạm ngừng kinh doanh.
Trong thời gian tạm ngừng kinh doanh, doanh nghiệp phải nộp đủ số thuế còn nợ;
tiếp tục thanh toán các khoản nợ, hoàn thành việc thực hiện hợp đồng đã ký với
khách hàng và người lao động, trừ trường hợp doanh nghiệp, chủ nợ, khách hàng và
người lao động có thỏa thuận khác.
2.5.2 Giải thể doanh nghiệp

Giải thể doanh nghiệp là việc chấm dứt sự tồn tại của doanh nghiệp được tiến hành
theo trình tự thủ tục do pháp luật về doanh nghiệp nghiệp quy định. Doanh nghiệp
giải thể có thể do nhiều trường hợp khác nhau nhưng xét về nguyên nhân thì có thể
do hai nguyên nhân sau:
- Doanh nghiệp giải thể theo ý định của chủ sở hữu doanh nghiệp, đó là trong
trường hợp doanh nghiệp kết thúc thời hạn hoạt động đã ghi trong điều lệ mà chủ sở
hữu không có quyết định gia hạn thêm hoặc trường hợp Hội đồng thành viên, Chủ sở
hữu công ty, Đại hội đồng cổ đông ra quyết định giải thể doanh nghiệp của mình vì
không muốn doanh nghiệp tiếp tục tồn tại.
- Doanh nghiệp giải thể theo yêu cầu của pháp luật, đây là trường hợp đối với các
doanh nghiệp là loại hình công ty nhưng không còn đủ số lượng thành viên tối thiểu
trong 6 tháng liên tục hoặc trong trường hợp doanh nghiệp bị thu hồi Giấy chứng
nhận đăng ký doanh nghiệp theo quyết định của cơ quan nhà nước.
Theo quy định tại khoản 2 Điều 201 Luật doanh nghiệp 2014, doanh nghiệp chỉ
được giải thể khi đáp ứng được hai điều kiện:
1. Bảo đảm thanh toán hết các khoản nợ và các nghĩa vụ tài sản khác;
2. Doanh nghiệp đang không ở trong quá trình giải quyết tranh chấp tại Tòa án
hoặc trọng tài.
Thủ tục giải thể doanh nghiệp được tiến hành tại cơ quan quản lý hành chính nhà
nước về doanh nghiệp, bao gồm các trình tự thủ tục sau:
Bước 1. Thông qua quyết định giải thể doanh nghiệp.
Bước 2. Gửi và niêm yết hồ sơ giải thể đến cơ quan, tổ chức có thẩm quyền.
Quyết định giải thể và biên bản họp phải được gửi đến cơ quan đăng ký kinh
doanh, cơ quan thuế, người lao động trong doanh nghiệp, tất cả các chủ nợ trong thời
hạn 7 (bảy) ngày làm việc kể từ ngày thông qua quyết định giải thể. Quyết định giải
thể phải niêm yết công khai tại trụ sở chính của doanh nghiệp và đăng trên Cổng
thông tin quốc gia về đăng ký doanh nghiệp.
Bước 3. Thanh lý tài sản và các khoản nợ của công ty.
Các khoản nợ của doanh nghiệp được thanh toán theo thứ tự sau đây: (1) Nợ
lương, trợ cấp thôi việc, bảo hiểm xã hội theo quy định của pháp luật và các quyền lợi
khác của người lao động theo thoả ước lao động tập thể và hợp đồng lao động đã ký
kết; (2) Nợ thuế và các khoản nợ khác.
Sau khi đã thanh toán hết các khoản nợ và chi phí giải thể doanh nghiệp, phần còn
lại thuộc về chủ doanh nghiệp tư nhân, các thành viên, cổ đông hoặc chủ sở hữu công
ty.
Bước 4. Thông báo giải thể doanh nghiệp.
Trong thời hạn 5 ngày làm việc kể từ ngày thanh toán hết các khoản nợ của doanh
nghiệp, người đại diện theo pháp luật của công ty phải gửi hồ sơ đề nghị giải thể
doanh nghiệp đến cơ quan đăng ký kinh doanh. Cơ quan đăng ký kinh doanh xoá tên
doanh nghiệp và cập nhật thông tin trên Cổng thông tin quốc gia về đăng ký doanh
nghiệp trong thời hạn 5 ngày làm việc kể từ ngày nhận đủ hồ sơ hợp lệ. Trường hợp
thứ hai, sau thời hạn 180 ngày, kể từ ngày nhận được quyết định giải thể mà không
nhận được ý kiến về việc giải thể từ doanh nghiệp hoặc phản đối của bên có liên quan
bằng văn bản, cơ quan đăng ký kinh doanh sẽ tiến hành cập nhật thông tin giải thể
doanh nghiệp trên Cổng thông tin quốc gia về đăng ký kinh doanh.
TÓM TẮT
Doanh nghiệp là tổ chức có tên riêng, có tài sản, có trụ sở giao dịch, được đăng ký
thành lập theo quy định của pháp luật nhằm mục đích kinh doanh.
Căn cứ vào hình thức pháp lý, có các loại hình doanh nghiệp sau: Doanh nghiệp tư
nhân, Công ty TNHH (bao gồm Công ty TNHH một thành viên, và Công ty TNHH hai
thành viên trở lên), Công ty cổ phần, Công ty hợp danh.
Xuất phát từ bản chất, đặc điểm và mục đích tồn tại của một số chủ thể trong xã
hội mà pháp luật hạn chế hoặc không cho phép một số chủ thể được phép thành lập
hoặc quản lý doanh nghiệp.
Có các hình thức tổ chức lại doanh nghiệp bao gồm: Chia, tách, hợp nhất, sáp
nhập doanh nghiệp.

1. Phân tích khái niệm và đặc điểm của doanh nghiệp.
2. Trình bày các loại hình doanh nghiệp.
4. Phân tích quyền thành lập doanh nghiệp của cá nhân, tổ chức theo Luật
Doanh nghiệp 2014.
5. Vì sao pháp luật cấm cơ quan đơn vị Nhà nước sử dụng tài sản của Nhà
nước để thành lập doanh nghiệp nhằm mục đích thu lợi riêng?
6. Phân tích các điều kiện đặt tên doanh nghiệp.
7. Phân tích các hình thức tổ chức lại doanh nghiệp.
8. Trình bày điều kiện và thủ tục giải thể doanh nghiệp.
BÀI TẬP TÌNH HUỐNG

Ông Nguyễn Văn A đến Phòng đăng ký kinh doanh - Sở kế hoạch và đầu tư tỉnh K
để đăng ký thành doanh nghiệp tư nhân với ngành nghề sản xuất và tái chế giấy, do
ông làm chủ doanh nghiệp. Hồ sơ đăng ký doanh nghiệp đã được lập đầy đủ theo quy
định của luật doanh nghiệp năm 2015. Khi tiếp nhận hồ sơ, Phòng đăng ký kinh
doanh - Sở kế hoạch và đầu tư tỉnh K yêu cầu ông A phải nộp thêm các văn bản sau:
giấy chứng nhận của cơ quan công an về việc ông không thuộc các trường hợp bị cấm
thành lập, quản lý doanh nghiệp; giấy xác nhận về quyền sử dụng hợp pháp đối với
trụ sở nơi sản xuất giấy; giấy xác nhận về điều kiện môi trường của sở tài nguyên môi
trường. Do không cung cấp được các văn bản nêu trên, hồ sơ của ông bị xem là
không hợp lệ và do đó doanh nghiệp không được thành lập.
Căn cứ vào các quy định pháp luật hiện hành, hãy nhận xét tình huống trên.
BÀI 3: DOANH NGHIỆP TƯ NHÂN VÀ HỘ KINH DOANH 47
BÀI 3: DOANH NGHIỆP TƯ NHÂN VÀ

HỘ KINH DOANH
Sau khi học xong, sinh viên cần nắm được các vấn đề sau:
- Khái niệm, đặc điểm doanh nghiệp tư nhân;
- Quyền và nghĩa vụ của doanh nghiệp tư nhân đối với vấn đề tài chính của
doanh nghiệp và đối với việc cho thuê, bán doanh nghiệp;
- Đặc điểm hộ kinh doanh; thủ tục đăng ký kinh doanh, điều kiện đăng ký
kinh doanh đối với hộ kinh doanh;
- Quyền và nghĩa vụ của hộ kinh doanh; vấn đề tạm ngưng kinh doanh, chấm
dứt hoạt động kinh doanh của hộ kinh doanh.
3.1 DOANH NGHIỆP TƯ NHÂN
3.1.1 Khái niệm, đặc điểm

3.1.1.1 Khái niệm
Doanh nghiệp tư nhân với tư cách là một chủ thể kinh doanh đã chính thức ra đời
từ những năm 1990 khi nhà nước ban hành Luật Doanh nghiệp tư nhân 1990, sau đó
Luật Doanh nghiệp 1999 được ban hành thì Doanh nghiệp tư nhân được điều chỉnh
chung với các loại hình doanh nghiệp khác, trừ công ty nhà nước được điều chỉnh theo
Luật Doanh nghiệp nhà nước năm 2003. Sau đó, Luật Doanh nghiệp 2005 ra đời thực
hiện điều chỉnh tất cả các loại hình doanh nghiệp, kể cả doanh nghiệp nhà nước và
doanh nghiệp của các thành phần kinh tế khác, trong đó có doanh nghiệp tư nhân.
Hiện nay, theo quy định tại Điều 183 Luật Doanh nghiệp 2014 thì “1. Doanh
nghiệp tư nhân là doanh nghiệp do một cá nhân làm chủ và tự chịu trách nhiệm bằng
toàn bộ tài sản của mình về mọi hoạt động của doanh nghiệp. 2. Doanh nghiệp tư
nhân không được phát hành bất kỳ loại chứng khoán nào. 3. Mỗi cá nhân chỉ được
quyền thành lập một Doanh nghiệp tư nhân. Chủ doanh nghiệp tư nhân không được
48 BÀI 3: DOANH NGHIỆP TƯ NHÂN VÀ HỘ KINH DOANH
đồng thời là chủ hộ kinh doanh, thành viên công ty hợp danh. 4. Doanh nghiệp tư
nhân không được quyền góp vốn thành lập hoặc mua cổ phần, phần vốn góp trong
công ty hợp danh, công ty trách nhiệm hữu hạn hoặc công ty cổ phần”.
3.1.1.2 Đặc điểm

Thứ nhất, Doanh nghiệp tư nhân là doanh nghiệp do một cá nhân làm chủ. Theo
quy định của Luật Doanh nghiệp 2014, mọi cá nhân không phân biệt quốc tịch đều
được thành lập doanh nghiệp tại Việt Nam. Mỗi cá nhân chỉ được thành lập một doanh
nghiệp tư nhân.
Pháp luật không phân biệt giữa vốn và tài sản đưa vào doanh nghiệp tư nhân để
kinh doanh và tài sản thuộc sở hữu của chủ doanh nghiệp tư nhân. Do đó, không có
sự tách bạch giữa tài sản riêng của chủ doanh nghiệp và tài sản dùng làm vốn đầu tư
vào doanh nghiệp tư nhân. Chủ doanh nghiệp phải dùng tài sản chưa đưa vào đầu tư
trong doanh nghiệp để thực hiện các nghĩa vụ về tài sản cho bên thứ ba nếu doanh
nghiệp phát sinh nghĩa vụ mà doanh nghiệp không còn đủ tài sản để thanh toán.
Pháp luật quy định chủ doanh nghiệp tư nhân phải đăng ký chính xác tổng số vốn
đầu tư, trong đó nêu rõ số vốn bằng Đồng Việt Nam, ngoại tệ tự do chuyển đổi, vàng
và các tài sản khác; đối với vốn bằng tài sản khác còn phải ghi rõ loại tài sản, số
lượng và giá trị còn lại của mỗi loại tài sản.
Toàn bộ vốn và tài sản kể cả vốn vay và tài sản thuê được sử dụng vào hoạt động
kinh doanh của doanh nghiệp phải được ghi chép đầy đủ vào sổ kế toán và báo cáo
tài chính của doanh nghiệp theo quy định của pháp luật.
Trong quá trình hoạt động, chủ doanh nghiệp tư nhân có quyền tăng hoặc giảm
vốn đầu tư của mình vào hoạt động kinh doanh của doanh nghiệp. Chủ doanh nghiệp
tư nhân chỉ được giảm vốn sau khi đã đăng ký với Cơ quan đăng ký kinh doanh.
Về nội dung quan hệ quản lý trong doanh nghiệp, do doanh nghiệp tư nhân là
doanh nghiệp một chủ sở hữu là cá nhân nên chủ doanh nghiệp tư nhân là người có
toàn quyền trong việc quản lý doanh nghiệp như: làm người đại diện theo pháp luật
của doanh nghiệp; có quyền định đoạt đối với tài sản của doanh nghiệp; có toàn
quyền quyết định việc tổ chức quản lý của doanh nghiệp để hoạt động hiệu quả nhất.
Chủ Doanh nghiệp có thể tự mình quản lý doanh nghiệp hoặc thuê người khác quản lý
doanh nghiệp. Trong trường hợp thuê người khác quản lý thì chủ Doanh nghiệp tư
nhân vẫn phải chịu trách nhiệm trước pháp luật mọi hoạt động của doanh nghiệp. Do
đó, cơ cấu tổ chức trong doanh nghiệp tư nhân như thế nào là do chủ doanh nghiệp
tư nhân quyết định tùy theo tính chất, quy mô và nhu cầu quản lý doanh nghiệp,
pháp luật không quy định về các chức danh quản lý như Giám đốc (hoặc Tổng giám
đốc).
Về phân phối lợi nhuận trong doanh nghiệp thì pháp luật không đặt ra vì doanh
nghiệp tư nhân chỉ duy nhất một chủ nên chủ doanh nghiệp là người duy nhất được
hưởng thành quả lợi nhuận từ hoạt động sản xuất kinh doanh của doanh nghiệp.
Thứ hai, Doanh nghiệp tư nhân không có tư cách pháp nhân. Các điều kiện để một
tổ chức được xem là có tư cách pháp nhân được quy định tại Điều 74 Bộ luật dân sự
2015, đó là “có tài sản độc lập với cá nhân, pháp nhân khác và tự chịu trách nhiệm
bằng tài sản của mình” và điều kiện “nhân danh mình tham gia quan hệ pháp luật
một cách độc lập”. Tài sản của doanh nghiệp tư nhân không tách bạch với tài sản của
chủ doanh nghiệp, trong quá trình hoạt động kinh doanh nếu phát sinh nghĩa vụ tài
sản mà tài sản của Doanh nghiệp tư nhân không đủ để thanh toán thì chủ doanh
nghiệp tư nhân phải dùng tài sản của mình thanh toán thay. Doanh nghiệp tư nhân
không thể độc lập nhân danh mình xác lập, thực hiện các giao dịch với bên thứ ba mà
phải thông qua chủ doanh nghiệp tư nhân.
Thứ ba, chủ Doanh nghiệp tư nhân chịu trách nhiệm vô hạn trước mọi khoản nợ
phát sinh trong quá trình hoạt động của doanh nghiệp. Chủ doanh nghiệp tư nhân
phải chịu trách nhiệm về mọi nghĩa vụ tài sản phát sinh từ hoạt động của doanh
nghiệp tư nhân, có nghĩa là chủ doanh nghiệp tư nhân phải sử dụng những tài sản
của mình không đầu tư vào Doanh nghiệp tư nhân để thực hiện thay cho Doanh
nghiệp tư nhân khi tài sản của Doanh nghiệp tư nhân không đủ để thực hiện nghĩa vụ
đối với bên thứ ba.
Thứ tư, Doanh nghiệp tư nhân không được phát hành bất ký loại chứng khoán nào
để huy động vốn. Nếu có sự kết nạp thêm nhà đầu tư mới thì bắt buộc phải chuyển
đổi thành loại hình doanh nghiệp khác và chấm dứt tư cách pháp lý của mình. Do đó,
Doanh nghiệp tư nhân không thể huy động vốn thông qua việc kết nạp thành viên
hay cổ đông như các loại hình doanh nghiệp khác.
3.1.2 Tổ chức quản lý

Chủ doanh nghiệp tư nhân có thể trực tiếp hoặc thuê người khác quản lý, điều
hành hoạt động kinh doanh. Trường hợp thuê người khác làm Giám đốc quản lý doanh
nghiệp thì vẫn phải chịu trách nhiệm về mọi hoạt động kinh doanh của doanh nghiệp.
Chủ doanh nghiệp tư nhân là đại diện theo pháp luật của doanh nghiệp.
3.1.3 Quyền và nghĩa vụ của doanh nghiệp tư nhân

3.1.3.1 Quyền và nghĩa vụ trong lĩnh vực tài chính của doanh
nghiệp
Chủ Doanh nghiệp tư nhân chịu trách nhiệm vô hạn trước mọi khoản nợ phát sinh
trong quá trình hoạt động của doanh nghiệp. Chủ doanh nghiệp tư nhân phải chịu
trách nhiệm về mọi nghĩa vụ tài sản phát sinh từ hoạt động của doanh nghiệp tư
nhân, có nghĩa là chủ doanh nghiệp tư nhân phải sử dụng những tài sản của mình
không đầu tư vào Doanh nghiệp tư nhân để thực hiện thay cho Doanh nghiệp tư nhân
khi tài sản của Doanh nghiệp tư nhân không đủ để thực hiện nghĩa vụ đối với bên thứ
ba.
3.1.3.2 Quyền và nghĩa vụ trong việc cho thuê doanh nghiệp

Chủ doanh nghiệp tư nhân có quyền cho thuê toàn bộ doanh nghiệp của mình
nhưng phải báo cáo bằng văn bản kèm theo bản sao hợp đồng cho thuê có công
chứng đến cơ quan đăng ký kinh doanh, cơ quan thuế trong thời hạn 03 ngày làm
việc, kể từ ngày hợp đồng cho thuê có hiệu lực thi hành.
Trong thời hạn cho thuê, chủ doanh nghiệp tư nhân vẫn phải chịu trách nhiệm
trước pháp luật với tư cách là chủ sở hữu doanh nghiệp. Quyền và trách nhiệm của
chủ sở hữu và người thuê đối với hoạt động kinh doanh của doanh nghiệp được quy
định trong hợp đồng cho thuê.
3.1.3.3 Quyền và nghĩa vụ trong việc bán doanh nghiệp

Chủ doanh nghiệp tư nhân có quyền bán doanh nghiệp của mình cho người khác.
Sau khi bán doanh nghiệp, chủ doanh nghiệp tư nhân vẫn phải chịu trách nhiệm về
các khoản nợ và nghĩa vụ tài sản khác mà doanh nghiệp chưa thực hiện, trừ trường
hợp người mua, người bán và chủ nợ của doanh nghiệp có thoả thuận khác.
Chậm nhất là 15 ngày trước ngày chuyển giao doanh nghiệp cho người mua, chủ
doanh nghiệp phải thông báo bằng văn bản cho cơ quan đăng ký kinh doanh. Người
mua doanh nghiệp phải đăng ký kinh doanh lại theo quy định của pháp luật.
3.2 HỘ KINH DOANH

Khoản 1 Điều 66 Nghị định số 78/2015/NĐ-CP ngày 14/09/2015 của Chính phủ về
đăng ký doanh nghiệp quy định “hộ kinh doanh do một cá nhân hoặc một nhóm người
gồm các cá nhân là công dân Việt Nam đủ 18 tuổi, có năng lực hành vi dân sự đầy đủ,
hoặc một hộ gia đình làm chủ, chỉ được đăng ký kinh doanh tại một địa điểm, sử dụng
dưới mười lao động và chịu trách nhiệm bằng toàn bộ tài sản của mình đối với hoạt
động kinh doanh.”.

Thứ nhất, về thành viên tham gia thành lập, hộ kinh doanh do một cá nhân hoặc
một hộ gia đình làm chủ và đăng ký kinh doanh (trừ những hộ gia đình sản xuất
nông, lâm, ngư nghiệp, làm muối có thu nhập thấp thì không phải đăng ký kinh
doanh nếu không kinh doanh các ngành, nghề có điều kiện).
Về quy mô kinh doanh, hộ kinh doanh thường có quy mô nhỏ về thị trường và về
số lượng lao động được sử dụng. Về thị trường, hộ kinh doanh chỉ được hoạt động
trên một phạm vi địa bàn nhất định. Về quy mô sử dụng lao động, hộ kinh doanh chỉ
được sử dụng dưới 10 lao động trở xuống. Nếu sử dụng từ 10 lao động trở lên thì
không thể đăng ký kinh doanh dưới hình thức hộ kinh doanh mà bắt buộc phải đăng
ký kinh doanh dưới hình thức doanh nghiệp.
Về chế độ trách nhiệm tài sản, hộ kinh doanh không phải là pháp nhân, do đó khi
tham gia vào hoạt động kinh doanh phải nhân danh chủ hộ. Chủ hộ kinh doanh phải
chịu trách nhiệm vô hạn đối với hoạt động của hộ kinh doanh.
Về chế độ kế toán trong hộ kinh doanh, pháp luật không bắt buộc Hộ kinh doanh
phải mở và thực hiện sổ sách kế toán theo pháp luật về kế toán như quy định đối với
các loại hình doanh nghiệp. Hộ kinh doanh thực hiện nghĩa vụ thuế đối với nhà nước
thông qua hình thức thuế khoán.
3.2.2 Thủ tục đăng ký hộ kinh doanh

Hộ kinh doanh muốn thực hiện hoạt động kinh doanh thì phải đăng ký hộ kinh
doanh, trừ các trường hợp sau:
- Hộ gia đình sản xuất nông, lâm, ngư nghiệp, làm muối và những người bán
hàng rong, quà vặt, buôn chuyến, kinh doanh lưu động, làm dịch vụ có thu
nhập thấp không phải đăng ký, trừ trường hợp kinh doanh các ngành, nghề
có điều kiện (mức thu nhập thấp áp dụng trên phạm vi địa phương do Ủy
ban nhân dân tỉnh, thành phố trực thuộc Trung ương quy định).
- Hộ kinh doanh có sử dụng từ mười lao động trở lên phải đăng ký thành lập
doanh nghiệp, không đăng ký hộ kinh doanh.
3.2.2.1 Điều kiện đăng ký hộ kinh doanh

Để tiến hành đăng ký hộ kinh doanh thì cá nhân, nhóm cá nhân hoặc Hộ gia đình
phải đáp ứng các điều kiện sau đây:
- Điều kiện về chủ thể:
+ Cá nhân là công dân Việt Nam đủ 18 tuổi, có năng lực pháp luật và năng
lực hành vi dân sự đầy đủ, không đang đồng thời là chủ doanh nghiệp tư
nhân, thành viên hợp danh của công ty hợp danh trừ trường hợp được sự
nhất trí của các thành viên hợp danh còn lại; không đang đăng ký hoạt động
kinh doanh của một Hộ kinh doanh nào khác;
+ Hộ kinh doanh không đang đăng ký hoạt động kinh doanh của một Hộ
kinh doanh nào khác
- Về ngành, nghề kinh doanh: Đăng ký kinh doanh ngành nghề mà pháp luật
không cấm, đối với những ngành nghề kinh doanh có điều kiện thì các chủ
hộ phải đáp ứng đầy đủ các điều kiện này;
- Về tên gọi: Tên gọi của hộ kinh doanh được đặt đúng quy định pháp luật, cụ
thể:
+ Tên hộ kinh doanh bao gồm hai thành tố: Loại hình “Hộ kinh doanh”; Tên
riêng của hộ kinh doanh.
+ Tên riêng được viết bằng các chữ cái trong bảng chữ cái tiếng Việt, các
chữ F, J, Z, W, có thể kèm theo chữ số, ký hiệu.
+ Không sử dụng từ ngữ, ký hiệu vi phạm truyền thống lịch sử, văn hóa,
đạo đức và thuần phong mỹ tục của dân tộc để đặt tên riêng cho hộ kinh
doanh.
+ Không sử dụng các cụm từ “công ty”, “doanh nghiệp” để đặt tên hộ kinh
doanh.
+ Không được trùng với tên riêng của hộ kinh doanh đã đăng ký trong phạm
vi huyện.
- Có bộ hồ sơ hợp lệ;
- Nộp đủ lệ phí đăng ký kinh doanh.
3.2.2.2 Thủ tục đăng ký kinh doanh

Cá nhân, nhóm cá nhân hoặc người đại diện hộ gia đình lập 01 bộ hồ sơ gửi đến
Phòng Tài chính – Kế hoạch thuộc Ủy ban Nhân dân cấp huyện, nơi đặt địa điểm kinh
doanh.
Bộ hồ sơ đăng ký kinh doanh bao gồm các loại giấy tờ sau:
- Giấy đề nghị đăng ký hộ kinh doanh;
- Bản sao hợp lệ giấy tờ chứng minh nhân thân của các cá nhân tham gia hộ
kinh doanh hoặc người đại diện hộ gia đình và bản sao hợp lệ biên bản họp
nhóm cá nhân về việc thành lập hộ kinh doanh đối với trường hợp hộ kinh
doanh do một nhóm cá nhân thành lập.
Hộ kinh doanh có quyền hoạt động kinh doanh kể từ ngày được cấp Giấy chứng
nhận đăng ký hộ kinh doanh, trừ trường hợp kinh doanh các ngành, nghề kinh doanh
phải có điều kiện.
3.2.2.3 Thay đổi nội dung đăng ký hộ kinh doanh

Khi thay đổi nội dung đăng ký hộ kinh doanh, hộ kinh doanh thông báo nội dung
thay đổi với cơ quan đăng ký kinh doanh cấp huyện nơi đã đăng ký theo trình tự, thủ
tục như sau:
- Hộ kinh doanh gửi Thông báo thay đổi nội dung đăng ký hộ kinh doanh đến
cơ quan đăng ký kinh doanh cấp huyện nơi đã đăng ký.
- Cơ quan đăng ký kinh doanh cấp huyện trao Giấy biên nhận và cấp Giấy
chứng nhận đăng ký hộ kinh doanh cho hộ kinh doanh trong thời hạn 03
ngày làm việc, kể từ ngày nhận được hồ sơ hợp lệ; trường hợp hồ sơ chưa
hợp lệ hoặc tên hộ kinh doanh yêu cầu đăng ký không đúng theo quy định,
cơ quan đăng ký kinh doanh cấp huyện thông báo rõ nội dung cần sửa đổi,
bổ sung bằng văn bản cho hộ kinh doanh trong thời hạn 03 ngày làm việc,
kể từ ngày tiếp nhận hồ sơ.
- Khi được cấp Giấy chứng nhận đăng ký hộ kinh doanh mới trong trường hợp
đăng ký thay đổi nội dung đăng ký hộ kinh doanh, hộ kinh doanh phải nộp
lại Giấy chứng nhận đăng ký hộ kinh doanh cũ.
Trường hợp hộ kinh doanh chuyển địa chỉ sang quận, huyện, thị xã, thành phố
thuộc tỉnh khác nơi hộ kinh doanh đã đăng ký, hộ kinh doanh gửi hồ sơ thông báo về
việc chuyển địa chỉ đến cơ quan đăng ký kinh doanh cấp huyện nơi dự định đặt địa chỉ
mới.
3.2.3 Quyền và nghĩa vụ của hộ kinh doanh

Chủ hộ kinh doanh phải chịu trách nhiệm vô hạn trong hoạt động kinh doanh.
Trong trường hợp hộ kinh doanh được thành lập do một nhóm người hoặc do một hộ
gia đình thì những người cùng góp vốn trong nhóm thành lập phải cùng nhau liên đới
chịu trách nhiệm vô hạn về các nghĩa vụ tài sản của Hộ kinh doanh, trường hợp là Hộ
gia đình thì các thành viên đã thành niên trong cùng Hộ gia đình phải liên đới chịu
trách nhiệm vô hạn về các nghĩa vụ tài sản do chủ hộ thực hiện.
3.2.4 Tạm ngừng hoạt động kinh doanh của hộ kinh doanh
Trường hợp tạm ngừng kinh doanh từ 30 ngày trở lên, hộ kinh doanh phải thông
báo với cơ quan đăng ký kinh doanh cấp huyện nơi đã đăng ký kinh doanh và cơ quan
thuế trực tiếp quản lý ít nhất 15 ngày trước khi tạm ngừng kinh doanh. Thời gian tạm
ngừng kinh doanh không được quá 01 năm.
3.2.5 Chấm dứt hoạt động kinh doanh của hộ kinh doanh
Khi chấm dứt hoạt động kinh doanh, hộ kinh doanh phải gửi Thông báo về việc
chấm dứt hoạt động và nộp lại bản gốc Giấy chứng nhận đăng ký hộ kinh doanh cho
cơ quan đăng ký kinh doanh cấp huyện nơi đã đăng ký, đồng thời thanh toán đầy đủ
các khoản nợ, gồm cả nợ thuế và nghĩa vụ tài chính chưa thực hiện.
TÓM TẮT
1. Doanh nghiệp tư nhân là doanh nghiệp do một cá nhân làm chủ và tự chịu trách
nhiệm bằng toàn bộ tài sản của mình về mọi hoạt động của doanh nghiệp.
2. Doanh nghiệp tư nhân không được phát hành bất kỳ loại chứng khoán nào.
3. Mỗi cá nhân chỉ được quyền thành lập một Doanh nghiệp tư nhân. Chủ doanh
nghiệp tư nhân không được đồng thời là chủ hộ kinh doanh, thành viên công ty hợp
danh.
4. Doanh nghiệp tư nhân không được quyền góp vốn thành lập hoặc mua cổ phần,
phần vốn góp trong công ty hợp danh, công ty trách nhiệm hữu hạn hoặc công ty cổ
phần.
5. Hộ kinh doanh do một cá nhân hoặc một nhóm người gồm các cá nhân là công
dân Việt Nam đủ 18 tuổi, có năng lực hành vi dân sự đầy đủ, hoặc một hộ gia đình
làm chủ, chỉ được đăng ký kinh doanh tại một địa điểm, sử dụng dưới mười lao động
và chịu trách nhiệm bằng toàn bộ tài sản của mình đối với hoạt động kinh doanh.

1. Trình bày trách nhiệm về các nghĩa vụ tài sản của Chủ doanh nghiệp tư nhân
khi cho thuê và bán doanh nghiệp tư nhân?
2. Tại sao doanh nghiệp tư nhân và hộ kinh doanh không có tư cách pháp nhân?
3. Phân tích quyền và nghĩa vụ của doanh nghiệp tư nhân?
4. Phân biệt doanh nghiệp tư nhân và hộ kinh doanh.

Ngày 10/07/2015, ông An là chủ Doanh nghiệp tư nhân An Phúc đột ngột qua
đời, không có di chúc. Ông An có vợ là bà Huệ và hai người con trai là Hùng (14 tuổi)
và Khánh (17 tuổi). Sau khi ông An qua đời được 2 tuần, đại diện của Cty TNHH X đến
yêu cầu bà Huệ thực hiện hợp đồng mà ông An đã ký khi còn sống với tư cách chủ
doanh nghiệp tư nhân An Phúc, nếu không thực hiện hợp đồng thì bà phải trả lại số
tiền mà Công ty X đã ứng trước là 50 triệu đồng và lãi suất là 3%/tháng. Bà Huệ
không đồng ý với các yêu cầu trên.
Bằng quy định pháp luật hiện hành, hãy cho biết: Bà Huệ có trở thành chủ DNTN
An Phúc thay cho ông An không? Tại sao? Vụ việc trên phải giải quyết như thế nào?
BÀI 4: CÔNG TY HỢP DANH 57
BÀI 4: CÔNG TY HỢP DANH
Sau khi học xong bài này, sinh viên nắm được những vấn đề sau:
- Khái niệm, đặc điểm công ty hợp danh;
- Quy chế pháp lý của thành viên hợp danh, thành viên góp vốn.
4.1 KHÁI NIỆM, ĐẶC ĐIỂM
4.1.1 Khái niệm

Trong khi hợp danh và pháp luật về hợp danh đã ra đời từ rất sớm ở các quốc gia
trên thế giới, thì ở Việt Nam, với đặc trưng là nền kinh tế nông nghiệp, hoạt động
thương mại không phải là thế mạnh. Thương mại Việt Nam chủ yếu diễn ra ở các chợ,
tổ chức sơ xài, quan hệ kinh doanh mang tính chất gia đình. Bởi vậy, các loại hình
công ty ra đời khá muộn so với các nước trên thế giới, trong đó có công ty hợp danh.
Mô hình hợp danh xuất hiện ở Việt Nam cùng với quá trình thực dân Pháp xâm lược
nước ta vào thế kỷ XIX2. Bộ Dân luật thi hành tại các tòa Nam án Bắc kỳ 1931 gọi
công ty là các hội buôn, các hội buôn gồm có hội người và hội vốn. Hội người được
chia thành hội hợp danh (công ty hợp danh), hội hợp tư (công ty hợp vốn đơn giản),
và hội hợp lợi (công ty hợp danh)3. Hội vốn chia thành hội vô danh và hội hợp cổ. Hội
hợp danh là “hội buôn dùng một danh hiệu mà trong hội tất cả các hội viên ai nấy đều
phải xuất cả tài sản của mình, cùng nhau chịu trách nhiệm liên đới vô hạn các khoản
nợ của hội”4. Như vậy, ta có thể thấy được hội hợp danh mang các đặc trưng của công
ty hợp danh sau này.
2
Phạm Duy Nghĩa (2004), Chuyên khảo Luật kinh tế, Nxb Đại học Quốc gia Hà Nội,
tr.241-242.
3
Giáo trình Luật Thương Mại (2006), Trường Đại học Luật Hà Nội, Nxb Công an nhân
dân, tập 1, tr.114.
4
Điều 1247 Bộ Dân luật thi hành tại các tòa Nam án Bắc kỳ.
58 BÀI 4: CÔNG TY HỢP DANH
Dưới chính quyền vua Bảo Đại đã ban hành Bộ luật Thương mại Trung phần 1994.
Bộ luật này chia công ty thành công ty đối nhân và công ty đối vốn. Công ty đối nhân
gồm công ty đồng danh và công ty cấp vốn đơn giản. Tuy có sửa đổi bổ sung nhưng
về cơ bản những quy định mô hình hợp danh vẫn giống so với quy định trong Luật
Thương mại Pháp áp dụng tại việt Nam. Từ năm 1954, ở miền Bắc tiến dần từ chế độ
dân chủ nhân dân lên xã hội chủ nghĩa và vào thời gian này thì pháp luật không ghi
nhận sự tồn tại của các mô hình công ty và hợp danh. Còn ở miền Nam, Bộ luật
Thương mại Sài gòn 1972 gọi công ty là thương hội, mà thương hội bao gồm hội hợp
danh, hội hợp tư thông thường và hội trách nhiệm hữu hạn. Bộ luật này đã ghi nhận
sự tồn tại của mô hình hợp danh.
Năm 1975, miền Nam hoàn toàn giải phóng và cả nước bắt đầu xây dựng nền kinh
tế theo mô hình xã hội chủ nghĩa. Chủ trương của Nhà nước là thực hiện nền kinh tế
kế hoạch hóa tập trung, lấy kinh tế quốc doanh làm chủ đạo nên các thành phần kinh
tế ngoài quốc doanh không được thừa nhận.
Thực hiện đường lối đổi mới của Đảng, năm 1990, Luật công ty năm 1990 được
ban hành, nhưng trong Luật này không có quy định nào về hợp danh mà chỉ quy định
về mô hình Công ty trách nhiệm hữu hạn và Công ty Cổ phần. Luật Doanh nghiệp
1999 ra đời trên cơ sở tiếp thu có chọn lọc kinh nghiệm của các quốc gia trên thế giới,
đồng thời khắc phục những hạn chế của các văn bản trước đó. Một trong những điểm
mới của văn bản này là ghi nhận sự tồn tại của hai loại hình công ty mới đó là công ty
hợp danh và công ty trách nhiệm hữu hạn một thành viên. Nó đánh dấu sự trở lại của
mô hình công ty hợp danh sau một thời gian dài bị lãng quên. Luật Doanh Nghiệp
2005 đã thay thế Luật Doanh nghiệp 1999 và Luật Doanh nghiệp 2014 thay thế Luật
doanh nghiệp 2005, Luật mới đã hoàn thiện các quy đinh về công ty hợp danh, tạo
một chỗ đứng vững hơn trong môi trường pháp lý và còn có nhiều điều kiện thuận lợi
hơn cho việc phát triển loại hình công ty vốn kén chọn ngành nghề đầu tư và cả chủ
đầu tư. Như vậy, quá trình hình thành và phát triển của pháp luật về hợp danh cũng
đã thể hiện được vai trò nhất định cũng như đáp ứng được các mục đích của các chủ
đầu tư.
Theo quy định của luật doanh nghiệp năm 2014 thì không định nghĩa công ty hợp
danh là gì, tuy nhiên căn cứ vào quy định được nêu tại Điều 172 Luật doanh nghiệp
2014 thì công ty hợp danh là doanh nghiệp, trong đó: thứ nhất, phải có ít nhất 02
thành viên là chủ sở hữu chung của công ty, cùng nhau kinh doanh dưới một tên
chung (sau đây gọi là thành viên hợp danh), ngoài các thành viên hợp danh, công ty
có thể có thêm thành viên góp vốn; thứ hai, thành viên hợp danh phải là cá nhân,
chịu trách nhiệm bằng toàn bộ tài sản của mình về các nghĩa vụ của công ty; thứ ba,
thành viên góp vốn chỉ chịu trách nhiệm về các khoản nợ của công ty trong phạm vi
số vốn đã góp vào công ty5.

Từ khái niệm, thì công ty hợp danh theo Luật doanh nghiệp 2014 có những đặc
điểm sau:
Thứ nhất, công ty hợp danh có hai loại thành viên đó là thành viên hợp danh và
thành viên góp vốn, trong đó bắt buộc phải có ít nhất hai thành viên hợp danh, còn
thành viên góp vốn có thể có hoặc không tùy nhu cầu của công ty. Mỗi loại thành viên
thì có quy chế pháp lý riêng.
Thứ hai, về chế độ trách nhiệm, công ty hợp danh chịu trách nhiệm về các nghĩa
vụ của công ty bằng toàn bộ tài sản của công ty, nếu công ty không đủ tài sản để
thực hiện nghĩa vụ thì các thành viên hợp danh phải liên đới chịu trách nhiệm và chịu
trách nhiệm bằng toàn bộ tài sản của mình về nghĩa vụ của công ty. Khác với thành
viên hợp danh, thành viên góp vốn chỉ chịu trách nhiệm về các nghĩa vụ của công ty
trong pham vi số vốn đã góp vào công ty.
Thứ ba, công ty hợp danh là doanh nghiệp có tư cách pháp nhân kể từ ngày được
cấp giấy chứng nhận đăng ký doanh nghiệp.
Công ty hợp danh được ghi nhận đầu tiên trong Luật doanh nghiệp năm 1999. Luật
doanh nghiệp 1999 không thừa nhận công ty hợp danh có tư cách pháp nhân. Tuy
nhiên, Luật doanh nghiệp 2005 và hiện nay là Luật doanh nghiệp 2014 thừa nhận
công ty hợp danh có tư cách pháp nhân. Đây cũng là điểm khác biệt so với pháp luật
của các nước trên thế giới, bởi pháp luật của đa số các nước trên thế giời đều không
thừa nhận tư cách pháp nhân của công ty hợp danh.
Thứ tư, công ty hợp danh không được quyền phát hành bất kỳ loại chứng khoán
nào.
5
Điều 172 Luật doanh nghệp 2014
Khả năng huy động vốn của công ty hợp danh bị thu hẹp, công ty không được phát
hành bất kỳ loại chứng khoán nào, nếu công ty muốn huy động vốn chỉ bằng cách
tiếp nhận thành viên mới, việc góp thêm của các thành viên hiện hữu, vay của các tổ
chức tín dụng hay vay của các cá nhân, tổ chức khác và huy động vốn bằng các biện
pháp hợp pháp khác.
Theo pháp luật của một số nước trên thế giới thì công ty hợp danh không những
được quyền phát hành cổ phiếu mà còn được phát hành các loại chứng khoán được
phép để huy động vốn. Về lý luận, người mua cổ phiếu là đồng chủ sở hữu công ty
nhưng người mua trái phiếu là chủ nợ công ty, do đó việc phát hành trái phiếu không
ảnh hưởng đến tính chất đối nhân trong loại hình công ty này. Thực tế ở nước ta,
công ty hợp danh chủ yếu là các loại doanh nghiệp vừa và nhỏ cho nên việc thiếu vốn
là việc hay xảy ra. Nếu cho phép công ty được phát hành trái phiếu thì sẽ giúp cho
công huy huy động vốn một cách dễ dàng hơn, việc nới lỏng này còn thu hút nhiều
các nhà đầu tư hơn, như vậy sẽ thuận lợi cho các doanh nghiệp trong quá trình kinh
doanh.
4.2 QUY CHẾ THÀNH VIÊN CÔNG TY HỢP DANH

Luật doanh nghiệp năm 2014 quy định công ty hợp danh có hai loại thành viên là
thành viên hợp danh và thành viên góp vốn. Do hai loại thành viên này khác nhau
nên có quy chế pháp lý khác nhau.
4.2.1 Quy chế thành viên hợp danh

4.2.1.1 Xác lập tư cách thành viên hợp danh
Thành viên hợp danh là chủ sở hữu chung của công ty, cùng nhau kinh doanh dưới
một tên chung. Thành viên hợp danh là thành viên bắt buộc phải có và đóng quan
trọng nhất đối với công ty hợp danh. Tuy nhiên, không phải ai cũng có thể trở thành
thành viên hợp danh của công ty hợp danh mà phải đáp ứng các điều kiện nhất định
pháp luật đã quy định. Theo quy định của Luật doanh nghiệp 2014, thành viên hợp
danh phải đáp ứng các điều kiện sau:
Một là, thành viên hợp danh phải là cá nhân.
Đây là một trong những điều kiện tiên quyết của thành viên hợp danh trong công
ty hợp danh. Các đối tượng khác như các tổ chức, các hội, các pháp nhân…, thì không
thể trở thành thành viên hợp danh của công ty hợp danh. Trong công ty trách nhiệm
hữu hạn và công ty cổ phần thì thành viên có thể là cá nhân hay tổ chức nhưng đối
với công ty hợp danh, chỉ có cá nhân mới có thể làm thành viên hợp danh. Điều này
xuất phát từ tính chất đối nhân của công ty hợp danh. Công ty hợp danh được thành
lập xuất phát từ các yếu tố về nhân thân của các nhà đầu tư là cá nhân trên cơ sở uy
tín, danh dự, năng lực, trình độ chuyên môn của nhau… và có sự thống nhất với nhau
trong hoạt động kinh doanh.
Trước đây, theo Luật doanh nghiệp năm 1999 có quy định một điều kiện để trở
thành thành viên hợp danh đó là thành viên hợp danh phải “có trình độ chuyên môn
và uy tín nghề nghiệp”. Luật Doanh nghiệp 2005 và Luật Doanh nghiệp 2014 đã
không còn quy định về vấn đề này nhằm mục đích mở rộng tính mở cho công ty hợp
danh. Tuy nhiên, đối với một số ngành nghề kinh doanh có điều kiện mà luật chuyên
ngành điều chỉnh như luật sư, kiểm toán, công chứng… thì bắt buộc thành viên hợp
danh phải có chứng chỉ hành nghề hay các yêu cầu về chuyên môn nghiệp vụ nhất
định. Chẳng hạn, Luật Luật sư 2006 quy định thành viên của công ty luật hợp danh
bắt buộc phải là luật sư. Hay trong Luật Kiểm toán độc lập 2011, công ty hợp danh
hoạt động trong lĩnh vực kiểm toán phải có ít nhất hai thành viên hợp danh là kiểm
toán viên.
Hai là, không thuộc đối tượng bị cấm tham gia thành lập, quản lý
doanh nghiệp như quy định tại Khoản 2 Điều 18 Luật Doanh nghiệp 2014. Nếu cá
nhân nào thuộc trường hợp tại khoản 2 Điều 18 Luật doanh nghiệp 2014 thì họ sẽ
không được trở thành thành viên hợp danh của công ty hợp danh, xuất phát từ mục
tiêu đảm bảo sự an toàn cho nền kinh tế, xã hội.
Ba là, không được đồng thời làm chủ doanh nghiệp tư nhân hoặc làm
thành viên hợp danh của công ty hợp danh khác, trừ trường hợp được sự
đồng ý của các thành viên hợp danh còn lại6.
Theo quy định của Luật doanh nghiệp 2014 thì tư cách thành viên hợp danh có thể
được xác lập trong các trường hợp sau:
Thứ nhất, tham gia thành lập công ty hợp danh.
6
Khoản 1 Điều 175 Luật doanh nghiệp 2014.
Nhân tố quan trọng nhất khi thành lập một công ty đó là vốn. Khi công ty thành
lập, nguồn vốn góp của của thành viên sẽ giúp cho doanh nghiệp tồn tại và phát
triển. Nhà đầu tư tiến hành thủ tục thành lập công ty hợp danh thì song song với việc
chuyển quyền sở hữu tài sản của mình vào công ty thì họ đồng thời xác lập cho mình
một tư cách mới đó là thành viên hợp danh của công ty hợp danh.
Thứ hai, gia nhập công ty hợp danh khi công ty tiếp nhận thành viên
mới và việc tiếp nhận được Hội đồng thành viên chấp thuận 7.
Một công ty muốn mở rộng hoạt động sản xuất kinh doanh thì cần phải có nguồn
vốn lớn, việc tăng thêm vốn điều lệ có thể thực hiện bằng các cách thức như tăng
phần vốn góp của các thành viên, điều chỉnh tăng vốn điều lệ tương ứng với giá trị tài
sản tăng lên của công ty, tiếp nhận thêm thành viên mới. Trong trường hợp tiếp nhận
thành viên mới, thành viên hợp danh phải nộp đủ số vốn cam kết góp vào công ty
trong thời hạn 15 ngày kể từ ngày được chấp thuận, trừ trường hợp Hội đồng thành
viên quyết định thời hạn khác. Mặt khác, thành viên hợp danh mới phải cùng liên đới
chịu trách nhiệm bằng toàn bộ tài sản của mình đối với các khoản nợ và nghĩa vụ tài
sản khác của công ty, trừ trường hợp thành viên đó và các thành viên còn lại có thoả
thuận khác.
Tuy nhiên, cũng cần lưu ý rằng việc tiếp nhận thêm thành viên mới trong công ty
hợp danh là một sự kiện khá quan trọng với loại hình công ty này, bởi yếu tố quan
trọng để hình thành nên công ty hợp danh chính là sự tin tưởng cũng như năng lực và
phẩm chất của các thành viên, do đó, việc tiếp nhận cần phải được Hội đồng thành
viên chấp nhận. Nếu Điều lệ công ty không quy định khác thì việc tiếp nhận thành
viên mới phải được ít nhất ba phần tư tổng số thành viên hợp danh chấp thuận8.
Thứ ba, thừa kế phần vốn góp của thành viên hợp danh, trong trường
hợp này, người thừa kế có thể trở thành thành viên hợp danh của công ty hợp danh
nếu được Hội đồng thành viên chấp thuận9.
Khi thành viên hợp danh chết thì người thừa kế của người đó được hưởng phần giá
trị tài sản tại công ty sau khi đã trừ đi phần nợ thuộc trách nhiệm của thành viên đó.
Người thừa kế không đương nhiên là thành viên hợp danh của công ty, mà chỉ trở
7
Điều 181 Luật doanh nghiệp 2014.
8
9
Điểm h Khoản 1 Điều 176 Luật doanh nghiệp 2014.
thành thành viên hợp danh khi được Hội đồng thành viên chấp thuận. Nếu được Hội
đồng thành viên chấp thuận trở thành thành viên hợp danh thì thành viên này cũng
phải không thuộc đối tượng bị cấm thành lập và quản lý doanh nghiệp tại khoản 2
Thứ tư, nhận chuyển nhượng phần vốn góp của thành viên hợp dan h.
Trong trường hợp này, người nhận chuyển nhượng có trở thành thành viên hợp
danh hay không là do Hội đồng thành viên quyết định. Các thành viên hợp danh còn
lại sẽ cân nhắc đến yếu tố nhân thân của người nhận chuyển nhượng, xem họ có đủ
các điều kiện về nhân thân như trình độ chuyên môn, uy tín… để có thể tiếp nhận họ
trở thành thành viên hợp danh của công ty hợp danh hay không, đồng thời không
thuộc trường hợp bị cấm thành lập và quản lý doanh nghiệp tại khoản 2 Điều 18 Luật
Theo quy định tại Luật doanh nghiệp 2014 và Luật doanh nghiệp 2005 thì thành
viên hợp danh mới phải cùng liên đới chịu trách nhiệm bằng toàn bộ tài sản của mình
về mọi khoản nợ và nghĩa vụ tài sản khác của công ty, kể cả nghĩa vụ phát sinh trước
khi trở thành thành viên hợp danh, trừ trường hợp thành viên hợp danh mới và các
thành viên còn lại có thỏa thuận khác. Quy định này khác với quy định trước đây tại
Nghi định 03/2000/NĐ-CP hướng dẫn thi hành Luật doanh nghiệp 1999; theo đó
thành viên hợp danh mới chủ chịu trách nhiệm đối với các nghĩa vụ phát sinh sau khi
đăng ký thành viên đó với Cơ quan đăng ký kinh doanh. Tuy nhiên, giới hạn như vậy
trở nên khó xác định hơn khi công ty hoạt động kinh doanh mang tính chất liên tục và
kết nối.
4.2.1.2 Chấm dứt tư cách thành viên hợp danh

Theo quy định của Luật doanh nghiệp 2014, thành viên hợp danh có thể chấm dứt
tư cách thành viên của công ty bằng nhiều hình thức khác nhau. Theo đó, tư cách
thành viên hợp danh chấm dứt trong các trường hợp sau:
Thứ nhất, thành viên hợp danh tự nguyện rút vốn khỏi công ty 10.
Đối với thành viên công ty trách nhiệm hữu hạn, cổ đông công ty cổ phần, Luật
doanh nghiệp 2014 không quy định cho họ quyền rút vốn trực tiếp ra khỏi công ty mà
10
Điểm a Khoản 1 Điều 180 Luật doanh nghiệp 2014.
chỉ có thể chuyển nhượng, yêu cầu công ty mua lại vốn góp trong một số trường hợp,
yêu cầu công ty hoàn lại vốn góp. Còn đối với thành viên hợp danh, Luật doanh
nghiệp 2014 lại cho họ quyền rút vốn trực tiếp khỏi công ty. Tuy nhiên, do tính đối
nhân của công ty nên pháp luật đặt ra điều kiện khá “khắt khe” đó là phải được 3/4
tổng số thành viên hợp danh chấp nhận hoặc một mức khác do Điều lệ công ty quy
định. Trường hợp này, thành viên muốn rút vốn khỏi công ty phải thông báo bằng văn
bản yêu cầu rút vốn chậm nhất 06 tháng trước ngày rút vốn và chỉ được rút vốn vào
thời điểm kết thúc năm tài chính và báo cáo tài chính của năm tài chính đó đã được
thông qua11.
Ở góc độ nghĩa vụ tài sản đối với bên thứ ba, việc rút vốn khỏi công ty của một
thành viên hợp danh sẽ dẫn đến việc làm giảm vốn điều lệ của công ty, ảnh hưởng
trực tiếp đến khả năng thực hiện các nghĩa vụ tài sản của công ty. Cho nên, pháp luật
doanh nghiệp đã phần nào hạn chế những trường hợp thông đồng giữa các thành viên
hợp danh nhằm hạn chế việc thực hiện nghĩa vụ tài sản với chủ nợ bằng cách quy
định ràng buộc trách nhiệm của thành viên hợp danh khi rút vốn, theo đó trong thời
hạn 02 năm kể từ ngày chấm dứt tư cách thành viên hợp danh thì thành viên đó vẫn
phải liên đới chịu trách nhiệm bằng toàn bộ tài sản của mình đối với các khoản nợ của
công ty đã phát sinh trước ngày chấm dứt tư cách thành viên12.
Thứ hai, thành viên hợp danh chết, bị Tòa án tuyên bố là mất tích,
hạn chế năng lực hành vi dân sự hoặc mất năng lực hành vi dân sự 13.
Đối với thành viên hợp danh chết, đây là trường hợp chấm dứt tư cách thành viên
một cách đương nhiên của tất cả các loại thành viên công ty. Trong trường hợp này,
người thừa kế của thành viên được hưởng phần giá trị tài sản tại công ty sau khi đã
trừ đi phần nợ thuộc trách nhiệm của thành viên đó. Người thừa kế có thể trở thành
thành viên hợp danh nếu được Hội đồng thành viên chấp thuận.
Đối với trường hợp thành viên hợp danh bị Tòa án tuyên bố là mất tích, hạn chế
năng lực hành vi dân sự hoặc mất năng lực hành vi dân sự. Đối với thành viên công ty
trách nhiệm hữu hạn, cổ đông công ty cổ phần, thành viên góp vốn của công ty hợp
11
12
13
Điểm b Khoản 1 Điều 180 Luật doanh nghiệp 2014.
danh trong trường hợp bị Tòa án tuyên bố là mất tích, hạn chế năng lực hành vi dân
sự hoặc mất năng lực hành vi dân sự cũng không dẫn đến chấm dứt tư cách thành
viên công của họ. Bởi lẽ, khác với thành viên hợp danh, các loại thành viên này là
những loại thành viên mà yếu tố vốn góp là quan trọng nhất, do vậy khi họ rơi vào
những trường hợp trên cũng sẽ không ảnh hưởng đến phần vốn góp của họ trong
công ty. Còn đối với thành viên hợp danh, như đã nói, ở họ yếu tố nhân thân là đặc
biệt quan trọng, nên nếu vì lý do nào đó mà yếu tố nhân thân không còn được đảm
bảo thì sự tham gia vào công ty hợp danh của họ sẽ không còn ý nghĩa. Như vậy,
trường hợp này thì phần vốn góp của thành viên đó được hoàn trả công bằng và thỏa
đáng.
Thứ ba, thành viên hợp danh bị khai trừ khỏi công ty 14.
Khác với các trường hợp ở trên, tư cách thành viên chấm dứt có thể do bị Hội đồng
thành viên khai trừ, xuất phát từ lỗi của thành viên đó đối với công ty. Có thể nói, chỉ
trong công ty hợp danh mới đặt ra vấn đề khai trừ thành viên. Vấn đề khai trừ thành
viên không tìm thấy trong các loại hình công ty khác. Thành viên hợp danh bị khai trừ
khỏi công ty trong các trường hợp sau đây:
+ Không có khả năng góp vốn hoặc không góp vốn như đã cam kết sau khi
công ty đã có yêu cầu lần thứ hai.
+ Vi phạm quy định về hạn chế quyền đối với thành viên hợp danh do pháp luật
quy định15.
+ Tiến hành công việc kinh doanh không trung thực, không cẩn trọng hoặc có
hành vi không thích hợp khác gây thiệt hại nghiêm trọng đến lợi ích của công ty và
các thành viên khác.
+ Không thực hiện đúng các nghĩa vụ của thành viên hợp danh.
Trách nhiệm của thành viên hợp danh sau khi bị khai trừ cũng tương tự như trường
hợp tự nguyện rút vốn khỏi công ty, đó là phải liên đới chịu trách nhiệm bằng toàn bộ
tài sản của mình đối với các khoản nợ của công ty phát sinh trước ngày chấm dứt tư
14
Điểm c Khoản 1 Điều 180 Luật doanh nghiệp 2014.
15
cách thành viên hợp danh trong thời hạn hai năm, kể từ ngày chấm dứt tư cách thành
viên hợp danh16.
Thứ tư, thành viên hợp danh chuyển toàn bộ phần vốn góp cho người
khác nếu được sự chấp nhận của các thành viên hợp danh còn lại .
Thứ năm, khi công ty hợp danh bị giải thể, phá sản.
Thứ sáu, các trường hợp khác do Điều lệ công ty quy định.
Điều đáng chú ý về trách nhiệm của thành viên kể từ ngày chấm dứt tư cách thành
viên hợp danh đó là trong thời hạn hai năm kể từ ngày chấm dứt tư cách thành viên
hợp danh do tự nguyện rút vốn khỏi công ty hoặc do bị khai trừ khỏi công ty, người
đó vẫn phải liên đới chịu trách nhiệm bằng toàn bộ tài sản của mình đối với các khoản
nợ của công ty đã phát sinh trước ngày chấm dứt tư cách thành viên. Các trường hợp
chấm dứt tư cách thành viên hợp danh còn lại sẽ giải phóng trách nhiệm của thành
viên hợp danh đó về các khoản nợ của công ty tại thời điểm xảy ra sự kiện chấm dứt.
Bởi vì, hai trường hợp chấm tư cách thành viên này đều xuất phát từ ý chí chủ quan
của thành viên đó, chứ không phải là những sự kiện có tính khách quan như các
trường hợp chấm dứt tư cách thành viên còn lại.
4.2.1.3 Quyền và nghĩa vụ của thành viên hợp danh

Quyền của thành viên hợp danh được quy định tại Khoản 1 Điều 176 Luật doanh
nghiệp 2014, gồm những quyền cơ bản sau:
+ Quyền tham gia họp, thảo luận và biểu quyết về các vấn đề của công ty; mỗi
thành viên hợp danh có một phiếu biểu quyết hoặc có số phiếu biểu quyết khác quy
định tại Điều lệ công ty;
+ Nhân danh công ty tiến hành hoạt động kinh doanh các ngành, nghề kinh doanh
của công ty; đàm phán và ký kết hợp đồng, thỏa thuận hoặc giao ước với những điều
kiện mà thành viên hợp danh đó cho là có lợi nhất cho công ty;
+ Sử dụng con dấu, tài sản của công ty để hoạt động kinh doanh các ngành, nghề
kinh doanh của công ty; trường hợp ứng trước tiền của mình để thực hiện công việc
kinh doanh của công ty thì có quyền yêu cầu công ty hoàn trả lại cả số tiền gốc và lãi
theo lãi suất thị trường trên số tiền gốc đã ứng trước;
16
+ Yêu cầu công ty bù đắp thiệt hại từ hoạt động kinh doanh trong thẩm quyền nếu
thiệt hại đó xảy ra không phải do sai sót cá nhân của chính thành viên đó;
+ Yêu cầu công ty, thành viên hợp danh khác cung cấp thông tin về tình hình kinh
doanh của công ty; kiểm tra tài sản, sổ kế toán và các tài liệu khác của công ty khi
xét thấy cần thiết;
+ Được chia lợi nhuận tương ứng với tỷ lệ vốn góp hoặc theo thỏa thuận quy định
tại điều lệ công ty;
+ Quyền rút khỏi công ty bằng việc định đoạt phần vốn góp của mình thông qua
giao dịch chuyển nhượng, tặng cho và để thừa kế;
+ Khi công ty giải thể hoặc phá sản, được chia một phần giá trị tài sản còn lại theo
tỷ lệ góp vốn vào công ty nếu Điều lệ công ty không quy định một tỷ lệ khác;
+ Quyền yêu cầu triệu tập họp Hội đồng thành viên để thảo luận và quyết định
công việc kinh doanh của công ty;
+ Các quyền khác theo quy định của pháp luật và Điều lệ công ty.
Xuất phát từ chế độ trách nhiệm liên đới và vô hạn của thành viên hợp danh mà
Luật doanh nghiệp 2014 quy định thành viên hợp danh có quyền quản lý công ty, có
quyền đại diện công ty tiến hành các hoạt động kinh doanh nhân danh của công ty.
Trong khi đó, công ty cổ phần và công ty trách nhiệm hữu hạn thì chỉ có một hoặc
một số người đại diện theo pháp luật. Quy định này xuất phát từ hai lý do: thứ nhất,
thành viên hợp danh chịu trách nhiệm vô hạn và liên đới về nghĩa vụ tài chính phát
sinh đối với công ty; thứ hai, về cơ bản, điểm khác biệt giữa công ty hợp danh và các
loại hình công ty khác là mức độ gắn kết giữa các thành viên hợp danh cao hơn rất
nhiều so với thành viên hay cổ đông công ty khác.
Như vậy, có thể thấy rằng thành viên hợp danh trong công ty hợp danh có quyền
từ việc điều hành, quản lý công ty, sử dụng tài sản của công ty vào việc kinh doanh
nhân danh công ty đến những việc nội bộ khác của công ty. Luật doanh nghiệp 2014
quy định cho thành viên hợp danh có các quyền của một chủ công ty thực sự. Đi đôi
với quyền đó là một trách nhiệm liên đới và vô hạn mà thành viên hợp danh phải gách
vác khi thực hiện các hoạt động kinh doanh nhân danh công ty. Thành viên hợp danh
chịu trách nhiệm về các hoạt động công ty kể từ khi đăng ký vào danh sách thành
viên công ty, bất kể thành viên đó có trực tiếp tham gia hay không.
Theo quy định tại Khoản 2 Điều 176 Luật Doanh nghiệp 2014, thành viên hợp danh
trong công ty hợp danh có các nghĩa vụ cơ bản sau:
+ Tiến hành quản lý và thực hiện công việc kinh doanh một cách trung thực, cẩn
trọng và tốt nhất bảo đảm lợi ích hợp pháp tối đa cho công ty và tất cả thành viên.
+ Bồi thường thiệt hại trong trường hợp tiến hành quản lý và hoạt động kinh
doanh của công ty trái quy định của pháp luật, điều lệ công ty và quyết định của Hội
đồng thành viên gây thiệt hại cho công ty.
+ Không được sử dụng tài sản của công ty để tư lợi hoặc phục vụ lợi ích của tổ
chức, cá nhân khác.
+ Hoàn trả cho công ty số tiền, tài sản đã nhận và bồi thường thiệt hại gây ra đối
với công ty trong trường hợp nhân danh công ty, nhân danh cá nhân hoặc nhân danh
người khác để nhận tiền hoặc tài sản khác từ hoạt động kinh doanh các ngành nghề
đã đăng ký của công ty mà không đem nộp cho công ty. Ngoài ra, phải bồi thường
cho công ty nếu gây ra thiệt hại. Đây là một quy định hợp lý, xuất phát từ mục đích
bảo vệ lợi ích chính đáng của công ty, tránh trường hợp thành viên hợp danh lạm
dụng quyền nhân danh công ty tiến hành hoạt động kinh doanh để trục lợi.
+ Chịu lỗ tương ứng với phần vốn góp vào công ty hoặc theo thỏa thuận quy định
tại điều lệ công ty trong trường hợp công ty kinh doanh bị lỗ.
+ Định kỳ hàng tháng báo cáo trung thực, chính xác bằng văn bản về tình hình và
kết quả kinh doanh của mình với công ty; cung cấp thông tin về tình hình và kết quả
kinh doanh của mình cho thành viên có yêu cầu;
+ Liên đới chịu trách nhiệm thanh toán hết số nợ còn lại của công ty nếu tài sản
của công ty không đủ để trang trải số nợ của công ty.
Với những quyền và nghĩa vụ kể trên, có thể thấy rằng sự liên kết của các thành
viên hợp danh trong công ty hợp danh suy cho cùng là sự kết hợp về hoạt động kinh
doanh, về trách nhiệm giữa các cá nhân kinh doanh. Theo đó, mỗi thành viên hợp
danh đều có quyền chủ động, tích cực tiến hành các hoạt động kinh doanh nhân danh
công ty, là người đại diện cho công ty trong giao dịch với đối tác, trực tiếp quản lý, sử
dụng tài sản của công ty... Hoạt động của công ty được thể hiện thông qua vai trò
quản trị của từng thành viên hợp danh. Từ những hành vi kinh doanh cụ thể của
mình, các thành viên hợp danh có thể đem lại lợi nhuận hoặc gây ra trách nhiệm tài
sản cho công ty. Thế nên, thực tế cho thấy, các doanh nhân chỉ liên kết với nhau
trong công ty hợp danh khi họ thực sự tin tưởng về nhân thân, năng lực của nhau.
4.2.2 Quy chế thành viên góp vốn

4.2.2.1 Xác lập tư cách thành viên góp vốn
Thành viên góp vốn của công ty hợp danh là thành viên có thể có hoặc không có
trong công ty hợp danh. Khác với thành viên hợp danh bắt buộc phải là cá nhân thì
thành viên góp vốn có thể tổ chức hoặc cá nhân. Như vậy, phạm vi đối tượng có thể
trở thành thành viên góp vốn của công ty hợp danh rộng hơn rất nhiều so với thành
viên hợp danh. Để trở thành thành viên góp vốn phải đáp ứng những điều kiện sau:
+ Điều kiện 1: Thành viên góp vốn có thể là pháp nhân hoặc là cá nhân.
+ Điều kiện 2: Không thuộc trường hợp bị cấm góp vốn vào doanh nghiệp theo
khoản 3 Điều 18 Luật doanh nghiệp 2014. Thành viên góp vốn không được quản lý
công ty hợp danh, do vậy họ có thể thuộc trường hợp cấm thành lập và quản lý doanh
nghiệp17, miễn là họ không thuộc các trường hợp cấm góp vốn vào doanh nghiệp.
Theo quy định của Luật Doanh nghiệp 2014, nhà đầu tư có thể xác lập tư cách
thành viên góp vốn bằng các cách thức sau:
+ Tham gia góp vốn để thành lập công ty;
+ Gia nhập công ty khi công ty tiếp nhận thành viên mới. Việc tiếp nhận thêm
thành viên góp vốn mới phải được Hội đồng thành viên chấp nhận18. Nếu như người
thừa kế của thành viên hợp danh chỉ có thể trở thành thành viên hợp danh nếu được
Hội đồng thành viên chấp thuận, thì người thừa kế của thành viên góp vốn sẽ đương
nhiên trở thành thành viên công ty mà không quan tâm đến ý kiến của Hội đồng
thành viên. Bởi lẽ, thành viên hợp danh là những người được coi trọng về yếu tố nhân
thân, là người quản lý và đại diện cho công ty, do đó người nào trở thành thành viên
hợp danh phải được Hội đồng thành viên xem xét cẩn trọng. Còn các thành viên góp
17
18
vốn thì ngược lại, họ không có quyền như thành viên hợp danh và yếu tố nhân thân
của họ không quan trọng đối với công ty hợp danh.
+ Nhận chuyển nhượng phần vốn góp từ thành viên góp vốn của công ty19;
+ Được thừa kế, được tặng cho; trường hợp chết thì người thừa kế thay thế
thành viên đã chết trở thành thành viên góp vốn của công ty20;
+ Các trường hợp khác theo quy định của pháp luật và Điều lệ của công ty.
4.2.2.2 Chấm dứt tư cách thành viên góp vốn

Do chịu trách nhiệm hữu hạn trong phạm vi số vốn góp vào công ty nên việc xác
lập hay chấm dứt tư cách thành viên góp vốn cũng đơn giản hơn nhiều so với thành
viên hợp danh. Theo quy định của Luật doanh nghiệp 2014, có nhiều hình thức khác
nhau để chấm dứt tư cách thành viên góp vốn, bao gồm:
+ Thành viên góp vốn là cá nhân chết, thành viên góp vốn tặng cho toàn bộ phần
vốn góp của mình cho người khác;
+ Thành viên góp vốn bị khai trừ khỏi công ty theo quyết định của Hội đồng thành
viên21;
+ Thành viên góp vốn chuyển nhượng toàn bộ phần vốn góp của mình tại công ty
cho người khác, không cần sự chấp thuận của Hội đồng thành viên;
+ Các hình thức khác theo quy định của pháp luật và điều lệ công ty.
Như vậy, việc xác lập và chấm dứt tư cách thành viên góp vốn không bị ràng buộc
các điều kiện khắt khe như đối với thành viên hợp danh.
4.2.2.3 Quyền và nghĩa vụ của thành viên góp vốn

Phạm vi quyền của thành viên góp vốn hạn chế hơn so với thành viên hợp danh,
đặc biệt là thành viên góp vốn không được quyền quản lý công ty, tương ứng với hạn
chế này là giới hạn trách nhiệm của thành viên góp vốn. Nội dung quyền của thành
19
Điểm d Khoản 1 Điều 182 Luật doanh nghiệp 2014.
20
Điểm e Khoản 1 Điều 182 Luật doanh nghiệp 2014.
21
viên góp vốn chủ yếu xoay quanh phần vốn góp của thành viên đó trong công ty. Cụ
thể, Điều 182 Luật Doanh nghiệp 2014 quy định những quyền sau đây:
+ Tham gia họp, thảo luận và biểu quyết tại Hội đồng thành viên về việc sửa đổi,
bổ sung Điều lệ công ty, sửa đổi, bổ sung các quyền và nghĩa vụ của thành viên góp
vốn, về tổ chức lại và giải thể công ty và các nội dung khác của Điều lệ công ty có liên
quan trực tiếp đến quyền và nghĩa vụ của họ.
Về quyền biểu quyết tại Hội đồng thành viên, nếu như thành viên hợp danh có
quyền tham gia họp, thảo luận và biểu quyết về tất cả các vấn đề của công ty, thì
quyền này của thành viên góp vốn bị hạn chế hơn rất nhiều, thành viên góp vốn chỉ
được tham gia họp, thảo luận và biểu quyết tại Hội đồng thành viên về một số vấn đề
như: việc sửa đổi, bổ sung Điều lệ công ty, sửa đổi, bổ sung các quyền và nghĩa vụ
của thành viên góp vốn, về tổ chức lại và giải thể công ty và các nội dung khác của
Điều lệ công ty có liên quan trực tiếp đến quyền và nghĩa vụ của họ.
+ Được chia lợi nhuận hằng năm tương ứng với tỷ lệ vốn góp trong vốn điều lệ của
công ty;
+ Được cung cấp báo cáo tài chính hằng năm của công ty; có quyền yêu cầu Chủ
tịch Hội đồng thành viên, thành viên hợp danh cung cấp đầy đủ và trung thực các
thông tin về tình hình và kết quả kinh doanh của công ty; xem xét sổ kế toán, biên
bản, hợp đồng, giao dịch, hồ sơ và tài liệu khác của công ty;
+ Định đoạt phần vốn góp của mình bằng cách chuyển nhượng, để thừa kế, tặng
cho, thế chấp, cầm cố và các hình thức khác theo quy định của pháp luật và Điều lệ
công ty; trường hợp chết thì người thừa kế thay thế thành viên đã chết trở thành
thành viên góp vốn của công ty;
+ Nhân danh cá nhân hoặc nhân danh người khác tiến hành kinh doanh các
ngành, nghề kinh doanh của công ty;
+ Các quyền khác theo quy định của pháp luật và Điều lệ công ty.
Theo quy định của Luật Doanh nghiệp 2014, cụ thể tại khoản 2 Điều 182, thành
viên góp vốn có các nghĩa vụ sau:
+ Chịu trách nhiệm về các khoản nợ và nghĩa vụ tài sản khác của công ty trong
phạm vi số vốn đã cam kết góp;
+ Không được tham gia quản lý công ty, không được tiến hành công việc kinh
doanh nhân danh công ty;
+ Tuân thủ Điều lệ, nội quy công ty và quyết định của Hội đồng thành viên;
+ Các nghĩa vụ khác theo quy định của pháp luật và Điều lệ công ty.
4.3 CƠ CẤU TỔ CHỨC, QUẢN LÝ CÔNG TY HỢP DANH

Công ty hợp danh có cấu trúc quản trị đơn giản, bao gồm Hội đồng thành viên và
Tổng giám đốc hoặc Giám đốc. Cấu trúc này phù hợp với tính chất quản lý, điều hành
trực tiếp của các thành viên hợp danh trong công ty. Công ty hợp danh không bắt
buộc phải có Ban kiểm soát hay kiểm soát viên.
4.3.1 Hội đồng thành viên

Về thành phần, Hội đồng thành viên là cơ quan có quyền lực cao nhất của công ty
hợp danh, thể hiện qua quyền được quyết định tất cả công việc kinh doanh của công
ty. Hội đồng thành viên bao gồm tất cả thành viên hợp lại, đứng đầu là Chủ tịch Hội
đồng thành viên, được Hội đồng thành viên bầu từ các thành viên hợp danh, Chủ tịch
Hội đồng thành viên đồng thời kiêm Giám đốc hoặc Tổng giám đốc nếu Điều lệ công
ty không có quy định khác22. Hội đồng thành viên bao gồm tất cả các thành viên hợp
lại tức là bao gồm tất cả thành viên hợp danh và thành viên góp vốn trong công ty.
Về chức năng, Hội đồng thành viên có quyền quyết định tất cả công việc kinh
doanh của công ty.
Theo Luật doanh nghiệp 2014, Chủ tịch Hội đồng thành viên có thể triệu tập họp
Hội đồng thành viên khi xét thấy cần thiết hoặc theo yêu cầu của thành viên hợp
danh. Thành viên hợp danh có quyền yêu cầu triệu tập họp Hội đồng thành viên để
thảo luận và quyết định công việc kinh doanh của công ty. Thành viên yêu cầu triệu
tập họp phải chuẩn bị nội dung, chương trình và tài liệu họp. Trường hợp Chủ tịch Hội
đồng thành viên không triệu tập họp theo yêu cầu của thành viên hợp danh thì thành
viên đó triệu tập họp Hội đồng thành viên. Chủ tịch Hội đồng thành viên hoặc thành
viên yêu cầu triệu tập họp chủ toạ cuộc họp23.
22
23
Tùy thuộc vào vấn đề biểu quyết mà quyết định của Hội đồng thành viên được
thông qua dựa trên các tỷ lệ biểu quyết khác nhau. Biểu quyết của Hội đồng thành
viên công ty hợp danh là biểu quyết theo thành viên mà không theo vốn góp, cụ thể:
Biểu quyết của Hội đồng thành viên đối với các vấn đề được quy định tại khoản 3
Điều 177 Luật doanh nghiệp 2014 phải được ít nhất ba phần tư tổng số thành viên
hợp danh tán thành trong trường hợp Điều lệ công ty không có quy định khác, đó là
các vấn đề:
+ Phương hướng phát triển công ty;
+ Sửa đổi, bổ sung Điều lệ công ty;
+ Tiếp nhận thêm thành viên hợp danh mới;
+ Chấp nhận thành viên hợp danh rút khỏi công ty hoặc quyết định khai trừ thành
viên;
+ Quyết định dự án đầu tư;
+ Quyết định việc vay và huy động vốn dưới hình thức khác, cho vay với giá trị
bằng hoặc lớn hơn 50% vốn điều lệ của công ty, trừ trường hợp Điều lệ công ty quy
định một tỷ lệ khác cao hơn;
+ Quyết định mua, bán tài sản có giá trị bằng hoặc lớn hơn vốn điều lệ của công
ty, trừ trường hợp Điều lệ công ty quy định một tỷ lệ khác cao hơn;
+ Quyết định thông qua báo cáo tài chính hằng năm, tổng số lợi nhuận được chia
và số lợi nhuận chia cho từng thành viên;
+ Quyết định giải thể công ty.
Các vấn đề nêu trên là các vấn đề quan trọng, ảnh hưởng đến sự tồn tại và phát
triển của công ty hợp danh, ảnh hưởng trực tiếp đến lợi ích của tất cả các thành viên
tham gia vào công ty nên tỷ lệ thông qua ít nhất là ba phần tư tổng số thành viên hợp
danh chấp thuận. Những vấn đề không thuộc khoản 3 Điều 177 Luật doanh nghiệp
2014 được thông qua nếu có ít nhất hai phần ba tổng số thành viên hợp danh tán
thành và tỷ lệ cụ thể do Điều lệ công ty quy định24. Thành viên góp vốn cũng nằm
trong Hội đồng thành viên, nhưng chỉ được quyền biểu quyết các nội dung sau: i) sửa
24
đổi, bổ sung Điều lệ công ty; ii) sửa đổi, bổ sung các quyền và nghĩa vụ của thành
viên góp vốn; iii) về tổ chức lại và giải thể công ty; iv) các nội dung khác của Điều lệ
công ty có liên quan trực tiếp đến quyền và nghĩa vụ của họ. Nhìn chung, quyền biểu
quyết của thành viên góp vốn rất hạn chế, chỉ được thực hiện quyền này khi có liên
quan đến lợi ích của họ trong công ty. Quyền biểu quyết của thành viên góp vốn được
thực hiện theo quy định tại Luật doanh nghiệp 2014 và Điều lệ công ty.
Cách thức để thông qua quyết định của Hội đồng thành viên tại cuộc họp là dựa
trên số phiếu phiếu biểu quyết nhưng điều kiện để thông qua quyết định là dựa trên
số thành viên hợp danh chấp thuận. Như vậy, nếu trường hợp Điều lệ công ty hợp
danh có quy định về “số phiếu biểu quyết khác” thì lúc này quyết định của Hội đồng
thành viên được thông qua không thể dựa trên số thành viên hợp danh mà phải dựa
trên số phiếu biểu quyết.
4.3.2 Giám đốc/Tổng giám đốc

Trong điều hành hoạt động kinh doanh của công ty, thành viên hợp danh phân
công nhau đảm nhiệm các chức danh quản lý và kiểm soát công ty. Chủ tịch hội đồng
thành viên kiêm Giám đốc/Tổng giám đốc công ty (nếu Điều lệ công ty không có quy
định khác) và phải là thành viên hợp danh. Như vậy, quản lý trong công ty hợp danh
là cách thức quản lý theo kiểu tự quản. Khác với các loại hình doanh nghiệp khác,
Giám đốc/Tổng giám đốc công ty hợp danh không thể được thuê từ bên ngoài mà phải
là do một trong các thành viên hợp danh đảm nhận, bởi việc quản lý điều hành công
ty là do các thành viên hợp danh tiến hành trên cơ sở sự tin tưởng lẫn nhau về uy tín,
trình độ của nhau, do vậy các chức danh này không thể giao cho người không phải là
thành viên hợp danh, càng không thể giao cho người ngoài công ty.
Giám đốc/Tổng giám đốc công ty có quyền quản lý, điều hành hoạt động kinh
doanh của công ty với tư cách là thành viên hợp danh; quyền tổ chức và điều hành
các cuộc họp của hội đồng thành viên… Các thành viên hợp danh phải tự phân công
đảm nhiệm các chức trách quản lý trong công ty, có thể cùng nhau thỏa thuận của
Giám đốc/Tổng giám đốc, nhưng thành viên hợp danh được cử làm Giám đốc/Tổng
giám đốc không có quyền cao hơn các thành viên hợp danh khác mà chỉ là làm nhiệm
vụ phân công, phối hợp, điều hòa công viêch của cá thành viên hợp danh, điều hành
công ty theo sự phân công hoặc ủy quyền của tất cả các thành viên hợp danh. Tuy
nhiên, cần lưu ý rằng tất cả các thành viên hợp danh đều là người đại diện theo pháp
luật của công ty hợp danh trong việc thực hiện các hoạt động kinh doanh, nhưng
trong quan hệ tố tụng, thì chỉ có thể là Chủ tịch Hội đồng thành viên, Giám đốc hoặc
Tổng giám đốc đại diện cho công ty với tư cách là bị đơn hoặc nguyên đơn trong các
vụ kiện, tranh chấp thương mại hoặc các tranh chấp khác, đại diện cho công ty trong
quan hệ với cơ quan nhà nước25.
4.4 CHẾ ĐỘ TÀI CHÍNH CỦA CÔNG TY HỢP DANH
4.4.1 Vấn đề góp vốn của thành viên công ty

Theo Luật doanh nghiệp 2014, vốn điều lệ là tổng giá trị tài sản do các thành viên
đã góp hoặc cam kết góp khi thành lập công ty hợp danh. Xuất phát từ những đặc
điểm về thành viên công ty mà kéo theo đặc điểm về vốn góp. Trong công ty hợp
danh có thể có 2 loại thành viên khác nhau và tồn tại hai chế độ trách nhiệm khác
nhau:
+ Đối với thành viên hợp danh: nếu không góp đủ và đúng hạn số vốn đã cam
kết gây thiệt hại cho công ty phải chịu trách nhiệm bồi thường thiệt hại cho công ty.
+ Đối với thành viên góp vốn: số vốn chưa góp đủ được coi là khoản nợ của
thành viên đó đối với công ty. Trong trường hợp này, thành viên góp vốn có liên quan
có thể bị khai trừ khỏi công ty theo quyết định của Hội đồng thành viên.
Như vậy, việc không thực hiện đúng nghĩa vụ góp vốn đã cam kết thì hệ quả pháp
lý có thể xảy ra với thành viên hợp danh và thành viên góp vốn có sự khác nhau. Cụ
thể là: thứ nhất, đối với thành viên hợp danh, nếu lần thứ nhất, thành viên hợp danh
không góp đủ và đúng hạn, đến lần thứ hai, công ty có yêu cầu thành viên hợp danh
đó thực hiện cam kết góp vốn nhưng vẫn không có khả năng góp vốn hoặc không góp
vốn như đã cam kết thì thành viên hợp danh này có thể bị khai trừ khỏi công ty theo
quyết định của Hội đồng thành viên; thứ hai, đối với thành viên góp vốn, nếu không
góp đủ và đúng hạn số vốn đã cam kết thì có thể bị khai trừ khỏi công ty theo quyết
định của Hội đồng thành viên mà không phân biệt thời điểm công ty có yêu cầu thành
viên góp vốn.
25
Tại thời điểm góp đủ vốn như đã cam kết, thành viên được cấp giấy chứng nhân
phần vốn góp. Giấy chứng nhận này phải có các nội dung chủ yếu được quy định tại
khoản 4 Điều 173 Luật doanh nghiệp 2014, cụ thể: i) tên, mã số doanh nghiệp, địa
chỉ trụ sở chính của công ty; ii) vốn điều lệ của công ty; iii) Tên, địa chỉ thường trú,
quốc tịch, số Thẻ căn cước công dân, Giấy chứng minh nhân dân, Hộ chiếu hoặc
chứng thực cá nhân hợp pháp khác của thành viên, loại thành viên; iv) giá trị phần
vốn góp và loại tài sản góp vốn của thành viên; v) số và ngày cấp giấy chứng nhận
phần vốn góp; vi) quyền và nghĩa vụ của người sở hữu giấy chứng nhận phần vốn
góp; vii) họ, tên, chữ ký của người sở hữu giấy chứng nhận phần vốn góp và của các
thành viên hợp danh của công ty.
Trường hợp giấy chứng nhận phần vốn góp bị mất, bị hủy hoại, bị hư hỏng hoặc bị
tiêu hủy dưới hình thức khác, thành viên được công ty cấp lại giấy chứng nhận phần
vốn góp.
4.4.2 Tăng, giảm vốn điều lệ

Vốn điều lệ là tổng giá trị tài sản do các thành viên đã góp hoặc cam kết góp khi
thành lập công ty hợp danh26. Luật doanh nghiệp không quy định cụ thể các trường
hợp tăng, giảm vốn điều lệ của công ty hợp danh, tuy nhiên về mặt lý luận và thực tế,
công ty hợp danh có thể tăng, giảm vốn điều lệ trong các trường hợp sau đây:
Công ty hợp danh có thể tăng vốn điều lệ bằng cách tăng vốn góp của các thành
viên hiện hữu hoặc tiếp nhận vốn góp của thành viên mới.
Công ty hợp danh giảm vốn điều lệ khi thành viên rút khỏi công ty dưới các hình
thức khác nhau mà cùng với đó là việc hoàn trả phần vốn góp, bao gồm các trường
hợp: tự nguyện rút vốn khỏi công ty; đã chết, bị Tòa án tuyên bố là mất tích, hạn chế
năng lực hành vi dân sự hoặc mất năng lực hành vi dân sự; bị khai trừ khỏi công ty;
các trường hợp chấm dứt tư cách thành viên hợp danh khác do Điều lệ công ty quy
định. Các điều kiện rút khỏi công ty hợp danh của các thành viên hợp danh phải tuân
thủ theo quy định của pháp luật doanh nghiệp và Điều lệ công ty.
26
4.4.3 Phân chia lợi nhuận
Trong công ty hợp danh, thành viên hợp danh và thành viên góp vốn có địa vị
pháp lý và vai trò khác nhau nên pháp luật cũng có quy định khác nhau về cách thức
phân chia lợi nhuận, cụ thể:
+ Đối với thành viên hợp danh thì họ được chia lợi nhuận tương ứng với tỷ lệ
vốn góp hoặc theo thỏa thuận quy định tại Điều lệ công ty27.
+ Đối với thành viên góp vốn thì họ được chia lợi nhuận hàng năm tương ứng
với tỷ lệ vốn góp trong vốn điều lệ của công ty28, tức là chia lợi nhuận theo tỷ lệ vốn
góp, tỷ lệ vốn góp càng cao thì lợi nhuận được chia càng nhiều.
TÓM TẮT
Theo quy định tại Điều 172 Luật doanh nghiệp 2014 thì công ty hợp danh là doanh
nghiệp, trong đó: thứ nhất, phải có ít nhất 02 thành viên là chủ sở hữu chung của
công ty, cùng nhau kinh doanh dưới một tên chung (sau đây gọi là thành viên hợp
danh), ngoài các thành viên hợp danh, công ty có thể có thêm thành viên góp vốn;
thứ hai, thành viên hợp danh phải là cá nhân, chịu trách nhiệm bằng toàn bộ tài sản
của mình về các nghĩa vụ của công ty; thứ ba, thành viên góp vốn chỉ chịu trách
nhiệm về các khoản nợ của công ty trong phạm vi số vốn đã góp vào công ty.
Luật doanh nghiệp năm 2014 quy định công ty hợp danh có hai loại thành viên là
thành viên hợp danh và thành viên góp vốn. Do hai loại thành viên này khác nhau
nên có quy chế pháp lý khác nhau. Thành viên hợp danh là chủ sở hữu chung của
công ty, cùng nhau kinh doanh dưới một tên chung. Thành viên hợp danh là thành
viên bắt buộc phải có và đóng quan trọng nhất đối với công ty hợp danh. Phạm vi
quyền của thành viên góp vốn hạn chế hơn so với thành viên hợp danh, đặc biệt là
thành viên góp vốn không được quyền quản lý công ty, tương ứng với hạn chế này là
giới hạn trách nhiệm của thành viên góp vốn. Nội dung quyền của thành viên góp vốn
chủ yếu xoay quanh phần vốn góp của thành viên đó trong công ty.
27
Điểm e Khoản 1 Điều 176 Luật doanh nghiệp 2014.
28
Điểm b Khoản 1 Điều 182 Luật doanh nghiệp 2014.
Công ty hợp danh có cấu trúc quản trị đơn giản, bao gồm Hội đồng thành viên và
Tổng giám đốc hoặc Giám đốc, với cấu trúc này phù hợp với tính chất quản lý, điều
hành trực tiếp của các thành viên hợp danh trong công ty. Theo quy định của Luật
doanh nghiệp 2014 thì công ty hợp danh không bắt buộc phải có Ban kiểm soát hay
kiểm soát viên.

1. Phân tích đặc điểm của công ty hợp danh?
2. Phân biệt các loại thành viên trong công ty hợp danh?
3. Phân tích tính chịu trách nhiệm vô hạn về nghĩa vụ tài sản của công ty đối với
thành viên hợp danh?
BÀI 5: CÔNG TY TRÁCH NHIỆM HỮU HẠN 79
BÀI 5: CÔNG TY TRÁCH NHIỆM HỮU HẠN
5.1 CÔNG TY TNHH 2 THÀNH VIÊN TRỞ LÊN

Luật Doanh nghiệp 2014 không trực tiếp đưa ra khái niệm công ty trách nhiệm
hữu hạn hai thành viên trở lên, nhưng có dành riêng một điều luật để thể hiện các
đặc điểm pháp lý cơ bản của công ty trách nhiệm hữu hạn hai thành viên trở lên.
Điều 47 Luật Doanh nghiệp 2014 quy định:
1. Công ty trách nhiệm hữu hạn hai thành viên trở lên là doanh nghiệp, trong đó:
a) Thành viên có thể là tổ chức, cá nhân; số lượng thành viên không vượt quá 50;
b) Thành viên chịu trách nhiệm về các khoản nợ và nghĩa vụ tài sản khác của
doanh nghiệp trong phạm vi số vốn đã góp vào doanh nghiệp, trừ trường hợp quy
định tại khoản 4 Điều 48 của Luật này;
c) Phần vốn góp của thành viên chỉ được chuyển nhượng theo quy định tại các điều
52, 53 và 54 của Luật này.
2. Công ty trách nhiệm hữu hạn hai thành viên trở lên có tư cách pháp nhân kể từ
ngày được cấp Giấy chứng nhận đăng ký doanh nghiệp.
3. Công ty trách nhiệm hữu hạn hai thành viên trở lên không được quyền phát
hành cổ phần.
Như vậy, công ty trách nhiệm hữu hạn hai thành viên trở lên là doanh nghiệp có tư
cách pháp nhân; không được quyền phát hành cổ phần; do từ 02 đến 50 thành viên
là tổ chức, cá nhân cùng góp vốn; cùng hưởng lợi nhuận; cùng chịu lỗ tương ứng với
phần vốn góp.
80 BÀI 5: CÔNG TY TRÁCH NHIỆM HỮU HẠN

Thứ nhất, công ty trách nhiệm hữu hạn hai thành viên trở lên có tư
cách pháp nhân.
Pháp luật công ty trên thế giới nói chung, cũng như pháp luật công ty của Việt
Nam nói riêng đều quy định công ty trách nhiệm hữu hạn hai thành viên trở lên có tư
cách pháp nhân. Công ty trách nhiệm hữu hạn hai thành viên trở lên thỏa mãn được
đầy đủ các dấu hiệu để được công nhận là pháp nhân theo quy định của Điều 74 Bộ
luật Dân sự 2015.
Theo quy định của Luật Doanh nghiệp 2014, công ty trách nhiệm hữu hạn hai
thành viên trở lên có tư cách pháp nhân kể từ ngày được cấp Giấy chứng nhận đăng
ký doanh nghiệp29. Như vậy, khi được cơ quan đăng ký kinh doanh cấp Giấy chứng
nhận đăng ký doanh nghiệp thì công ty trách nhiệm hữu hạn hai thành viên trở lên
trở thành một chủ thể pháp lý độc lập, có đầy đủ điều kiện để tham gia vào các quan
hệ pháp luật, cũng như tự chịu trách nhiệm trước pháp luật về việc tham gia vào các
quan hệ đó.
Thứ hai, về thành viên công ty.
Thành viên công ty trách nhiệm hữu hạn hai thành viên trở lên có thể là tổ chức
hay cá nhân, có hành vi góp vốn tạo thành vốn điều lệ của công ty trách nhiệm hữu
hạn hai thành viên trở lên (góp vốn bao gồm góp vốn để thành lập doanh nghiệp hoặc
góp thêm vốn điều lệ của doanh nghiệp đã được thành lập).
Khác với số lượng thành viên hợp danh của công ty hợp danh và cổ đông của công
ty cổ phần, số lượng thành viên của công ty trách nhiệm hữu hạn hai thành viên trở
lên bị giới hạn cả về mức tối thiểu và mức tối đa, theo đó công ty phải có ít nhất là 02
và tối đa 50 thành viên.
Trong quá trình hoạt động, vì một lý do nào đó chẳng hạn như thành viên chuyển
nhượng phần vốn góp hoặc thay đổi phần vốn góp của các thành viên dẫn đến chỉ còn
một thành viên trong công ty thì công ty phải tổ chức hoạt động theo loại hình công
ty trách nhiệm hữu hạn một thành viên và đồng thời thực hiện đăng ký thay đổi nội
dung đăng ký doanh nghiệp trong thời hạn 15 ngày, kể từ ngày hoàn thành việc
chuyển nhượng. Nếu công ty không còn đủ số lượng thành viên tối thiểu theo quy định
29
Khoản 2 Điều 47 Luật Doanh nghiệp 2014.
của Luật Doanh nghiệp trong thời hạn 06 tháng liên tục mà không làm thủ tục chuyển
đổi loại hình doanh nghiệp thì sẽ bị giải thể theo quy định của pháp luật30. Ngược lại,
khi số lượng thành viên vượt quá 50 thì có thể chuyển đổi thành công ty cổ phần hoặc
có thể chia hay tách công ty để số lượng thành viên không vượt quá 50 theo quy
định.31
Thứ ba, về chế độ trách nhiệm.
Theo quy định của Luật Doanh nghiệp 2014, thành viên công ty trách nhiệm hữu
hạn phải chịu trách nhiệm về các khoản nợ và nghĩa vụ tài sản khác của công ty trong
phạm vi số vốn đã góp vào công ty.32
Chế độ trách nhiệm hữu hạn ra đời đã tạo nên những tác động tích cực cho môi
trường kinh doanh, thể hiện qua số lượng công ty cổ phần và công ty trách nhiệm hữu
hạn được các nhà đầu tư thành lập luôn áp đảo hơn so với số lượng công ty hợp danh
và doanh nghiệp tư nhân. Xét dưới góc độ của nhà đầu tư, chế độ trách nhiệm hữu
hạn là một “ưu đãi” lớn. Nhưng dưới góc độ của chủ nợ thì đây là một “rủi ro”. Do đó,
pháp luật doanh nghiệp Việt Nam đã có những đảm bảo cho chủ nợ bằng việc đặt ra
những điều kiện để áp dụng chế độ trách nhiệm hữu hạn:
• Tách bạch giữa tài sản của công ty và tài sản của nhà đầu tư.
Theo đó, khi công ty được thành lập, các thành viên công ty phải chuyển
quyền sở hữu tài sản góp vốn sang cho công ty.33 Tài sản góp vốn lúc này
không còn là tài sản của thành viên nữa mà trở thành tài sản hợp pháp của
công ty.
• Thành viên, người quản lý công ty không có những hành vi vi phạm nghĩa vụ
của thành viên và người quản lý công ty.
Nếu thành viên và người quản lý công ty có những hành vi lợi dụng chế độ
trách nhiệm tài sản hữu hạn để trục lợi cá nhân hoặc trốn tránh trách nhiệm
do hành vi thiếu trung thực, thiếu cẩn trọng với tư cách là người quản lý,
30
Xem khoản 3 Điều 53, điểm c khoản 1 Điều 201 Luật Doanh nghiệp 2014.
31
Xem Điều 193, 194, 196 Luật Doanh nghiệp 2014.
32
Điểm b khoản 1 Điều 47 Luật Doanh nghiệp 2014.
33
Điều 36 Luật Doanh nghiệp 2014.
điều hành công ty thì pháp luật sẽ bắt buộc họ phải chịu trách nhiệm bằng
chính tài sản của mình chứ không dừng lại ở phần vốn góp trong công ty.
Thứ tư, công ty trách nhiệm hữu hạn hai thành viên trở lên không
được quyền phát hành cổ phần.
Thứ năm, việc chuyển nhượng vốn của thành viên công ty bị hạn chế .
Việc chuyển nhượng vốn góp của thành viên công ty trách nhiệm hữu hạn hai
thành viên trở lên bị hạn chế, không được tự do mà phải tuân theo các điều kiện, thủ
tục quy định tại Điều 52, 53 và 54 Luật Doanh nghiệp 2014.34
5.1.2 Thành viên công ty

5.1.2.1 Xác lập tư cách thành viên
Tổ chức hoặc cá nhân bất kì có thể trở thành thành viên công ty trách nhiệm hữu
hạn hai thành viên trở lên nếu không thuộc trường hợp bị cấm quy định tại Điều 18
Luật Doanh nghiệp 2014.35 Tuy nhiên, đi vào từng trường hợp cụ thể thì thành viên
còn phải đáp ứng các điều kiện khác để xác lập tư cách thành viên.
Theo quy định của Luật Doanh nghiệp 2014 thì có rất nhiều cách thức để trở thành
thành viên của công ty trách nhiệm hữu hạn hai thành viên trở lên tùy thuộc vào điều
kiện và hoàn cảnh cụ thể, bao gồm:
Thứ nhất, xác lập tư cách thành viên thông qua hành vi góp vốn
thành lập công ty.
Khi có nhu cầu kinh doanh, các nhà đầu tư là cá nhân hoặc pháp nhân có thể cùng
nhau góp vốn để thành lập công ty trách nhiệm hữu hạn hai thành viên trở lên. Hành
vi pháp lý quan trọng dẫn đến sự ra đời của công ty đồng thời xác lập tư cách thành
viên công ty chính là hành vi góp vốn để thành lập công ty. Do đó, Luật Doanh nghiệp
2014 quy định khá chặt chẽ về việc góp vốn thành lập công ty cũng như các hệ quả
do vi phạm nghĩa vụ góp vốn.36
34
Vấn đề này sẽ được phân tích cụ thể ở phần “Chế độ tài chính công ty”
35
Điều 18, điểm a khoản 1 Điều 47 Luật Doanh nghiệp 2014.
36
Điều 48 Luật Doanh nghiệp 2014
Thứ hai, xác lập tư cách thành viên thông qua việc nhận chuyển
nhượng phần vốn góp của thành viên công ty trách nhiệm hữu hạn hai
thành viên trở lên.
Trong giao dịch chuyển nhượng này, người nhận chuyển nhượng sẽ thanh toán tiền
cho thành viên chuyển nhượng chứ không phải thanh toán cho công ty, vì thế cho dù
giá trị chuyển nhượng là lớn hay nhỏ thì vốn điều lệ của công ty vẫn không bị ảnh
hưởng. Hệ quả của việc thành viên công ty chuyển nhượng giá trị phần vốn góp của
mình cho người khác là thành viên công ty sẽ bị thay đổi.
Việc chuyển nhượng phần vốn góp của công ty trách nhiệm hữu hạn hai thành viên
trở lên phải tuân theo trình tự, thủ tục quy định tại Điều 53 Luật Doanh nghiệp 2014.
Thứ ba, xác lập tư cách thành viên thông qua việc góp vốn vào công
ty khi công ty tăng vốn điều lệ bằng cách tiếp nhận thêm thành viên
mới.
Khi công ty đã được thành lập, đi vào hoạt động mà muốn tăng vốn điều lệ, thì
công ty sẽ kêu gọi thêm vốn góp của thành viên công ty (các thành viên hiện hữu)
hay các tổ chức, cá nhân bên ngoài. Khi đó các cá nhân, tổ chức bên ngoài này có thể
trở thành thành viên của công ty bằng cách góp vốn vào vốn Điều lệ của công ty.
Thứ tư, xác lập tư cách thành viên thông qua việc được thừa kế phần
vốn góp của thành viên là cá nhân chết. 37
Trường hợp này thì người thừa kế đương nhiên trở thành thành viên công ty nếu
không thuộc trường hợp bị cấm theo khoản 3 Điều 18 Luật Doanh nghiệp 2014. Tuy
nhiên, nếu người thừa kế không muốn trở thành thành viên của công ty thì phần vốn
góp sẽ được công ty mua lại hoặc chuyển nhượng theo quy định tại Điều 52 và 53
Luật Doanh nghiệp 2014.
Trường hợp phần vốn góp của thành viên là cá nhân chết mà không có người thừa
kế, người thừa kế từ chối nhận thừa kế hoặc bị truất quyền thừa kế thì phần vốn góp
đó được giải quyết theo quy định của pháp luật về dân sự.
Ngoài ra, Luật Doanh nghiệp 2014 có quy định một trường hợp xác lập tư cách
thành viên mới so với Luật Doanh nghiệp 2005, đó là trường hợp thành viên là cá
37
Khoản 1,4 Điều 54 Luật Doanh nghiệp 2014
nhân bị Tòa án tuyên bố mất tích thì người quản lý tài sản của thành viên đó theo quy
định của pháp luật về dân sự là thành viên của công ty.
Thứ năm, xác lập tư cách thành viên thông qua việc nhận tặng cho
một phần hoặc toàn bộ phần vốn góp của thành viên công ty .38
Với trường hợp này, người được tặng cho là vợ, chồng, cha, mẹ, con, người có
quan hệ họ hàng đến hàng thừa kế thứ ba thì mới đương nhiên là thành viên của công
ty. Trường hợp người được tặng cho là người khác thì chỉ trở thành thành viên của
công ty khi được Hội đồng thành viên chấp thuận.
Thứ sáu, xác lập tư cách thành viên thông qua việc nhận thanh toán
nợ bằng phần vốn góp của thành viên công ty. 39
Người nhận thanh toán nợ bằng phần vốn góp trong trường hợp này chỉ trở thành
thành viên khi được Hội đồng thành viên chấp nhận. Nếu không được Hội đồng thành
viên chấp nhận thì người này được quyền chào bán và chuyển nhượng phần vốn góp
đó theo quy định tại Điều 53 của Luật Doanh nghiệp 2014.
Lưu ý, thời điểm xác lập tư cách thành viên là khi thông tin về người mua được ghi
đầy đủ vào sổ đăng ký thành viên. Lúc này, người nhận chuyển nhượng phần vốn góp
mới có đầy đủ các quyền và nghĩa vụ của thành viên công ty trách nhiệm hữu hạn hai
thành viên trở lên.40
5.1.2.2 Chấm dứt tư cách thành viên

Tư cách thành viên công ty trách nhiệm hữu hạn hai thành viên trở lên chấm dứt
trong những trường hợp sau đây:
- Thứ nhất, khi thành viên chuyển nhượng toàn bộ phần vốn góp của mình
cho cá nhân, tổ chức khác.
- Thứ hai,khi thành viên tặng cho toàn bộ phần vốn góp của mình cho cá
nhân, tổ chức khác.
38
Khoản 5 Điều 54 Luật Doanh nghiệp 2014
39
40
- Thứ ba, khi thành viên sử dụng toàn bộ phần vốn góp để thanh toán nợ cho
người khác.
- Thứ tư, khi thành viên là cá nhân chết hoặc bị Tòa án tuyên bố mất tích.
- Thứ năm, khi thành viên là tổ chức bị giải thể, phá sản.
- Thứ sáu, bản thân công ty trách nhiệm hữu hạn hai thành viên trở lên bị giải
thể hoặc phá sản.
- Thứ bảy, khi công ty mua lại toàn bộ phần vốn góp.
- Thứ tám, thành viên chưa góp vốn theo cam kết khi thành lập công ty đương
nhiên không còn là thành viên của công ty.
- Thứ chín, các trường hợp chấm dứt tư cách thành viên do Điều lệ công ty
quy định.
Lưu ý: Trường hợp cá nhân là thành viên công ty trách nhiệm hữu hạn bị tạm
giam, bị kết án tù hoặc bị Tòa án tước quyền hành nghề theo quy định của Bộ luật
hình sự thì tư cách thành viên không chấm dứt mà người đó được ủy quyền cho người
khác tham gia Hội đồng thành viên công ty.
5.1.2.3 Quyền và nghĩa vụ của thành viên

❖ Quyền của thành viên
Theo Luật Doanh nghiệp 2014, thành viên công ty trách nhiệm hữu hạn hai thành
viên trở lên có các nhóm quyền cơ bản sau41:
- Nhóm quyền về tài sản
Đây là nhóm quyền cơ bản, quan trọng của thành viên công ty, liên quan đến các
vấn đề vốn góp, tài sản và lợi nhuận. Bao gồm các quyền cơ bản sau đây:
• Được chia lợi nhuận tương ứng với phần vốn góp sau khi công ty đã nộp
đủ thuế và hoàn thành các nghĩa vụ tài chính khác theo quy định của
pháp luật.
• Được chia giá trị tài sản còn lại của công ty tương ứng với phần vốn góp
khi công ty giải thể hoặc phá sản.
41
Điều 50 Luật Doanh nghiệp 2014
• Được ưu tiên góp thêm vốn vào công ty khi công ty tăng vốn điều lệ theo
tỷ lệ tương ứng với phần vốn góp của mình trong vốn điều lệ công ty.
• Định đoạt phần vốn góp của mình bằng cách chuyển nhượng một phần
hoặc toàn bộ, tặng cho và cách khác theo quy định của pháp luật và Điều lệ
công ty.
- Nhóm quyền về quản trị công ty
• Tất cả các thành viên công ty, không phân biệt vốn góp ít hay nhiều đều có
quyền tham dự họp Hội đồng thành viên, thảo luận, kiến nghị, biểu quyết
các vấn đề thuộc thẩm quyền của Hội đồng thành viên.
• Có số phiếu biểu quyết tương ứng với phần vốn góp, trừ trường hợp quy
định tại khoản 2 Điều 48 Luật Doanh nghiệp 2014
• Tự mình hoặc nhân danh công ty khởi kiện trách nhiệm dân sự đối với
Chủ tịch Hội đồng thành viên, Giám đốc hoặc Tổng giám đốc, người đại
diện theo pháp luật và cán bộ quản lý khác theo quy định tại Điều 72 của
Luật Doanh nghiệp 2014
Trừ trường hợp quy định tại khoản 9 Điều 50 Luật Doanh nghiệp 2014, thành viên,
nhóm thành viên sở hữu từ 10% số vốn điều lệ trở lên hoặc một tỷ lệ khác nhỏ hơn
do Điều lệ công ty quy định còn có thêm các quyền sau đây:
• Yêu cầu triệu tập họp Hội đồng thành viên để giải quyết những vấn đề thuộc
thẩm quyền;
• Kiểm tra, xem xét, tra cứu sổ ghi chép và theo dõi các giao dịch, sổ kế toán,
báo cáo tài chính hằng năm;
• Kiểm tra, xem xét, tra cứu và sao chụp sổ đăng ký thành viên, biên bản họp
và nghị quyết của Hội đồng thành viên và các hồ sơ khác của công ty;
• Yêu cầu Tòa án hủy bỏ nghị quyết của Hội đồng thành viên trong thời hạn
90 ngày, kể từ ngày kết thúc họp Hội đồng thành viên, nếu trình tự, thủ tục,
điều kiện cuộc họp hoặc nội dung nghị quyết đó không thực hiện đúng hoặc
không phù hợp với quy định của Luật Doanh nghiệp 2014 và Điều lệ công ty.
Ngoài ra, trường hợp công ty có một thành viên sở hữu trên 90% vốn điều lệ và
Điều lệ công ty không quy định một tỷ lệ khác nhỏ hơn theo quy định tại khoản 8
Điều 50 Luật Doanh nghiệp thì nhóm thành viên còn lại đương nhiên có quyền như
trên.42
- Nhóm quyền về thông tin
Thành viên được quyền:
• Kiểm tra, xem xét, tra cứu sổ ghi chép và theo dõi các giao dịch, sổ kế toán,
báo cáo tài chính hằng năm.
• Kiểm tra, xem xét, tra cứu và sao chụp sổ đăng ký thành viên, biên bản họp
và nghị quyết của Hội đồng thành viên và các hồ sơ khác của công ty.
Đây là cũng là một quyền quan trọng nhằm giúp cho các thành viên bảo vệ quyền
lợi chính đáng của mình.
❖ Nghĩa vụ của thành viên
Hiện nay, nghĩa vụ của thành viên công ty trách nhiệm hữu hạn hai thành viên trở
lên được Luật Doanh nghiệp 2014 quy định rất rõ ràng. Đây là một cơ sở để đảm bảo
cho quyền tự do kinh doanh của nhà đầu tư và cũng là mục tiêu mà Nhà nước đặt ra
trong mối tương quan, cân đối hài hòa giữa các lợi ích.
Theo quy định của Luật Doanh nghiệp 2014 thì thành viên công ty trách nhiệm
hữu hạn có các nghĩa vụ sau:43
- Góp đủ, đúng hạn số vốn đã cam kết và chịu trách nhiệm về các
khoản nợ và nghĩa vụ tài sản khác của công ty trong phạm vi số vốn
đã góp vào công ty, trừtrường hợp quy định tại khoản 2 và khoản 4
Điều 48 của Luật Doanh nghiệp 2014.
Nghĩa vụ góp vốn là một nghĩa vụ quan trọng hàng đầu của thành viên, có ý nghĩa
khai sinh và tạo lập ra nền tảng vật chất cho doanh nghiệp. Do đó, Luật Doanh
nghiệp 2014 yêu cầu các thành viên phải góp đủ và đúng hạn số vốn đã cam kết.
Chế độ trách nhiệm tài sản của công ty trách nhiệm hữu hạn hai thành viên trở lên
là chế độ trách nhiệm tài sản hữu hạn, các thành viên chỉ chịu trách nhiệm về các
khoản nợ trong phạm vi số vốn đã góp vào công ty. Đây cũng được xem là một “ưu
42
43
thế” quan trọng để nhà đầu tư lựa chọn loại hình doanh nghiệp này. Tuy nhiên, “ưu
thế” này cũng có ngoại lệ trong giai đoạn góp vốn thành lập doanh nghiệp, đó là đối
với các trường hợp quy định tại khoản 2 và khoản 4 Điều 48 Luật Doanh nghiệp 2014.
Mục đích của quy định này: về nguyên tắc, thành viên chịu trách nhiệm về các khoản
nợ và nghĩa vụ khác của công ty trong phạm vi số vốn thực góp. Tuy nhiên, khoản 2
và và khoản 4 Điều 48 Luật Doanh nghiệp 2014 lại ràng buộc trách nhiệm của thành
viên trong phạm vi vốn cam kết góp nhằm giúp cho thành viên thực hiện nghiêm túc
nghĩa vụ góp vốn như đã cam kết, đồng thời bảo vệ cho lợi ích của bên thứ ba (chủ
nợ, người lao động…).
- Không được rút vốn đã góp ra khỏi công ty dưới mọi hình thức, trừ
trường hợp quy định tại các Điều 52, 53, 54 và 68 của Luật Doanh
nghiệp 2014
Như đã phân tích, các thành viên công ty trách nhiệm hữu hạn chỉ có nghĩa vụ
thanh toán các khoản nợ và nghĩa vụ tài sản khác của công ty trong phạm vi số vốn
điều lệ của công ty. Do đó, việc tăng hay giảm vốn điều lệ sẽ ảnh hưởng đến khả
năng trả nợ của công ty. Nếu như việc tăng vốn điều lệ không gây ra ảnh hưởng tiêu
cực đến lợi ích của các chủ nợ thì việc giảm vốn điều lệ, thông qua việc rút vốn đã
góp khỏi công ty sẽ ảnh hưởng tiêu cực đến quyền lợi hợp pháp của các chủ nợ của
công ty, vì tương ứng với việc giảm vốn điều lệ thì khả năng thanh toán nợ của công
ty cũng giảm xuống. Vì vậy, Luật doanh nghiệp 2014 đã giới hạn chỉ trong các trường
hợp quy định tại Điều 52, 53, 54 và 68 thì thành viên mới có thể rút vốn ra khỏi công
ty.
Thành viên phải tuân thủ Điều lệ công ty, chấp hành nghị quyết,
quyết định của Hội đồng thành viên.
Điều lệ của một công ty giống như là luật của chính công ty đó, do các thành viên
công ty thống nhất xây dựng nên. Công ty trách nhiệm hữu hạn hai thành viên trở lên
là mô hình tổ chức kinh doanh mang đặc điểm của công ty đối nhân, do đó, trong quá
trình hoạt động đòi hỏi có sự thống nhất ý chí thuộc về các vấn đề quan trọng của
công ty như: trụ sở chính, vốn điều lệ, cơ cấu tổ chức quản lý, quyền và nghĩa vụ của
các thành viên, căn cứ và phương pháp xác định thù lao, tiền lương… Hoạt động kinh
doanh của công ty luôn mang tính chất phức tạp, pháp luật doanh nghiệp chỉ điều
chỉnh những vấn đề cơ bản nhất, còn những vấn đề khác các thành viên công ty tự
thỏa thuận thể hiện qua bản điều lệ công ty. Bản điều lệ công ty không chỉ có ý nghĩa
đối với công ty mà còn là một tài liệu cung cấp những thông tin cần thiết về công ty
cho các cá nhân, tổ chức có liên quan. Do đó, thành viên phải có nghĩa vụ tuân thủ
Điều lệ công ty.
Bên cạnh đó, Hội đồng thành viên của công ty trách nhiệm hữu hạn hai thành viên
trở lên, với tư cách là cơ quan quyết định cao nhất44, có thẩm quyền ra các nghị quyết
và bắt buộc mọi thành viên trong công ty phải thi hành. Việc tuân thủ nghị quyết Hội
đồng thành viên của thành viên công ty trách nhiệm hữu hạn hai thành viên trở lên
cũng tương tự như việc tuân thủ Điều lệ công ty.
- Chịu trách nhiệm cá nhân khi nhân danh công ty để thực hiện các
hành vi sau đây:
• Vi phạm pháp luật;
• Tiến hành kinh doanh hoặc giao dịch khác không nhằm phục vụ lợi ích
của công ty và gây thiệt hại cho người khác;
• Thanh toán khoản nợ chưa đến hạn trước nguy cơ tài chính có thể xảy ra
đối với công ty.
Đây là một quy định nhằm bảo vệ các quyền lợi cho công ty trước những hành vi
sai trái của thành viên.
5.1.3 Cơ cấu tổ chức và quản lý

5.1.3.1 Hội đồng thành viên
❖ Vị trí pháp lý và thành viên
Hội đồng thành viên bao tất cả các thành viên (các chủ sở hữu của công ty)45.
Thành viên công ty trách nhiệm hữu hạn hai thành viên trở lên có thể là cá nhân hoặc
tổ chức, cụ thể:
- Nếu thành viên là cá nhân thì người đó trực tiếp tham gia Hội đồng thành viên.
Trường hợp thành viên là cá nhân bị tạm giam, bị kết án tù hoặc bị Tòa án tước quyền
hành nghề theo quy định của Bộ luật hình sự, thành viên đó ủy quyền cho người khác
tham gia Hội đồng thành viên công ty.
44
45
- Nếu thành viên là tổ chức thì thành viên đó cử người đại diện theo ủy quyền
tham gia Hội đồng thành viên.
Như vậy, tất cả các thành viên công ty trách nhiệm hữu hạn hai thành viên trở lên
không phân biệt mức vốn góp đều được coi là thành viên của Hội đồng thành viên và
đương nhiên có quyền tham dự, đưa ra ý kiến thảo luận và biểu quyết tại Hội đồng
thành viên. Thành viên là tổ chức có quyền chỉ định người để đại diện cho mình tham
gia Hội đồng thành viên, chẳng hạn, tổ chức là thành viên công ty trách nhiệm hữu
hạn hai thành viên trở lên sỡ hữu ít nhất 35% vốn điều lệ thì có thể ủy quyền tối đa
03 người đại diện46. Người được chỉ định đại diện tham gia Hội đồng thành viên của
công ty trách nhiệm hữu hạn hai thành viên trở lên phải có đủ tiêu chuẩn và điều kiện
theo quy định tại Khoản 5 Điều 15 Luật doanh nghiệp 2014 để, cụ thể :
- Có năng lực hành vi dân sự đầy đủ;
- Không thuộc đối tượng bị cấm thành lập và quản lý doanh nghiệp;
- Thành viên, cổ đông là công ty cổ phần có phần vốn góp hay cổ phần do Nhà
nước nắm giữ trên 50% vốn điều lệ không được cử vợ hoặc chồng, cha đẻ, cha nuôi,
mẹ đẻ, mẹ nuôi, con đẻ, con nuôi, anh ruột, chị ruột, em ruột của người quản lý và
của người có thẩm quyền bổ nhiệm người quản lý công ty làm người đại diện theo ủy
quyền tại công ty khác;
- Các tiêu chuẩn và điều kiện khác do Điều lệ công ty quy định.
Đồng thời việc chỉ định người đại diện theo ủy quyền phải bằng văn bản, phải
thông báo cho công ty và chỉ có hiệu lực đối với công ty kể từ ngày công ty nhận được
thông báo. Trường hợp thành viên là tổ chức cử nhiều người làm đại diện theo ủy
quyền thì phải xác định cụ thể phần vốn góp cho mỗi người đại diện, nếu không xác
định thẩm quyền, phần vốn góp sẽ được chia đều cho số lượng người đại diện theo ủy
quyền.
❖ Chế độ làm việc
Hội đồng thành viên là cơ quan làm việc theo chế độ tập thể thông qua hình thức
các cuộc họp lấy ý kiến trực tiếp thông qua biểu quyết, lấy ý kiến bằng văn bản hoặc
các hình thức khác theo quy định trong Điều lệ công ty.
46
Điểm a Khoản 2 Điều 15 Luật doanh nghiệp 2014.
Nếu điều lệ công ty không có quy định khác thì các vấn đề sau bắt buộc phải được
thông qua bằng biểu quyết tại cuộc họp HĐTV: sửa đổi, bổ sung nội dung của Điều lệ
công ty47; quyết định phương hướng phát triển công ty; bầu, miễn nhiệm, băi nhiệm
Chủ tịch Hội đồng thành viên; bổ nhiệm, miễn nhiệm, bãi nhiệm Giám đốc hoặc Tổng
giám đốc; thông qua báo cáo tài chính hằng năm; tổ chức lại hoặc giải thể công ty. Vì
đây là những vấn đề quan trọng liên quan trực tiếp đến quyền, lợi ích của các thành
viên và công ty cho nên cần phải họp trực tiếp để đưa ra quyết định.
❖ Họp hội đồng thành viên
Về nguyên tắc thì Hội đồng thành viên được triệu tập bất cứ khi nào theo yêu cầu
của Chủ tịch Hội đồng thành viên hoặc theo yêu cầu của thành viên hay nhóm thành
viên sở hữu từ 10% số vốn điều lệ trở lên hoặc theo một tỷ lệ nhỏ hơn do Điều lệ
công ty quy định. Trong trường hợp có một thành viên sở hữu trên 90% vốn điều lệ
và Điều lệ không quy định một tỷ lệ khác nhỏ hơn thì nhóm thành viên còn lại đương
nhiên có quyền yêu cầu, vì trường hợp này không thành viên nào nắm giứ trên 10%,
quy định này nhằm bảo vệ những thành viên nhỏ trong công ty. Các cuộc họp định kỳ
do Điều lệ công ty quy định nhưng ít nhất mỗi năm phải họp một lần48.
Trường hợp Chủ tịch Hội đồng thành viên không triệu tập họp Hội đồng thành viên
theo yêu cầu của thành viên, nhóm thành viên theo quy định tại khoản 8 và khoản 9
Điều 50 của Luật Doanh nghiệp 2014 trong thời hạn 15 ngày, kể từ ngày nhận được
yêu cầu thì thành viên, nhóm thành viên đó triệu tập họp Hội đồng thành viên. Đây là
quy định giúp cho thành viên công ty bảo vệ quyền lợi chính đáng của mình, tránh
tình trạng chủ tịch Hội đồng thành viên lạm quyền hoặc có sai phạm dẫn đến không
triệu tập Hội đồng thành viên. Ngoài ra, Luật còn cho phép thành viên công ty tự
mình hoặc nhân danh công ty khởi kiện trách nhiệm dân sự đối với Chủ tịch Hội đồng
thành viên do không thực hiện đúng trách nhiệm do pháp luật, Điều lệ công ty và
Nghị quyết của Hội đồng thành viên quy định. Mọi chi phí triệu tập và tiến hành cuộc
họp Hội đồng thành viên do công ty chịu49.
Điều kiện và thể thức tiến hành họp Hội đồng thành viên như sau:
47
Điều 25 Luật doanh nghiệp 2014
48
49
- Cuộc họp HĐTV được tiến hành khi có số thành viên dự họp sở hữu ít nhất 65%
vốn điều lệ; tỷ lệ cụ thể do Điều lệ công ty quy định nhưng phải từ 65% vốn điều lệ
trở lên.
So với Luật doanh nghiệp 2005 thì tỷ lệ này là 75%, theo Luật hiện tại thì đã được
giảm 10%. Như vậy, đây có phải là một trong những quy định nhằm bảo vệ thành
viên thiểu số trong công ty? Quy định như vậy các thành viên sẽ dễ dàng hợp nhau lại
hơn để tiến hành họp Hội đồng thành viên để thông qua các quyết định mà có lợi cho
mình hơn.
- Trường hợp Điều lệ không quy định hoặc không có quy định khác, triệu tập họp
HĐTV trong trường hợp cuộc họp lần thứ nhất không đủ điều kiện tiến hành theo quy
định thì được thực hiện như sau:
• Triệu tập họp lần thứ hai phải được thực hiện trong thời hạn 15 ngày, kể từ ngày
dự định họp lần thứ nhất. Cuộc họp Hội đồng thành viên triệu tập lần thứ hai được
tiến hành khi có số thành viên dự họp sở hữu ít nhất 50% vốn điều lệ.
• Trường hợp cuộc họp lần thứ hai không đủ điều kiện tiến hành theo quy định thì
được triệu tập họp lần thứ ba trong thời hạn 10 ngày làm việc, kể từ ngày dự định
họp lần thứ hai. Trường hợp này, cuộc họp Hội đồng thành viên được tiến hành không
phụ thuộc số thành viên dự họp và số vốn điều lệ được đại diện bởi số thành viên dự
họp.
Tại sao cuộc họp Hội đồng thành viên có thể được tiến hành đến lần thứ 3 và chỉ
đến lần thứ 3 mà thôi? Bởi, tránh trường hợp các thành viên nắm nắm giữtỷ lệ vốn
điều lệ lớn chi phối, ngăn cản việc triệu tập họp Hội đồng thành viên, mà có thể cuộc
họp này các thành viên còn lại rất mong muốn đuợc tiến hành để giải quyết các vấn
đề phát sinh trong hoạt động của công ty; hay vì lý do khách quan đó là trường hợp
có những thành viên nắm giữ tỷ lệ vốn cao nhưng không thể tham dự được cuộc họp
của Hội đồng thành viên vì lý do bất khả kháng dẫn đến không thể tiến hành cuộc
họp Hội đồng thành viên được. Giới hạn đến lần thứ ba nhằm đảm bảo là trong mọi
trường họp đều có thể triệu tập cuộc họp, đồng thời quy định như vậy cũng nhằm
hướng đến việc bảo vệ quyền lợi của thành viên thiểu số trong công ty.
❖ Thẩm quyền của Hội đồng thành viên 50
50
Hội đồng thành viên là cơ quan có thẩm quyền quyết định cao nhất của công ty,
do đó HĐTV sẽ quyết định những vấn đề quan trọng của công ty, đó là các vấn đề:
- Quyết định chiến lược phát triển và kế hoạch kinh doanh hằng năm của công ty;
- Quyết định tăng hoặc giảm vốn điều lệ, quyết định thời điểm và phương thức huy
động thêm vốn.
- Quyết định dự án đầu tư phát triển của công ty.
- Quyết định giải pháp phát triển thị trường, tiếp thị và chuyển giao công nghệ;
thông qua hợp đồng vay, cho vay, bán tài sản có giá trị bằng hoặc lớn hơn 50% tổng
giá trị tài sản được ghi trong báo cáo tài chính tại thời điểm công bố gần nhất của
công ty hoặc một tỷ lệ hoặc giá trị khác nhỏ hơn quy định tại Điều lệ công ty.
- Bầu, miễn nhiệm, bãi nhiệm Chủ tịch HĐTV; quyết định bổ nhiệm, miễn nhiệm,
bãi nhiệm, ký và chấm dứt hợp đồng đối với Giám đốc hoặc Tổng giám đốc, Kế toán
trưởng và người quản lý khác quy định tại Điều lệ công ty.
- Quyết định mức lương, thưởng và lợi ích khác đối với Chủ tịch HĐTV, Giám đốc
hoặc Tổng giám đốc, Kế toán trưởng và người quản lý khác quy định tại Điều lệ công
ty.
- Thông qua báo cáo tài chính hằng năm, phương án sử dụng và phân chia lợi
nhuận hoặc phương án xử lý lỗ của công ty.
- Quyết định cơ cấu tổ chức quản lý công ty.
- Quyết định thành lập công ty con, chi nhánh, văn phòng đại diện.
- Sửa đổi, bổ sung Điều lệ công ty.
- Quyết định tổ chức lại công ty.
- Quyết định giải thể hoặc yêu cầu phá sản công ty.
- Quyết định các vấn đề khác Luật Doanh nghiệp và Điều lệ công ty.
❖ Tỷ lệ biểu quyết thông qua nghị quyết trên tại cuộc họp Hội đồng thành viên,
sẽ phụ vào hình thức biểu quyết và vấn đề được biểu quyết. Trường hợp Điều lệ
công ty không có quy định khác, nghị quyết của HĐTV được thông qua tại cuộc họp
trong các trường hợp sau đây:
- Được số phiếu đại diện ít nhất 65% tổng số vốn góp của các thành viên dự họp
tán thành, trừ trường hợp quy định tại điểm b khoản này.
- Được số phiếu đại diện ít nhất 75% tổng số vốn góp của các thành viên dự họp
tán thành đối với quyết định bán tài sản có giá trị bằng hoặc lớn hơn 50% tổng giá trị
tài sản được ghi trong báo cáo tài chính gần nhất của công ty hoặc một tỷ lệ hoặc giá
trị khác nhỏ hơn quy định tại Điều lệ công ty; sửa đổi, bổ sung Điều lệ công ty; tổ
chức lại, giải thể công ty.
Đối với trường hợp thông qua nghị quyết của Hội đồng thành viên các vấn đề bằng
cách lây ý kiến bằng văn bản thì Nghị quyết của HĐTV được thông qua dưới hình thức
lấy ý kiến bằng văn bản khi được số thành viên sở hữu ít nhất 65% vốn điều lệ tán
thành; tỷ lệ cụ thể do Điều lệ công ty quy định.
5.1.3.2 Chủ tịch hội đồng thành viên

Chủ tịch Hội đồng thành viên do Hội đồng thành viên bầu, là người đứng đầu Hội
đồng thành viên. Chủ tịch Hội đồng thành viên có thể kiêm Giám đốc hoặc Tổng giám
đốc công ty. Chủ tịch Hội đồng thành viên có vị trí pháp lý độc lập, có quyền và nghĩa
vụ riêng biệt. Chủ tịch Hội đồng thành viên có các quyền và nghĩa vụ sau:
- Chuẩn bị chương trình, kế hoạch hoạt động của HĐTV;
- Chuẩn bị chương trình, nội dung, tài liệu họp HĐTV hoặc để lấy ý kiến các thành
viên;
- Triệu tập và chủ trì cuộc họp HĐTV hoặc tổ chức việc lấy ý kiến các thành viên;
- Giám sát hoặc tổ chức giám sát việc thực hiện các nghị quyết của HĐTV;
- Thay mặt HĐTV ký các nghị quyết của HĐTV;
- Quyền và nghĩa vụ khác theo quy định của Luật này và Điều lệ công ty.
Nhiệm vụ, quyền hạn của Chủ tich Hội đồng thành viên chủ yếu tập trung vào các
hoạt động của Hội đồng thành viên mà không tập trung váo các công tác điều hành
kinh doanh hàng ngày của công ty, vì công tác điều hành đã giao cho Giám đốc/ Tổng
giám đốc.
Nhiệm kỳ của Chủ tịch HĐTV không quá 05 năm. Chủ tịch HĐTV có thể được bầu
lại với số nhiệm kỳ không hạn chế.
Trường hợp vắng mặt hoặc không đủ năng lực để thực hiện các quyền và nghĩa vụ
của mình, thì Chủ tịch HĐTV ủy quyền bằng văn bản cho một thành viên thực hiện
các quyền và nghĩa vụ của Chủ tịch HĐTV theo nguyên tắc quy định tại Điều lệ công
ty. Trường hợp không có thành viên được ủy quyền thì một trong số các thành viên
HĐTV triệu tập họp các thành viên còn lại bầu một người trong số các thành viên tạm
thời thực hiện quyền và nghĩa vụ của Chủ tịch HĐTV theo nguyên tắc đa số quá bán.
5.1.3.3 Giám đốc/Tổng giám đốc

Giám đốc hoặc Tổng giám đốc công ty là người điều hành hoạt động kinh doanh
hàng ngày của công ty, chịu trách nhiệm trước Hội đồng thành viên về việc thực hiện
các quyền và nhiệm vụ của mình. Như vậy, có thể thầy Giám đốc/Tổng giám đốc là vị
trí quan trọng nhất trong việc điều hành hoạt động kinh doanh hàng ngày của công
ty. Giám đốc/Tổng giám đốc có thể là thành viên trong công ty hoặc thuê người ngoài
công ty.
Để nâng cao chất lượng quản trị trong công ty, Luật doanh ngiệp 2014 quy định cụ
thể về tiêu chuẩn và điều kiện một người có thể được bổ nhiệm làm Giám đốc/Tổng
giám đốc:
- Có đủ năng lực hành vi dân sự và không thuộc đối tượng không được quản lý
doanh nghiệp theo quy định tại khoản 2 Điều 18 của Luật Doanh nghiệp 2014;
- Có trình độ chuyên môn, kinh nghiệm trong quản trị kinh doanh của công ty, nếu
Điều lệ công ty không có quy định khác
- Đối với công ty con của công ty có phần vốn góp, cổ phần do Nhà nước nắm giữ
trên 50% vốn điều lệ thì ngoài các tiêu chuẩn và điều kiện trên, Giám đốc hoặc Tổng
giám đốc không được là vợ hoặc chồng, cha đẻ, cha nuôi, mẹ đẻ, mẹ nuôi, con đẻ,
con nuôi, anh ruột, chị ruột, em ruột, anh rể, em rể, chị dâu, em dâu của người quản
lý công ty mẹ và người đại diện phần vốn nhà nước tại công ty đó.
Luật Doanh nghiệp 2014 khi quy định về tiêu chuẩn và điều kiện làm Giám
đốc/Tổng Giám đốc công ty TNHH hai thành viên đã có sự tách bạch giữa vấn đề sở
hữu và vấn đề quản lý. Giám đốc/Tổng giám đốc có các quyền và nghĩa vụ sau:
- Tổ chức thực hiện các nghị quyết của HĐTV;

- Quyết định các vấn đề liên quan đến hoạt động kinh doanh hằng ngày của công
ty;
- Tổ chức thực hiện kế hoạch kinh doanh và phương án đầu tư của công ty;
- Ban hành quy chế quản lý nội bộ của công ty, trừ trường hợp Điều lệ công ty có
quy định khác;
- Bổ nhiệm, miễn nhiệm, bãi nhiệm các chức danh quản lý trong công ty, trừ các
chức danh thuộc thẩm quyền của HĐTV;
- Ký kết hợp đồng nhân danh công ty, trừ trường hợp thuộc thẩm quyền của Chủ
tịch HĐTV;
- Kiến nghị phương án cơ cấu tổ chức công ty;
- Trình báo cáo quyết toán tài chính hằng năm lên HĐTV;
- Kiến nghị phương án sử dụng lợi nhuận hoặc xử lý lỗ trong kinh doanh;
- Tuyển dụng lao động;
Quyền và nghĩa vụ khác được quy định tại Điều lệ công ty, hợp đồng lao động mà
Giám đốc hoặc Tổng giám đốc ký với công ty theo nghị quyết của HĐTV.
5.1.3.4 Ban kiểm soát

Ban kiểm soát, về mặt pháp lý là cơ quan thay mặt các thành viên công ty giám
sát, kiểm soát công tác điều hành của Giám đốc/Tổng giám đốc và bộ máy quản trị,
chứ nó không có chức năng điều hành, cũng như không có chức năng quyết định như
Hội đồng thành viên.
Công ty trách nhiệm hữu hạn có từ 11 thành viên trở lên phải thành lập Ban kiểm
soát; trường hợp có ít hơn 11 thành viên, có thể thành lập Ban kiểm soát phù hợp với
yêu cầu quản trị công ty.
5.1.4 Chế độ tài chính của công ty

5.1.4.1 Vấn đề vốn góp của thành viên công ty
Khi thành lập công ty, các thành viên công ty phải tự thỏa thuận và quyết định
mức vốn điều lệ của công ty và phần vốn góp của mỗi người, tức của các sáng lập
viên. Danh sách các thành viên công ty và bản điều lệ của công ty trong hồ sơ Đăng
ký doanh nghiệp phải thể hiện đầy đủ các thông tin về thành viên và phần vốn góp
của thành viên. Về nguyên tắc, vốn điều lệ và vốn góp sẽ được xác định bằng đơn vị
tính là đồng Việt Nam, nhưng các thành viên có thể góp vốn vào công ty bằng các
hình thức khác nhau. Tài sản góp vốn có thể là tiền Việt Nam, ngoại tệ tự do chuyển
đổi, vàng, giá trị quyền sử dụng đất, giá trị quyền sở hữu trí tuệ, công nghệ, bí quyết
kỹ thuật, các tài sản khác ghi trong Điều lệ công ty do thành viên góp để tạo thành
vốn của công ty51.
Theo quy định của Luật Doanh nghiệp, thành viên phải có trách nhiệm chuyển
quyền sở hữu tài sản góp vốn cho công ty. Thành viên phải góp vốn phần vốn góp
cho công ty đủ và đúng loại tài sản như đã cam kết khi đăng ký thành lập doanh
nghiệp trong thời hạn 90 ngày, kể từ ngày được cấp Giấy chứng nhận đăng ký doanh
nghiệp52. Mục đích Luật quy định thời hạn góp vốn khi thành lập công ty TNHH hai
thành viên trở lên nhằm buộc các thành viên phải xem xét cẩn trọng và có trách
nhiệm hơn với cam kết góp vốn của mình. Thời hạn góp trong trường hợp này đã rút
ngắn, trong Luật doanh nghiệp 2005 thì thời hạn góp vốn lần cuối của mỗi thành viên
không vượt quá 36 tháng, kể từ ngày công ty được cấp Giấy chứng nhận đăng ký
doanh nghiệp53.
Thành viên phải góp vốn đầy đủ và đúng hạn bằng loại tài sản góp vốn như đã
cam kết. Trường hợp thành viên thay đổi loại tài sản góp vốn đã cam kết thì phải
được đa số các thành viên còn lại đồng ý. Trong thời hạn góp vốn, thành viên có các
quyền và nghĩa vụ tương ứng với tỷ lệ phần vốn góp như đã cam kết góp.
Theo quy định của Luật Doanh nghiệp 2014, tài sản góp vốn khi thành lập doanh
nghiệp phải được các thành viên, cổ đông sáng lập định giá theo nguyên tắc nhất trí
hoặc do một tổ chức thẩm định giá chuyên nghiệp định giá. Nếu như tài sản góp vốn
được định giá cao hơn so với giá trị thực tế tại thời điểm góp vốn thì các thành viên
phải cùng liên đới góp thêm bằng số chênh lệch giữa giá trị được định giá và giá trị
thực tế của tài sản góp vốn tại thời điểm kết thúc định giá; đồng thời liên đới chịu
trách nhiệm đối với thiệt hại do cố ý định giá tài sản góp vốn cao hơn giá trị thực tế.54
51
52
53 Khoản 1 Điều 18 Nghị định 102/2010/NĐ-CP.
54 Khoản 2 Điều 37 Luật Doanh nghiệp 2014.

Nghĩa vụ góp vốn và hệ quả pháp lý do vi phạm nghĩa vụ góp vốn

theo Luật doanh nghiệp 2014, cụ thể:
Thành viên phải góp vốn phần vốn góp cho công ty đủ và đúng loại tài sản như đã
cam kết khi đăng ký thành lập doanh nghiệp trong thời hạn 90 ngày, kể từ ngày được
cấp Giấy chứng nhận đăng ký doanh nghiệp55.
Sau thời hạn góp vốn mà vẫn có thành viên chưa góp hoặc chưa góp đủ số vốn đã
cam kết thì được xử lý như sau:
- Thành viên chưa góp vốn theo cam kết đương nhiên không còn là thành viên của
công ty.
- Thành viên chưa góp vốn đủ phần vốn góp như đã cam kết có các quyền tương
ứng với phần vốn góp đã góp.
- Phần vốn góp chưa góp của các thành viên được chào bán theo quyết định của
HĐTV.
Hậu quả pháp lý do vi phạm nghĩa vụ góp vốn:
- Trong thời hạn 60 ngày, kể từ ngày cuối cùng phải góp vốn đủ phần vốn góp
theo quy định, nếu có thành viên chưa góp hoặc chưa góp đủ số vốn đã cam kết thì
công ty phải đăng ký điều chỉnh vốn điều lệ, tỷ lệ phần vốn góp của các thành viên
bằng số vốn đã góp.
- Các thành viên chưa góp vốn hoặc chưa góp đủ số vốn đã cam kết phải chịu
trách nhiệm tương ứng với phần vốn góp đã cam kết đối với các nghĩa vụ tài chính
của công ty phát sinh trong thời gian trước ngày công ty đăng ký thay đổi vốn điều lệ
và phần vốn góp của thành viên.
Tại thời điểm góp đủ phần vốn góp, công ty phải cấp giấy chứng nhận phần vốn
góp cho thành viên tương ứng với giá trị phần vốn đã góp. Giấy chứng nhận phần vốn
góp là bằng chứng chứng minh tư cách thành viên công ty của một tổ chức hay cá
nhân. Trường hợp giấy chứng nhận phần vốn góp bị mất, bị hủy hoại, bị hư hỏng hoặc
bị tiêu hủy dưới hình thức khác, thành viên được công ty cấp lại giấy chứng nhận
phần vốn góp theo trình tự, thủ tục quy định tại Điều lệ công ty.
55
5.1.4.2 Tăng và giảm vốn điều lệ
Về nguyên tắc, công ty có quyền tự quyết định mức vốn điều lệ của mình. Trừ một
số nghành nghề kinh doanh mà pháp luật qui định mức vốn điều lệ tối thiểu phải có
(vốn pháp định), còn lại là do công ty tự quyết định. Trong quá trình hoạt động kinh
doanh, công ty có quyền tăng hay giảm vốn điều lệ và phải thông báo đến cơ quan
Đăng ký doanh nghiệp theo qui định.
- Tăng vốn điều lệ
Khoản 1 Điều 68 Luật doanh nghiệp 2014 qiu định việc tăng vốn điều lệ của công
ty có thể bằng nhiều cách như:
• Tăng thêm phần vốn góp của thành viên hiện hữu;
• Tiếp nhận vốn góp của thành viên mới.
Trường hợp tăng vốn góp của thành viên hiện hữu thì vốn góp thêm ðýợc chia cho
các thành viên theo tỷ lệ týõng ứng với phần vốn góp của họ trong vốn ðiều lệ công
ty. Thành viên có thể chuyển nhýợng quyền góp vốn của mình cho người khác theo
quy định tại Điều 53 Luật doanh nghiệp 2014. Đối với thành viên phản đối quyết định
tăng vốn điều lệ có thể không góp vốn thêm, trường hợp này, số vốn góp thêm của
thành viên đó được chia cho các thành viên khác theo tỷ lệ tương ứng với phần vốn
góp của họ trong vốn điều lệ công ty nếu các thành viên không có thỏa thuận khác.
- Giảm vốn điều lệ
Công ty có thể giảm vốn điều lệ bằng các hình thức sau:
• Hoàn trả một phần vốn góp cho thành viên theo tỷ lệ vốn góp của họ
trong vốn điều lệ của công ty nếu đã hoạt động kinh doanh liên tục trong
hơn 02 năm, kể từ ngày đăng ký doanh nghiệp và bảo đảm thanh toán đủ
các khoản nợ và nghĩa vụ tài sản khác sau khi đã hoàn trả cho thành
viên.
• Công ty mua lại phần vốn góp của thành viên theo quy định tại Điều 52
của Luật Doanh nghiệp 2014.
• Vốn điều lệ không được các thành viên thanh toán đầy đủ và đúng hạn
theo quy định tại Điều 48 của Luật Doanh nghiệp 2014.
Như vậy, nếu công ty tăng, giảm vốn điều lệ thì trong thời hạn 10 ngày, kể từ
ngày hoàn thành việc tăng hoặc giảm vốn điều lệ thì công ty phải thông báo bằng văn
bản đến Cơ quan đăng ký kinh doanh. Đối với trường hợp tăng vốn điều lệ, kèm theo
thông báo phải có Nghị quyết và biên bản họp của Hội đồng thành viên. Còn đối với
trường hợp giảm vốn điều lệ, kèm theo thông báo phải có Nghị quyết và biên bản họp
của Hội đồng thành viên và báo cáo tài chính gần nhất. Cơ quan đăng ký kinh doanh
cập nhật thông báo này trong thời hạn 03 ngày kể từ ngày nhận được thông báo56.
5.1.4.3 Chuyển nhượng phần vốn góp của thành viên

Như đã biết, công ty trách nhiệm hữu hạn hai thành viên trở lên mang tính ‘đóng’,
sự tự do chuyển nhượng vốn góp bị hạn chế hơn so với công ty cổ phần nhưng thoáng
hơn công ty hợp danh. Về nguyên tắc, thành viên có thể chuyển nhượng toàn bộ hay
một phần vốn góp của mình cho một hay nhiều tổ chức, cá nhân khác. Thành viên
được tự do chuyển nhượng, Luật chỉ đưa ra hạn chế về mặt thủ tuc chuyển nhượng
chứ không hạn chế về quyền chuyển nhượng.
Theo Điều 53 Luật doanh nghiệp 2014 quy định rằng: thành viên muốn chuyển
nhượng vốn góp, trước hết phải chào bán cho tất cả các thành viên còn lại của công
ty với cùng điều kiện. Để bảm đảm tính cân bằng, về nguyên tắc, vốn góp đó phải
được chào bán theo tỷ lệ tưong ứng cho những thành viên còn lại. Nếu các thành viên
được chàomà không mua hoặc không mua hết trong thời hạn 30 ngày thì thành viên
chào bán có quyền chuyển nhượng cho người không phải là thành viên công ty. Chào
bán cùng điều kiện là không có sự khác biệt về các điều kiện chuyển nhượng vốn góp
giữa các thành viên, các thành viên còn lại ngang bằng với nhau trong cơ hội tiếp cận
nguồn vốn chuyển nhượng. Quy định này có điểm khác với Luật Doanh nghiệp 2005ở
chỗ là thành viên chỉ được chào bán ra bên ngoài với cùng điều kiện chào bán đối với
các thành viên còn lại. Luật Doanh nghiệp 2005 trước đây không yêu cầu thành viên
chuyển nhượng cho người khác thì phải chuyển nhượng cùng điều kiện chào bán với
các thành viên hiện hữu. Quy định của Luật Doanh nghiệp 2014nhằm bảo vệ quyền
lợi của các thành viên còn lại của công ty, tránh được tình trạng thành viên không
muốn bán cho các thành viên còn lại trong công ty thì sẽ chào bán với giá rất cao để
các thành viên đó không mua được, sau đó, sẽ bán cho bên thứ ba mà họ muốn.
56
Thành viên khác trong công ty không có quyền cản trở việc chuyển nhượng vốn
cho người ngoài công ty nếu họ không mua hay không mua hết vốn góp của thành
viên muốn chuyển nhượng. Nhưng, nếu điều lệ công ty có qui định thêm các điều kiện
khác cho việc chuyển nhượng thì thành viên chuyển nhượng vốn sẽ phải tuân thủ các
qui định này.
Các trường hợp ngoại lệ không cần phải chào bán cho các thành viên còn lại của
công ty.
- Yêu cầu công ty mua lại phần vốn góp57.
- Tặng cho một phần hoặc toàn bộ phần vốn góp58.
- Sử dụng phần vốn góp để trả nợ59.
Thành viên chuyển nhượng vẫn có các quyền và nghĩa vụ đối với công ty tương
ứng với phần vốn góp có liên quan cho đến khi thông tin về người mua quy định tại
các điểm b, c và d khoản 1 Điều 49 của Luật Doanh nghiệp 2014 được ghi đầy đủ vào
sổ đăng ký thành viên.
Trường hợp chuyển nhượng hoặc thay đổi phần vốn góp của các thành viên dẫn
đến chỉ còn một thành viên trong công ty, công ty phải tổ chức hoạt động theo loại
hình công ty trách nhiệm hữu hạn một thành viên và đồng thời thực hiện đăng ký
thay đổi nội dung đăng ký doanh nghiệp trong thời hạn 15 ngày, kể từ ngày hoàn
thành việc chuyển nhượng.
5.1.4.4 Yêu cầu công ty mua lại phần vốn góp

Theo quy định của Luật Doanh nghiệp 2014, thành viên có quyền yêu cầu công ty
mua lại phần vốn góp của mình, nếu thành viên đó đã bỏ phiếu không tán thành đối
với nghị quyết của Hội đồng thành viên về vấn đề sau đây:
- Sửa đổi, bổ sung các nội dung trong Điều lệ công ty liên quan đến quyền và
nghĩa vụ của thành viên, HĐTV.
- Tổ chức lại công ty.
57
58
59
- Các trường hợp khác theo quy định tại Điều lệ công ty.
Về thủ tục, việc yêu cầu mua lại phần vốn góp phải làm bằng văn bản trong thời
hạn 15 ngày từ khi Hội đồng thành viên thông qua các quyết định về các vấn đề nói
trên. Vấn đề phức tạp nhất chính là giá cả khi mua lại. Luật doanh nghiệp có quy định
rằng, nếu các bên không thỏa thuận được với nhau về giá thì công ty phải mua lại
phần vốn góp đó theo giá thị trường hay giá được tính theo nguyên tắc đã ghi trong
điều lệ.
Về điều kiện để thanh toán, theo Luật doanh nghiệp thì công ty chỉ được thanh
toán cho người bán nếu sau khi thanh toán, công ty vẫn còn đủ tài sản để thanh toán
các khoản nợ và các nghĩa vụ tài sản của công ty. Quy định này là cần thiết để ngăn
chăn khả năng rút vốn, trốn tránh nghĩa vụ trả nợ của công ty, bảo vệ chủ nợ, một
trong những yêu cầu của luật công ty hiện đại.
5.1.4.5 Phân chia lợi nhuận

Công ty TNHH chỉ được phân chia lợi nhuận cho các thành viên nếu công ty hội đủ
các điều kiện sau đây:
- Kinh doanh có lãi,
- Đã hoàn thành các nghĩa vụ tài chính theo qui định (nộp đủ các loại thuế theo
quy định) và sau khi chia lợi nhuận, công ty vẩn đảm bảo thanh toán đủ các khoản nợ
và các nghĩa vụ tài sản khảc đến hạn phải trả.
Nguyên tắc phân chia lợi nhuận: Thành viên công ty sẽ được chia lợi nhuận tương
ứng với phần vốn góp của mình trong công ty.60Tuy nhiên, các thành viên công ty
cũng có thể quyết định việc chưa chia lợi nhuận hay giữ lại một phần lợi nhuận để sử
dụng vào việc tái đầu tư, đổi mới công nghệ, mở rộng sản xuất kinh doanh…
Nếu công ty trách nhiệm hữu hạn phân chia lợi nhuận không đúng theo qui định
này thì cách xử lý sẽ tiến hành như qui định tại Điều 70 của Luật doanh nghiệp 2014.
Khi đó các thành viên phải hoàn trả cho công ty số tiền, tài sản khác đã nhận hoặc
phải cùng liên đới chịu trách nhiệm về các khoản nợ và nghĩa vụ tài sản khác của
công ty cho đến khi các thành viên đã hoàn trả đủ số tiền, tài sản khác đã nhận tương
đương với phần lợi nhuận đã chia.
60Khoản 3 Điều 50 Luật Doanh nghiệp 2014.

5.2 CÔNG TY TNHH 1 THÀNH VIÊN

Theo quan niệm truyền thống, công ty là sự liên kết, sự hùn hạp vốn của nhiều
chủ thể để cùng tiến hành hoạt động kinh doanh. Tuy nhiên, công ty một chủ là kết
quả pháp lý đặc biệt của quá trình phát triển công ty và pháp luật về công ty. Chính
quá trình phát triển này đã làm thay đổi tính nguyên nghĩa của khái niệm về công ty.
Theo bản chất khái niệm về công ty thì công ty trách nhiệm hữu hạn một chủ không
phải là công ty thực sự mà chỉ được xem là doanh nghiệp cá thể chịu trách nhiệm hữu
hạn. Bởi lẽ, công ty là sự liên kết, mà muốn liên kết thì phải có nhiều người. Nếu chủ
thể chỉ có một bên thì không thể nào thực hiện được sự liên kết hay góp vốn bởi vì
thông thường không có một tổ chức, một hội nào lại chỉ có một người. Người này vừa
là sáng lập viên vừa là hội viên duy nhất. Vả lại một người không thể thành lập hội
với chính bản thân mình hoặc ký khế ước lập hội với chính bản thân mình. Từ đó có
thể khẳng định công ty trách nhiệm hữu hạn một thành viên là một dạng đặc biệt của
công ty.
Ngoài ra, công ty trách nhiệm hữu hạn một thành viên cũng là một dạng đặc biệt
của công ty trách nhiệm hữu hạn bởi nó chỉ thuộc sở hữu của một người. Trong quá
trình hoạt động của công ty trách nhiệm hữu hạn, dưới áp lực của thực tiễn, một loại
hình đặc biệt của công ty này ra đời - công ty trách nhiệm hữu hạn một thành viên.
Việc ra đời và tồn tại của công ty trách nhiệm hữu hạn một thành viên là một bằng
chứng sống động về sự vượt trước của kinh tế so với pháp luật.
Pháp luật doanh nghiệp không đưa ra định nghĩa công ty trách nhiệm hữu hạn một
thành viên, nhưng căn cứ những đặc điểm pháp lý cơ bản nêu tại Điều 73 Luật Doanh
nghiệp 2014, có thể khái quát về công ty trách nhiệm hữu hạn một thành viên như
sau:
Công ty trách nhiệm hữu hạn một thành viên là loại hình doanh nghiệp, loại hình
công ty có tư cách pháp nhân, không có quyền phát hành cổ phần, do một tổ chức có
tư cách pháp nhân hay một cá nhân làm chủ sở hữu và chỉ chịu trách nhiệm về mọi
khoản nợ, nghĩa vụ tài sản của công ty trong phạm vi số vốn điều lệ của công ty.

- Về loại hình doanh nghiệp: Công ty trách nhiệm hữu hạn một thành viên là
một loại hình doanh nghiệp có đầy đủ các đặc trưng của một doanh nghiệp quy định
tại khoản 7 Điều 4 của Luật Doanh nghiệp 2014. Điều này có nghĩa nó cũng là một tổ
chức có tên riêng, có tài sản, có trụ sở giao dịch, được thành lập theo quy định của
pháp luật nhằm mục đích kinh doanh. Nhưng khác với các loại hình công ty hiện có,
công ty trách nhiệm hữu hạn một thành viên là doanh nghiệp một chủ do một tổ chức
hoặc một cá nhân làm chủ sở hữu.
- Về chủ sở hữu công ty: Công ty trách nhiệm hữu hạn một thành viên là
doanh nghiệp thuộc sở hữu của một tổ chức (có tư cách pháp nhân) hoặc một cá
nhân, gọi là chủ sở hữu công ty. Theo Luật Doanh nghiệp 2014, công ty trách nhiệm
hữu hạn một thành viên chỉ có một thành viên duy nhất, thành viên này có thể là tổ
chức hoặc cá nhân.
• Chủ sở hữu là tổ chức: Luật Doanh nghiệp 1999 quy định chỉ có tổ chức
mới được thành lập và trở thành chủ sở hữu của công ty trách nhiệm hữu hạn một
thành viên. Nghị định 03/2000/NĐ-CP hướng dẫn một số điều Luật Doanh nghiệp
1999 đã xác định cụ thể 17 loại tổ chức có tư cách pháp nhân mới được quyền làm
chủ sở hữu công ty trách nhiệm hữu hạn một thành viên. Tuy nhiên, đến Luật Doanh
nghiệp 2005 và Nghị định 102/2010/NĐ-CP không liệt kê cụ thể các tổ chức có tư
cách pháp nhân nào, mà quy định tất cả các tổ chức có tư cách pháp nhân đều có
thể trở thành chủ sở hữu công ty trách nhiệm hữu hạn một thành viên. Hiện nay,
Luật Doanh nghiệp 2014 cũng kế thừa quy định này và không cần thông qua nghị
định hướng dẫn nữa mà quy định trực tiếp ngay trong đạo luật.61
Việc pháp luật doanh nghiệp quy định tổ chức có tư cách pháp nhân mới được trở
thành chủ sở hữu công ty trách nhiệm hữu hạn một thành viên là hợp lý, bởi vì tổ
chức có tư cách pháp nhân có tài sản độc lập với các cá nhân, tổ chức khác, tự mình
chịu trách nhiệm bằng chính tài sản đó, cũng như nhân danh mình tham gia vào các
quan hệ pháp luật một cách độc lập. Ngoài ra, khi tổ chức có tư cách pháp nhân
thành lập công ty trách nhiệm hữu hạn một thành viên thì quyền và lợi ích của các
chủ thể liên quan đến công ty sẽ được đảm bảo hơn.
61
Xem Điều 18 Luật Doanh nghiệp 2014.
• Chủ sở hữu là cá nhân: Việc ghi nhận chủ sở hữu công ty trách nhiệm
hữu hạn một thành viên là cá nhân bắt đầu từ Luật Doanh nghiệp 2005, đến nay vẫn
được Luật Doanh nghiệp 2014 kế thừa. Cá nhân có quyền thành lập công ty trách
nhiệm hữu hạn một thành viên (và doanh nghiệp nói chung) là những cá nhân không
thuộc các trường hợp bị cấm thành lập và quản lý doanh nghiệp tại Việt Nam theo
quy định tại khoản 2 Điều 18 Luật Doanh nghiệp 2014.
- Về tư cách pháp lý: Cũng như công ty trách nhiệm hữu hạn hai thành viên
trở lên, công ty trách nhiệm hữu hạn một thành viên cũng có tư cách pháp nhân, đáp
ứng đầy đủ những điều kiện đối với pháp nhân quy định tại Điều 74 Bộ luật dân sự
2015.
Công ty trách nhiệm hữu hạn một thành viên có tư cách pháp nhân kể từ ngày
được cấp Giấy chứng nhận đăng ký doanh nghiệp.62
- Về chế độ trách nhiệm của chủ sở hữu: Theo đó chủ sở hữu công ty chịu
trách nhiệm về các khoản nợ và nghĩa vụ tài sản khác của công ty trong phạm vi số
vốn điều lệ của công ty. Tuy nhiên, nếu chủ sở hữu không góp, không góp đủ, không
góp đúng hạn vốn điều lệ đã cam kết, thì chủ sở hữu vẫn phải chịu trách nhiệm bằng
toàn bộ tài sản của mình đối với các nghĩa vụ tài chính của công ty, thiệt hại xảy ra
do việc đã không góp, không góp đủ, không góp đúng hạn vốn điều lệ.63
- Về khả năng huy động vốn: Là công ty trách nhiệm hữu hạn, cũng giống
như công ty trách nhiệm hữu hạn hai thành viên trở lên, công ty trách nhiệm hữu hạn
một thành viên không được phát hành cổ phần để huy động vốn.64 Tuy nhiên, công ty
trách nhiệm hữu hạn một thành viên có thể phát hành các loại chứng khoán khác để
huy động vốn, như trái phiếu, chứng chỉ quỹ,… hoặc vay nợ để huy động vốn.
5.2.2 Quy chế pháp lý thành viên công ty

5.2.2.1 Xác lập tư cách thành viên
Vì công ty trách nhiệm hữu hạn một thành viên chỉ có một chủ sở hữu duy nhất,
do đó để kinh doanh bằng mô hình công ty trách nhiệm hữu hạn một thành viên, thì
tổ chức hoặc cá nhân phải không thuộc các trường hợp bị cấm thành lập và quản lý
62
khoản 2 Điều 73Luật Doanh nghiệp 2014.
63
64
doanh nghiệp theo quy định tại khoản 2 Điều 18 Luật Doanh nghiệp 2014, đồng thời
còn phải không thuộc các trường hợp cấm góp vốn vào doanh nghiệp được quy định
tại khoản 3 Điều 18 Luật doanh nghiệp 2014.
Các cách thức xác lập tư cách chủ sở hữu công ty trách nhiệm hữu hạn một thành
viên bao gồm:
- Tổ chức hoặc cá nhân tự bỏ vốn thành lập công ty;
- Tổ chức hoặc cá nhân nhận chuyển nhượng toàn bộ vốn điều lệ của chủ sở
hữu công ty TNNH một thành viên;65
- Tổ chức, cá nhân được thừa kế toàn bộ vốn điều lệ của chủ sở hữu công ty là
cá nhân chết;66
- Tổ chức hoặc cá nhân nhận tặng cho toàn bộ vốn điều lệ từ chủ sở hữu công
ty trách nhiệm hữu hạn một thành viên;
- Các cách thức khác theo quy định của pháp luật và điều lệ công ty.
5.2.2.2 Quyền và nghĩa vụ của chủ sở hữu công ty

Như đã trình bày ở trên, chủ sở hữu công ty trách nhiệm hữu hạn một thành viên
có thể là tổ chức (pháp nhân) hoặc cá nhân. Pháp nhân và thể nhân là hai chủ thể
hoàn toàn khác biệt. Nếu pháp nhân là một tập hợp người thoả mãn các điều kiện do
pháp luật quy định, thì thể nhân chỉ là một cá thể người đơn lẻ. Pháp nhân chỉ là một
thực thể vô hình không thể trực tiếp thực hiện các hành vi cụ thể mà phải thông qua
người đại diện, còn thể nhân có thể trực tiếp thực hiện hành vi cụ thể. Do đặc trưng
của pháp nhân và thể nhân về mặt bản chất là khác nhau, do đó khi các chủ thể này
tiến hành việc thành lập và quản lý công ty trách nhiệm hữu hạn một thành viên, họ
sẽ có các quyền và nghĩa vụ cơ bản khác nhau. Luật Doanh nghiệp 2014 có những
quy định riêng biệt về quyền và nghĩa vụ của chủ sở hữu công là tổ chức và của chủ
sở hữu công ty là cá nhân theo hướng quy định chi tiết hơn về quyền của chủ sở hữu
là tổ chức so với chủ sở hữu là cá nhân. Đây là sự điều chỉnh hợp lý bởi vì tính chất sở
hữu và khả năng tự bảo vệ của hai loại chủ sở hữu này là khác nhau.
a) Quyền của chủ sở hữu công ty
65
Điểm h khoản 1, điểm c khoản 2 Điều 75 Luật Doanh nghiệp 2014.
66
- Về quyền của chủ sở hữu công ty trách nhiệm hữu hạn một thành viên là tổ
chức:67
• Quyết định nội dung Điều lệ công ty, sửa đổi, bổ sung Điều lệ công ty;
• Quyết định chiến lược phát triển và kế hoạch kinh doanh hằng năm của
công ty;
• Quyết định cơ cấu tổ chức quản lý công ty, bổ nhiệm, miễn nhiệm, bãi
nhiệm người quản lý công ty;
• Quyết định dự án đầu tư phát triển;
• Quyết định các giải pháp phát triển thị trường, tiếp thị và công nghệ;
• Thông qua hợp đồng vay, cho vay và các hợp đồng khác do Điều lệ công
ty quy định có giá trị bằng hoặc lớn hơn 50% tổng giá trị tài sản được ghi trong báo
cáo tài chính gần nhất của công ty hoặc một tỷ lệ hoặc giá trị khác nhỏ hơn quy định
tại Điều lệ công ty;
• Quyết định bán tài sản có giá trị bằng hoặc lớn hơn 50% tổng giá trị tài
sản được ghi trong báo cáo tài chính gần nhất của công ty hoặc một tỷ lệ hoặc giá trị
khác nhỏ hơn quy định tại Điều lệ công ty;
• Quyết định tăng vốn điều lệ của công ty; chuyển nhượng một phần hoặc
toàn bộ vốn điều lệ của công ty cho tổ chức, cá nhân khác;
• Quyết định thành lập công ty con, góp vốn vào công ty khác;
• Tổ chức giám sát và đánh giá hoạt động kinh doanh của công ty;
• Quyết định việc sử dụng lợi nhuận sau khi đã hoàn thành nghĩa vụ thuế
và các nghĩa vụ tài chính khác của công ty;
• Quyết định tổ chức lại, giải thể và yêu cầu phá sản công ty;
• Thu hồi toàn bộ giá trị tài sản của công ty sau khi công ty hoàn thành giải
thể hoặc phá sản;
• Quyền khác theo quy định của Luật này và Điều lệ công ty.
- Về quyền của chủ sở hữu công ty trách nhiệm hữu hạn một thành viên là cá
nhân:68
67
• Quyết định nội dung Điều lệ công ty, sửa đổi, bổ sung Điều lệ công ty;
• Quyết định đầu tư, kinh doanh và quản trị nội bộ công ty, trừ trường hợp
Điều lệ công ty có quy định khác;
• Quyết định tăng vốn điều lệ, chuyển nhượng một phần hoặc toàn bộ vốn
điều lệ của công ty cho tổ chức, cá nhân khác;
• Quyết định việc sử dụng lợi nhuận sau khi đã hoàn thành nghĩa vụ thuế
và các nghĩa vụ tài chính khác của công ty;
• Quyết định tổ chức lại, giải thể và yêu cầu phá sản công ty;
• Thu hồi toàn bộ giá trị tài sản của công ty sau khi công ty hoàn thành giải
• Quyền khác theo quy định của Luật này và Điều lệ công ty.
Có thể nhận thấy Luật Doanh nghiệp 2014 quy định khá nhiều quyền dành cho chủ
sở hữu là tổ chức hơn so với chủ sở hữu là cá nhân. Tuy nhiên, không thể hiểu là tổ
chức có tư cách pháp nhân sẽ có nhiều quyền hơn cá nhân mà đơn giản vì chủ sở hữu
là tổ chức nên Luật Doanh nghiệp 2014 quy định cụ thể và chi tiết hơn. Ngoài ra, Luật
cũng cho phép chủ sở hữu xác định quyền của mình trong Điều lệ công ty chứ không
đưa ra hạn chế.
Bên cạnh đó, Luật Doanh nghiệp 2014 đã khắc phục sự thiếu sót của Luật Doanh
nghiệp 2005 bằng cách quy định thêm các quyền mới cho chủ sở hữu công ty trong
một số trường hợp đặc biệt.69 Đây là những quyền xuất phát từ đòi hỏi của thực tiễn
kinh doanh của nhà đầu tư, bao gồm các quyền sau:
- Trường hợp chủ sở hữu công ty chuyển nhượng, tặng cho một phần vốn điều
lệ cho tổ chức hoặc cá nhân khác hoặc công ty kết nạp thêm thành viên mới, công ty
phải tổ chức hoạt động theo loại hình công ty trách nhiệm hữu hạn hai thành viên trở
lên hoặc công ty cổ phần và đồng thời thực hiện đăng ký thay đổi nội dung đăng ký
doanh nghiệp với Cơ quan đăng ký kinh doanh trong thời hạn 10 ngày, kể từ ngày
hoàn thành việc chuyển nhượng, tặng cho hoặc kết nạp thành viên mới.
68
69
- Trường hợp chủ sở hữu công ty là cá nhân bị tạm giam, bị kết án tù hoặc bị
Tòa án tước quyền hành nghề theo quy định của pháp luật, thành viên đó ủy quyền
cho người khác thực hiện quyền và nghĩa vụ của chủ sở hữu công ty.
- Trường hợp chủ sở hữu công ty là cá nhân chết thì người thừa kế theo di
chúc hoặc theo pháp luật là chủ sở hữu hoặc thành viên của công ty. Công ty phải tổ
chức hoạt động theo loại hình doanh nghiệp tương ứng và đăng ký thay đổi nội dung
đăng ký doanh nghiệp trong thời hạn 10 ngày, kể từ ngày kết thúc việc giải quyết
thừa kế.
- Trường hợp chủ sở hữu công ty là cá nhân chết mà không có người thừa kế,
người thừa kế từ chối nhận thừa kế hoặc bị truất quyền thừa kế thì phần vốn góp của
chủ sở hữu được giải quyết theo quy định của pháp luật về dân sự.
- Trường hợp chủ sở hữu công ty là cá nhân bị hạn chế hoặc bị mất năng lực
hành vi dân sự thì quyền và nghĩa vụ của chủ sở hữu công ty được thực hiện thông
qua người giám hộ.
- Trường hợp chủ sở hữu công ty là tổ chức bị giải thể hoặc phá sản thì người
nhận chuyển nhượng phần vốn góp của chủ sở hữu sẽ trở thành chủ sở hữu hoặc
thành viên công ty. Công ty phải tổ chức hoạt động theo loại hình doanh nghiệp
tương ứng và đăng ký thay đổi nội dung đăng ký doanh nghiệp trong thời hạn 10
ngày, kể từ ngày hoàn thành việc chuyển nhượng.
b) Nghĩa vụ của chủ sở hữu công ty
Theo quy định tại Điều 76 Luật Doanh nghiệp 2014 thì chủ sở hữu công ty trách
nhiệm hữu hạn một thành viên có các nghĩa vụ sau đây:
- Góp đầy đủ và đúng hạn vốn điều lệ công ty;
- Tuân thủ Điều lệ công ty;
- Phải xác định và tách biệt tài sản của chủ sở hữu công ty và tài sản của công
ty. Chủ sở hữu công ty là cá nhân phải tách biệt các chi tiêu của cá nhân và gia đình
mình với các chi tiêu trên cương vị là Chủ tịch công ty và Giám đốc hoặc Tổng giám
đốc;
- Tuân thủ quy định của pháp luật về hợp đồng và pháp luật có liên
quan trong việc mua, bán, vay, cho vay, thuê, cho thuê và các giao dịch khác giữa
công ty và chủ sở hữu công ty;
- Chủ sở hữu công ty chỉ được quyền rút vốn bằng cách chuyển nhượng một
phần hoặc toàn bộ vốn điều lệ cho tổ chức hoặc cá nhân khác; trường hợp rút một
phần hoặc toàn bộ vốn điều lệ đã góp ra khỏi công ty dưới hình thức khác thì chủ sở
hữu và cá nhân, tổ chức có liên quan phải liên đới chịu trách nhiệm về các khoản nợ
và nghĩa vụ tài sản khác của công ty;
- Chủ sở hữu công ty không được rút lợi nhuận khi công ty không thanh toán
đủ các khoản nợ và nghĩa vụ tài sản khác đến hạn;
- Thực hiện nghĩa vụ khác theo quy định của Luật này và Điều lệ công ty.
5.2.2.3 Chấm dứt tư cách thành viên

Tư cách chủ sở hữu công ty trách nhiệm hữu hạn một thành viên chấp dứt trong
các trường hợp sau đây:
- Chuyển nhượng hoặc tặng cho toàn bộ vốn điều lệ;
- Chuyển nhượng hoặc tặng cho một phần vốn điều lệ. Công ty lúc này phải
chuyển qua hoạt động theo loại hình công ty trách nhiệm hữu hạn hai thành viên trở
lên, tổ chức hoặc cá nhân chấm dứt tư cách chủ sở hữu công ty trách nhiệm hữu hạn
một thành viên, chuyển sang làm thành viên của công ty trách nhiệm hữu hạn hai
thành viên trở lên;
- Công ty kết nạp thêm thành viên mới;
- Chủ sở hữu là cá nhân chết hoặc chủ sở hữu là tổ chức bị giải thể, phá sản;
- Công ty trách nhiệm hữu hạn một thành viên bị giải thể hoặc phá sản;
- Các trường hợp khác theo quy định của pháp luật và điều lệ công ty.
5.2.3 Cơ cấu tổ chức, quản lý công ty

Cơ cấu tổ chức quản lý công ty trách nhiệm hữu hạn một thành viên phụ thuộc vào
tính chất sở hữu chủ: Chủ sở hữu là tổ chức hay cá nhân. Theo đó, mô hình quản trị
trong công ty trách nhiệm hữu hạn một thành viên là cá nhân đơn giản hơn rất nhiều
so với mô hình quản trị công ty trách nhiệm hữu hạn một thành viên là tổ chức.
5.2.3.1 Cơ cấu tổ chức, quản lý của công ty TNHH 1 thành viên
là tổ chức
Vì chủ sở hữu công ty là tổ chức không thể tự mình trực tiếp thực hiện các hành vi
pháp lý, mà hành vi đó được thực hiện thông qua người đại diện theo pháp luật hoặc
đại diện theo uỷ quyền, nên mô hình quản trị công ty trách nhiệm hữu hạn một thành
viên là tổ chức được quy định khá phức tạp, tùy thuộc vào số người đại diện theo uỷ
quyền của chủ sở hữu.
Công ty trách nhiệm hữu hạn một thành viên do tổ chức làm chủ sở hữu được tổ
chức quản lý và hoạt động theo một trong hai mô hình sau đây70:
- Mô hình 1: Chủ tịch công ty, Giám đốc hoặc Tổng giám đốc và Kiểm soát
viên;
- Mô hình 2: Hội đồng thành viên, Giám đốc hoặc Tổng giám đốc và Kiểm soát
viên.
Cơ cấu quản lý theo mô hình 2 phức tạp hơn mô hình 1. Do đó, mô hình 1 thích
hợp với các công ty trách nhiệm hữu hạn một thành viên có quy mô nhỏ và ít vốn.
Còn mô hình 2 thích hợp với công ty có quy mô lớn, đặc biệt là các công ty trách
nhiệm hữu hạn một thành viên do Nhà nước làm chủ sở hữu.
Trường hợp Điều lệ công ty không quy định thì Chủ tịch Hội đồng thành viên hoặc
Chủ tịch công ty là người đại diện theo pháp luật của công ty. Như vậy, khác với công
ty trách nhiệm hữu hạn hai thành viên trở lên, công ty trách nhiệm hữu hạn một
thành viên do tổ chức làm chủ sở hữu được Luật xác định luôn chủ thể nào làm người
đại diện theo pháp luật.
Trường hợp Điều lệ công ty không quy định khác, thì chức năng, quyền và nghĩa
vụ của Hội đồng thành viên, Chủ tịch công ty, Giám đốc hoặc Tổng giám đốc và Kiểm
soát viên thực hiện theo quy định của Luật Doanh nghiệp 2014.
5.2.3.2 Cơ cấu tổ chức, quản lý của Công ty TNHH 1 thành viên

là cá nhân
Luật Doanh nghiệp 2014 quy định khá đơn giản về mô hình quản trị công ty trách
nhiệm hữu hạn một thành viên là cá nhân. Bởi lẽ, loại công ty này thuộc sở hữu của
70
một cá nhân, do vậy không đặt ra vấn đề bảo vệ các nhà đầu tư. Theo đó, pháp luật
không can thiệp sâu vào vấn đề quản trị công ty, mà ở đây, quyền tự do kinh doanh,
tự định đoạt của chủ sở hữu được Luật Doanh nghiệp đề cao và tôn trọng.
Theo Điều 85 Luật Doanh nghiệp 2014, thì mô hình quản trị của công ty trách
nhiệm hữu hạn một thành viên do cá nhân làm chủ sở hữu gồm có Chủ tịch công ty,
Giám đốc hoặc Tổng giám đốc.
Chủ tịch công ty có thể kiêm nhiệm hoặc thuê người khác làm Giám đốc hoặc Tổng
giám đốc. Quyền, nghĩa vụ của Giám đốc hoặc Tổng giám đốc được quy định tại Điều lệ
công ty, hợp đồng lao động mà Giám đốc hoặc Tổng giám đốc ký với Chủ tịch công ty.
5.2.4 Chế độ tài chính của công ty

5.2.4.1 Nguồn vốn của công ty
Nguồn vốn của công ty có thể bao gồm:
- Vốn điều lệ: Vì đây là loại hình doanh nghiệp một chủ, nên toàn bộ vốn điều
lệ của công ty là do chủ sở hữu công ty góp vào.Vốn điều lệ của công ty trách nhiệm
hữu hạn một thành viên tại thời điểm đăng ký doanh nghiệp là tổng giá trị tài sản do
chủ sở hữu cam kết góp và ghi trong Điều lệ công ty.71
- Vốn pháp định nếu công ty kinh doanh những ngành nghề bắt buộc phải có
vốn pháp định.
- Vốn huy động: Công ty có thể vay vốn trực tiếp của các tổ chức tín dụng,
hoặc từ các cá nhân khác; phát hành một số loại chứng khoán như trái phiếu, kỳ
phiếu…, trừ cổ phiếu.
5.2.4.2 Tăng vốn điều lệ

Công ty trách nhiệm hữu hạn một thành viên có thể tăng vốn điều lệ bằng việc chủ
sở hữu công ty đầu tư thêm hoặc huy động thêm vốn góp của người khác. Chủ sở hữu
quyết định hình thức tăng và mức tăng vốn điều lệ.
Nếu tăng vốn điều lệ bằng việc huy động thêm phần vốn góp của người khác, công
ty phải tổ chức hoạt động theo loại hình công ty trách nhiệm hữu hạn hai thành viên
trở lên hoặc công ty cổ phần và đồng thời thực hiện đăng ký thay đổi nội dung đăng
71
ký doanh nghiệp trong thời hạn 10 ngày, kể từ ngày hoàn thành việc nhận thêm phần
vốn góp, kết nạp thành viên mới.72
5.2.4.3 Giảm vốn điều lệ

Theo quy định của Luật Doanh nghiệp 2014, công ty trách nhiệm hữu hạn một
thành viên được phép giảm vốn điều lệ.73 Đây là một điểm mới so với Luật Doanh
nghiệp 2005. Luật Doanh nghiệp 2005 không cho phép công ty giảm vốn điều lệ
“nhằm đảm bảo thanh toán các khoản nợ và nghĩa vụ tài sản của công ty trách nhiệm
hữu hạn, tránh trường hợp chủ sở hữu giảm vốn điều lệ để trốn tránh nghĩa vụ trả
nợ”. Hiện nay, Luật Doanh nghiệp 2014 đã cho phép công ty trách nhiệm hữu hạn
một thành viên được phép giảm vốn điều lệ, nhưng đồng thời đặt ra điều kiện chặt
chẽ hoặc trong trường hợp do chủ sở hữu vi phạm cam kết góp vốn thì bắt buộc phải
giảm vốn điều lệ.
Công ty trách nhiệm hữu hạn một thành viên thay đổi vốn điều lệ trong các trường
hợp sau đây:
- Hoàn trả một phần vốn góp trong vốn điều lệ của công ty nếu đã hoạt động
kinh doanh liên tục trong hơn 02 năm, kể từ ngày đăng ký doanh nghiệp và bảo đảm
thanh toán đủ các khoản nợ và nghĩa vụ tài sản khác sau khi đã hoàn trả cho chủ sở
hữu;
Như vậy, muốn rút vốn trong trường hợp này, công ty phải đáp ứng tất cả các điều
kiện sau:
• Điều kiện về phần vốn hoàn trả: Hoàn trả một phần;
• Điều kiện về thời gian hoạt động: Công ty phải hoạt động kinh doanh liên
tục trong hơn 02 năm;
• Điều kiện về thanh toán: Công ty phải bảo đảm thanh toán đủ các khoản
nợ và nghĩa vụ tài sản khác sau khi đã hoàn trả cho chủ sở hữu
- Vốn điều lệ không được chủ sở hữu thanh toán đầy đủ và đúng hạn theo quy
định tại Điều 74 của Luật này.
72
73
Đây là trường hợp giảm vốn điều lệ do chủ sở hữu không thực hiện đầy đủ cam kết
góp vốn.
TÓM TẮT
- Công ty trách nhiệm hữu hạn hai thành viên trở lên là doanh nghiệp, trong đó:
+ Thành viên có thể là tổ chức, cá nhân; số lượng thành viên không vượt quá 50;
+ Thành viên chịu trách nhiệm về các khoản nợ và nghĩa vụ tài sản khác của
doanh nghiệp trong phạm vi số vốn đã góp vào doanh nghiệp, trừ trường hợp quy
định tại khoản 4 Điều 48 của Luật này;
+ Phần vốn góp của thành viên chỉ được chuyển nhượng theo quy định pháp luật.
- Công ty trách nhiệm hữu hạn hai thành viên trở lên có tư cách pháp nhân kể từ
ngày được cấp Giấy chứng nhận đăng ký doanh nghiệp.
- Công ty trách nhiệm hữu hạn hai thành viên trở lên không được quyền phát hành
cổ phần.
- Công ty trách nhiệm hữu hạn một thành viên là loại hình doanh nghiệp, loại hình
công ty có tư cách pháp nhân, không có quyền phát hành cổ phần, do một tổ chức
có tư cách pháp nhân hay một cá nhân làm chủ sở hữu và chỉ chịu trách nhiệm về
mọi khoản nợ, nghĩa vụ tài sản của công ty trong phạm vi số vốn điều lệ của công
ty.

1. Phân tích đặc điểm của công ty trách nhiệm hữu hạn hai thành viên trở lên?
2. Trình bày trình tự, thủ tục thành lập công ty trách nhiệm hữu hạn hai thành viên
trở lên?
3. Trình bày cơ cấu tổ chức của công ty trách nhiệm hữu hạn hai thành viên trở lên?
4. Trình bày các trường hợp công ty mua lại phần vốn góp của thành viên trong công
ty trách nhiệm hữu hạn hai thành viên trở lên?
5. Phân tích các đặc điểm của công ty trách nhiệm hữu hạn một thành viên?
6. Trình bày các mô hình quản lý trong công ty trách nhiệm hữu hạn một thành
viên?
7. Phân tích quyền định đoạt về vốn góp của chủ sở hữu trong công ty trách nhiệm
hữu hạn một thành viên?

A, B và C thành lập Công ty TNHH ABC. Vốn điều lệ của công ty là 2 tỷ đồng, trong
đó: A cam kết góp 1 tỷ đồng bằng tiền mặt; B góp một số máy móc, thiết bị với giá
trị là 600 triệu đồng; C góp 400 triệu đồng là số tiền cho công ty ABC thuê ngôi nhà
tại số N thành phố H làm trụ sở giao dịch trong thời hạn 5 năm.
Theo quy định tại Điều lệ: A là giám đốc, B là chủ tịch Hội đồng thành viên, C là kế
toán trưởng của công ty. Điều lệ cũng quy định rõ: “Mọi thành viên đều là người đại
diện theo pháp luật của công ty và có quyền nhân danh công ty để ký kết hợp đồng”.
Sau khi được cấp giấy chứng nhận đăng ký doanh nghiệp, các thành viên thực hiện
góp vốn vào vốn điều lệ của công ty. A đã góp 500 triệu đồng. Số vốn còn lại (500
triệu đồng), các thành viên thoả thuận A phải góp đủ trước ngày 01/12/2015. Nhưng
thực tế đến ngày 21/2/2106, A vẫn chưa góp đủ số vốn như cam kết. Kết thúc năm
tài chính 2015, lợi nhuận sau thuế của công ty là 150 triệu VND. Hội đồng thành viên
quyết định chia hết số lợi nhuận này cho các thành viên.
Với lý do A không thực hiện đúng nghĩa vụ góp vốn, lấy tư cách là chủ tịch hội
đồng thành viên, B ra quyết định chia điều số lợi nhuận cho các thành viên, theo đó
mỗi thành viên sẽ được nhận 50 triệu. A không đồng ý, vì cho rằng theo tỷ lệ vốn
góp, A được nhận 50% lợi nhuận (75 triệu đồng). Vì không được giải quyết, A làm đơn
yêu cầu công ty cho A chuyển nhượng toàn bộ phần vốn góp. Tại cuộc họp hội đồng
thành viên, A đề nghị chuyển nhượng phần vốn góp của mình cho B và C, nhưng B và
C không đồng ý mua. A đề nghị chuyển nhượng cho T, là người quen của cả A, B, C
nhưng B và C vẫn không đồng ý.
Bằng quy định pháp luật hiện hành, hãy nhận xét và giải quyết tình huống nêu
trên.
116 BÀI 6: CÔNG TY CỔ PHẦN
BÀI 6: CÔNG TY CỔ PHẦN
Sinh viên cần nắm được các vấn đề sau:
- Khái niệm, đặc điểm của công ty cổ phần;
- Đặc trưng về vốn, số lượng cổ đông, việc chuyển nhượng cổ phần, tư cách
pháp nhân, việc phát hành chứng khoán, chế độ trách nhiệm của công ty cổ
phần;
- Quy chế cổ đông của công ty cổ phần: Cấu trúc cổ phần (cổ phần phổ thông
và cổ phần ưu đãi), quyền và nghĩa vụ của các loại cổ đông;
- Nắm được các mô hình tổ chức, quản lý công ty cổ phần; Vấn đề huy động
vốn của công ty cổ phần.
6.1.1 Khái niệm

Công ty cổ phần là một trong bốn loại hình doanh nghiệp được quy định trong luật
doanh nghiệp, đây là loại hình công ty đối vốn đặc trưng hình thành trên cơ sở góp
vốn của tối thiểu ba cổ đông. Có thể nói xương sống của Luật Doanh nghiệp 2014 là
quy định về hai loại hình công ty gồm công ty TNHH và CTCP vì đây là hai loại hình
doanh nghiệp được lựa chọn nhiều nhất và đóng vai trò quan trọng nhất trong cộng
đồng doanh nghiệp tại Việt Nam. Khác với các loại hình doanh nghiệp khác, CTCP
thường có quy mô lớn, vốn sở hữu cao, có cơ cấu quản lý và vận hành khá phức tạp.
Khái niệm công ty cổ phần được quy định tại Điều 110 luật Doanh nghiệp 2014, công
ty cổ phần là doanh nghiệp, trong đó:
a) Vốn điều lệ được chia thành nhiều phần bằng nhau gọi là cổ phần;
b) Cổ đông có thể là tổ chức, cá nhân; số lượng cổ đông tối thiểu là 03 và

không hạn chế số lượng tối đa;
c) Cổ đông chỉ chịu trách nhiệm về các khoản nợ và nghĩa vụ tài sản khác của
doanh nghiệp trong phạm vi số vốn đã góp vào doanh nghiệp;
BÀI 6: CÔNG TY CỔ PHẦN 117
d) Cổ đông có quyền tự do chuyển nhượng cổ phần của mình cho người khác,
trừ trường hợp quy định tại khoản 3 Điều 119 và khoản 1 Điều 126 của Luật doanh
nghiệp 2014.
Công ty cổ phần có tư cách pháp nhân kể từ ngày được cấp Giấy chứng nhận
đăng ký doanh nghiệp và có quyền phát hành cổ phần các loại để huy động vốn.

Từ khái niệm về công ty cổ phần quy định tại Điều 110 luật Doanh nghiệp 2014,
chúng ta thấy công ty cổ phần có các đặc điểm sau đây:
6.1.2.1 Đặc trưng về vốn

Vốn điều lệ được chia thành nhiều phần bằng nhau gọi là cổ phần, là tổng giá trị
mệnh giá cổ phần đã bán các loại. Vốn điều lệ của công ty cổ phần tại thời điểm đăng
ký thành lập doanh nghiệp là tổng giá trị mệnh giá cổ phần các loại đã được đăng ký
mua và được ghi trong Điều lệ công ty. Cổ phần đã bán là số cổ phần được quyền
chào bán đã được các cổ đông thanh toán đủ cho công ty. Tại thời điểm đăng ký
thành lập doanh nghiệp, cổ phần đã bán là tổng số cổ phần các loại đã được đăng ký
mua. Cổ phần được quyền chào bán của công ty cổ phần là tổng số cổ phần các loại
mà Đại hội đồng cổ đông quyết định sẽ chào bán để huy động vốn. Số cổ phần được
quyền chào bán của công ty cổ phần tại thời điểm đăng ký doanh nghiệp là tổng số cổ
phần các loại mà công ty sẽ bán để huy động vốn, bao gồm cổ phần đã được đăng ký
mua và cổ phần chưa được đăng ký mua. Cổ phần chưa bán là cổ phần được quyền
chào bán và chưa được thanh toán. Tại thời điểm đăng ký thành lập doanh nghiệp, cổ
phần chưa bán là tổng số cổ phần mà chưa được các cổ đông đăng ký mua.
6.1.2.2 Đặc trưng về số lượng cổ đông

Cổ đông có thể là tổ chức, cá nhân; số lượng cổ đông tối thiểu là 03 và không
hạn chế số lượng tối đa; Cổ đông sáng lập là cổ đông sở hữu ít nhất một cổ phần phổ
thông và ký tên trong danh sách cổ đông sáng lập công ty cổ phần.
6.1.2.3 Đặc trưng về chuyển nhượng cổ phần

Cổ phần được tự do chuyển nhượng mà không cần sự chấp thuận của bất kỳ cơ
quan quản lý nào trong công ty như công ty TNHH hai thành viên trở lên, trừ trường
hợp quy định tại khoản 3 Điều 119 của Luật doanh nghiệp 2014 và Điều lệ công ty có
quy định hạn chế chuyển nhượng cổ phần. Trường hợp Điều lệ công ty có quy định
hạn chế về chuyển nhượng cổ phần thì các quy định này chỉ có hiệu lực khi được nêu
rõ trong cổ phiếu của cổ phần tương ứng. Việc chuyển nhượng được thực hiện bằng
hợp đồng theo cách thông thường hoặc thông qua giao dịch trên thị trường chứng
khoán. Trường hợp chuyển nhượng bằng hợp đồng thì giấy tờ chuyển nhượng phải
được bên chuyển nhượng và bên nhận chuyển nhượng hoặc đại diện ủy quyền của họ
ký. Trường hợp chuyển nhượng thông qua giao dịch trên thị trường chứng khoán, trình
tự, thủ tục và việc ghi nhận sở hữu thực hiện theo quy định của pháp luật về chứng
khoán.
6.1.2.4 Đặc trưng về tư cách pháp nhân

Công ty cổ phần là một tổ chức có tư cách pháp nhân kể từ ngày được cấp Giấy
chứng nhận đăng ký doanh nghiệp.
6.1.2.5 Đặc trưng về việc phát hành chứng khoán

Công ty cổ phần được phát hành các loại chứng khoán để huy động vốn như cổ
phiếu, trái phiếu. Điều kiện để phát hành các loại chứng khoán này phải tuân theo
quy định của pháp luật doanh nghiệp và pháp luật về chứng khoán. Với đặc điểm này
thì công ty cổ phần là chủ thể kinh doanh có khả năng huy động vốn lớn để đáp ứng
nhu cầu kinh doanh với quy mô lớn trong nền kinh tế thị trường.
6.1.2.6 Đặc trưng về chế độ trách nhiệm

Công ty cổ phần là một tổ chức kinh tế có tư cách pháp nhân, do đó có sự tách
biệt giữa tài sản của công ty và tài sản của cổ đông công ty, cổ đông chỉ chịu trách
nhiệm về các khoản nợ và nghĩa vụ tài sản khác của doanh nghiệp trong phạm vi số
vốn đã góp vào doanh nghiệp.
6.2 QUY CHẾ CỔ ĐÔNG CÔNG TY CỔ PHẦN
6.2.1 Cấu trúc cổ phần

Cổ phần là phần chia nhỏ nhất của vốn điều lệ và có giá bằng nhau gọi là mệnh
giá. Cổ phần tồn tại dưới hai dạng là cổ phần phổ thông và cổ phần ưu đãi. Cổ phần
phổ thông là cổ phần bắt buộc phải có đối với tất cả các công ty cổ phần, cổ phần ưu
đãi được phát hành theo quy định của điều lệ công ty. Tuy nhiên, hiện nay trên thực
tế không nhiều doanh nghiệp chọn phát hành cổ phần ưu đãi.
6.2.1.1 Cổ phần phổ thông

Công ty cổ phần phải có cổ phần phổ thông. Người sở hữu cổ phần phổ thông là
cổ đông phổ thông.
6.2.1.2 Cổ phần ưu đãi

Ngoài cổ phần phổ thông, để đảm bảo khả năng huy động vốn linh hoạt và đa
dạng của công ty phù hợp với nhu cầu của nhiều đối tượng khác nhau, công ty cổ
phần có thể có cổ phần ưu đãi, đây là quy định mang tính quyền chọn của doanh
nghiệp. Người sở hữu cổ phần ưu đãi gọi là cổ đông ưu đãi, mỗi cổ phần của cùng một
loại đều tạo cho người sở hữu nó các quyền, nghĩa vụ và lợi ích ngang nhau. Cổ phần
phổ thông không thể chuyển đổi thành cổ phần ưu đãi nhưng cổ phần ưu đãi có thể
chuyển đổi thành cổ phần phổ thông theo nghị quyết của Đại hội đồng cổ đông. Theo
quy định của pháp luật hiện hành công ty cổ phần có các loại cổ phần ưu đã sau:
- Cổ phần ưu đãi biểu quyết là cổ phần có số phiếu biểu quyết nhiều hơn so với cổ
phần phổ thông. Số phiếu biểu quyết của một cổ phần ưu đãi biểu quyết do Điều lệ
công ty quy định. Cổ đông sở hữu cổ phần ưu đãi biểu quyết không được chuyển
nhượng cổ phần đó cho người khác. Chỉ có tổ chức được Chính phủ ủy quyền và cổ
đông sáng lập được quyền nắm giữ cổ phần ưu đãi biểu quyết. Ưu đãi biểu quyết của
cổ đông sáng lập chỉ có hiệu lực trong 03 năm, kể từ ngày công ty được cấp Giấy
chứng nhận đăng ký doanh nghiệp. Sau thời hạn đó, cổ phần ưu đãi biểu quyết của cổ
đông sáng lập chuyển đổi thành cổ phần phổ thông.
- Cổ phần ưu đãi cổ tức là cổ phần được trả cổ tức với mức cao hơn so với mức cổ
tức của cổ phần phổ thông hoặc mức ổn định hằng năm. Cổ tức được chia hằng năm
gồm cổ tức cố định và cổ tức thưởng. Cổ tức cố định không phụ thuộc vào kết quả
kinh doanh của công ty. Mức cổ tức cố định cụ thể và phương thức xác định cổ tức
thưởng được ghi trên cổ phiếu của cổ phần ưu đãi cổ tức.
- Cổ phần ưu đãi hoàn lại là cổ phần được công ty hoàn lại vốn góp theo yêu cầu
của người sở hữu hoặc theo các điều kiện được ghi tại cổ phiếu của cổ phần ưu đãi
hoàn lại.
- Cổ phần ưu đãi khác do điều lệ công ty quy định.
6.2.2 Xác lập và chấm dứt tư cách cổ đông

6.2.2.1 Xác lập tư cách cổ đông
Việc sở hữu cổ phần là căn cứ pháp lý phát sinh tư cách cổ đông và phải được
đăng ký vào sổ đăng ký cổ đông của công ty. Sở hữu cổ phần có thể thực hiện bằng
cách:
+ Tham gia thành lập công ty;
+ Mua cổ phần khi công ty phát hành lần đầu, phát hành khi tang vốn điều lệ;
+ Thông qua việc nhận chuyển nhượng, thừa kế, tặng cho cổ phần.
6.2.2.2 Chấm dứt tư cách cổ đông

Tư cách cổ đông bị chấm dứt trong các trường hợp sau:
+ Cổ đông chuyển nhượng, tặng cho cổ phần;
+ Cổ đông là cá nhân chết;
+ Cổ đông là tổ chức bị giải thể, phá sản.
6.2.3 Quyền và nghĩa vụ của cổ đông

Cổ đông là cá nhân, tổ chức sở hữu ít nhất một cổ phần của công ty. Như vậy,
việc sở hữu cổ phần là căn cứ pháp lý chứng minh tư cách cổ đông trong trong công
ty cổ phần bất kể người nắm giữ nó có tham gia thành lập công ty hay không. Việc
nắm giữ mỗi loại cổ phần tạo cho cổ đông các quyền và nghĩa vụ khác nhau, tuy
nhiên mỗi cổ phần của cùng một loại đều tạo cho người sở hữu nó các quyền, nghĩa
vụ và lợi ích ngang nhau.
6.2.3.1 Quyền và nghĩa vụ của cổ đông phổ thông

Cổ đông phổ thông có các quyền sau đây:
a) Tham dự và phát biểu trong các Đại hội đồng cổ đông và thực hiện quyền
biểu quyết trực tiếp hoặc thông qua đại diện theo ủy quyền hoặc theo hình thức khác
do pháp luật, Điều lệ công ty quy định. Mỗi cổ phần phổ thông có một phiếu biểu
quyết;
b) Nhận cổ tức với mức theo quyết định của Đại hội đồng cổ đông;
c) Ưu tiên mua cổ phần mới chào bán tương ứng với tỷ lệ cổ phần phổ thông
của từng cổ đông trong công ty;
d) Tự do chuyển nhượng cổ phần của mình cho người khác, trừ trường hợp quy
định tại khoản 3 Điều 119 và khoản 1 Điều 126 của Luật doanh nghiệp 2014;
đ) Xem xét, tra cứu và trích lục các thông tin trong Danh sách cổ đông có
quyền biểu quyết và yêu cầu sửa đổi các thông tin không chính xác;
e) Xem xét, tra cứu, trích lục hoặc sao chụp Điều lệ công ty, biên bản họp Đại
hội đồng cổ đông và các nghị quyết của Đại hội đồng cổ đông;
g) Khi công ty giải thể hoặc phá sản, được nhận một phần tài sản còn lại tương
ứng với tỷ lệ sở hữu cổ phần tại công ty;
Cổ đông hoặc nhóm cổ đông sở hữu từ 10% tổng số cổ phần phổ thông trở lên
trong thời hạn liên tục ít nhất 06 tháng hoặc một tỷ lệ khác nhỏ hơn quy định tại Điều
lệ công ty có các quyền sau đây:
a) Đề cử người vào Hội đồng quản trị và Ban kiểm soát;
b) Xem xét và trích lục sổ biên bản và các nghị quyết của Hội đồng quản trị,
báo cáo tài chính giữa năm và hằng năm theo mẫu của hệ thống kế toán Việt Nam và
các báo cáo của Ban kiểm soát;
c) Yêu cầu Ban kiểm soát kiểm tra từng vấn đề cụ thể liên quan đến quản lý,
điều hành hoạt động của công ty khi xét thấy cần thiết. Yêu cầu phải bằng văn bản;
phải có họ, tên, địa chỉ thường trú, quốc tịch, số Thẻ căn cước công dân, Giấy chứng
minh nhân dân, Hộ chiếu hoặc chứng thực cá nhân hợp pháp khác đối với cổ đông là
cá nhân; tên, địa chỉ thường trú, quốc tịch, số quyết định thành lập hoặc số đăng ký
doanh nghiệp đối với cổ đông là tổ chức; số lượng cổ phần và thời điểm đăng ký cổ
phần của từng cổ đông, tổng số cổ phần của cả nhóm cổ đông và tỷ lệ sở hữu trong
tổng số cổ phần của công ty; vấn đề cần kiểm tra, mục đích kiểm tra;
d) Các quyền khác theo quy định của Luật doanh nghiệp 2014 và Điều lệ công
ty.
đ) Yêu cầu triệu tập họp Đại hội đồng cổ đông trong các trường hợp sau đây:
+ Hội đồng quản trị vi phạm nghiêm trọng quyền của cổ đông, nghĩa vụ của
người quản lý hoặc ra quyết định vượt quá thẩm quyền được giao;
+ Nhiệm kỳ của Hội đồng quản trị đã vượt quá 06 tháng mà Hội đồng quản trị
mới chưa được bầu thay thế;
+ Trường hợp khác theo quy định của Điều lệ công ty.
Yêu cầu triệu tập họp Đại hội đồng cổ đông phải được lập bằng văn bản và phải
có họ, tên, địa chỉ thường trú, số Thẻ căn cước công dân, Giấy chứng minh nhân dân,
Hộ chiếu hoặc chứng thực cá nhân hợp pháp khác đối với cổ đông là cá nhân; tên, mã
số doanh nghiệp hoặc số quyết định thành lập, địa chỉ trụ sở chính đối với cổ đông là
tổ chức; số cổ phần và thời điểm đăng ký cổ phần của từng cổ đông, tổng số cổ phần
của cả nhóm cổ đông và tỷ lệ sở hữu trong tổng số cổ phần của công ty, căn cứ và lý
do yêu cầu triệu tập họp Đại hội đồng cổ đông. Kèm theo yêu cầu triệu tập họp phải có
các tài liệu, chứng cứ về các vi phạm của Hội đồng quản trị, mức độ vi phạm hoặc về
quyết định vượt quá thẩm quyền.
Cổ đông phổ thông có các nghĩa vụ sau đây:
Thanh toán đủ và đúng thời hạn số cổ phần cam kết mua. Không được rút vốn
đã góp bằng cổ phần phổ thông ra khỏi công ty dưới mọi hình thức, trừ trường hợp
được công ty hoặc người khác mua lại cổ phần. Trường hợp có cổ đông rút một phần
hoặc toàn bộ vốn cổ phần đã góp trái với quy định tại khoản này thì cổ đông đó và
người có lợi ích liên quan trong công ty phải cùng liên đới chịu trách nhiệm về các
khoản nợ và nghĩa vụ tài sản khác của công ty trong phạm vi giá trị cổ phần đã bị rút
và các thiệt hại xảy ra.
Tuân thủ Điều lệ và quy chế quản lý nội bộ của công ty.
Chấp hành nghị quyết của Đại hội đồng cổ đông, Hội đồng quản trị.
Thực hiện các nghĩa vụ khác theo quy định của Luật doanh nghiệp 2014
và Điều lệ công ty.
6.2.3.2 Quyền và nghĩa vụ của cổ đông ưu đãi biểu quyết

Cổ đông sở hữu cổ phần ưu đãi biểu quyết có các quyền sau đây:
a) Biểu quyết về các vấn đề thuộc thẩm quyền của Đại hội đồng cổ đông với số
phiếu biểu quyết do Điều lệ công ty quy định;
b) Các quyền khác như cổ đông phổ thông.

Cổ đông sở hữu cổ phần ưu đãi biểu quyết không được chuyển nhượng cổ phần đó
cho người khác.
6.2.3.3 Quyền và nghĩa vụ của cổ đông ưu đãi cổ tức

Cổ đông sở hữu cổ phần ưu đãi cổ tức có các quyền sau đây:
a) Nhận cổ tức với mức cao hơn so với mức cổ tức của cổ phần phổ thông hoặc
mức ổn định hằng năm;
b) Nhận phần tài sản còn lại tương ứng với tỷ lệ sở hữu cổ phần tại công ty, sau
khi công ty đã thanh toán hết các khoản nợ, cổ phần ưu đãi hoàn lại khi công ty giải
c) Các quyền khác như cổ đông phổ thông.
Cổ đông sở hữu cổ phần ưu đãi cổ tức không có quyền biểu quyết, dự họp Đại hội
đồng cổ đông, đề cử người vào Hội đồng quản trị và Ban kiểm soát.
6.2.3.4 Quyền và nghĩa vụ của cổ đông ưu đãi hoàn lại

Cổ đông sở hữu cổ phần ưu đãi hoàn lại có các quyền như cổ đông phổ thông, trừ
quyền biểu quyết, dự họp Đại hội đồng cổ đông, đề cử người vào Hội đồng quản trị và
Ban kiểm soát.
6.2.4 Vấn đề bảo vệ quyền lợi của cổ đông nhỏ

Luật Doanh nghiệp 2014 cũng như luật Doanh nghiệp 2005 trước đây không có
quy định về khái niệm “cổ đông nhỏ” hay “cổ đông thiểu số”. Theo quy định tại khoản
9 Điều 6 luật Chứng khoán 2006 quy định “cổ đông lớn là cổ đông sở hữu trực tiếp
hoặc gián tiếp từ 5% trở lên số cổ phiếu có quyền biểu của tổ chức phát hành”. Tuy
nhiên, chúng ta không thể suy luận cổ đông sở hữu dưới 5% số cổ phiếu có quyền
biểu của tổ chức phát hành là cổ đông nhỏ. Khoản 2 Điều 114 luật Doanh nghiệp quy
định cổng đông sở hữu từ 10% tổng số cổ phần phổ thông trở lên…hoặc một tỉ lệ khác
nhỏ hơn do điều lệ công ty quy định có một số quyền quan trọng mà các cổ
đông/nhóm cổ đông khác không có. Như vậy những cổ đông/nhóm cổ đông không đạt
tỉ lệ sở hữu này có thể xem là cổ đông nhỏ. Luật Doanh nghiệp 2014 có một số quy
định về bảo vệ cổ đông nhỏ như sau:
+ Cũng như luật Doanh nghiệp 2005, luật Doanh nghiệp 2014 quy định tất cả các
cổ đông đều có quyền tham dự họp đại hội đồng cổ đông không phụ thuộc vào số
lượng cổ phần họ nắm giữ nhiều hay ít. Bên cạnh hình thức tham gia đại hội đồng cổ
đông truyền thống là tham gia trực tiếp hoặc ủy quyền, luật doanh nghiệp 2014 còn
bổ sung thêm “hình thức khác” do pháp luật, điều lệ công ty quy định (khoản 1 Điều
114), đây là một quy định mang tính quyền chọn để các công ty cổ phần có thể tạo
điều kiện thuận lợi hơn cho các cổ đông, đặc biệt là các cổ đông nhỏ tham dự đại hội
đồng cổ đông
+ Để bảo vệ quyền lợi của các cổ đông nhỏ, khoản 3 Điều 144 luật Doanh nghiệp
2014 quy định trường hợp Điều lệ công ty không quy định khác, việc biểu quyết bầu
thành viên Hội đồng quản trị và Ban kiểm soát phải thực hiện theo phương thức bầu
dồn phiếu, theo đó mỗi cổ đông có tổng số phiếu biểu quyết tương ứng với tổng số cổ
phần sở hữu nhân với số thành viên được bầu của Hội đồng quản trị hoặc Ban kiểm
soát và cổ đông có quyền dồn hết hoặc một phần tổng số phiếu bầu của mình cho
một hoặc một số ứng cử viên. Người trúng cử thành viên Hội đồng quản trị hoặc Kiểm
soát viên được xác định theo số phiếu bầu tính từ cao xuống thấp, bắt đầu từ ứng cử
viên có số phiếu bầu cao nhất cho đến khi đủ số thành viên quy định tại Điều lệ công
ty.
+ Theo quy định tại Khoản 1 Điều 161 Luật Doanh nghiệp 2014: “Cổ đông, nhóm
cổ đông sở hữu ít nhất 1% số cổ phần phổ thông liên tục trong thời hạn 06 tháng có
quyền tự mình hoặc nhân danh công ty khởi kiện trách nhiệm dân sự đối với
thành viên Hội đồng quản trị, Giám đốc hoặc Tổng giám đốc” trong các trường hợp
được luật quy định tại khoản này. Như vậy, so với trước đây tại Khoản 1 Điều 25 Nghị
định 102/2010/NĐ-CP hướng dẫn chi tiết thi hành một số điều của Luật Doanh nghiệp
2005 thì cổ đông, nhóm cổ đông sở hữu ít nhất 1% số cổ phần phổ thông liên tục
trong thời hạn 6 tháng chỉ có quyền yêu cầu Ban kiểm soát khởi kiện trách nhiệm dân
sự đối với thành viên HĐQT, Giám đốc (Tổng giám đốc). Tuy nhiên, theo Luật Doanh
nghiệp 2014, họ có quyền tự mình hoặc nhân danh công ty khởi kiện.
6.3 TỔ CHỨC, QUẢN LÝ CÔNG TY CỔ PHẦN
6.3.1 Các mô hình tổ chức, quản lý CTCP

Theo luật doanh nghiệp 2014, công ty cổ phần có quyền lựa chọn tổ chức quản lý
và hoạt động theo một trong hai mô hình sau đây, trừ trường hợp pháp luật về chứng
khoán có quy định khác:
a) Đại hội đồng cổ đông, Hội đồng quản trị, Ban kiểm soát và Giám đốc hoặc Tổng
giám đốc. Trường hợp công ty cổ phần có dưới 11 cổ đông và các cổ đông là tổ chức
sở hữu dưới 50% tổng số cổ phần của công ty thì không bắt buộc phải có Ban kiểm
soát;
b) Đại hội đồng cổ đông, Hội đồng quản trị và Giám đốc hoặc Tổng giám đốc.
Trường hợp này ít nhất 20% số thành viên Hội đồng quản trị phải là thành viên độc
lập và có Ban kiểm toán nội bộ trực thuộc Hội đồng quản trị. Các thành viên độc lập
thực hiện chức năng giám sát và tổ chức thực hiện kiểm soát đối với việc quản lý điều
hành công ty.
Trường hợp chỉ có một người đại diện theo pháp luật, thì Chủ tịch Hội đồng
quản trị hoặc Giám đốc hoặc Tổng giám đốc là người đại diện theo pháp luật của công
ty; trường hợp Điều lệ không có quy định khác thì Chủ tịch Hội đồng quản trị là người
đại diện theo pháp luật của công ty. Trường hợp có hơn một người đại diện theo pháp
luật, thì Chủ tịch Hội đồng quản trị và Giám đốc hoặc Tổng giám đốc đương nhiên là
người đại diện theo pháp luật của công ty.
6.3.2 Đại hội đồng cổ đông

Gồm tất cả cổ đông có quyền biểu quyết, là cơ quan quyết định cao nhất của công
ty cổ phần.
6.3.2.1 Quyền và nghĩa vụ của đại hội đồng cổ đông

Đại hội đồng cổ đông có các quyền và nghĩa vụ sau đây:
a) Thông qua định hướng phát triển của công ty;
b) Quyết định loại cổ phần và tổng số cổ phần của từng loại được quyền chào
bán; quyết định mức cổ tức hằng năm của từng loại cổ phần;
c) Bầu, miễn nhiệm, bãi nhiệm thành viên Hội đồng quản trị, Kiểm soát viên;
d) Quyết định đầu tư hoặc bán số tài sản có giá trị bằng hoặc lớn hơn 35% tổng
giá trị tài sản được ghi trong báo cáo tài chính gần nhất của công ty nếu Điều lệ
công ty không quy định một tỷ lệ hoặc một giá trị khác;
đ) Quyết định sửa đổi, bổ sung Điều lệ công ty;
e) Thông qua báo cáo tài chính hằng năm;
g) Quyết định mua lại trên 10% tổng số cổ phần đã bán của mỗi loại;
h) Xem xét và xử lý các vi phạm của Hội đồng quản trị, Ban kiểm soát gây thiệt
hại cho công ty và cổ đông công ty;
i) Quyết định tổ chức lại, giải thể công ty;
k) Quyền và nghĩa vụ khác theo quy định của Luật doanh nghiệp 2014 và Điều
lệ công ty.
6.3.2.2 Triệu tập đại hội đồng cổ đông

• Thẩm quyền triệu tập họp Đại hội đồng cổ đông
1. Đại hội đồng cổ đông họp thường niên mỗi năm một lần. Ngoài cuộc họp
thường niên, Đại hội đồng cổ đông có thể họp bất thường. Địa điểm họp Đại hội đồng
cổ đông phải ở trên lãnh thổ Việt Nam. Trường hợp cuộc họp Đại hội đồng cổ đông
được tổ chức đồng thời ở nhiều địa điểm khác nhau thì địa điểm họp Đại hội đồng cổ
đông được xác định là nơi chủ tọa tham dự họp.
2. Đại hội đồng cổ đông phải họp thường niên trong thời hạn 04 tháng, kể từ
ngày kết thúc năm tài chính. Theo đề nghị của Hội đồng quản trị, Cơ quan đăng ký
kinh doanh có thể gia hạn, nhưng không quá 06 tháng, kể từ ngày kết thúc năm tài
chính.
Đại hội đồng cổ đông thường niên thảo luận và thông qua các vấn đề sau đây:
a) Kế hoạch kinh doanh hằng năm của công ty;
b) Báo cáo tài chính hằng năm;
c) Báo cáo của Hội đồng quản trị về quản trị và kết quả hoạt động của Hội đồng
quản trị và từng thành viên Hội đồng quản trị;
d) Báo cáo của Ban kiểm soát về kết quả kinh doanh của công ty, về kết quả
hoạt động của Hội đồng quản trị, Giám đốc hoặc Tổng giám đốc;
đ) Báo cáo tự đánh giá kết quả hoạt động của Ban kiểm soát và của từng Kiểm
soát viên;
e) Mức cổ tức đối với mỗi cổ phần của từng loại;
g) Các vấn đề khác thuộc thẩm quyền.
3. Hội đồng quản trị phải triệu tập họp bất thường Đại hội đồng cổ đông trong
các trường hợp sau đây:
a) Hội đồng quản trị xét thấy cần thiết vì lợi ích của công ty;
b) Số thành viên Hội đồng quản trị, Ban kiểm soát còn lại ít hơn số thành viên
theo quy định của pháp luật;
c) Theo yêu cầu của cổ đông hoặc nhóm cổ đông quy định tại khoản 2 Điều 114
của Luật doanh nghiệp 2014;
d) Theo yêu cầu của Ban kiểm soát;
đ) Các trường hợp khác theo quy định của pháp luật và Điều lệ công ty.
• Danh sách cổ đông có quyền dự họp Đại hội đồng cổ đông
1. Danh sách cổ đông có quyền dự họp Đại hội đồng cổ đông được lập dựa trên
sổ đăng ký cổ đông của công ty. Danh sách cổ đông có quyền dự họp Đại hội đồng cổ
đông được lập không sớm hơn 05 ngày trước ngày gửi giấy mời họp Đại hội đồng cổ
đông nếu Điều lệ công ty không quy định thời hạn dài hơn.
2. Cổ đông có quyền kiểm tra, tra cứu, trích lục và sao danh sách cổ đông có
quyền dự họp Đại hội đồng cổ đông; yêu cầu sửa đổi những thông tin sai lệch hoặc bổ
sung những thông tin cần thiết về mình trong danh sách cổ đông có quyền dự họp Đại
hội đồng cổ đông. Người quản lý công ty phải cung cấp kịp thời thông tin sổ đăng ký
cổ đông, sửa đổi, bổ sung thông tin sai lệch theo yêu cầu của cổ đông; đồng thời chịu
trách nhiệm bồi thường thiệt hại phát sinh do không cung cấp hoặc cung cấp không
kịp thời, không chính xác thông tin sổ đăng ký cổ đông theo yêu cầu. Trình tự, thủ tục
yêu cầu cung cấp thông tin trong sổ đăng ký cổ đông thực hiện theo quy định tại Điều
lệ công ty.
6.3.2.3 Thể thức tiến hành họp và biểu quyết tại Đại hội cổ
đông
Trong trường hợp Điều lệ công ty không có quy định khác thì thể thức tiến hành
họp và biểu quyết tại cuộc họp Đại hội đồng cổ đông được tiến hành như sau:
1. Trước khi khai mạc cuộc họp, phải tiến hành đăng ký cổ đông dự họp Đại hội
đồng cổ đông;
2. Việc bầu Chủ tọa, thư ký và ban kiểm phiếu được quy định như sau:
a) Chủ tịch Hội đồng quản trị làm chủ tọa các cuộc họp do Hội đồng quản trị
triệu tập; trường hợp Chủ tịch vắng mặt hoặc tạm thời mất khả năng làm việc thì các
thành viên Hội đồng quản trị còn lại bầu một người trong số họ làm chủ tọa cuộc họp
theo nguyên tắc đa số; trường hợp không bầu được người làm chủ tọa thì Trưởng Ban
kiểm soát điều khiển để Đại hội đồng cổ đông bầu chủ tọa cuộc họp và người có số
phiếu bầu cao nhất làm chủ tọa cuộc họp;
b) Trường hợp khác, người ký tên triệu tập họp Đại hội đồng cổ đông điều khiển
để Đại hội đồng cổ đông bầu chủ tọa cuộc họp và người có số phiếu bầu cao nhất làm
chủ tọa cuộc họp;
c) Chủ tọa cử một hoặc một số người làm thư ký cuộc họp;
d) Đại hội đồng cổ đông bầu một hoặc một số nguời vào ban kiểm phiếu theo
đề nghị của chủ tọa cuộc họp;
5. Đại hội đồng cổ đông thảo luận và biểu quyết theo từng vấn đề trong nội
dung chương trình. Việc biểu quyết được tiến hành bằng cách thu thẻ biểu quyết tán
thành nghị quyết, sau đó thu thẻ biểu quyết không tán thành, cuối cùng kiểm phiếu
tập hợp số phiếu biểu quyết tán thành, không tán thành, không có ý kiến. Kết quả
kiểm phiếu được chủ tọa công bố ngay trước khi bế mạc cuộc họp, trừ trường hợp
Điều lệ có quy định khác;
7. Người triệu tập họp Đại hội đồng cổ đông có các quyền sau đây:
a) Yêu cầu tất cả người dự họp chịu sự kiểm tra hoặc các biện pháp an ninh hợp
pháp, hợp lý khác;
b) Yêu cầu cơ quan có thẩm quyền duy trì trật tự cuộc họp; trục xuất những
người không tuân thủ quyền điều hành của chủ tọa, cố ý gây rối trật tự, ngăn cản tiến
triển bình thường của cuộc họp hoặc không tuân thủ các yêu cầu về kiểm tra an ninh
ra khỏi cuộc họp Đại hội đồng cổ đông;
8. Chủ tọa có quyền hoãn cuộc họp Đại hội đồng cổ đông đã có đủ số người
đăng ký dự họp theo quy định đến một thời điểm khác hoặc thay đổi địa điểm họp
a) Địa điểm họp không có đủ chỗ ngồi thuận tiện cho tất cả người dự họp;
b) Các phương tiện thông tin tại địa điểm họp không bảo đảm cho các cổ đông
dự họp tham gia, thảo luận và biểu quyết;
c) Có người dự họp cản trở, gây rối trật tự, có nguy cơ làm cho cuộc họp không
được tiến hành một cách công bằng và hợp pháp.
Thời gian hoãn tối đa không quá 03 ngày, kể từ ngày cuộc họp dự định khai mạc;
9. Trường hợp chủ tọa hoãn hoặc tạm dừng họp Đại hội đồng cổ đông trái với
quy định tại mục trên, Đại hội đồng cổ đông bầu một người khác trong số những
người dự họp để thay thế chủ tọa điều hành cuộc họp cho đến lúc kết thúc; tất cả các
nghị quyết được thông qua tại cuộc họp đó đều có hiệu lực thi hành.
• Hình thức thông qua nghị quyết của Đại hội đồng cổ đông
1. Đại hội đồng cổ đông thông qua các quyết định thuộc thẩm quyền bằng hình
thức biểu quyết tại cuộc họp hoặc lấy ý kiến bằng văn bản.
2. Trường hợp Điều lệ công ty không có quy định khác thì nghị quyết của Đại
hội đồng cổ đông về các vấn đề sau đây phải được thông qua bằng hình thức biểu
quyết tại cuộc họp Đại hội đồng cổ đông:
a) Sửa đổi, bổ sung các nội dung của Điều lệ công ty;
b) Định hướng phát triển công ty;
c) Loại cổ phần và tổng số cổ phần của từng loại;
d) Bầu, miễn nhiệm, bãi nhiệm thành viên Hội đồng quản trị và Ban kiểm soát;
đ) Quyết định đầu tư hoặc bán số tài sản có giá trị bằng hoặc lớn hơn 35% tổng
giá trị tài sản được ghi trong báo cáo tài chính gần nhất của công ty, hoặc một tỷ lệ,
giá trị khác nhỏ hơn do Điều lệ công ty quy định,
e) Thông qua báo cáo tài chính hằng năm;

g) Tổ chức lại, giải thể công ty.
• Điều kiện để nghị quyết được thông qua
1. Nghị quyết về nội dung sau đây được thông qua nếu được số cổ đông đại
diện ít nhất 65% (luật Doanh nghiệp 2005 là 75%) tổng số phiếu biểu quyết của tất
cả cổ đông dự họp tán thành; tỷ lệ cụ thể do Điều lệ công ty quy định:
a) Loại cổ phần và tổng số cổ phần của từng loại;
b) Thay đổi ngành, nghề và lĩnh vực kinh doanh;
c) Thay đổi cơ cấu tổ chức quản lý công ty;
d) Dự án đầu tư hoặc bán tài sản có giá trị bằng hoặc lớn hơn 35% tổng giá trị
tài sản được ghi trong báo cáo tài chính gần nhất của công ty, hoặc tỷ lệ, giá trị khác
nhỏ hơn do Điều lệ công ty quy định;
đ) Tổ chức lại, giải thể công ty;
e) Các vấn đề khác do Điều lệ công ty quy định.
2. Các nghị quyết khác được thông qua khi được số cổ đông đại diện cho ít nhất
51% (luật Doanh nghiệp 2005 là 65%) tổng số phiếu biểu quyết của tất cả cổ đông
dự họp tán thành, trừ trường hợp quy định tại mục 1 nêu trên và mục 3 dưới đây; tỷ
lệ cụ thể do Điều lệ công ty quy định.
3. Trường hợp Điều lệ công ty không quy định khác, việc biểu quyết bầu thành
viên Hội đồng quản trị và Ban kiểm soát phải thực hiện theo phương thức bầu dồn
phiếu, theo đó mỗi cổ đông có tổng số phiếu biểu quyết tương ứng với tổng số cổ
phần sở hữu nhân với số thành viên được bầu của Hội đồng quản trị hoặc Ban kiểm
soát và cổ đông có quyền dồn hết hoặc một phần tổng số phiếu bầu của mình cho
một hoặc một số ứng cử viên. Người trúng cử thành viên Hội đồng quản trị hoặc Kiểm
soát viên được xác định theo số phiếu bầu tính từ cao xuống thấp, bắt đầu từ ứng cử
viên có số phiếu bầu cao nhất cho đến khi đủ số thành viên quy định tại Điều lệ công
ty. Trường hợp có từ 02 ứng cử viên trở lên đạt cùng số phiếu bầu như nhau cho thành
viên cuối cùng của Hội đồng quản trị hoặc Ban kiểm soát thì sẽ tiến hành bầu lại trong
số các ứng cử viên có số phiếu bầu ngang nhau hoặc lựa chọn theo tiêu chí quy chế
bầu cử hoặc Điều lệ công ty.
4. Trường hợp thông qua nghị quyết dưới hình thức lấy ý kiến bằng văn bản thì
nghị quyết của Đại hội đồng cổ đông được thông qua nếu được số cổ đông đại diện ít
nhất 51% (luật Doanh nghiệp 2005 là 75%) tổng số phiếu biểu quyết tán thành; tỷ lệ
cụ thể do Điều lệ công ty quy định.
5. Nghị quyết của Đại hội đồng cổ đông phải được thông báo đến cổ đông có
quyền dự họp Đại hội đồng cổ đông trong thời hạn 15 ngày, kể từ ngày nghị quyết
được thông qua; trường hợp công ty có trang thông tin điện tử, việc gửi nghị quyết có
thể thay thế bằng việc đăng tải lên trang thông tin điện tử của công ty.
• Thẩm quyền và thể thức lấy ý kiến cổ đông bằng văn bản để thông
qua nghị quyết của Đại hội đồng cổ đông
Trường hợp Điều lệ công ty không có quy định khác thì thẩm quyền và thể thức
lấy ý kiến cổ đông bằng văn bản để thông qua nghị quyết của Đại hội đồng cổ đông
được thực hiện theo quy định sau đây:
1. Hội đồng quản trị có quyền lấy ý kiến cổ đông bằng văn bản để thông qua
nghị quyết của Đại hội đồng cổ đông khi xét thấy cần thiết vì lợi ích của công ty;
2. Hội đồng quản trị chuẩn bị phiếu lấy ý kiến, dự thảo nghị quyết của Đại hội
đồng cổ đông, các tài liệu giải trình dự thảo nghị quyết và gửi đến tất cả các cổ đông
có quyền biểu quyết chậm nhất 10 ngày trước thời hạn phải gửi lại phiếu lấy ý kiến,
nếu Điều lệ công ty không quy định thời hạn khác dài hơn. Việc lập danh sách cổ đông
gửi phiếu lấy ý kiến thực hiện theo quy định tại khoản 1 và khoản 2 Điều 137 luật
Doanh nghiệp 2015. Yêu cầu và cách thức gửi phiếu lấy ý kiến và tài liệu kèm theo
thực hiện theo quy định tại Điều 139 luật Doanh nghiệp 2015;
4. Cổ đông có thể gửi phiếu lấy ý kiến đã trả lời đến công ty theo một trong các
hình thức sau đây:
a) Gửi thư. Phiếu lấy ý kiến đã được trả lời phải có chữ ký của cổ đông là cá
nhân, của người đại diện theo ủy quyền hoặc người đại diện theo pháp luật của cổ
đông là tổ chức. Phiếu lấy ý kiến gửi về công ty phải được đựng trong phong bì dán
kín và không ai được quyền mở trước khi kiểm phiếu;
b) Gửi fax hoặc thư điện tử. Phiếu lấy ý kiến gửi về công ty qua fax hoặc thư
điện tử phải được giữ bí mật đến thời điểm kiểm phiếu.
Các phiếu lấy ý kiến gửi về công ty sau thời hạn đã xác định tại nội dung phiếu
lấy ý kiến hoặc đã bị mở trong trường hợp gửi thư và bị tiết lộ trong trường hợp gửi
fax, thư điện tử là không hợp lệ. Phiếu lấy ý kiến không được gửi về được coi là phiếu
không tham gia biểu quyết;
5. Hội đồng quản trị tổ chức kiểm phiếu và lập biên bản kiểm phiếu dưới sự
chứng kiến của Ban kiểm soát hoặc của cổ đông không nắm giữ chức vụ quản lý công
ty.
Các thành viên Hội đồng quản trị, người kiểm phiếu và người giám sát kiểm
phiếu phải liên đới chịu trách nhiệm về tính trung thực, chính xác của biên bản kiểm
phiếu; liên đới chịu trách nhiệm về các thiệt hại phát sinh từ các quyết định được
thông qua do kiểm phiếu không trung thực, không chính xác;
6. Biên bản kiểm phiếu phải được gửi đến các cổ đông trong thời hạn 15 ngày,
kể từ ngày kết thúc kiểm phiếu. Trường hợp công ty có trang thông tin điện tử, việc
gửi biên bản kiểm phiếu có thể thay thế bằng việc đăng tải lên trang thông tin điện tử
của công ty;
7. Phiếu lấy ý kiến đã được trả lời, biên bản kiểm phiếu, nghị quyết đã được
thông qua và tài liệu có liên quan gửi kèm theo phiếu lấy ý kiến được lưu giữ tại trụ
sở chính của công ty;
8. Nghị quyết được thông qua theo hình thức lấy ý kiến cổ đông bằng văn bản
có giá trị như nghị quyết được thông qua tại cuộc họp Đại hội đồng cổ đông.
• Biên bản họp Đại hội đồng cổ đông
Cuộc họp Đại hội đồng cổ đông phải được ghi biên bản và có thể ghi âm hoặc
ghi và lưu giữ dưới hình thức điện tử khác. Biên bản phải lập bằng tiếng Việt, có thể
lập thêm bằng tiếng nước ngoài. Biên bản được lập bằng tiếng Việt và tiếng nước
ngoài đều có hiệu lực pháp lý như nhau. Trường hợp có sự khác nhau về nội dung
biên bản tiếng Việt và tiếng nước ngoài thì nội dung trong biên bản tiếng Việt có hiệu
lực áp dụng.
2. Biên bản họp Đại hội đồng cổ đông phải làm xong và thông qua trước khi kết
thúc cuộc họp.
3. Chủ tọa và thư ký cuộc họp phải liên đới chịu trách nhiệm về tính trung thực,
chính xác của nội dung biên bản.
Biên bản họp Đại hội đồng cổ đông phải được gửi đến tất cả cổ đông trong thời
hạn 15 ngày, kể từ ngày kết thúc cuộc họp; việc gửi biên bản kiểm phiếu có thể thay
thế bằng việc đăng tải lên trang thông tin điện tử của công ty (nếu có).
Biên bản họp Đại hội đồng cổ đông, phụ lục danh sách cổ đông đăng ký dự họp,
nghị quyết đã được thông qua và tài liệu có liên quan gửi kèm theo thông báo mời
họp phải được lưu giữ tại trụ sở chính của công ty.
6.3.2.4 Hiệu lực các nghị quyết của đại hội đồng cổ đông
1. Các nghị quyết của Đại hội đồng cổ đông có hiệu lực kể từ ngày được thông
qua hoặc từ thời điểm hiệu lực ghi tại nghị quyết đó.
2. Các nghị quyết của Đại hội đồng cổ đông được thông qua bằng 100% tổng số
cổ phần có quyền biểu quyết là hợp pháp và có hiệu lực ngay cả khi trình tự và thủ
tục thông qua nghị quyết đó không được thực hiện đúng như quy định.
3. Trường hợp có cổ đông, nhóm cổ đông yêu cầu Tòa án hoặc Trọng tài hủy bỏ
nghị quyết của Đại hội đồng cổ đông theo quy định tại Điều 147 luật Doanh nghiệp
2015 thì các nghị quyết đó vẫn có hiệu lực thi hành cho đến khi Tòa án, Trọng tài có
quyết định khác, trừ trường hợp áp dụng biện pháp khẩn cấp tạm thời theo quyết
định của cơ quan có thẩm quyền.
6.3.3 Hội đồng quản trị

Hội đồng quản trị là cơ quan quản lý công ty, có toàn quyền nhân danh công ty
để quyết định, thực hiện các quyền và nghĩa vụ của công ty không thuộc thẩm quyền
của Đại hội đồng cổ đông.
6.3.3.1 Cơ cấu, tiêu chuẩn và điều kiện làm thành viên Hội đồng
quản trị
1. Thành viên Hội đồng quản trị phải có các tiêu chuẩn và điều kiện sau đây:
a) Có năng lực hành vi dân sự đầy đủ, không thuộc đối tượng không được quản
lý doanh nghiệp theo quy định tại khoản 2 Điều 18 của luật Doanh nghiệp 2015;
b) Có trình độ chuyên môn, kinh nghiệm trong quản lý kinh doanh của công ty
và không nhất thiết phải là cổ đông của công ty, trừ trường hợp Điều lệ công ty quy
định khác.
c) Thành viên Hội đồng quản trị công ty có thể đồng thời là thành viên Hội đồng
quản trị của công ty khác.
d) Đối với công ty con mà Nhà nước nắm giữ trên 50% vốn điều lệ thì thành
viên Hội đồng quản trị không được là vợ hoặc chồng, cha đẻ, cha nuôi, mẹ đẻ, mẹ
nuôi, con đẻ, con nuôi, anh ruột, chị ruột, em ruột, anh rể, em rể, chị dâu, em dâu
của Giám đốc, Tổng giám đốc và người quản lý khác của công ty; không được là người
có liên quan của người quản lý, người có thẩm quyền bổ nhiệm người quản lý công ty
mẹ.
2. Thành viên độc lập Hội đồng quản trị theo quy định tại điểm b khoản 1 Điều
134 của luật Doanh nghiệp 2015 có các tiêu chuẩn và điều kiện sau đây, trừ trường
hợp pháp luật về chứng khoán có quy định khác:
a) Không phải là người đang làm việc cho công ty, công ty con của công ty;
không phải là người đã từng làm việc cho công ty, công ty con của công ty ít nhất
trong 03 năm liền trước đó.
b) Không phải là người đang hưởng lương, thù lao từ công ty, trừ các khoản
phụ cấp mà thành viên Hội đồng quản trị được hưởng theo quy định;
c) Không phải là người có vợ hoặc chồng, cha đẻ, cha nuôi, mẹ đẻ, mẹ nuôi, con
đẻ, con nuôi, anh ruột, chị ruột, em ruột là cổ đông lớn của công ty; là người quản lý
của công ty hoặc công ty con của công ty;
d) Không phải là người trực tiếp hoặc gián tiếp sở hữu ít nhất 1% tổng số cổ
phần có quyền biểu quyết của công ty;
đ) Không phải là người đã từng làm thành viên Hội đồng quản trị, Ban kiểm
soát của công ty ít nhất trong 05 năm liền trước đó.
3. Thành viên độc lập Hội đồng quản trị phải thông báo với Hội đồng quản trị về
việc không còn đáp ứng đủ điều kiện theo quy định và đương nhiên không còn là
thành viên độc lập Hội đồng quản trị kể từ ngày không đáp ứng đủ điều kiện. Hội
đồng quản trị phải thông báo trường hợp thành viên độc lập Hội đồng quản trị không
còn đáp ứng đủ điều kiện tại cuộc họp Đại hội đồng cổ đông gần nhất hoặc triệu tập
họp Đại hội đồng cổ đông để bầu bổ sung hoặc thay thế thành viên độc lập Hội đồng
quản trị đó trong thời hạn 06 tháng kể từ ngày nhận được thông báo của thành viên
độc lập Hội đồng quản trị có liên quan.
6.3.3.2 Nhiệm kỳ và số lượng thành viên Hội đồng quản trị
1. Hội đồng quản trị có từ 03 đến 11 thành viên. Điều lệ công ty quy định cụ
thể số lượng thành viên Hội đồng quản trị.
2. Nhiệm kỳ của thành viên Hội đồng quản trị, thành viên độc lập Hội đồng
quản trị không quá 05 năm và có thể được bầu lại với số nhiệm kỳ không hạn chế. Số
lượng, thời hạn cụ thể của nhiệm kỳ, số thành viên Hội đồng quản trị phải thường trú
ở Việt Nam do Điều lệ công ty quy định.
3. Trường hợp tất cả thành viên Hội đồng quản trị cùng kết thúc nhiệm kỳ thì
các thành viên đó tiếp tục là thành viên Hội đồng quản trị cho đến khi có thành viên
mới được bầu thay thế và tiếp quản công việc, trừ trường hợp Điều lệ công ty có quy
định khác.
4. Trường hợp công ty cổ phần được tổ chức quản lý theo quy định tại điểm b
khoản 1 Điều 134 của luật Doanh nghiệp 2015 thì các giấy tờ, giao dịch của công ty
phải ghi rõ “thành viên độc lập” trước họ, tên của thành viên Hội đồng quản trị tương
ứng.
5. Điều lệ công ty quy định cụ thể số lượng, quyền, nghĩa vụ, cách thức tổ chức
và phối hợp hoạt động của các thành viên độc lập Hội đồng quản trị.
6.3.3.3 Miễn nhiệm, bãi nhiệm và bổ sung thành viên Hội đồng
quản trị
1. Thành viên Hội đồng quản trị bị miễn nhiệm trong các trường hợp sau đây:
a) Không có đủ tiêu chuẩn và điều kiện theo quy định tại Điều 151 luật Doanh
nghiệp 2015;
b) Không tham gia các hoạt động của Hội đồng quản trị trong 06 tháng liên tục,
trừ trường hợp bất khả kháng;
c) Có đơn từ chức;
d) Trường hợp khác quy định tại Điều lệ công ty.
2. Thành viên Hội đồng quản trị có thể bị bãi nhiệm theo nghị quyết của Đại hội
đồng cổ đông.
3. Hội đồng quản trị phải triệu tập họp Đại hội đồng cổ đông để bầu bổ sung
thành viên Hội đồng quản trị trong trường hợp sau đây:
a) Số thành viên Hội đồng quản trị bị giảm quá một phần ba so với số quy định
tại Điều lệ công ty. Trường hợp này, Hội đồng quản trị phải triệu tập họp Đại hội đồng
cổ đông trong thời hạn 60 ngày, kể từ ngày số thành viên bị giảm quá một phần ba;
b) Số lượng thành viên độc lập Hội đồng quản trị giảm xuống, không bảo đảm
tỷ lệ theo quy định tại khoản 1 Điều 134 luật Doanh nghiệp 2015.
Trường hợp khác, tại cuộc họp gần nhất, Đại hội đồng cổ đông bầu thành viên
mới thay thế thành viên Hội đồng quản trị đã bị miễn nhiệm, bãi nhiệm.
6.3.3.4 Chủ tịch Hội đồng quản trị

1. Hội đồng quản trị bầu một thành viên của Hội đồng quản trị làm Chủ tịch.
Chủ tịch Hội đồng quản trị có thể kiêm Giám đốc hoặc Tổng giám đốc công ty trừ
trường hợp quy định tại mục 2 dưới đây và Điều lệ công ty, pháp luật về chứng khoán
không có quy định khác.
2. Công ty cổ phần do Nhà nước nắm giữ trên 50% tổng số phiếu biểu quyết thì
Chủ tịch Hội đồng quản trị không được kiêm Giám đốc hoặc Tổng giám đốc.
3. Chủ tịch Hội đồng quản trị có các quyền và nghĩa vụ sau đây:
a) Lập chương trình, kế hoạch hoạt động của Hội đồng quản trị;
b) Chuẩn bị chương trình, nội dung, tài liệu phục vụ cuộc họp; triệu tập và chủ
tọa cuộc họp Hội đồng quản trị;
c) Tổ chức việc thông qua nghị quyết của Hội đồng quản trị;
d) Giám sát quá trình tổ chức thực hiện các nghị quyết của Hội đồng quản trị;
đ) Chủ tọa cuộc họp Đại hội đồng cổ đông, cuộc họp Hội đồng quản trị;
e) Quyền và nghĩa vụ khác theo quy định của Luật này và Điều lệ công ty.
4. Trường hợp Chủ tịch Hội đồng quản trị vắng mặt hoặc không thể thực hiện
được nhiệm vụ của mình thì ủy quyền bằng văn bản cho một thành viên khác thực
hiện các quyền và nghĩa vụ của Chủ tịch Hội đồng quản trị theo nguyên tắc quy định
tại Điều lệ công ty. Trường hợp không có người được ủy quyền thì các thành viên còn
lại bầu một người trong số các thành viên tạm thời giữ chức Chủ tịch Hội đồng quản
trị theo nguyên tắc đa số.
5. Khi xét thấy cần thiết, Chủ tịch Hội đồng quản trị tuyển dụng thư ký công ty
để hỗ trợ Hội đồng quản trị và Chủ tịch Hội đồng quản trị thực hiện các nghĩa vụ
thuộc thẩm quyền theo quy định của pháp luật và Điều lệ công ty. Thư ký công ty có
các quyền và nghĩa vụ sau đây:
a) Hỗ trợ tổ chức triệu tập họp Đại hội đồng cổ đông, Hội đồng quản trị; ghi
chép các biên bản họp;
b) Hỗ trợ thành viên Hội đồng quản trị trong việc thực hiện quyền và nghĩa vụ
được giao;
c) Hỗ trợ Hội đồng quản trị trong áp dụng và thực hiện nguyên tắc quản trị
công ty;
d) Hỗ trợ công ty trong xây dựng quan hệ cổ đông và bảo vệ quyền và lợi ích
hợp pháp của cổ đông;
đ) Hỗ trợ công ty trong việc tuân thủ đúng các nghĩa vụ cung cấp thông tin,
công khai hóa thông tin và thủ tục hành chính;
e) Quyền và nghĩa vụ khác theo quy định tại Điều lệ công ty.
6. Chủ tịch Hội đồng quản trị có thể bị bãi miễn theo quyết định của Hội đồng
quản trị.
6.3.3.5 Cuộc họp Hội đồng quản trị

1. Chủ tịch Hội đồng quản trị sẽ được bầu trong cuộc họp đầu tiên của nhiệm kỳ
Hội đồng quản trị trong thời hạn 07 ngày làm việc, kể từ ngày kết thúc bầu cử Hội
đồng quản trị nhiệm kỳ đó. Cuộc họp này do thành viên có số phiếu bầu cao nhất
hoặc tỷ lệ phiếu bầu cao nhất triệu tập và chủ trì. Trường hợp có nhiều hơn một thành
viên có số phiếu bầu hoặc tỷ lệ phiếu bầu cao nhất và ngang nhau thì các thành viên
bầu theo nguyên tắc đa số để chọn 01 người trong số họ triệu tập họp Hội đồng quản
trị.
2. Hội đồng quản trị có thể họp định kỳ hoặc bất thường. Hội đồng quản trị họp
tại trụ sở chính của công ty hoặc ở nơi khác.
3. Cuộc họp của Hội đồng quản trị do Chủ tịch Hội đồng quản trị triệu tập khi
xét thấy cần thiết, nhưng mỗi quý phải họp ít nhất một lần.
4. Chủ tịch Hội đồng quản trị phải triệu tập họp Hội đồng quản trị khi có một
a) Có đề nghị của Ban kiểm soát hoặc thành viên độc lập;
b) Có đề nghị của Giám đốc hoặc Tổng giám đốc hoặc ít nhất 05 người quản lý
khác;
c) Có đề nghị của ít nhất 02 thành viên điều hành của Hội đồng quản trị;
d) Các trường hợp khác do Điều lệ công ty quy định.
Đề nghị phải được lập thành văn bản, trong đó nêu rõ mục đích, vấn đề cần
thảo luận và quyết định thuộc thẩm quyền của Hội đồng quản trị.
5. Chủ tịch Hội đồng quản trị phải triệu tập họp Hội đồng quản trị trong thời
hạn 07 ngày làm việc, kể từ ngày nhận được đề nghị. Trường hợp Chủ tịch không
triệu tập họp Hội đồng quản trị theo đề nghị thì Chủ tịch phải chịu trách nhiệm về
những thiệt hại xảy ra đối với công ty; người đề nghị có quyền thay thế Hội đồng
quản trị triệu tập họp Hội đồng quản trị.
6. Chủ tịch Hội đồng quản trị hoặc người triệu tập họp Hội đồng quản trị phải
gửi thông báo mời họp chậm nhất 03 ngày làm việc trước ngày họp nếu Điều lệ công
ty không có quy định khác. Thông báo mời họp phải xác định cụ thể thời gian và địa
điểm họp, chương trình, các vấn đề thảo luận và quyết định. Kèm theo thông báo mời
họp phải có tài liệu sử dụng tại cuộc họp và phiếu biểu quyết của thành viên.
Thông báo mời họp được gửi bằng bưu điện, fax, thư điện tử hoặc phương tiện
khác, nhưng phải bảo đảm đến được địa chỉ liên lạc của từng thành viên Hội đồng
quản trị được đăng ký tại công ty.
7. Chủ tịch Hội đồng quản trị hoặc người triệu tập gửi thông báo mời họp và các
tài liệu kèm theo đến các Kiểm soát viên như đối với các thành viên Hội đồng quản trị.
Kiểm soát viên có quyền dự các cuộc họp của Hội đồng quản trị; có quyền thảo
luận nhưng không được biểu quyết.
8. Cuộc họp Hội đồng quản trị được tiến hành khi có từ ba phần tư tổng số
thành viên trở lên dự họp. Trường hợp cuộc họp này không đủ số thành viên dự họp
theo quy định thì được triệu tập lần thứ hai trong thời hạn 07 ngày, kể từ ngày dự
định họp lần thứ nhất, trừ trường hợp Điều lệ quy định thời hạn khác ngắn hơn.
Trường hợp này, cuộc họp được tiến hành nếu có hơn một nửa số thành viên Hội đồng
quản trị dự họp.
9. Thành viên Hội đồng quản trị được coi là tham dự và biểu quyết tại cuộc họp
trong trường hợp sau đây:
a) Tham dự và biểu quyết trực tiếp tại cuộc họp;
b) Ủy quyền cho người khác đến dự họp;
c) Tham dự và biểu quyết thông qua hội nghị trực tuyến hoặc hình thức tương
tự khác;
d) Gửi phiếu biểu quyết đến cuộc họp thông qua thư, fax, thư điện tử.
Trường hợp gửi phiếu biểu quyết đến cuộc họp thông qua thư, phiếu biểu quyết
phải đựng trong phong bì kín và phải được chuyển đến Chủ tịch Hội đồng quản trị
chậm nhất một giờ trước khi khai mạc. Phiếu biểu quyết chỉ được mở trước sự chứng
kiến của tất cả những người dự họp.
Trừ trường hợp Điều lệ công ty có quy định tỷ lệ khác cao hơn, nghị quyết của
Hội đồng quản trị được thông qua nếu được đa số thành viên dự họp tán thành;
trường hợp số phiếu ngang nhau thì quyết định cuối cùng thuộc về phía có ý kiến của
Chủ tịch Hội đồng quản trị.
10. Thành viên phải tham dự đầy đủ các cuộc họp của Hội đồng quản trị. Thành
viên được ủy quyền cho người khác dự họp nếu được đa số thành viên Hội đồng quản
trị chấp thuận.
• Biên bản họp Hội đồng quản trị
1. Các cuộc họp của Hội đồng quản trị phải được ghi biên bản và có thể ghi âm,
ghi và lưu giữ dưới hình thức điện tử khác. Biên bản phải lập bằng tiếng Việt và có thể
lập thêm bằng tiếng nước ngoài,
2. Biên bản họp Hội đồng quản trị và tài liệu sử dụng trong cuộc họp phải được
lưu giữ tại trụ chính của công ty.
3. Biên bản lập bằng tiếng Việt và tiếng nước ngoài có hiệu lực ngang nhau.
Trường hợp có sự khác nhau về nội dung biên bản tiếng Việt và tiếng nước ngoài thì
nội dung trong biên bản tiếng Việt có hiệu lực áp dụng.
6.3.3.6 Quyền và nghĩa vụ của Hội đồng quản trị

Hội đồng quản trị có các quyền và nghĩa vụ sau đây:
a) Quyết định chiến lược, kế hoạch phát triển trung hạn và kế hoạch kinh
doanh hằng năm của công ty;
b) Kiến nghị loại cổ phần và tổng số cổ phần được quyền chào bán của từng
loại;
c) Quyết định bán cổ phần mới trong phạm vi số cổ phần được quyền chào bán
của từng loại; quyết định huy động thêm vốn theo hình thức khác;
d) Quyết định giá bán cổ phần và trái phiếu của công ty;
đ) Quyết định mua lại cổ phần theo quy định tại khoản 1 Điều 130 luật Doanh
nghiệp 2015;
e) Quyết định phương án đầu tư và dự án đầu tư trong thẩm quyền và giới hạn
theo quy định của pháp luật;
g) Quyết định giải pháp phát triển thị trường, tiếp thị và công nghệ;
h) Thông qua hợp đồng mua, bán, vay, cho vay và hợp đồng khác có giá trị
bằng hoặc lớn hơn 35% tổng giá trị tài sản được ghi trong báo cáo tài chính gần nhất
của công ty, nếu Điều lệ công ty không quy định một tỷ lệ hoặc giá trị khác. Quy định
này không áp dụng đối với hợp đồng và giao dịch quy định tại điểm d khoản 2 Điều
135, khoản 1 và khoản 3 Điều 162 luật Doanh nghiệp 2015;
i) Bầu, miễn nhiệm, bãi nhiệm Chủ tịch Hội đồng quản trị; bổ nhiệm, miễn
nhiệm, ký hợp đồng, chấm dứt hợp đồng đối với Giám đốc hoặc Tổng giám đốc và
người quản lý quan trọng khác do Điều lệ công ty quy định; quyết định tiền lương và
quyền lợi khác của những người quản lý đó; cử người đại diện theo ủy quyền tham gia
Hội đồng thành viên hoặc Đại hội đồng cổ đông ở công ty khác, quyết định mức thù
lao và quyền lợi khác của những người đó;
k) Giám sát, chỉ đạo Giám đốc hoặc Tổng giám đốc và người quản lý khác trong
điều hành công việc kinh doanh hằng ngày của công ty;
l) Quyết định cơ cấu tổ chức, quy chế quản lý nội bộ của công ty, quyết định
thành lập công ty con, lập chi nhánh, văn phòng đại diện và việc góp vốn, mua cổ
phần của doanh nghiệp khác;
m) Duyệt chương trình, nội dung tài liệu phục vụ họp Đại hội đồng cổ đông,
triệu tập họp Đại hội đồng cổ đông hoặc lấy ý kiến để Đại hội đồng cổ đông thông qua
quyết định;
n) Trình báo cáo quyết toán tài chính hằng năm lên Đại hội đồng cổ đông;
o) Kiến nghị mức cổ tức được trả; quyết định thời hạn và thủ tục trả cổ tức
hoặc xử lý lỗ phát sinh trong quá trình kinh doanh;
p) Kiến nghị việc tổ chức lại, giải thể, yêu cầu phá sản công ty;
q) Quyền và nghĩa vụ khác theo quy định của luật Doanh nghiệp 2015 và Điều
lệ công ty.
Hội đồng quản trị thông qua quyết định bằng biểu quyết tại cuộc họp, lấy ý kiến
bằng văn bản hoặc hình thức khác do Điều lệ công ty quy định. Mỗi thành viên Hội
đồng quản trị có một phiếu biểu quyết.
Khi thực hiện chức năng, quyền và nghĩa vụ của mình, Hội đồng quản trị tuân
thủ đúng quy định của pháp luật, Điều lệ công ty và nghị quyết của Đại hội đồng cổ
đông. Trong trường hợp nghị quyết do Hội đồng quản trị thông qua trái với quy định
của pháp luật hoặc Điều lệ công ty gây thiệt hại cho công ty thì các thành viên tán
thành thông qua nghị quyết đó phải cùng liên đới chịu trách nhiệm cá nhân về nghị
quyết đó và phải đền bù thiệt hại cho công ty; thành viên phản đối thông qua nghị
quyết nói trên được miễn trừ trách nhiệm. Trường hợp này, cổ đông sở hữu cổ phần
của công ty liên tục trong thời hạn ít nhất 01 năm có quyền yêu cầu Hội đồng quản trị
đình chỉ thực hiện nghị quyết nói trên.
6.3.4 Giám đốc, Tổng giám đốc

Giám đốc hoặc Tổng giám đốc, do Hội đồng quản trị bổ nhiệm một người trong
số họ hoặc thuê người khác làm Giám đốc hoặc Tổng giám đốc, là người điều hành
công việc kinh doanh hằng ngày của công ty; chịu sự giám sát của Hội đồng quản trị;
chịu trách nhiệm trước Hội đồng quản trị và trước pháp luật về việc thực hiện các
quyền và nghĩa vụ được giao.
Nhiệm kỳ của Giám đốc hoặc Tổng giám đốc không quá 05 năm; có thể được
bổ nhiệm lại với số nhiệm kỳ không hạn chế.
Giám đốc hoặc Tổng giám đốc có các quyền và nghĩa vụ sau đây:
a) Quyết định các vấn đề liên quan đến công việc kinh doanh hằng ngày của
công ty mà không cần phải có quyết định của Hội đồng quản trị;
b) Tổ chức thực hiện các nghị quyết của Hội đồng quản trị;
c) Tổ chức thực hiện kế hoạch kinh doanh và phương án đầu tư của công ty;
d) Kiến nghị phương án cơ cấu tổ chức, quy chế quản lý nội bộ của công ty;
đ) Bổ nhiệm, miễn nhiệm, bãi nhiệm các chức danh quản lý trong công ty, trừ
các chức danh thuộc thẩm quyền của Hội đồng quản trị;
e) Quyết định tiền lương và quyền lợi khác đối với người lao động trong công ty kể
cả người quản lý thuộc thẩm quyền bổ nhiệm của Giám đốc hoặc Tổng giám đốc;
g) Tuyển dụng lao động;
h) Kiến nghị phương án trả cổ tức hoặc xử lý lỗ trong kinh doanh;
i) Quyền và nghĩa vụ khác theo quy định của pháp luật, Điều lệ công ty và nghị
quyết của Hội đồng quản trị.
4. Giám đốc hoặc Tổng giám đốc phải điều hành công việc kinh doanh hằng
ngày của công ty theo đúng quy định của pháp luật, Điều lệ công ty, hợp đồng lao
động ký với công ty và nghị quyết của Hội đồng quản trị. Trường hợp điều hành trái
với quy định này mà gây thiệt hại cho công ty thì Giám đốc hoặc Tổng giám đốc phải
chịu trách nhiệm trước pháp luật và phải bồi thường thiệt hại cho công ty.
6.3.5 Ban Kiểm soát

6.3.5.1 Cơ cấu tổ chức
Ban kiểm soát có từ 03 đến 05 thành viên, nhiệm kỳ của Kiểm soát viên không
quá 05 năm và Kiểm soát viên có thể được bầu lại với số nhiệm kỳ không hạn chế.
Các Kiểm soát viên bầu một người trong số họ làm Trưởng Ban kiểm soát theo
nguyên tắc đa số. Quyền và nghĩa vụ của Trưởng Ban kiểm soát do Điều lệ công ty
quy định. Ban kiểm soát phải có hơn một nửa số thành viên thường trú ở Việt Nam.
Trưởng Ban kiểm soát phải là kế toán viên hoặc kiểm toán viên chuyên nghiệp và
phải làm việc chuyên trách tại công ty, trừ trường hợp Điều lệ công ty quy định tiêu
chuẩn khác cao hơn.
6.3.5.2 Tiêu chuẩn và điều kiện của Kiểm soát viên
1. Kiểm soát viên phải có tiêu chuẩn và điều kiện sau đây:
a) Có năng lực hành vi dân sự đầy đủ và không thuộc đối tượng bị cấm thành
lập và quản lý doanh nghiệp theo quy định của luật Doanh nghiệp 2015;
b) Không phải là vợ hoặc chồng, cha đẻ, cha nuôi, mẹ đẻ, mẹ nuôi, con đẻ, con
nuôi, anh ruột, chị ruột, em ruột của thành viên Hội đồng quản trị, Giám đốc hoặc Tổng
giám đốc và người quản lý khác;
c) Không được giữ các chức vụ quản lý công ty; không nhất thiết phải là cổ
đông hoặc người lao động của công ty, trừ trường hợp Điều lệ công ty có quy định
khác;
d) Các tiêu chuẩn và điều kiện khác theo quy định khác của pháp luật có liên
quan và Điều lệ công ty.
2. Kiểm soát viên công ty cổ phần niêm yết, công ty do Nhà nước nắm giữ trên
50% vốn điều lệ phải là kiểm toán viên hoặc kế toán viên.
6.3.5.3 Quyền và nghĩa vụ của Ban kiểm soát

1. Ban kiểm soát thực hiện giám sát Hội đồng quản trị, Giám đốc hoặc Tổng
giám đốc trong việc quản lý và điều hành công ty.
2. Kiểm tra tính hợp lý, hợp pháp, tính trung thực và mức độ cẩn trọng trong
quản lý, điều hành hoạt động kinh doanh; tính hệ thống, nhất quán và phù hợp của
công tác kế toán, thống kê và lập báo cáo tài chính.
3. Thẩm định tính đầy đủ, hợp pháp và trung thực của báo cáo tình hình kinh
doanh, báo cáo tài chính hằng năm và 06 tháng của công ty, báo cáo đánh giá công
tác quản lý của Hội đồng quản trị và trình báo cáo thẩm định tại cuộc họp thường
niên Đại hội đồng cổ đông.
4. Rà soát, kiểm tra và đánh giá hiệu lực và hiệu quả của hệ thống kiểm soát
nội bộ, kiểm toán nội bộ, quản lý rủi ro và cảnh báo sớm của công ty.
5. Xem xét sổ kế toán, ghi chép kế toán và các tài liệu khác của công ty, các
công việc quản lý, điều hành hoạt động của công ty khi xét thấy cần thiết hoặc theo
nghị quyết của Đại hội đồng cổ đông hoặc theo yêu cầu của cổ đông hoặc nhóm cổ
đông quy định tại khoản 2 Điều 114 luật Doanh nghiệp 2015.
6. Khi có yêu cầu của cổ đông hoặc nhóm cổ đông quy định tại khoản 2 Điều
114 của luật Doanh nghiệp 2015, Ban kiểm soát thực hiện kiểm tra trong thời hạn 07
ngày làm việc, kể từ ngày nhận được yêu cầu. Trong thời hạn 15 ngày, kể từ ngày kết
thúc kiểm tra, Ban kiểm soát phải báo cáo giải trình về những vấn đề được yêu cầu
kiểm tra đến Hội đồng quản trị và cổ đông hoặc nhóm cổ đông có yêu cầu.
Việc kiểm tra của Ban kiểm soát quy định tại khoản này không được cản trở
hoạt động bình thường của Hội đồng quản trị, không gây gián đoạn điều hành hoạt
động kinh doanh của công ty.
7. Kiến nghị Hội đồng quản trị hoặc Đại hội đồng cổ đông các biện pháp sửa đổi,
bổ sung, cải tiến cơ cấu tổ chức quản lý, giám sát và điều hành hoạt động kinh doanh
của công ty.
8. Khi phát hiện có thành viên Hội đồng quản trị, Giám đốc hoặc Tổng giám đốc
vi phạm quy định tại Điều 160 luật Doanh nghiệp 2015 thì phải thông báo ngay bằng
văn bản với Hội đồng quản trị, yêu cầu người có hành vi vi phạm chấm dứt hành vi vi
phạm và có giải pháp khắc phục hậu quả.
9. Có quyền tham dự và tham gia thảo luận tại các cuộc họp Đại hội đồng cổ
đông, Hội đồng quản trị và các cuộc họp khác của công ty.
10. Có quyền sử dụng tư vấn độc lập, bộ phận kiểm toán nội bộ của công ty để
thực hiện các nhiệm vụ được giao.
11. Ban kiểm soát có thể tham khảo ý kiến của Hội đồng quản trị trước khi
trình báo cáo, kết luận và kiến nghị lên Đại hội đồng cổ đông.
12. Thực hiện các quyền và nghĩa vụ khác theo quy định của luật Doanh nghiệp
2015, Điều lệ công ty và nghị quyết của Đại hội đồng cổ đông.
• Trách nhiệm của Kiểm soát viên
1. Tuân thủ đúng pháp luật, Điều lệ công ty, nghị quyết của Đại hội đồng cổ đông
và đạo đức nghề nghiệp trong thực hiện các quyền và nghĩa vụ được giao.
2. Thực hiện các quyền và nghĩa vụ được giao một cách trung thực, cẩn trọng,
tốt nhất nhằm bảo đảm lợi ích hợp pháp tối đa của công ty.
3. Trung thành với lợi ích của công ty và cổ đông; không sử dụng thông tin, bí
quyết, cơ hội kinh doanh của công ty, địa vị, chức vụ và sử dụng tài sản của công ty
để tư lợi hoặc phục vụ lợi ích của tổ chức, cá nhân khác.
4. Các nghĩa vụ khác theo quy định của luật Doanh nghiệp 2015 và Điều lệ
công ty.
5. Trường hợp vi phạm mà gây thiệt hại cho công ty hoặc người khác thì Kiểm
soát viên phải chịu trách nhiệm cá nhân hoặc liên đới bồi thường thiệt hại đó. Mọi thu
nhập và lợi ích khác mà Kiểm soát viên có được phải hoàn trả cho công ty.
6. Trường hợp phát hiện có Kiểm soát viên vi phạm trong thực hiện quyền và
nghĩa vụ được giao thì Hội đồng quản trị phải thông báo bằng văn bản đến Ban kiểm
soát; yêu cầu người có hành vi vi phạm chấm dứt hành vi vi phạm và có giải pháp khắc
phục hậu quả.
6.4 VẤN ĐỀ CÔNG BỐ THÔNG TIN CỦA CTCP

Công ty cổ phần phải gửi báo cáo tài chính hằng năm đã được Đại hội đồng cổ
đông thông qua đến cơ quan nhà nước có thẩm quyền theo quy định của luật về kế
toán và pháp luật có liên quan.
Công ty cổ phần công bố trên trang thông tin điện tử (nếu có) của mình các
thông tin sau đây:
a) Điều lệ công ty;
b) Sơ yếu lý lịch, trình độ học vấn và kinh nghiệm nghề nghiệp của các thành
viên Hội đồng quản trị, Kiểm soát viên, Giám đốc hoặc Tổng giám đốc công ty;
c) Báo cáo tài chính hằng năm đã được Đại hội đồng cổ đông thông qua;
d) Báo cáo đánh giá kết quả hoạt động hằng năm của Hội đồng quản trị và Ban
kiểm soát.
Công ty cổ phần không phải là công ty niêm yết phải thông báo cho Cơ quan
đăng ký kinh doanh nơi công ty có trụ sở chính chậm nhất 03 ngày sau khi có thông
tin hoặc có thay đổi các thông tin về họ, tên, quốc tịch, số hộ chiếu, địa chỉ thường
trú, số cổ phần và loại cổ phần của cổ đông là cá nhân nước ngoài; tên, mã số doanh
nghiệp, địa chỉ trụ sở chính, số cổ phần và loại cổ phần và họ, tên, quốc tịch, số hộ
chiếu, địa chỉ thường trú người đại diện theo ủy quyền của cổ đông là tổ chức nước
ngoài.
Công ty cổ phần đại chúng thực hiện công bố, công khai thông tin theo quy
định của pháp luật về chứng khoán. Công ty cổ phần mà Nhà nước nắm giữ trên 50%
vốn điều lệ công bố, công khai thông tin theo quy định tại Điều 108 và Điều 109 luật
6.5 CHẾ ĐỘ TÀI CHÍNH CỦA CTCP
6.5.1 Huy động vốn cổ phần

6.5.1.1 Chào bán cổ phần được quyền chào bán
Cổ phần được quyền chào bán của công ty cổ phần là tổng số cổ phần các loại
mà Đại hội đồng cổ đông quyết định sẽ chào bán để huy động vốn. Số cổ phần
được quyền chào bán của công ty cổ phần tại thời điểm đăng ký doanh nghiệp là
tổng số cổ phần các loại mà công ty sẽ bán để huy động vốn, bao gồm cổ phần đã
được đăng ký mua và cổ phần chưa được đăng ký mua.
6.5.1.2 Chào bán cổ phần

Chào bán cổ phần là việc công ty tăng thêm số lượng cổ phần được quyền chào
bán và bán các cổ phần đó trong quá trình hoạt động để tăng vốn điều lệ.
Chào bán cổ phần có thể thực hiện theo một trong các hình thức sau đây:
a) Chào bán cho các cổ đông hiện hữu;
b) Chào bán ra công chúng;
c) Chào bán cổ phần riêng lẻ.
Công ty thực hiện đăng ký thay đổi vốn điều lệ trong thời hạn 10 ngày, kể từ
ngày hoàn thành đợt bán cổ phần.
6.5.1.3 Các biện pháp huy động vốn khác

Một trong những ưu điểm của công ty cổ phần là khả năng huy động vốn rộng rãi
từ công chúng, bên cạnh việc phát hành cổ phần để huy động vốn, công ty cổ phần
còn có quyền phát hành trái phiếu, trái phiếu chuyển đổi và các loại trái phiếu khác
theo quy định của pháp luật và Điều lệ công ty để huy động vốn. Tuy nhiên, những
công ty không thanh toán đủ cả gốc và lãi của trái phiếu đã phát hành, không thanh
toán hoặc thanh toán không đủ các khoản nợ đến hạn trong 03 năm liên tiếp trước đó
sẽ không được quyền phát hành trái phiếu, trừ trường hợp pháp luật về chứng khoán
có quy định khác. Việc phát hành trái phiếu cho các chủ nợ là tổ chức tài chính được
lựa chọn không bị hạn chế bởi quy định này. Hội đồng quản trị có quyền quyết định
loại trái phiếu, tổng giá trị trái phiếu và thời điểm phát hành, nhưng phải báo cáo Đại
hội đồng cổ đông tại cuộc họp gần nhất trừ trường hợp Điều lệ công ty quy định khác.
Báo cáo phải kèm theo tài liệu và hồ sơ giải trình nghị quyết của Hội đồng quản trị về
phát hành trái phiếu.

Công ty có thể thay đổi vốn điều lệ trong các trường hợp sau đây:
- Theo quyết định của Đại hội đồng cổ đông, công ty hoàn trả một phần vốn góp cho
cổ đông theo tỷ lệ sở hữu cổ phần của họ trong công ty nếu công ty đã hoạt động
kinh doanh liên tục trong hơn 02 năm, kể từ ngày đăng ký doanh nghiệp và bảo
đảm thanh toán đủ các khoản nợ và nghĩa vụ tài sản khác sau khi đã hoàn trả cho
cổ đông;
- Công ty mua lại cổ phần đã phát hành quy định tại Điều 129 và Điều 130 của Luật
doanh nghiệp 2014;
- Vốn điều lệ không được các cổ đông thanh toán đầy đủ và đúng hạn theo quy định
tại Điều 112 của Luật doanh nghiệp 2014.
6.5.3 Mua lại cổ phần

6.5.3.1 Mua lại cổ phần theo yêu cầu của cổ đông
Cổ đông biểu quyết phản đối nghị quyết về việc tổ chức lại công ty hoặc thay đổi
quyền, nghĩa vụ của cổ đông quy định tại Điều lệ công ty có quyền yêu cầu công ty
mua lại cổ phần của mình. Yêu cầu phải bằng văn bản, trong đó nêu rõ tên, địa chỉ
của cổ đông, số lượng cổ phần từng loại, giá dự định bán, lý do yêu cầu công ty mua
lại. Yêu cầu phải được gửi đến công ty trong thời hạn 10 ngày, kể từ ngày Đại hội
đồng cổ đông thông qua nghị quyết về các vấn đề này. Công ty phải mua lại cổ phần
theo yêu cầu của cổ đông với giá thị trường hoặc giá được tính theo nguyên tắc quy
định tại Điều lệ công ty trong thời hạn 90 ngày, kể từ ngày nhận được yêu cầu.
Trường hợp không thỏa thuận được về giá thì các bên có thể yêu cầu một tổ chức
thẩm định giá chuyên nghiệp định giá. Công ty giới thiệu ít nhất 03 tổ chức thẩm định
giá chuyên nghiệp để cổ đông lựa chọn và lựa chọn đó là quyết định cuối cùng.
6.5.3.2 Mua lại cổ phần theo quyết định của công ty

• Công ty có quyền mua lại không quá 30% tổng số cổ phần phổ thông
đã bán, một phần hoặc toàn bộ cổ phần ưu đãi cổ tức đã bán theo
quy định sau đây:
1. Hội đồng quản trị có quyền quyết định mua lại không quá 10% tổng số cổ
phần của từng loại đã được chào bán trong 12 tháng. Trường hợp khác, việc mua lại
cổ phần do Đại hội đồng cổ đông quyết định;
2. Hội đồng quản trị quyết định giá mua lại cổ phần. Đối với cổ phần phổ thông,
giá mua lại không được cao hơn giá thị trường tại thời điểm mua lại, trừ trường hợp
công ty mua lại cổ phần của từng cổ đông tương ứng với tỷ lệ cổ phần của họ trong
công ty. Đối với cổ phần loại khác, nếu Điều lệ công ty không quy định hoặc công ty
và cổ đông có liên quan không có thỏa thuận khác thì giá mua lại không được thấp
hơn giá thị trường;
3. Công ty có thể mua lại cổ phần của từng cổ đông tương ứng với tỷ lệ cổ phần
của họ trong công ty. Trường hợp này, quyết định mua lại cổ phần của công ty phải
được thông báo bằng phương thức bảo đảm đến được tất cả cổ đông trong thời hạn
30 ngày, kể từ ngày quyết định đó được thông qua. Thông báo phải có tên, địa chỉ trụ
sở chính của công ty, tổng số cổ phần và loại cổ phần được mua lại, giá mua lại hoặc
nguyên tắc định giá mua lại, thủ tục và thời hạn thanh toán, thủ tục và thời hạn để cổ
đông chào bán cổ phần của họ cho công ty.
Cổ đông đồng ý bán lại cổ phần phải gửi chào bán cổ phần của mình bằng
phương thức bảo đảm đến được công ty trong thời hạn 30 ngày, kể từ ngày thông
báo. Chào bán phải có họ, tên, địa chỉ thường trú, số Thẻ căn cước công dân, Giấy
chứng minh nhân dân, Hộ chiếu hoặc chứng thực cá nhân hợp pháp khác của cổ đông
là cá nhân; tên, mã số doanh nghiệp hoặc số quyết định thành lập, địa chỉ trụ sở
chính của cổ đông là tổ chức; số cổ phần sở hữu và số cổ phần chào bán; phương
thức thanh toán; chữ ký của cổ đông hoặc người đại diện theo pháp luật của cổ đông.
Công ty chỉ mua lại cổ phần được chào bán trong thời hạn nói trên.
Sau khi thanh toán hết số cổ phần mua lại, nếu tổng giá trị tài sản được ghi trong
sổ kế toán của công ty giảm hơn 10% thì công ty phải thông báo cho tất cả các chủ
nợ biết trong thời hạn 15 ngày, kể từ ngày thanh toán hết số cổ phần mua lại.
6.5.4 Phân phối lợi nhuận
Cổ tức trả cho cổ phần ưu đãi được thực hiện theo các điều kiện áp dụng riêng
cho mỗi loại cổ phần ưu đãi. Cổ tức trả cho cổ phần phổ thông được xác định căn
cứ vào số lợi nhuận ròng đã thực hiện và khoản chi trả cổ tức được trích từ nguồn
lợi nhuận giữ lại của công ty. Cổ tức có thể được chi trả bằng tiền mặt, bằng cổ
phần của công ty hoặc bằng tài sản khác quy định tại Điều lệ công ty. Nếu chi trả
bằng tiền mặt thì phải được thực hiện bằng Đồng Việt Nam và có thể được chi trả
bằng séc, chuyển khoản hoặc lệnh trả tiền gửi bằng bưu điện đến địa chỉ thường
trú hoặc địa chỉ liên lạc của cổ đông. Công ty cổ phần chỉ được trả cổ tức của cổ
phần phổ thông khi có đủ các điều kiện sau đây:
a) Công ty đã hoàn thành nghĩa vụ thuế và các nghĩa vụ tài chính khác theo
quy định của pháp luật;
b) Đã trích lập các quỹ công ty và bù đắp đủ lỗ trước đó theo quy định của pháp
luật và Điều lệ công ty;
c) Ngay sau khi trả hết số cổ tức đã định, công ty vẫn bảo đảm thanh toán đủ
các khoản nợ và nghĩa vụ tài sản khác đến hạn.
Cổ tức phải được thanh toán đầy đủ trong thời hạn 06 tháng, kể từ ngày kết
thúc họp Đại hội đồng cổ đông thường niên. Hội đồng quản trị lập danh sách cổ
đông được nhận cổ tức, xác định mức cổ tức được trả đối với từng cổ phần, thời
hạn và hình thức trả chậm nhất 30 ngày trước mỗi lần trả cổ tức. Thông báo về trả
cổ tức được gửi bằng phương thức bảo đảm đến cổ đông theo địa chỉ đăng ký
trong sổ đăng ký cổ đông chậm nhất 15 ngày trước khi thực hiện trả cổ tức.
Trường hợp cổ đông chuyển nhượng cổ phần của mình trong thời gian giữa thời
điểm kết thúc lập danh sách cổ đông và thời điểm trả cổ tức thì người chuyển
nhượng là người nhận cổ tức từ công ty.
TÓM TẮT
Công ty cổ phần là doanh nghiệp, trong đó: Vốn điều lệ được chia thành nhiều
phần bằng nhau gọi là cổ phần; Cổ đông có thể là tổ chức, cá nhân; số lượng cổ đông
tối thiểu là 03 và không hạn chế số lượng tối đa; Cổ đông chỉ chịu trách nhiệm về các
khoản nợ và nghĩa vụ tài sản khác của doanh nghiệp trong phạm vi số vốn đã góp vào
doanh nghiệp; Cổ đông có quyền tự do chuyển nhượng cổ phần của mình cho người
khác, trừ trường hợp đối với cổ phần ưu đãi.
Cổ phần là phần chia nhỏ nhất của vốn điều lệ và có giá bằng nhau gọi là mệnh
giá. Cổ phần tồn tại dưới hai dạng là cổ phần phổ thông và cổ phần ưu đãi. Cổ phần
phổ thông là cổ phần bắt buộc phải có đối với tất cả các công ty cổ phần, cổ phần ưu
đãi được phát hành theo quy định của điều lệ công ty.
Cổ đông là cá nhân, tổ chức sở hữu ít nhất một cổ phần của công ty. Như vậy, việc sở
hữu cổ phần là căn cứ pháp lý chứng minh tư cách cổ đông trong trong công ty cổ phần
bất kể người nắm giữ nó có tham gia thành lập công ty hay không. Việc nắm giữ mỗi loại
cổ phần tạo cho cổ đông các quyền và nghĩa vụ khác nhau, tuy nhiên mỗi cổ phần của
cùng một loại đều tạo cho người sở hữu nó các quyền, nghĩa vụ và lợi ích ngang nhau.
Theo luật doanh nghiệp 2014, công ty cổ phần có quyền lựa chọn tổ chức quản lý
và hoạt động theo một trong hai mô hình sau đây, trừ trường hợp pháp luật về chứng
khoán có quy định khác: a) Đại hội đồng cổ đông, Hội đồng quản trị, Ban kiểm soát
và Giám đốc hoặc Tổng giám đốc. b) Đại hội đồng cổ đông, Hội đồng quản trị và Giám
đốc hoặc Tổng giám đốc.
CTCP có thể huy động vốn cổ phần thông qua việc chào bán cổ phần được quyền
chào bán, và chào bán cổ phần, phát hành trái phiếu, trái phiếu chuyển đổi và các
loại trái phiếu khác theo quy định của pháp luật và Điều lệ công ty.
CTCP có thể tăng, giảm vốn điều lệ và mua lại cổ phần.

1. Phân tích đặc điểm của công ty cổ phần?
2. Trình bày các mô hình cơ cấu, tổ chức trong công ty cổ phần?
3. Phân tích quyền của cổ đông đối với tài sản góp vốn trong công ty cổ phần?
4. Phân tích các tiêu chuẩn, điều kiện của chức danh giám đốc công ty cổ phần?
5. Trình bày quyền và nghĩa vụ của ban kiểm soát trong công ty cổ phần?

Ngày 20-12-2015, Công ty Cổ phần XYZ tiến hành họp Đại Hội đồng cổ đông. Cuộc
họp được triệu tập và tiến hành đúng trình tự, thủ tục theo quy định của Điều lệ Công
ty, Luật Doanh nghiệp, có số cổ đông đại diện cho 90% tổng số cổ phần có quyền
biểu quyết tham dự (theo điều lệ của Công ty Cổ phần XYZ thì cuộc họp Đại hội đồng
Cổ đông được tiến hành khi có số cổ đông đại diện cho ít nhất 65% tổng số cổ phần
có quyền biểu quyết tham dự). Sau một ngày làm việc, tới 20h Đại hội đồng cổ đông
đã bầu chọn được 4 thành viên Hội đồng quản trị trong tổng số 5 thành viên, 2 thành
viên Ban Kiểm soát trong tổng số 3 thành viên. Tất cả các quyết định này đã được
thông qua một cách hợp pháp. Mặc dù họp chưa xong nhưng vì điều kiện đã quá
muộn, Đại hội đồng cổ đông nhất trí sẽ họp tiếp vào ngày 27-12-2015. Sau 7 ngày,
vào 9.00h sáng ngày 27-12-2015, Đại hội đồng cổ đông của Công ty Cổ phần XYZ
mới họp tiếp. Tại cuộc họp này, một cổ đông của Công ty (chiếm 15% tổng số cổ
phần có biểu quyết của Công ty) đã đề nghị bổ sung một nội dung mới vào cuộc họp
nhưng Chủ tịch Hội đồng quản trị không chấp nhận với lý do đề nghị đó không phù
hợp với thủ tục quy định tại Điều lệ Công ty và Luật Doanh nghiệp. Sau khi kiến nghị
bị từ chối, 10 cổ đông của Công ty đã bỏ về, do đó, số cổ đông đại diện cho số cổ
phần tại cuộc họp chỉ còn 55,6% tổng số cổ phần có quyền biểu quyết của Công
ty. Đại hội đồng Công ty tiếp tục họp, bầu bổ sung các thành viên còn lại của Hội
đồng cổ đông về việc phê chuẩn các thành viên bổ sung của Hội đồng quản trị và Ban
Kiểm soát đã được 95% tổng số phiếu biểu quyết của những cổ đông dự họp còn lại
thông qua. Tuy nhiên, nếu tính theo danh sách cổ đông tham dự cuộc họp từ ngày
đầu thì Nghị quyết trên chỉ chiếm 52% tổng số cổ phần có quyền biểu quyết thông
qua. Cho rằng Nghị quyết của Đại hội đồng cổ đông là không hợp lệ vì cuộc họp Đại
Hội đồng cổ đông dự họp theo quy định tại Điều lệ, số cổ đông bỏ về đã nộp đơn kiện
lên Tòa án nhân dân tỉnh T, đề nghị hủy bỏ Nghị quyết này của Đại hội đồng cổ đông
và không chấp nhận danh sách bầu bổ sung. 
Căn cứ quy định pháp luật hiện hành, cho biết:
1. Cuộc họp ngày 27/12/2015 có hợp pháp không? 
2. Việc kiến nghị nội dung cuộc họp có hợp lệ không?
3. Việc từ chối kiến nghị có hợp pháp không?
4. Quyết định bầu bổ sung thành viên Hội đồng quản trị và Ban kiểm soát có hợp
pháp không?
BÀI 7: HỢP TÁC XÃ 153
BÀI 7: HỢP TÁC XÃ
7.1.1 Khái niệm

Hợp tác xã là một mô hình kinh tế phát triển rất sớm trong lịch sử phương Tây, và
cũng là mô hình kinh tế tập thể phổ biến ở các nước Xã hội chủ nghĩa. Hợp tác xã với
tư cách là một chủ thể kinh doanh là một mô hình kinh tế tập thể thành công và có
nhiều đóng góp cho nền kinh tế cũng như thúc đẩy và phát triển hài hòa các thành
phần kinh tế trong xã hội. Theo thống kê, đến 31/12/2013 cả nước có 12.870 hợp tác
xã, giải quyết được 215.767 lao động, đóng góp rất lớn cho sự phát triển của nền kinh
tế. Ngày 20 tháng 11 năm 2012, Quốc hội khóa XIII, kỳ họp thứ 4 đã thông qua Luật
Hợp tác xã năm 2012 và chính thức có hiệu lực kể từ ngày 01 tháng 7 năm 2013.
Khái niệm Hợp tác xã, liên hiệp hợp tác xã được quy định tại Điều 3 Luật Hợp tác
xã năm 2012 như sau: “Hợp tác xã là tổ chức kinh tế tập thể, đồng sở hữu, có tư cách
pháp nhân, do ít nhất 07 thành viên tự nguyện thành lập và hợp tác tương trợ lẫn
nhau trong hoạt động sản xuất, kinh doanh, tạo việc làm nhằm đáp ứng nhu cầu
chung của thành viên, trên cơ sở tự chủ, tự chịu trách nhiệm, bình đẳng và dân chủ
trong quản lý hợp tác xã.
Liên hiệp hợp tác xã là tổ chức kinh tế tập thể, đồng sở hữu, có tư cách pháp
nhân, do ít nhất 04 hợp tác xã tự nguyện thành lập và hợp tác tương trợ lẫn nhau
trong hoạt động sản xuất, kinh doanh nhằm đáp ứng nhu cầu chung của hợp tác xã
thành viên, trên cơ sở tự chủ, tự chịu trách nhiệm, bình đẳng và dân chủ trong quản
lý liên hiệp hợp tác xã”.

Từ khái niệm Hợp tác xã, Liên hiệp hợp tác xã được pháp luật quy định, có thể rút
ra được một số đặc điểm của hợp tác xã so với các loại hình chủ thể kinh doanh khác
trong nền kinh tế thị trường hiện nay như sau:
154 BÀI 7: HỢP TÁC XÃ
7.1.2.1 Hợp tác xã là tổ chức kinh tế tập thể mang tính xã hội
hóa
Nếu như đối với các loại hình chủ thể kinh doanh là tổ chức khác, như loại hình
công ty trách nhiệm hữu hạn hai thành viên trở lên, pháp luật chỉ cho phép cá nhân
và tổ chức có tư cách pháp nhân góp vốn thành lập, thì đối với hợp tác xã, các thành
viên như Hộ gia đình không có tư cách pháp nhân vẫn được tham gia thành lập hợp
tác xã. Mặt khác, đối với cá nhân, pháp nhân thành lập doanh nghiệp thì pháp luật
không hạn chế về vấn đề quốc tịch nhưng đối với hợp tác xã thì cá nhân, pháp nhân
phải mang quốc tịch Việt Nam. Tính xã hội hóa của hợp tác xã còn thể hiện ở chỗ là
các thành viên không chỉ góp vốn mà còn có thể góp sức để cùng nhau thành lập hợp
tác xã, cùng nhau điều hành và cùng nhau phân phối lợi nhuận nhằm đáp ứng nhu
cầu chung của các thành viên.
7.1.2.2 Hợp tác xã là tổ chức có một số loại tài sản chung

không thể phân chia
Việc góp vốn thành lập hợp tác xã của các thành viên trên cơ sở tự nguyện để tạo
thành tài sản của hợp tác xã. Về nguyên tắc các thành viên góp vốn có quyền định
đoạt và để lại thừa kế phần vốn của mình trong hợp tác xã, tuy nhiên, trong một số
trường hợp thành viên chấm dứt tư cách thành viên thì không được chia một số loại
tài sản chung của hợp tác xã hoặc trong trường hợp hợp tác xã chấm dứt hoạt động
thì thành viên hợp tác xã không được phân chia loại tài sản chung này. Việc quy định
một số loại tài sản chung của hợp tác xã không thể phân chia nhằm thể hiện mô hình
hợp tác xã là “vừa góp vốn, vừa góp sức”, hài hòa lợi ích của các thành viên khác
nhau.
Nếu như trong các loại hình công ty nhiều chủ sở hữu thì tài sản của công ty thuộc
sở hữu chung theo phần, khi các thành viên chấm dứt tư cách hoặc công ty chấm dứt
hoạt động thì các thành viên góp vốn hoặc cổ đông sẽ được hưởng tài sản chung của
công ty tương ứng theo tỷ lệ góp vốn.
7.1.2.3 Thành viên hợp tác xã bị pháp luật giới hạn về tỷ lệ góp
vốn
Nhằm đảm bảo tính tập thể trong hoạt động của Hợp tác xã, quyền góp vốn của
các thành viên bị thường bị pháp luật khống chế mức tối đa. Hợp tác xã là chủ thể
kinh doanh có mục đích sinh lợi, tuy nhiên ngoài mục đích sinh lợi để thỏa mãn nhu
cầu của các thành viên thì mục tiêu giải quyết các nhu cầu về việc làm và các nhu cầu
mang tính xã hội khác của thành viên cũng rất quan trọng. Do đó, Hợp tác xã cũng
mang một số đặc điểm của một doanh nghiệp nhưng khác với doanh nghiệp có mục
đích chính là sinh lợi. Vì vậy, nếu như các thành viên hoặc cổ đông không thỏa thuận
hạn chế tỷ lệ góp vốn của thành viên, cổ đông còn lại thì pháp luật không có hạn chế
nào về tỉ lệ việc góp vốn trong doanh nghiệp. Do đó, Hợp tác xã không thể thuộc về
một hoặc một nhóm thành viên nào mà Hợp tác xã phải bảo đảm tính hài hòa giữa
các thành viên hợp tác xã.
7.1.2.4 Hợp tác xã là tổ chức kinh tế có tư cách pháp nhân

Hợp tác xã là tổ chức có tư cách pháp nhân, có cơ cấu tổ chức chặt chẽ. Hợp tác xã
được tổ chức quản lý chặt chẽ và có điều lệ quy định rõ quyền, nghĩa vụ và trách
nhiệm của các cơ cấu quản lý. Hợp tác xã có tài sản riêng độc lập với cá nhân tổ chức
khác và chịu trách nhiệm về hoạt động của mình bằng chính tài sản của hợp tác xã.
Do đó, nếu xét về đặc điểm về trách nhiệm thì hợp tác xã có trách nhiệm hữu hạn đối
với các nghĩa vụ tài sản của mình.
7.2 NGUYÊN TẮC TỔ CHỨC VÀ HOẠT ĐỘNG

Thứ nhất, cá nhân, hộ gia đình, pháp nhân tự nguyện thành lập, gia nhập, ra
khỏi hợp tác xã. Hợp tác xã tự nguyện thành lập, gia nhập, ra khỏi liên hiệp hợp tác
xã. Hợp tác xã, liên hiệp hợp tác xã kết nạp rộng rãi thành viên, hợp tác xã thành
viên.
Thứ hai, thành viên, hợp tác xã thành viên có quyền bình đẳng, biểu quyết
ngang nhau không phụ thuộc vốn góp trong việc quyết định tổ chức, quản lý và hoạt
động của hợp tác xã, liên hiệp hợp tác xã; được cung cấp thông tin đầy đủ, kịp thời,
chính xác về hoạt động sản xuất, kinh doanh, tài chính, phân phối thu nhập và những
nội dung khác theo quy định của điều lệ.
Thứ ba, hợp tác xã, liên hiệp hợp tác xã tự chủ, tự chịu trách nhiệm về hoạt động
của mình trước pháp luật.
Thứ tư, thành viên, hợp tác xã thành viên và hợp tác xã, liên hiệp hợp tác xã có
trách nhiệm thực hiện cam kết theo hợp đồng dịch vụ và theo quy định của điều lệ.
Thu nhập của hợp tác xã, liên hiệp hợp tác xã được phân phối chủ yếu theo mức độ
sử dụng sản phẩm, dịch vụ của thành viên, hợp tác xã thành viên hoặc theo công sức
lao động đóng góp của thành viên đối với hợp tác xã tạo việc làm.
Thứ năm, hợp tác xã, liên hiệp hợp tác xã quan tâm giáo dục, đào tạo, bồi dưỡng
cho thành viên, hợp tác xã thành viên, cán bộ quản lý, người lao động trong hợp tác
xã, liên hiệp hợp tác xã và thông tin về bản chất, lợi ích của hợp tác xã, liên hiệp hợp
tác xã.
Hợp tác xã, liên hiệp hợp tác xã chăm lo phát triển bền vững cộng đồng thành
viên, hợp tác xã thành viên và hợp tác với nhau nhằm phát triển phong trào hợp tác
xã trên quy mô địa phương, vùng, quốc gia và quốc tế.
7.3 THÀNH LẬP, ĐĂNG KÝ HỢP TÁC XÃ
7.3.1 Thủ tục thành lập

7.3.1.1 Sáng lập viên
Sáng lập viên hợp tác xã là cá nhân, hộ gia đình, pháp nhân tự nguyện cam kết
sáng lập, tham gia thành lập hợp tác xã.
Sáng lập viên liên hiệp hợp tác xã là hợp tác xã tự nguyện cam kết sáng lập,
tham gia thành lập liên hiệp hợp tác xã.
Sáng lập viên vận động, tuyên truyền thành lập hợp tác xã, liên hiệp hợp tác xã;
xây dựng phương án sản xuất, kinh doanh, dự thảo điều lệ; thực hiện các công việc
để tổ chức hội nghị thành lập hợp tác xã, liên hiệp hợp tác xã.
7.3.1.2 Hội nghị thành lập

Hội nghị thành lập hợp tác xã, liên hiệp hợp tác xã do sáng lập viên tổ chức.
Thành phần tham gia hội nghị thành lập hợp tác xã bao gồm sáng lập viên là cá nhân,
người đại diện hợp pháp của sáng lập viên; người đại diện hợp pháp của hộ gia đình,
pháp nhân và cá nhân khác có nguyện vọng gia nhập hợp tác xã. Thành phần tham
gia hội nghị thành lập liên hiệp hợp tác xã bao gồm người đại diện hợp pháp của sáng
lập viên và của các hợp tác xã có nguyện vọng gia nhập liên hiệp hợp tác xã.
Hội nghị thảo luận và quyết định các vấn đề sau theo nguyên tắc đa số:
- Thông qua điều lệ;

- Phương án sản xuất, kinh doanh;
- Bầu hội đồng quản trị và chủ tịch hội đồng quản trị; quyết định việc lựa chọn giám
đốc (tổng giám đốc); Bầu ban kiểm soát, trưởng ban kiểm soát hoặc kiểm soát
viên.
7.3.1.3 Tên, biểu tượng hợp tác xã

Tên hợp tác xã, liên hiệp hợp tác xã phải được viết bằng tiếng Việt, có thể kèm
theo chữ số, ký hiệu và được bắt đầu bằng cụm từ “Hợp tác xã” hoặc “Liên hiệp hợp
tác xã”.
Tên, biểu tượng của hợp tác xã, liên hiệp hợp tác xã phải được đăng ký tại cơ
quan nhà nước có thẩm quyền và được bảo hộ theo quy định của pháp luật.
7.3.2 Đăng ký hợp tác xã

7.3.2.1 Cơ quan có thẩm quyền đăng ký
Cơ quan có thẩm quyền đăng ký hợp tác xã được quy định như sau:
- Liên hiệp hợp tác xã, quỹ tín dụng nhân dân đăng ký tại phòng đăng ký kinh
doanh thuộc sở kế hoạch và đầu tư;
- Hợp tác xã đăng ký tại phòng tài chính - kế hoạch thuộc Ủy ban nhân dân cấp
huyện.
7.3.2.2 Thủ tục đăng ký

Trước khi hoạt động, hợp tác xã, liên hiệp hợp tác xã phải thực hiện đăng ký tại cơ
quan nhà nước có thẩm quyền nơi hợp tác xã, liên hiệp hợp tác xã dự định đặt trụ sở
chính. Hồ sơ đăng ký hợp tác xã, liên hiệp hợp tác xã bao gồm: Giấy đề nghị đăng ký
hợp tác xã, liên hiệp hợp tác xã; Điều lệ; Phương án sản xuất, kinh doanh; Danh sách
thành viên, hợp tác xã thành viên; danh sách hội đồng quản trị, giám đốc (tổng giám
đốc), ban kiểm soát hoặc kiểm soát viên; Nghị quyết hội nghị thành lập.
Cơ quan nhà nước có thẩm quyền cấp giấy chứng nhận đăng ký trong thời hạn 05
ngày làm việc, kể từ ngày nhận được hồ sơ hợp pháp và hợp tác xã, liên hiệp hợp tác
xã đáp ứng các điều kiện sau đây:
- Không thuộc ngành, nghề sản xuất, kinh doanh bị cấm theo quy định pháp luật;
- Hồ sơ đăng ký hợp lệ;

- Việc đặt tên hợp lệ;
- Có trụ sở chính theo quy định.
7.4 QUY CHẾ THÀNH VIÊN HỢP TÁC XÃ
7.4.1 Điều kiện trở thành thành viên

Cá nhân, hộ gia đình, pháp nhân trở thành thành viên hợp tác xã phải đáp ứng
đủ các điều kiện sau đây:
- Cá nhân là công dân Việt Nam hoặc người nước ngoài cư trú hợp pháp tại Việt
Nam, từ đủ 18 tuổi trở lên, có năng lực hành vi dân sự đầy đủ; hộ gia đình có
người đại diện hợp pháp theo quy định của pháp luật; cơ quan, tổ chức là pháp
nhân Việt Nam.
Đối với hợp tác xã tạo việc làm thì thành viên chỉ là cá nhân.
- Có đơn tự nguyện gia nhập và tán thành điều lệ của hợp tác xã;
- Góp vốn vào hợp tác xã;
Hợp tác xã trở thành thành viên liên hiệp hợp tác xã phải đáp ứng đủ các điều
kiện sau đây:
- Có đơn tự nguyện gia nhập và tán thành điều lệ của liên hiệp hợp tác xã;
- Góp vốn vào liên hiệp hợp tác xã;
Cá nhân, hộ gia đình, pháp nhân có thể là thành viên của nhiều hợp tác xã; hợp
tác xã có thể là thành viên của nhiều liên hiệp hợp tác xã trừ trường hợp điều lệ hợp
tác xã, liên hiệp hợp tác xã có quy định khác.
7.4.2 Xác lập tư cách thành viên

Hợp tác xã, liên hiệp hợp tác xã phải lập sổ đăng ký thành viên, hợp tác xã thành
viên ngay sau khi được cấp giấy chứng nhận đăng ký. Sổ đăng ký thành viên ghi nhận
thông tin về thành viên, hợp tác xã thành viên; giá trị vốn góp của từng thành viên,
hợp tác xã thành viên; thời điểm góp vốn; chữ ký của các thành viên và của người đại
diện theo pháp luật của hợp tác xã, liên hiệp hợp tác xã. Quyền và nghĩa vụ của
thành viên.
7.4.2.1 Quyền của thành viên
- Được hợp tác xã, liên hiệp hợp tác xã cung ứng sản phẩm, dịch vụ theo hợp đồng
dịch vụ.
- Được phân phối thu nhập.

- Được hưởng các phúc lợi của hợp tác xã, liên hiệp hợp tác xã.
- Được tham dự hoặc bầu đại biểu tham dự đại hội thành viên, hợp tác xã thành
viên.
- Được biểu quyết các nội dung thuộc quyền của đại hội thành viên theo quy định tại
Điều 32 của Luật này.
- Ứng cử, đề cử thành viên hội đồng quản trị, ban kiểm soát hoặc kiểm soát viên và
các chức danh khác được bầu của hợp tác xã, liên hiệp hợp tác xã.
- Kiến nghị, yêu cầu hội đồng quản trị, giám đốc (tổng giám đốc), ban kiểm soát
hoặc kiểm soát viên giải trình về hoạt động của hợp tác xã, liên hiệp hợp tác xã;
yêu cầu hội đồng quản trị, ban kiểm soát hoặc kiểm soát viên triệu tập đại hội
thành viên bất thường theo quy định của Luật này và điều lệ.
- Được cung cấp thông tin cần thiết liên quan đến hoạt động của hợp tác xã, liên
hiệp hợp tác xã; được hỗ trợ đào tạo, bồi dưỡng và nâng cao trình độ nghiệp vụ
phục vụ hoạt động của hợp tác xã, liên hiệp hợp tác xã.
- Ra khỏi hợp tác xã, liên hiệp hợp tác xã theo quy định của điều lệ.
- Được trả lại vốn góp khi ra khỏi hợp tác xã, liên hiệp hợp tác xã theo quy định của
Luật này và điều lệ.
- Được chia giá trị tài sản được chia còn lại của hợp tác xã, liên hiệp hợp tác xã theo
quy định của Luật này và điều lệ.
- Khiếu nại, tố cáo, khởi kiện theo quy định của pháp luật.
7.4.2.2 Nghĩa vụ của thành viên

- Sử dụng sản phẩm, dịch vụ của hợp tác xã, liên hiệp hợp tác xã theo hợp đồng
dịch vụ.
- Góp đủ, đúng thời hạn vốn góp đã cam kết theo quy định của điều lệ.
- Chịu trách nhiệm về các khoản nợ, nghĩa vụ tài chính của hợp tác xã, liên hiệp hợp
tác xã trong phạm vi vốn góp vào hợp tác xã, liên hiệp hợp tác xã.
- Bồi thường thiệt hại do mình gây ra cho hợp tác xã, liên hiệp hợp tác xã theo quy
định của pháp luật.
- Tuân thủ điều lệ, quy chế của hợp tác xã, liên hiệp hợp tác xã, nghị quyết đại hội
thành viên, hợp tác xã thành viên và quyết định của hội đồng quản trị hợp tác xã,
liên hiệp hợp tác xã.
- Nghĩa vụ khác theo quy định của điều lệ.
7.4.3 Chấm dứt tư cách thành viên

7.4.3.1 Các trường hợp chấm dứt tư cách thành viên
Tư cách thành viên, hợp tác xã thành viên bị chấm dứt khi xảy ra một
- Thành viên là cá nhân chết, bị Tòa án tuyên bố là đã chết, mất tích, bị hạn chế
hoặc mất năng lực hành vi dân sự hoặc bị kết án phạt tù theo quy định của pháp
luật;
- Thành viên là hộ gia đình không có người đại diện hợp pháp theo quy định của
pháp luật; thành viên là pháp nhân bị giải thể, phá sản; hợp tác xã thành viên của
liên hiệp hợp tác xã bị giải thể, phá sản;
- Hợp tác xã, liên hiệp hợp tác xã bị giải thể, phá sản;
- Thành viên, hợp tác xã thành viên tự nguyện ra khỏi hợp tác xã, liên hiệp hợp tác
xã;
- Thành viên, hợp tác xã thành viên bị khai trừ theo quy định của điều lệ;
- Thành viên, hợp tác xã thành viên không sử dụng sản phẩm, dịch vụ trong thời
gian liên tục theo quy định của điều lệ nhưng không quá 03 năm. Đối với hợp tác
xã tạo việc làm, thành viên không làm việc trong thời gian liên tục theo quy định
của điều lệ nhưng không quá 02 năm;
- Tại thời điểm cam kết góp đủ vốn, thành viên, hợp tác xã thành viên không góp
vốn hoặc góp vốn thấp hơn vốn góp tối thiểu quy định trong điều lệ;
7.4.3.2 Thẩm quyền quyết định chấm dứt tư cách thành viên
Thẩm quyền quyết định chấm dứt tư cách thành viên, hợp tác xã thành viên
thuộc về Đại hội thành viên hoặc Hội đồng quản trị.
7.5 TỔ CHỨC QUẢN LÝ HỢP TÁC XÃ

Cơ cấu tổ chức hợp tác xã, liên hiệp hợp tác xã gồm đại hội thành viên, hội đồng
quản trị, giám đốc (tổng giám đốc) và ban kiểm soát hoặc kiểm soát viên.
7.5.1 Đại hội thành viên

7.5.1.1 Tổ chức đại hội thành viên
Đại hội thành viên có quyền quyết định cao nhất của hợp tác xã, liên hiệp hợp
tác xã. Đại hội thành viên gồm đại hội thành viên thường niên và đại hội thành viên
bất thường. Đại hội thành viên được tổ chức dưới hình thức đại hội toàn thể hoặc đại
hội đại biểu
Số lượng đại biểu tham dự đại hội đại biểu thành viên do điều lệ quy định nhưng
phải bảo đảm:
- Không được ít hơn 30% tổng số thành viên, hợp tác xã thành viên đối với hợp tác
xã, liên hiệp hợp tác xã có từ trên 100 đến 300 thành viên, hợp tác xã thành viên;
- Không được ít hơn 20% tổng số thành viên, hợp tác xã thành viên đối với hợp tác
xã, liên hiệp hợp tác xã có từ trên 300 đến 1000 thành viên, hợp tác xã thành
viên;
- Không được ít hơn 200 đại biểu đối với hợp tác xã, liên hiệp hợp tác xã có trên
1000 thành viên, hợp tác xã thành viên.
7.5.1.2 Cuộc họp đại hội thành viên

Đại hội thành viên thường niên phải được họp trong thời hạn 03 tháng, kể từ
ngày kết thúc năm tài chính do hội đồng quản trị triệu tập.
Đại hội thành viên bất thường do hội đồng quản trị, ban kiểm soát hoặc kiểm
soát viên hoặc thành viên đại diện của ít nhất một phần ba tổng số thành viên, hợp
tác xã thành viên triệu tập
Hội đồng quản trị triệu tập đại hội thành viên bất thường trong những trường
hợp sau đây:
- Giải quyết những vấn đề vượt quá thẩm quyền của hội đồng quản trị;
- Hội đồng quản trị không tổ chức được cuộc họp định kỳ sau hai lần triệu tập;
- Theo đề nghị của ban kiểm soát hoặc kiểm soát viên;
- Theo đề nghị của ít nhất một phần ba tổng số thành viên, hợp tác xã thành viên.
Trong thời hạn 15 ngày, kể từ ngày nhận được đề nghị của ban kiểm soát, kiểm
soát viên hoặc đề nghị của ít nhất một phần ba tổng số thành viên, hợp tác xã thành
viên, hội đồng quản trị phải triệu tập đại hội thành viên bất thường. Trường hợp quá
thời hạn 15 ngày, kể từ ngày nhận được đề nghị của ban kiểm soát, kiểm soát viên
hoặc đề nghị của ít nhất một phần ba tổng số thành viên, hợp tác xã thành viên mà
hội đồng quản trị không triệu tập đại hội thành viên bất thường hoặc quá 03 tháng,
kể từ ngày kết thúc năm tài chính mà hội đồng quản trị không triệu tập đại hội
thường niên thì ban kiểm soát hoặc kiểm soát viên có quyền triệu tập đại hội thành
viên. Trong thời hạn 15 ngày, kể từ ngày ban kiểm soát hoặc kiểm soát viên có quyền
triệu tập mà không triệu tập đại hội thành viên bất thường thì thành viên đại diện cho
ít nhất một phần ba tổng số thành viên, hợp tác xã thành viên có quyền triệu tập đại
hội.
Đại hội thành viên được tiến hành khi có ít nhất 75% tổng số thành viên, hợp tác
xã thành viên hoặc đại biểu thành viên tham dự; trường hợp không đủ số lượng thành
viên thì phải hoãn đại hội thành viên.
Trường hợp cuộc họp lần thứ nhất không đủ điều kiện tiến hành thì triệu tập họp
lần thứ hai trong thời hạn 30 ngày, kể từ ngày dự định họp lần thứ nhất. Cuộc họp
của đại hội thành viên lần thứ hai được tiến hành khi có ít nhất 50% tổng số thành
viên, hợp tác xã thành viên hoặc đại biểu thành viên tham dự.
Trường hợp cuộc họp lần thứ hai không đủ điều kiện tiến hành thì triệu tập họp
lần thứ ba trong thời hạn 20 ngày, kể từ ngày dự định họp lần thứ hai. Trong trường
hợp này, cuộc họp của đại hội thành viên được tiến hành không phụ thuộc vào số
thành viên tham dự.
7.5.1.3 Biểu quyết trong đại hội thành viên
Mỗi thành viên, hợp tác xã thành viên hoặc đại biểu thành viên tham dự đại hội
thành viên có một phiếu biểu quyết. Phiếu biểu quyết có giá trị ngang nhau, không
phụ thuộc vào số vốn góp hay chức vụ của thành viên, hợp tác xã thành viên hoặc đại
biểu thành viên.
Các nội dung sau đây được đại hội thành viên thông qua khi có ít nhất 75% tổng
số đại biểu có mặt biểu quyết tán thành:
- Sửa đổi, bổ sung điều lệ;

- Chia, tách, sáp nhập, hợp nhất, giải thể, phá sản hợp tác xã, liên hiệp hợp tác xã;
- Đầu tư hoặc bán tài sản có giá trị bằng hoặc lớn hơn 50% tổng giá trị tài sản được
ghi trong báo cáo tài chính gần nhất của hợp tác xã, liên hiệp hợp tác xã.
Các nội dung còn lại được thông qua khi có trên 50% tổng số đại biểu biểu quyết
tán thành.
7.5.1.4 Quyền và nghĩa vụ của Đại hội thành viên

Đại hội thành viên quyết định các nội dung sau đây:
- Thông qua báo cáo kết quả hoạt động trong năm; báo cáo hoạt động của hội đồng
quản trị và ban kiểm soát hoặc kiểm soát viên;
- Phê duyệt báo cáo tài chính, kết quả kiểm toán nội bộ;
- Phương án phân phối thu nhập và xử lý khoản lỗ, khoản nợ; lập, tỷ lệ trích các
quỹ; phương án tiền lương và các khoản thu nhập cho người lao động đối với hợp
tác xã tạo việc làm;
- Phương án sản xuất, kinh doanh;

- Đầu tư hoặc bán tài sản có giá trị bằng hoặc lớn hơn 50% tổng giá trị tài sản được
ghi trong báo cáo tài chính gần nhất;
- Góp vốn, mua cổ phần, thành lập doanh nghiệp, liên doanh, liên kết; thành lập chi
nhánh, văn phòng đại diện; tham gia liên hiệp hợp tác xã, tổ chức đại diện của hợp
tác xã, liên hiệp hợp tác xã;
- Tăng, giảm vốn điều lệ, vốn góp tối thiểu; thẩm quyền quyết định và phương thức
huy động vốn;
- Xác định giá trị tài sản và tài sản không chia;
- Cơ cấu tổ chức của hợp tác xã, liên hiệp hợp tác xã;
- Việc thành viên hội đồng quản trị đồng thời là giám đốc (tổng giám đốc) hoặc thuê
giám đốc (tổng giám đốc);
- Bầu, bãi nhiệm, miễn nhiệm chủ tịch hội đồng quản trị, thành viên hội đồng quản
trị, trưởng ban kiểm soát, thành viên ban kiểm soát hoặc kiểm soát viên; tăng,
giảm số lượng thành viên hội đồng quản trị, ban kiểm soát;
- Chuyển nhượng, thanh lý, xử lý tài sản cố định;

- Chia, tách, sáp nhập, hợp nhất, giải thể, phá sản hợp tác xã, liên hiệp hợp tác xã;
- Sửa đổi, bổ sung điều lệ;
- Mức thù lao, tiền thưởng của thành viên hội đồng quản trị, thành viên ban kiểm
soát hoặc kiểm soát viên; tiền công, tiền lương và tiền thưởng của giám đốc (tổng
giám đốc), phó giám đốc (phó tổng giám đốc) và các chức danh quản lý khác theo
quy định của điều lệ;
- Chấm dứt tư cách thành viên, hợp tác xã thành viên.
7.5.2 Hội đồng quản trị

Hội đồng quản trị hợp tác xã, liên hiệp hợp tác xã là cơ quan quản lý Hợp tác xã,
Liên hiệp hợp tác xã do hội nghị thành lập hoặc đại hội thành viên bầu, miễn nhiệm,
bãi nhiệm theo thể thức bỏ phiếu kín.
7.5.2.1 Tiêu chuẩn, điều kiện thành viên hội đồng quản trị
Thành viên hội đồng quản trị hợp tác xã phải đáp ứng đủ các điều kiện sau đây:
- Là thành viên hợp tác xã;

- Không đồng thời là thành viên ban kiểm soát hoặc kiểm soát viên, kế toán trưởng,
thủ quỹ của cùng hợp tác xã và không phải là cha, mẹ đẻ; cha, mẹ nuôi; vợ,
chồng; con, con nuôi; anh, chị, em ruột của thành viên hội đồng quản trị, ban
kiểm soát, kiểm soát viên;
- Điều kiện khác do điều lệ hợp tác xã quy định.
Thành viên hội đồng quản trị liên hiệp hợp tác xã phải đáp ứng đủ các điều kiện
sau đây:
- Là người đại diện hợp pháp của hợp tác xã thành viên;
- Không đồng thời là thành viên ban kiểm soát hoặc kiểm soát viên, kế toán trưởng,
thủ quỹ của cùng liên hiệp hợp tác xã và không phải là cha, mẹ đẻ; cha, mẹ nuôi;
vợ, chồng; con, con nuôi; anh, chị, em ruột của thành viên hội đồng quản trị, ban
kiểm soát, kiểm soát viên;
- Điều kiện khác do điều lệ liên hiệp hợp tác xã quy định.
7.5.2.2 Cơ cấu tổ chức và hoạt động

Hội đồng quản trị do hội nghị thành lập hoặc đại hội thành viên bầu, miễn
nhiệm, bãi nhiệm theo thể thức bỏ phiếu kín. Hội đồng quản trị gồm chủ tịch và thành
viên. Số lượng thành viên hội đồng quản trị do điều lệ quy định nhưng tối thiểu là 03
người, tối đa là 15 người. Nhiệm kỳ của hội đồng quản trị hợp tác xã, liên hiệp hợp tác
xã do điều lệ hợp tác xã, liên hiệp hợp tác xã quy định nhưng tối thiểu là 02 năm, tối
đa là 05 năm.
Hội đồng quản trị hợp tác xã họp định kỳ theo quy định của điều lệ nhưng ít nhất
03 tháng một lần; hội đồng quản trị liên hiệp hợp tác xã họp định kỳ theo quy định
của điều lệ nhưng ít nhất 06 tháng một lần do chủ tịch hội đồng quản trị hoặc thành
viên hội đồng quản trị được chủ tịch hội đồng quản trị uỷ quyền triệu tập.
Hội đồng quản trị họp bất thường khi có yêu cầu của ít nhất một phần ba tổng số
thành viên hội đồng quản trị hoặc chủ tịch hội đồng quản trị, trưởng ban kiểm soát
hoặc kiểm soát viên, giám đốc (tổng giám đốc) hợp tác xã, liên hiệp hợp tác xã.
7.5.2.3 Nhiệm vụ, quyền hạn của Hội đồng quản trị
Hội đồng quản trị có những nhiệm vụ, quyền hạn sau đây:
- Quyết định tổ chức các bộ phận giúp việc, đơn vị trực thuộc của hợp tác xã, liên
hiệp hợp tác xã theo quy định của điều lệ.
- Tổ chức thực hiện nghị quyết của đại hội thành viên và đánh giá kết quả hoạt động
của hợp tác xã, liên hiệp hợp tác xã.
- Chuẩn bị và trình đại hội thành viên sửa đổi, bổ sung điều lệ, báo cáo kết quả hoạt
động, phương án sản xuất, kinh doanh và phương án phân phối thu nhập của hợp
tác xã, liên hiệp hợp tác xã; báo cáo hoạt động của hội đồng quản trị.
- Trình đại hội thành viên xem xét, thông qua báo cáo tài chính; việc quản lý, sử
dụng các quỹ của hợp tác xã, liên hiệp hợp tác xã.
- Trình đại hội thành viên phương án về mức thù lao, tiền thưởng của thành viên hội
đồng quản trị, thành viên ban kiểm soát hoặc kiểm soát viên; mức tiền công, tiền
lương và tiền thưởng của giám đốc (tổng giám đốc), phó giám đốc (phó tổng giám
đốc).
- Chuyển nhượng, thanh lý, xử lý tài sản lưu động của hợp tác xã, liên hiệp hợp tác
xã theo thẩm quyền do đại hội thành viên giao.
- Kết nạp thành viên mới, giải quyết việc chấm dứt tư cách thành viên và báo cáo
đại hội thành viên.
- Đánh giá hiệu quả hoạt động của giám đốc (tổng giám đốc), phó giám đốc (phó
tổng giám đốc).
- Bổ nhiệm, miễn nhiệm, cách chức, thuê hoặc chấm dứt hợp đồng thuê giám đốc
(tổng giám đốc) theo nghị quyết của đại hội thành viên.
- Bổ nhiệm, miễn nhiệm, cách chức, thuê hoặc chấm dứt hợp đồng thuê phó giám
đốc (phó tổng giám đốc) và các chức danh khác theo đề nghị của giám đốc (tổng
giám đốc) nếu điều lệ không quy định khác.
- Khen thưởng, kỷ luật thành viên, hợp tác xã thành viên; khen thưởng các cá nhân,
tổ chức không phải là thành viên, hợp tác xã thành viên nhưng có công xây dựng,
phát triển hợp tác xã, liên hiệp hợp tác xã.
- Thông báo tới các thành viên, hợp tác xã thành viên nghị quyết, quyết định của đại
hội thành viên, hội đồng quản trị.
- Ban hành quy chế hoạt động của hội đồng quản trị để thực hiện quyền và nhiệm
vụ được giao.
- Thực hiện quyền, nhiệm vụ khác theo quy định của điều lệ, nghị quyết của đại hội
thành viên và chịu trách nhiệm về quyết định của mình trước đại hội thành viên và
trước pháp luật.
Chủ tịch Hội đồng quản trị là người đại diện theo pháp luật của hợp tác xã, liên
hiệp hợp tác xã. Chủ tịch Hội đồng quản trị có trách nhiệm lập chương trình, kế hoạch
hoạt động của hội đồng quản trị và phân công nhiệm vụ cho các thành viên hội đồng
quản trị; Chuẩn bị nội dung, chương trình, triệu tập và chủ trì cuộc họp của hội đồng
quản trị, đại hội thành viên trừ trường hợp Luật này hoặc điều lệ có quy định khác.
7.5.3 Giám đốc (Tổng giám đốc)

Giám đốc (Tổng giám đốc) là người điều hành hoạt động của hợp tác xã, liên
hiệp hợp tác xã. Giám đốc (Tổng giám đốc) chịu trách nhiệm tổ chức thực hiện
phương án sản xuất, kinh doanh của hợp tác xã, liên hiệp hợp tác xã; Thực hiện nghị
quyết của đại hội thành viên, quyết định của hội đồng quản trị; Ký kết hợp đồng nhân
danh hợp tác xã, liên hiệp hợp tác xã theo ủy quyền của chủ tịch hội đồng quản trị;
7.5.4 Ban kiểm soát, Kiểm soát viên

7.5.4.1 Tiêu chuẩn, điều kiện
Kiểm soát viên, thành viên ban kiểm soát hợp tác xã phải đáp ứng đủ các điều
kiện sau đây:
- Là thành viên hợp tác xã;

- Không đồng thời là thành viên hội đồng quản trị, giám đốc (tổng giám đốc), kế
toán trưởng, thủ quỹ của cùng hợp tác xã và không phải là cha, mẹ đẻ; cha, mẹ
nuôi; vợ, chồng; con, con nuôi; anh, chị, em ruột của thành viên hội đồng quản
trị, thành viên khác của ban kiểm soát;
Kiểm soát viên, thành viên ban kiểm soát liên hiệp hợp tác xã phải đáp ứng đủ các
điều kiện sau đây:
- Là người đại diện hợp pháp của hợp tác xã thành viên;
- Không đồng thời là thành viên hội đồng quản trị, giám đốc (tổng giám đốc), kế
toán trưởng, thủ quỹ của cùng liên hiệp hợp tác xã và không phải là cha, mẹ đẻ;
cha, mẹ nuôi; vợ, chồng; con, con nuôi; anh, chị, em ruột của thành viên hội đồng
quản trị, thành viên khác của ban kiểm soát;
Ban kiểm soát, kiểm soát viên hoạt động độc lập, kiểm tra và giám sát hoạt
động của hợp tác xã, liên hiệp hợp tác xã theo quy định của pháp luật và điều lệ. Hợp
tác xã có từ 30 thành viên trở lên, liên hiệp hợp tác xã có từ 10 hợp tác xã thành viên
trở lên phải bầu ban kiểm soát. Đối với hợp tác xã có dưới 30 thành viên, liên hiệp
hợp tác xã có dưới 10 hợp tác xã thành viên, việc thành lập ban kiểm soát hoặc kiểm
soát viên do điều lệ quy định.
Ban kiểm soát hoặc kiểm soát viên chịu trách nhiệm trước đại hội thành viên và
có quyền hạn, nhiệm vụ sau đây: Kiểm tra, giám sát hoạt động của hợp tác xã, liên
hiệp hợp tác xã, các chức danh quản lý theo quy định của pháp luật và điều lệ; Kiểm
tra việc chấp hành điều lệ, nghị quyết, quyết định của đại hội thành viên, hội đồng
quản trị và quy chế của hợp tác xã, liên hiệp hợp tác xã; Giám sát hoạt động của hội
đồng quản trị, giám đốc (tổng giám đốc), thành viên, hợp tác xã thành viên theo quy
định của pháp luật, điều lệ, nghị quyết của đại hội thành viên, quy chế của hợp tác
xã, liên hiệp hợp tác xã; Kiểm tra hoạt động tài chính, việc chấp hành chế độ kế toán,
phân phối thu nhập, xử lý các khoản lỗ, sử dụng các quỹ, tài sản, vốn vay của hợp tác
xã, liên hiệp hợp tác xã và các khoản hỗ trợ của Nhà nước;
7.6 CHẾ ĐỘ TÀI CHÍNH CỦA HỢP TÁC XÃ
7.6.1 Quy định về vốn góp

Chế độ pháp lý về góp vốn điều lệ của Hợp tác xã và Liên hiệp hợp tác xã được
pháp luật quy định như sau:
Đối với hợp tác xã, vốn góp của thành viên thực hiện theo thỏa thuận và theo quy
định của điều lệ nhưng không quá 20% vốn điều lệ của hợp tác xã.
Đối với liên hiệp hợp tác xã, vốn góp của hợp tác xã thành viên thực hiện theo
thỏa thuận và theo quy định của Điều lệ nhưng không quá 30% vốn điều lệ của liên
hiệp hợp tác xã.
Thời hạn, hình thức và mức góp vốn điều lệ theo quy định của Điều lệ, nhưng thời
hạn góp đủ vốn không vượt quá 06 tháng, kể từ ngày hợp tác xã, liên hiệp hợp tác xã
được cấp giấy chứng nhận đăng ký hoặc kể từ ngày được kết nạp. Khi góp đủ vốn,
thành viên, hợp tác xã thành viên được hợp tác xã, liên hiệp hợp tác xã cấp giấy
chứng nhận vốn góp.
Vốn góp là tiền đồng Việt Nam, các loại tài sản khác được quy đổi ra tiền đồng Việt
Nam bao gồm ngoại tệ, hiện vật, giá trị quyền sử dụng đất, quyền sở hữu trí tuệ và
các loại giấy tờ có giá tại thời điểm góp vốn. Giá trị vốn góp bằng các loại tài sản khác
được xác định theo nguyên tắc thỏa thuận giữa hợp tác xã, liên hiệp hợp tác xã với
thành viên, hợp tác xã thành viên hoặc thông qua tổ chức thẩm định.
Khi cần huy động vốn để đầu tư, mở rộng sản xuất, kinh doanh, Hợp tác xã, liên
hiệp hợp tác xã ưu tiên huy động vốn từ thành viên, hợp tác xã thành viên trên cơ sở
thỏa thuận với thành viên, hợp tác xã thành viên.
Trường hợp huy động vốn từ thành viên, hợp tác xã thành viên chưa đáp ứng đủ
nhu cầu thì hợp tác xã, liên hiệp hợp tác xã huy động vốn từ các nguồn khác theo quy
định của pháp luật và điều lệ.
Hợp tác xã, liên hiệp hợp tác xã tiếp nhận các khoản trợ cấp, hỗ trợ của Nhà nước,
các tổ chức, cá nhân trong nước và nước ngoài theo thỏa thuận phù hợp với quy định
của pháp luật.

Vốn điều lệ của hợp tác xã, liên hiệp hợp tác xã tăng trong trường hợp đại hội
thành viên quyết định tăng mức vốn góp tối thiểu hoặc huy động thêm vốn góp của
thành viên, hợp tác xã thành viên hoặc kết nạp thành viên, hợp tác xã thành viên
mới.
Vốn điều lệ của hợp tác xã, liên hiệp hợp tác xã giảm khi hợp tác xã, liên hiệp hợp
tác xã trả lại vốn góp cho thành viên, hợp tác xã thành viên.
Trường hợp vốn điều lệ giảm mà có thành viên, hợp tác xã thành viên có vốn góp
vượt quá mức vốn góp tối đa 20% đối với thành viên và 30% đối với hợp tác xã thành
viên thì phải trả lại phần vốn vượt mức vốn góp tối đa hoặc huy động thêm vốn của
thành viên, hợp tác xã thành viên khác hoặc kết nạp thành viên, hợp tác xã thành
viên mới để bảo đảm về tỷ lệ vốn góp tối đa theo quy định của pháp luật và điều lệ.
Đối với hợp tác xã, liên hiệp hợp tác xã hoạt động trong ngành, nghề yêu cầu phải
có vốn pháp định thì vốn điều lệ sau khi giảm không được thấp hơn vốn pháp định áp
dụng đối với ngành, nghề đó.
7.6.3 Phân phối thu nhập

Sau khi hoàn thành nghĩa vụ tài chính theo quy định của pháp luật, thu nhập của
hợp tác xã, liên hiệp hợp tác xã được phân phối theo thứ tự như sau: (1) Trích lập quỹ
đầu tư phát triển với tỷ lệ không thấp hơn 20% trên thu nhập; trích lập quỹ dự phòng
tài chính với tỷ lệ không thấp hơn 5% trên thu nhập; (2) Trích lập các quỹ khác do
đại hội thành viên quyết định; (3) Thu nhập còn lại sau khi đã trích lập các quỹ được
phân phối cho thành viên, hợp tác xã thành viên theo nguyên tắc:
- Chủ yếu theo mức độ sử dụng sản phẩm, dịch vụ của thành viên, hợp tác xã
thành viên; theo công sức lao động đóng góp của thành viên đối với hợp tác xã tạo
việc làm;
- Phần còn lại được chia theo vốn góp;
- Tỷ lệ và phương thức phân phối cụ thể do điều lệ hợp tác xã, liên hiệp hợp tác xã
quy định.
7.6.4 Trả lại, thừa kế vốn góp

Hợp tác xã, liên hiệp hợp tác xã trả lại vốn góp cho thành viên, hợp tác xã thành
viên khi chấm dứt tư cách thành viên, hợp tác xã thành viên hoặc trả lại phần vốn
vượt quá mức vốn góp tối đa khi vốn góp của thành viên, hợp tác xã thành viên vượt
quá mức vốn tối đa quy định.
Trường hợp thành viên là cá nhân chết thì người thừa kế nếu đáp ứng đủ điều kiện
của thành viên, tự nguyện tham gia hợp tác xã thì trở thành thành viên và tiếp tục
thực hiện các quyền, nghĩa vụ của thành viên; nếu không tham gia hợp tác xã thì
được hưởng thừa kế theo quy định của pháp luật.
Trường hợp thành viên là cá nhân bị Tòa án tuyên bố mất tích, việc trả lại vốn góp
và quản lý tài sản của người mất tích được thực hiện theo quy định của pháp luật.
Trường hợp thành viên là cá nhân bị Tòa án tuyên bố bị hạn chế hoặc mất năng lực
hành vi dân sự thì vốn góp được trả lại thông qua người giám hộ.
Trường hợp thành viên là pháp nhân, hợp tác xã thành viên bị chia, tách, hợp
nhất, sáp nhập, giải thể, phá sản thì việc trả lại, kế thừa vốn góp được thực hiện theo
quy định của pháp luật.
Trường hợp vốn góp của thành viên là cá nhân không có người thừa kế, người thừa
kế từ chối nhận thừa kế hoặc bị truất quyền thừa kế thì vốn góp được giải quyết theo
quy định của pháp luật. Trường hợp người thừa kế tự nguyện để lại tài sản thừa kế
cho hợp tác xã thì vốn góp đó được đưa vào tài sản không chia của hợp tác xã.
TÓM TẮT
Hợp tác xã là tổ chức kinh tế tập thể, đồng sở hữu, có tư cách pháp nhân, do ít
nhất 07 thành viên tự nguyện thành lập và hợp tác tương trợ lẫn nhau trong hoạt
động sản xuất, kinh doanh, tạo việc làm nhằm đáp ứng nhu cầu chung của thành
viên, trên cơ sở tự chủ, tự chịu trách nhiệm, bình đẳng và dân chủ trong quản lý hợp
tác xã.
Liên hiệp hợp tác xã là tổ chức kinh tế tập thể, đồng sở hữu, có tư cách pháp
nhân, do ít nhất 04 hợp tác xã tự nguyện thành lập và hợp tác tương trợ lẫn nhau
trong hoạt động sản xuất, kinh doanh nhằm đáp ứng nhu cầu chung của hợp tác xã
thành viên, trên cơ sở tự chủ, tự chịu trách nhiệm, bình đẳng và dân chủ trong quản
lý liên hiệp hợp tác xã.
172 BÀI 8: PHÁP LUẬT HỢP ĐỒNG TRONG KINH DOANH
BÀI 8: PHÁP LUẬT HỢP ĐỒNG TRONG

KINH DOANH
Sau khi học xong chương này, sinh viên cần nắm được các vấn đề sau:
- Trình bày được khái niệm, đặc điểm và phân loại hợp đồng;
- Trình bày được nội dung, cấu trúc của hợp đồng, quy trình giao kết hợp đồng;
- Trình bày được các biện pháp bảo đảm thực hiện hợp đồng và các chế tài áp dụng
do vi phạm hợp đồng;
- Phân biệt được điều kiện áp dụng của các loại chế tài trong hợp đồng.
8.1.1 Khái niệm

Về phương diện pháp lý, chưa có định nghĩa riêng về hợp đồng kinh doanh thương
mại. Pháp luật chỉ đưa ra định nghĩa về hợp đồng nói chung tại Điều 385 của Bộ luật
dân sự 2015, cụ thể: “Hợp đồng là sự thỏa thuận giữa các bên về việc xác lập, thay
đổi hoặc chấm dứt quyền, nghĩa vụ dân sự”. Hoạt động kinh doanh thương mại là một
bộ phận trong đời sống dân sự được điều chỉnh không chỉ bởi các quy định của pháp
luật kinh doanh thương mại mà còn chịu sự điều chỉnh của pháp luật dân sự. Do đó,
trong hoạt động kinh doanh thương mại, chủ thể kinh doanh thực hiện nhiều loại hợp
đồng khác nhau để thực hiện mục tiêu sinh lợi của mình, đó có thể là hợp đồng dân
sự, hợp đồng kinh doanh, hợp đồng thương mại, hợp đồng lao động…
Như vậy, khái niệm hợp đồng trong kinh doanh thương mại có thể được hiểu là sự
thỏa thuận của các bên thương nhân (hoặc ít nhất một bên là thương nhân) làm phát
sinh, thay đổi hoặc chấm dứt quyền và nghĩa vụ dân sự trong kinh doanh thương mại
của các bên chủ thể nhằm mục đích sinh lợi.
Pháp luật điều chỉnh về hợp đồng trong kinh doanh thương mại ở nước ta hiện nay
được quy định trong nhiều văn bản pháp luật khác nhau. Bộ luật dân sự được xem là
BÀI 8: PHÁP LUẬT HỢP ĐỒNG TRONG KINH DOANH 173
luật chung điều chỉnh các nội dung cơ bản của hợp đồng. Trên cơ sở các quy định
chung của Bộ luật dân sự, các luật khác như Bộ luật hàng hải, Luật thương mại, Luật
kinh doanh bảo hiểm… là những luật riêng, mang tính chuyên ngành quy định các loại
hợp đồng tương ứng trong lĩnh vực liên quan. Do đó, các nguyên tắc giao kết trong
hợp đồng kinh doanh thương mại nếu không được quy định trong luật riêng thì sẽ áp
dụng các quy định trong Bộ luật dân sự.

8.1.2.1 Về căn cứ pháp lý điều chỉnh hợp đồng
Hợp đồng trong kinh doanh thương mại chịu sự điều chỉnh chung của Bộ luật dân
sự và chịu sự điều chỉnh của pháp luật chuyên ngành trong lĩnh vực kinh doanh
thương mại cụ thể. Điều 1 Bộ luật dân sự 2015 quy định: “Bộ luật này quy định địa vị
pháp lý, chuẩn mực pháp lý về cách ứng xử của cá nhân, pháp nhân; quyền, nghĩa vụ
về nhân thân và tài sản của cá nhân, pháp nhân trong các quan hệ được hình thành
trên cơ sở bình đẳng, tự do ý chí, độc lập về tài sản và tự chịu trách nhiệm (sau đây
gọi chung là quan hệ dân sự)”. Để thống nhất các quy định của pháp luật, tại khoản 3
Điều 4 Luật thương mại 2005 quy định: “Hoạt động thương mại không được quy định
trong Luật thương mại và trong các luật khác thì áp dụng các quy định của Bộ luật
dân sự”. Như vậy, trên thực tế khi xác lập hợp đồng trong kinh doanh thương mại
trên lĩnh vực nào thì áp dụng quy định của luật chuyên ngành đó, nếu hoạt động đó là
hoạt động thương mại thì ngoài luật chuyên ngành phải áp dụng Luật thương mại,
nhưng nếu luật chuyên ngành và Luật thương mại không có quy định cụ thể để điều
chỉnh vấn đề trong quan hệ hợp đồng đó thì phải áp dụng Bộ luật dân sự để giải
quyết. Ví dụ một hợp đồng được xác lập trong quan hệ mua bán bảo hiểm nhân thọ
thì căn cứ pháp lý trực tiếp sẽ là Luật Kinh doanh bảo hiểm, Luật thương mại (kinh
doanh bảo hiểm cũng là một hoạt động thương mại). Bộ luật dân sự chỉ điều chỉnh khi
các văn bản trên không có các quy định điều chỉnh. Tương tự, nếu đó là một hợp đồng
kinh doanh trong lĩnh vực đầu tư thì căn cứ pháp lý áp dụng phải là Luật Đầu tư và Bộ
luật dân sự.
Đây là đặc điểm mang tính khác biệt có thể so sánh với căn cứ pháp lý của hợp
đồng dân sự. Hợp đồng dân sự chịu điều chỉnh trực tiếp bởi Bộ luật dân sự.
8.1.2.2 Về chủ thể

Chủ thể trong quan hệ hợp đồng kinh doanh thương mại chủ yếu là các thương
nhân. Tuy nhiên, không nhất thiết các bên trong quan hệ kinh doanh thương mại của
hợp đồng bắt buộc phải là thương nhân.
Để trở thành thương nhân và có địa vị pháp lý của một thương nhân thì cá nhân,
tổ chức trong xã hội phải đáp ứng một số điều kiện nhất định khác với các điều kiện
chủ thể trong quan hệ hợp đồng dân sự. Ví dụ, theo quy định của Bộ luật dân sự, cá
nhân khi xác lập các giao dịch dân sự (trong đó có hợp đồng dân sự) tùy theo tính
chất, mức độ của quan hệ giao dịch đó mà có thể là người từ đủ 6 tuổi đến dưới 18
tuổi (người có năng lực hành vi dân sự chưa đầy đủ) cũng có thể xác lập và thực hiện
quan hệ hợp đồng đó. Trong khi đó độ tuổi để được đăng ký kinh doanh là từ đủ 18
tuổi trở lên. Do đó, một cá nhân muốn trở thành thương nhân thì một trong các điều
kiện phải đáp ứng là phải đăng ký kinh doanh.
Ngoài ra, đặc điểm về chủ thể của hợp đồng phải là nhiều bên, điều này khác với
trong giao dịch được thực hiện với hình thức hành vi kinh doanh thương mại đơn
phương.
8.1.2.3 Về ý chí của các bên trong hợp đồng

Các bên trong quan hệ hợp đồng được tự do bày tỏ ý kiến và chỉ thực sự xác lập
được quan hệ hợp đồng khi các bên tự nguyện thống nhất được ý chí của mình về các
nội dung của hợp đồng. Trong trường hợp ý chí của một trong các bên bị đe dọa, bị
cưỡng ép, lừa dối thì sẽ không xác lập quan hệ hợp đồng, nếu hợp đồng đã được xác
lập trên thực tế thì hợp đồng đó có thể bị tuyên bố vô hiệu.
Đặc điểm về ý chí trong quan hệ hợp đồng khác với ý chí trong hành vi kinh doanh
thương mại, hành vi kinh doanh thương mại được thực hiện trên cơ sở ý chí đơn
phương còn trong hợp đồng là ý chí đa phương thống nhất.
8.1.2.4 Về nội dung của hợp đồng

Nội dung của hợp đồng là tổng thể các quyền, nghĩa vụ của các bên đã được xác
lập trong hợp đồng. Mặc dù, quyền và nghĩa vụ của các bên do chính các bên tự
nguyện xác lập trong hợp đồng nhưng việc xác lập đó không được vi phạm điều cấm
của pháp luật, đạo đức của xã hội.
8.1.2.5 Về mục đích của hợp đồng
Mục đích khi tham gia giao kết của các bên trong hợp đồng là để đạt được những
giá trị nào đó có thể là vật chất hoặc có thể là phi vật chất. Tuy nhiên, mục đích cơ
bản và chủ yếu của hoạt động kinh doanh là nhằm tìm kiếm lợi nhuận, do đó mục
đích của hợp đồng kinh doanh thương mại không nằm ngoài việc tìm kiếm một khoản
lời dù đối tượng của hợp đồng có thể là vật chất hoặc phi vật chất thì đều được quy
đổi thành giá trị tài sản và trong nền kinh tế thị trường thì đó là khoản tiền lời.
8.2 HÌNH THỨC HỢP ĐỒNG

Hợp đồng, với bản chất là một giao dịch dân sự, là sự thỏa thuận, thống nhất ý chí
của các bên trong quan hệ hợp đồng và phải biểu hiện dưới một hình thức khách quan
nhất định.
Khoản 1 Điều 119 Bộ luật Dân sự 2015 quy định: “1. Giao dịch dân sự được thể
hiện bằng lời nói, bằng văn bản hoặc bằng hành vi cụ thể. Giao dịch dân sự thông qua
phương tiện điện tử dưới hình thức thông điệp dữ liệu theo quy định của pháp luật về
giao dịch điện tử được coi là giao dịch bằng văn bản. 2. Trường hợp luật quy định giao
dịch dân sự phải được thể hiện bằng văn bản có công chứng, chứng thực, đăng ký thì
phải tuân theo quy định đó”. Điều 24 Luật thương mại 2005 quy định: “Hợp đồng mua
bán hàng hoá được thể hiện bằng lời nói, bằng văn bản hoặc được xác lập bằng hành
vi cụ thể. Đối với các loại hợp đồng mua bán hàng hoá mà pháp luật quy định phải
được lập thành văn bản thì phải tuân theo các quy định đó”.
Như vậy, có thể hiểu hình thức của hợp đồng “là sự biểu hiện ra bên ngoài nội
dung của hợp đồng, gồm tổng hợp các cách thức, thủ tục, phương tiện để thể hiện và
công bố ý chí của các bên, ghi nhận nội dung của hợp đồng và biểu hiện cho sự tồn
tại của hợp đồng”.
Hình thức của hợp đồng có thể do các bên thống nhất, lựa chọn một cách tự do
hoặc hình thức hợp đồng là điều kiện bắt buộc để hợp đồng có hiệu lực nếu pháp luật
quy định hợp đồng buộc phải giao kết bằng hình thức nhất định.
8.2.1 Hình thức giao kết bằng hành vi cụ thể

Đây là hình thức hợp đồng được thoả thuận bằng việc thực hiện một hành vi nào
đó dưới dạng hành động hoặc không hành động làm phát sinh quyền và nghĩa vụ của
các bên. Trong hình thức này các bên đã ngầm định hoặc đã thống nhất với nhau về
các nghĩa vụ cơ bản của hợp đồng bằng cách một bên đưa ra tuyên bố trước đó. Ví
dụ, hợp đồng mua bán hàng hóa qua máy bán hàng tự động; hợp đồng dịch vụ
chuyển tiền, thanh toán tiền qua máy ATM; Hợp đồng sử dụng dịch vụ điện thoại tại
hộp điện thoại công cộng…
8.2.2 Hình thức bằng miệng (lời nói)

Hình thức này được áp dụng trong trường hợp hợp đồng thoả thuận thực hiện một
công việc cụ thể hoặc giá trị của hợp đồng là không lớn, các bên tin tưởng lẫn nhau.
Cho nên, các bên giao kết chỉ cần thoả thuận miệng với nhau về nội dung cơ bản của
hợp đồng.
8.2.3 Hình thức bằng văn bản (viết)

Các bên giao kết hợp đồng cam kết thoả thuận về quyền và nghĩa vụ hợp đồng
bằng văn bản thông qua ngôn ngữ chữ viết. Các hình thức như điện báo, telex, fax,
thông điệp dữ liệu và các hình thức khác theo quy định của pháp luật cũng được xem
là hình thức tương đương hình thức văn bản. Trong văn bản đó, các bên phải ghi rõ
những nội dung cơ bản mà các bên đã cam kết với nhau, và người đại diện của các
bên phải ký tên vào văn bản. Nếu xảy ra tranh chấp, hợp đồng được ký kết bằng hình
thức văn bản là căn cứ pháp lý để bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp của các bên có cơ
sở chắc chắn hơn là hình thức bằng lời nói.
Trong trường hợp pháp luật có quy định hợp đồng phải được thể hiện bằng văn
bản thì trường hợp này hình thức của hợp đồng là một trong những điều kiện có hiệu
lực của hợp đồng.
Đối với những quan hệ hợp đồng có giá trị lớn, phức tạp, dễ dẫn đến tranh chấp
hợp đồng hoặc là các hợp đồng mà đối tượng là tài sản chịu sự quản lý, kiểm soát của
Nhà nước như nhà cửa, đất đai, phương tiện cơ giới…, pháp luật quy định hợp đồng
phải lập thành văn bản có công chứng, chứng thực hoặc phải đăng ký với cơ quan nhà
nước thì khi tuân thủ các điều kiện này hợp đồng mới có hiệu lực.
Hợp đồng phải được đăng ký là việc phải tuân theo thủ tục ghi nhận và công bố
thông tin, xác nhận tính xác thực của thông tin liên quan đến việc chuyển giao quyền
sở hữu tài sản hoặc hạn chế việc chuyển giao quyền sở hữu tài sản được thực hiện tại
cơ quan nhà nước có thẩm quyền.
8.3 GIAO KẾT HỢP ĐỒNG
8.3.1 Khái niệm, nguyên tắc giao kết hợp đồng

Giao kết hợp đồng dân sự là quá trình thương lượng giữa các bên theo những
nguyên tắc và trình tự nhất định để đạt được sự thỏa thuận, qua đó xác lập các quyền
và nghĩa vụ dân sự trong kinh doanh của các bên với nhau.
8.3.1.2 Nguyên tắc giao kết hợp đồng

- Tự do giao kết hợp đồng nhưng không trái pháp luật, đạo đức xã hội
Nguyên tắc tự do giao kết hợp đồng cho phép các cá nhân, tổ chức được tự do
quyết định trong việc giao kết hợp đồng, từ việc tìm kiếm đối tác, đến việc ký kết hợp
đồng như thế nào với nội dung, hình thức nào. Hợp đồng phải xuất phát từ ý chí của
các bên chủ thể. Tuy nhiên, sự tự do thoả thuận này phải nằm trong khuôn khổ của
pháp luật, không trái pháp luật và đạo đức xã hội. Các bên giao kết hợp đồng vì lợi
ích của mình nhưng phải hướng tới việc không làm ảnh hưởng đến lợi ích hợp pháp
của người khác cũng như lợi ích của toàn xã hội. Pháp luật đặt ra các quy định cấm
giao dịch hợp đồng trong một số lĩnh vực hoặc đối tương như: hôn nhân, sinh đẻ
thuê, các hàng hóa, dịch vụ cấm lưu thông, trao đổi, cấm thực hiện… hoặc pháp luật
quy định, hình thức nội dung của một số loại hợp đồng cần phải tuân thủ quy định thì
các chủ thể phải có nghĩa vụ tuân theo mới được Nhà nước bảo hộ và bảo đảm về
hiệu lực.
- Tự nguyện, bình đẳng, thiện chí, hợp tác trung thực và ngay thẳng
Theo nguyên tắc này, các bên được tự do ý chí không bị đe dọa, cưỡng ép nhau
hoặc bị đe dọa cưỡng ép của một bên thứ ba nào đó, cùng nhau xác lập quan hệ hợp
đồng phải bảo đảm nội dung của các quan hệ đó thể hiện được sự tương ứng về
quyền và nghĩa vụ dân sự, bảo đảm lợi ích cho các bên. Trong nền kinh tế thị trường,
các cá nhân, tổ chức dù thuộc thành phần kinh tế nào khi ký kết hợp đồng đều bình
đẳng về quyền và nghĩa vụ. Khi hợp đồng đã được xác lập thì phải bảo đảm quyền và
nghĩa vụ tương ứng giữa các chủ thể. Nếu chủ thể đó thực hiện đúng, đầy đủ nghĩa
vụ thì mới được hưởng quyền, nếu vi phạm phải bị xử lý. Sự bình đẳng về địa vị pháp
lý là các bên bình đẳng trước pháp luật. Mặc dù dựa trên cơ sở tự nguyện cùng nhau
giao kết hợp đồng nhưng nếu giữa các bên không có thiện chí, thiếu sự hợp tác chặt
chẽ với nhau trong việc giao kết lập hợp đồng thì sẽ không mang đến quan hệ hợp
đồng được xác lập. Trong giao kết hợp đồng các bên phải thể hiện sự trung thực,
ngay thẳng thì mới có thể trở thành đối tác lâu dài trong kinh doanh.
8.3.2 Trình tự giao kết hợp đồng

Hợp đồng được giao kết khi có sự thống nhất về ý chí giữa bên đề nghị và bên
chấp nhận về một nội dung xác định. Quá trình giao kết hợp đồng phải được tiến
hành theo một trình tự nhất định. Theo trình tự đó, các bên sẽ đưa ra cách thức, các
bước để đi đến thoả thuận xác lập được quyền và nghĩa vụ dân sự trong nội dung của
hợp đồng giữa các bên. Hợp đồng trong kinh doanh thương mại được các bên giao kết
bằng nhiều phương thức khác nhau có thể trực tiếp hoặc gián tiếp, tuy nhiên trình tự
giao kết có thể khái quát thành hai giai đoạn: đề nghị giao kết hợp đồng và chấp
nhận đề nghị giao kết hợp đồng.
8.3.2.1 Đề nghị giao kết hợp đồng

Các bên muốn xác lập được hợp đồng trong kinh doanh thương mại thì một bên
phải thể hiện trước ý muốn của mình ra bên ngoài bằng một hành vi nhất định như
chào hàng (chào bán, chào mua hàng hóa), chào gói dịch vụ, mời thầu... Việc thực
hiện một hành vi nhất định đó được coi là một đề nghị giao kết hợp đồng. Khoản 1
Điều 386 Bộ luật Dân sự 2015 quy định: “Đề nghị giao kết hợp đồng là việc thể hiện
rõ ý định giao kết hợp đồng và chịu sự ràng buộc về đề nghị này của bên đề nghị đối
với bên đã được xác định hoặc tới công chúng (sau đây gọi chung là bên được đề
nghị”. Qua đó các bên cùng ký kết hợp đồng nhận biết rõ ràng ý định giao kết hợp
đồng và từ đó hai bên có thể đi đến việc giao kết hợp đồng với nhau. Nhưng để cho
phía bên kia có thể hiểu được đối tượng và nội dung của hợp đồng, bên đề nghị giao
kết phải đưa ra các điều khoản của hợp đồng một cách rõ ràng, cụ thể. Xuất phát từ
đặc điểm của nhiều loại hợp đồng khác nhau hoặc có đối tượng hợp đồng khác nhau,
các bên cần đưa ra nội dung đề nghị giao kết hợp đồng phù hợp, thông thường pháp
luật chuyên ngành (lĩnh vực) kinh doanh thương mại thường đưa ra một số quy định
cơ bản về nội dung đề nghị giao kết của loại hợp đồng tương ứng làm cơ sở pháp lý
cho các bên lựa chọn và cho cơ quan giải quyết tranh chấp làm cơ sở giải quyết. Tuy
nhiên, nội dung chủ yếu của đề nghị giao kết hợp đồng phải do bên đưa ra đề nghị
xây dựng.
Để đưa ra đề nghị giao kết hợp đồng, các bên có thể tiến hành bằng nhiều phương
thức khác nhau, các bên có thể trực tiếp gặp nhau bàn bạc đi đến thoả thuận về nội
dung của hợp đồng hoặc có thể trao đổi qua điện thoại, điện báo và cả thư điện tử.
Trong thời gian ấn định đợi bên được đề nghị trả lời, giữa họ coi như đã có sự ràng
buộc về vấn đề đã đưa ra và không được đưa ra đề nghị với người thứ ba nữa. Nếu
trong thời hạn đợi trả lời, bên đề nghị lại giao kết hợp đồng với người thứ ba thì phải
bồi thường thiệt hại cho bên được đề nghị nếu có thiệt hại phát sinh, đồng thời không
được giao kết hợp đồng.
Theo quy định của pháp luật, đề nghị giao kết phát sinh hiệu lực trong các trường
hợp: Do bên đề nghị tự ấn định; trường hợp bên đề nghị không ấn định thời điểm có
hiệu lực thì đề nghị giao kết hợp đồng có hiệu lực kể từ khi bên nhận được đề nghị
nhận được đề nghị đó. Bên được đề nghị được xem là đã nhận được đề nghị giao kết
hợp đồng khi đề nghị đó được chuyển đến nơi cư trú nếu người nhận được đề nghị là
cá nhân hoặc đề nghị được gửi đến trụ sở nếu bên nhận được đề nghị là pháp nhân.
Trong trường hợp đề nghị được đưa vào hệ thống thông tin của bên được đề nghị như
trang thông tin điện tử (website), thư điện tử (e.mail)… thì đề nghị giao kết hợp đồng
có hiệu lực khi chúng được chuyển đến hệ thống này. Trong các trường hợp đề nghị
được gửi đến thông qua các phương thức khác thì đề nghị giao kết hợp đồng có hiệu
lực khi bên nhận được đề nghị biết được.
Bên đưa ra đề nghị giao kết hợp đồng có thể thay đổi, rút lại đề nghị giao kết này
khi đáp ứng một trong hai điều kiện được quy định tại Điều 389 Bộ luật dân sự 2015
như sau: “a) Bên được đề nghị nhận được thông báo về việc thay đổi hoặc rút lại đề
nghị trước hoặc cùng với thời điểm nhận được đề nghị; b) Điều kiện thay đổi hoặc rút
lại đề nghị phát sinh trong trường hợp bên đề nghị có nêu rõ về việc được thay đổi
hoặc rút lại đề nghị khi điều kiện đó phát sinh.” Việc thay đổi hoặc rút lại đề nghị giao
kết của bên đề nghị nhằm mục đích thay đổi lại nội dung đề nghị giao kết hợp đồng.
Khi bên đề nghị thay đổi nội dung của đề nghị thì đề nghị đó được coi là đề nghị mới.
Trong trường hợp bên đưa ra đề nghị giao kết hợp đồng muốn thu hồi lại đề nghị
giao kết hợp đồng để hủy và không giao kết hợp đồng nữa thì bên đưa ra đề nghị phải
đáp ứng một hai điều kiện được quy định tại Điều 390 Bộ luật dân sự 2015 như sau:
“Bên đề nghị giao kết hợp đồng có thể huỷ bỏ đề nghị nếu đã nêu rõ quyền này trong
đề nghị và bên được đề nghị nhận được thông báo về việc hủy bỏ đề nghị trước khi
người này gửi thông báo chấp nhận đề nghị giao kết hợp đồng.”
8.3.2.2 Chấp nhận đề nghị giao kết hợp đồng

Sự trả lời của bên được đề nghị giao kết hợp đồng, chấp nhận toàn bộ nội dung
của đề nghị do bên đề nghị giao kết hợp đồng đưa ra được hiểu là chấp nhận đề nghị
giao kết hợp đồng. Tuỳ theo từng quan hệ hợp đồng và phương thức giao kết hợp
đồng, bên được đề nghị có thể trả lời ngay việc có chấp nhận giao kết hợp đồng hay
không hoặc có thể bên được đề nghị cần phải có một thời gian nhất định.
Như vậy, chấp nhận đề nghị giao kết hợp đồng phải thỏa mãn hai điều kiện đó là:
“(1) Phải là sự chấp nhận toàn bộ nội dung đề nghị giao kết hợp đồng, nếu chỉ chấp
nhận một phần thì chấp nhận đó chưa phát sinh hiệu lực; (2) Thông báo chấp nhận
đề nghị giao kết hợp đồng phải được xác định trong một thời hạn hợp lý. Thời gian
hợp lý này có thể được xác định thông qua việc bên đưa ra đề nghị giao kết hợp đồng
đã ấn định một thời hạn cho bên được đề nghị để bên này trả lời và bên được đề nghị
nếu chấp nhận đề nghị trong thời hạn đó thì được xem là hợp lệ.
Trường hợp chấp nhận đề nghị giao kết hợp đồng trễ hạn vì lý do khách quan mà
lý do khách quan này bên đề nghị giao kết hợp đồng biết hoặc buộc phải biết thì chấp
nhận giao kết hợp đồng trễ hạn này vẫn có hiệu lực, trừ khi bên đề nghị giao kết hợp
đồng trả lời ngay là không đồng ý với bên đưa ra chấp nhận đề nghị giao kết hợp
đồng.
Trường hợp một chấp nhận đề nghị giao kết hợp đồng đã gửi đến bên đưa ra đề
nghị bị trễ hạn mà không phải là lý do khách quan thì chấp nhận giao kết hợp đồng
này sẽ trở thành lời đề nghị giao kết hợp đồng của bên chấp nhận đề nghị với bên đưa
ra đề nghị giao kết hợp đồng ban đầu.
Bên đưa ra chấp nhận giao kết hợp đồng cũng có thể rút lại thông báo chấp nhận
giao kết hợp đồng nhưng phải đáp ứng điều kiện đó là thông báo rút lại giao kết hợp
đồng đến trước hoặc cùng với thời điểm bên đề nghị nhận được trả lời chấp nhận giao
kết hợp đồng.
8.3.3 Thời điểm giao kết hợp đồng
Thời điểm giao kết hợp đồng được xác định tùy theo phương thức giao kết và hình
thức hợp đồng mà các bên đã lựa chọn. Việc xác định thời điểm giao kết hợp đồng có
ý nghĩa trong việc xác định hiệu lực của hợp đồng nếu như các bên không quy định
thời điểm có hiệu lực của hợp đồng, từ đó xác định được trách nhiệm thực hiện nghĩa
vụ hợp đồng của các bên. Theo quy định tại Điều 400 Bộ luật Dân sự 2015, thời điểm
giao kết hợp đồng dân sự được xác định như sau:
- Hợp đồng được giao kết vào thời điểm bên đề nghị nhận được chấp nhận giao kết.
- Trường hợp các bên có thỏa thuận im lặng là sự trả lời chấp nhận giao kết hợp
đồng trong một thời hạn thì thời điểm giao kết hợp đồng là thời điểm cuối cùng của
thời hạn đó.
- Thời điểm giao kết hợp đồng bằng lời nói là thời điểm các bên đã thỏa thuận về nội
dung của hợp đồng.
- Thời điểm giao kết hợp đồng bằng văn bản là thời điểm bên sau cùng ký vào văn
bản hay bằng hình thức chấp nhận khác được thể hiện trên văn bản.”
8.3.4 Địa điểm giao kết hợp đồng

Điều 399 Bộ luật dân sự 2015 quy định “Địa điểm giao kết hợp đồng do các bên
thoả thuận; nếu không có thoả thuận thì địa điểm giao kết hợp đồng là nơi cư trú của
cá nhân hoặc trụ sở của pháp nhân đã đưa ra đề nghị giao kết hợp đồng.”
Việc xác định địa điểm giao kết hợp đồng trong kinh doanh thương mại có ý nghĩa
rất quan trọng trong việc giải thích hợp đồng và từ ngữ của hợp đồng vì khi có từ ngữ
khó hiểu đã được ghi trong hợp đồng mà các bên có sự giải thích khác nhau thì việc
giải thích từ ngữ khó hiểu này sẽ áp dụng theo tập quán nơi giao kết hợp đồng. Ngoài
ra, khi hợp đồng thiếu một số điều khoản và pháp luật cũng không có quy định cụ thể
điều chỉnh vấn đề đang thiếu trong hợp đồng đó thì tập quán tại địa phương nơi giao
kết hợp đồng sẽ được áp dụng để điều chỉnh. Đối với hợp đồng trong kinh doanh
thương mại quốc tế thì việc xác định địa điểm giao kết hợp đồng lại càng có ý nghĩa
vô cùng quan trọng trong việc xác định nguồn luật điều chỉnh hợp đồng, cơ quan, tổ
chức có thẩm quyền giải quyết tranh chấp theo các nguyên tắc trong tư pháp quốc tế.
8.4 HIỆU LỰC CỦA HỢP ĐỒNG, GIẢI THÍCH HỢP ĐỒNG
8.4.1 Hiệu lực của hợp đồng

Thông thường các bên trong quan hệ hợp đồng ấn định thời điểm hiệu lực của hợp
đồng. Tuy nhiên, nếu các bên không ấn định thời điểm có hiệu lực của hợp đồng thì
theo quy định của pháp luật dân sự hợp đồng có hiệu lực từ thời điểm giao kết, trừ
trường hợp có thoả thuận khác hoặc văn bản liên quan có quy định khác74.
Trong một số trường hợp pháp luật pháp luật có quy định cụ thể về thời điểm phát
sinh hiệu lực như đối với các hợp đồng mua bán nhà, chuyển nhượng quyền sử dụng
đất thì pháp luật quy định các giao dịch này phải đăng ký quyền sở hữu tại cơ quan
nhà nước có thẩm quyền, do đó hợp đồng sẽ có hiệu lực khi các bên thực hiện xong
nghĩa vụ đăng ký này. Tương tự, pháp luật cũng quy định các hợp đồng bảo đảm thực
hiện hợp đồng vay tại các tổ chức tín dụng phải đăng ký giao dịch bảo đảm tại cơ
quan nhà nước có thẩm quyền.
8.4.2 Giải thích hợp đồng

Theo quy định tại Điều 404 Bộ luật dân sự 2015 thì:
- Khi hợp đồng có điều khoản không rõ ràng thì việc giải thích điều khoản đó không
chỉ dựa vào ngôn từ của hợp đồng mà còn phải căn cứ vào ý chí của các bên được
thể hiện trong toàn bộ quá trình trước, tại thời điểm xác lập, thực hiện hợp đồng.
- Khi hợp đồng có điều khoản hoặc ngôn từ có thể hiểu theo nhiều nghĩa khác nhau
thì phải giải thích theo nghĩa phù hợp nhất với mục đích, tính chất của hợp đồng.
- Khi hợp đồng có điều khoản hoặc ngôn từ khó hiểu thì phải được giải thích theo tập
quán tại địa điểm giao kết hợp đồng.
- Các điều khoản trong hợp đồng phải được giải thích trong mối liên hệ với nhau, sao
cho ý nghĩa của các điều khoản đó phù hợp với toàn bộ nội dung hợp đồng.
- Trường hợp có sự mâu thuẫn giữa ý chí chung của các bên với ngôn từ sử dụng
trong hợp đồng thì ý chí chung của các bên được dùng để giải thích hợp đồng.
- Trường hợp bên soạn thảo đưa vào hợp đồng nội dung bất lợi cho bên kia thì khi
giải thích hợp đồng phải theo hướng có lợi cho bên kia.
74
Điều 401 Bộ luật dân sự 2015.
8.5 THỰC HIỆN, SỬA ĐỔI, CHẤM DỨT HỢP ĐỒNG
8.5.1 Thực hiện hợp đồng

Thực hiện hợp đồng là việc các bên làm cho các cam kết trong hợp đồng được đi
vào cuộc sống thực tế. Nói cách khác, thực hiện hợp đồng là việc các bên thực thi các
nghĩa vụ dân sự về kinh doanh thương mại theo các nguyên tắc và cách thức, nội
dung nhất định về đối tượng, số lượng, chất lượng, giá cả… đã cam kết trong hợp
đồng.
8.5.1.2 Các hình thức thực hiện hợp đồng

Thực hiện hợp đồng đơn vụ, hợp đồng đơn vụ là hợp đồng mà chỉ có một bên có
nghĩa vụ còn bên kia hoặc các bên kia có quyền mà không phải thực hiện nghĩa vụ đối
ứng, do đó bên có nghĩa vụ phải thực hiện nghĩa vụ đúng như đã thỏa thuận và chỉ
được thực hiện trước hoặc sau thời hạn nếu được bên có quyền đồng ý.
Thực hiện hợp đồng song vụ. Trong hợp đồng song vụ, khi các bên đã thoả thuận
thời hạn thực hiện nghĩa vụ thì mỗi bên phải thực hiện nghĩa vụ của mình khi đến
hạn; không được hoãn thực hiện với lý do bên kia chưa thực hiện nghĩa vụ đối với
mình, hợp đồng song vụ là hợp đồng mà các bên đều có nghĩa vụ đối với nhau, các
bên phải thực hiện nghĩa vụ của mình khi nghĩa vụ đó đã đến hạn. Trường hợp các
bên không thoả thuận bên nào thực hiện nghĩa vụ trước thì các bên phải đồng thời
thực hiện nghĩa vụ đối với nhau; nếu nghĩa vụ không thể thực hiện đồng thời thì nghĩa
vụ nào khi thực hiện mất nhiều thời gian hơn thì nghĩa vụ đó phải được thực hiện
trước. Trong trường hợp hợp đồng không quy định bên nào phải thực hiện nghĩa vụ
trước thì các bên đồng thời phải thực hiện nghĩa vụ đối với nhau. Nếu nghĩa vụ không
thể thực hiện đồng thời thì nghĩa vụ nào thực hiện mất nhiều thời gian hơn thì nghĩa
vụ đó phải được thực hiện trước.
Các bên không được hoãn việc thực hiện hợp đồng với lý do bên kia chưa thực hiện
nghĩa vụ đối với mình, trừ trường hợp sau:
- Bên phải thực hiện nghĩa vụ trước có quyền hoãn thực hiện nghĩa vụ, nếu khả
năng thực hiện nghĩa vụ của bên kia đã bị giảm sút nghiêm trọng đến mức không
thể thực hiện được nghĩa vụ như đã cam kết cho đến khi bên kia có khả năng thực
hiện được nghĩa vụ hoặc có biện pháp bảo đảm thực hiện nghĩa vụ.
Bên phải thực hiện nghĩa vụ sau có quyền hoãn thực hiện nghĩa vụ đến hạn nếu
bên thực hiện nghĩa vụ trước chưa thực hiện nghĩa vụ của mình khi đến hạn.
- Trường hợp bên có nghĩa vụ không thực hiện đúng nghĩa vụ của mình thì bên có
quyền xác lập quyền cầm giữ tài sản đối với tài sản của bên có nghĩa vụ.
- Khi một bên không thực hiện được nghĩa vụ của mình do lỗi của bên kia thì có
quyền yêu cầu bên kia vẫn phải thực hiện nghĩa vụ đối với mình hoặc huỷ bỏ hợp
đồng và yêu cầu bồi thường thiệt hại.
Thực hiện hợp đồng vì lợi ích của người thứ ba. Khi thực hiện hợp đồng vì lợi ích
của người thứ ba thì người thứ ba có quyền trực tiếp yêu cầu bên có nghĩa vụ phải
thực hiện nghĩa vụ đối với mình; nếu các bên trong hợp đồng có tranh chấp về việc
thực hiện hợp đồng thì người thứ ba không có quyền yêu cầu thực hiện nghĩa vụ cho
đến khi tranh chấp được giải quyết.
Bên có quyền cũng có thể yêu cầu bên có nghĩa vụ thực hiện hợp đồng vì lợi ích
của người thứ ba.
Trường hợp người thứ ba từ chối lợi ích của mình trước khi bên có nghĩa vụ thực
hiện nghĩa vụ thì bên có nghĩa vụ không phải thực hiện nghĩa vụ, nhưng phải thông
báo cho bên có quyền và hợp đồng được coi là bị huỷ bỏ, các bên phải hoàn trả cho
nhau những gì đã nhận.
Trường hợp người thứ ba từ chối lợi ích của mình sau khi bên có nghĩa vụ đã thực
hiện nghĩa vụ thì nghĩa vụ được xem là đã hoàn thành và bên có quyền vẫn phải thực
hiện cam kết đối với bên có nghĩa vụ. Trong trường hợp này, lợi ích phát sinh từ hợp
đồng thuộc về bên mà nếu hợp đồng không vì lợi ích của người thứ ba thì họ là người
thụ hưởng, trừ trường hợp có thỏa thuận khác.
Khi người thứ ba đã đồng ý hưởng lợi ích thì dù hợp đồng chưa được thực hiện, các
bên giao kết hợp đồng cũng không được sửa đổi hoặc huỷ bỏ hợp đồng, trừ trường
hợp được người thứ ba đồng ý.
Thực hiện các nội dung trong hợp đồng, nội dung của hợp đồng là các thỏa thuận
mà các bên đã cam kết trong hợp đồng thông thường được quy định dưới dạng các
điều khoản nếu đó là hợp đồng bằng văn bản. Tuy nhiên, hợp đồng tồn tại dưới hình
thức nào thì cũng phải bảo đảm các nội dung cơ bản theo quy định tại Điều 402 Bộ
luật dân sự, do đó các bên phải thực hiện đúng các nội dung về đối tượng của hợp
đồng; số lượng; chất lượng; giá cả; phương thức thanh toán; thời hạn, địa điểm,
phương thức thực hiện hợp đồng; quyền và nghĩa vụ của các bên; trách nhiệm do vị
phạm hợp đồng; phạt vi phạm hợp đồng (nếu có) và các nội dung khác.
Thực hiện hợp đồng khi hoàn cảnh thay đổi cơ bản. Hoàn cảnh thay đổi cơ bản khi
có đủ các điều kiện sau đây:
- Sự thay đổi hoàn cảnh do nguyên nhân khách quan xảy ra sau khi giao kết hợp
đồng;
- Tại thời điểm giao kết hợp đồng, các bên không thể lường trước được về sự thay
đổi hoàn cảnh;
- Hoàn cảnh thay đổi lớn đến mức nếu như các bên biết trước thì hợp đồng đã không
được giao kết hoặc được giao kết nhưng với nội dung hoàn toàn khác;
- Việc tiếp tục thực hiện hợp đồng mà không có sự thay đổi nội dung hợp đồng sẽ
gây thiệt hại nghiêm trọng cho một bên;
- Bên có lợi ích bị ảnh hưởng đã áp dụng mọi biện pháp cần thiết trong khả năng
cho phép, phù hợp với tính chất của hợp đồng mà không thể ngăn chặn, giảm
thiểu mức độ ảnh hưởng đến lợi ích.
Trong trường hợp hoàn cảnh thay đổi cơ bản, bên có lợi ích bị ảnh hưởng có quyền
yêu cầu bên kia đàm phán lại hợp đồng trong một thời hạn hợp lý. Trường hợp các
bên không thể thỏa thuận được về việc sửa đổi hợp đồng trong một thời hạn hợp lý,
một trong các bên có thể yêu cầu Tòa án:
- Chấm dứt hợp đồng tại một thời điểm xác định;
- Sửa đổi hợp đồng để cân bằng quyền và lợi ích hợp pháp của các bên do hoàn
cảnh thay đổi cơ bản.
8.5.2 Sửa đổi hợp đồng

Sửa đổi hợp đồng, về nguyên tắc hợp đồng đã được giao kết có giá trị bắt buộc
thực hiện đối với các bên, tuy nhiên trong quá trình thực hiện hợp đồng nếu một
trong các bên (hoặc các bên) nhận thấy rằng một số cam kết trong hợp đồng khó có
thể thực hiện hiệu quả nếu không được sửa đổi, điều chỉnh lại cho phù hợp thì các bên
thỏa thuận sửa đổi lại các thỏa thuận chưa phù hợp đó và thỏa thuận giải quyết hậu
quả của việc hợp đồng bị sửa đổi. Việc sửa đổi hợp đồng không được làm thay đổi bản
chất của hợp đồng và chỉ áp dụng trong một số loại hợp đồng.
Hợp đồng sửa đổi phải tuân theo hình thức của hợp đồng ban đầu.
8.5.3 Chấm dứt hợp đồng

Hợp đồng chấm dứt trong trường hợp sau đây:
- Hợp đồng đã được hoàn thành;
- Theo thoả thuận của các bên;
- Cá nhân giao kết hợp đồng chết, pháp nhân giao kết hợp đồng chấm dứt tồn tại
mà hợp đồng phải do chính cá nhân, pháp nhân đó thực hiện;
- Hợp đồng bị huỷ bỏ, bị đơn phương chấm dứt thực hiện;
- Hợp đồng không thể thực hiện được do đối tượng của hợp đồng không còn;
- Hợp đồng chấm dứt theo quy định khi hoàn cảnh thay đổi cơ bản;
- Trường hợp khác do luật quy định.
Đơn phương chấm dứt hợp đồng. Một bên có quyền đơn phương chấm dứt thực
hiện hợp đồng và không phải bồi thường thiệt hại khi bên kia vi phạm nghiêm trọng
nghĩa vụ trong hợp đồng hoặc các bên có thỏa thuận hoặc pháp luật có quy định.
Trường hợp việc đơn phương chấm dứt thực hiện hợp đồng không có căn cứ vừa nêu
thì bên đơn phương chấm dứt thực hiện hợp đồng được xác định là bên vi phạm nghĩa
vụ và phải thực hiện trách nhiệm dân sự theo quy định của Bộ luật này, luật khác có
liên quan do không thực hiện đúng nghĩa vụ trong hợp đồng.
Bên đơn phương chấm dứt thực hiện hợp đồng phải thông báo ngay cho bên kia
biết về việc chấm dứt hợp đồng, nếu không thông báo mà gây thiệt hại thì phải bồi
thường.
Khi hợp đồng bị đơn phương chấm dứt thực hiện thì hợp đồng chấm dứt kể từ thời
điểm bên kia nhận được thông báo chấm dứt. Các bên không phải tiếp tục thực hiện
nghĩa vụ, trừ thỏa thuận về phạt vi phạm, bồi thường thiệt hại và thỏa thuận về giải
quyết tranh chấp. Bên đã thực hiện nghĩa vụ có quyền yêu cầu bên kia thanh toán
phần nghĩa vụ đã thực hiện.
Bên bị thiệt hại do hành vi không thực hiện đúng nghĩa vụ trong hợp đồng của bên
kia được bồi thường.
Huỷ bỏ hợp đồng. Một bên có quyền huỷ bỏ hợp đồng và không phải bồi thường
thiệt hại trong trường hợp sau đây:
- Bên kia vi phạm hợp đồng là điều kiện huỷ bỏ mà các bên đã thoả thuận;
- Bên kia vi phạm nghiêm trọng nghĩa vụ hợp đồng;
Vi phạm nghiêm trọng là việc không thực hiện đúng nghĩa vụ của một bên đến
mức làm cho bên kia không đạt được mục đích của việc giao kết hợp đồng.
- Trường hợp khác do luật quy định.
Bên hủy bỏ hợp đồng phải thông báo ngay cho bên kia biết về việc hủy bỏ, nếu
không thông báo mà gây thiệt hại thì phải bồi thường.
Khi hợp đồng bị hủy bỏ thì hợp đồng không có hiệu lực từ thời điểm giao kết, các
bên không phải thực hiện nghĩa vụ đã thỏa thuận, trừ thỏa thuận về phạt vi phạm,
bồi thường thiệt hại và thỏa thuận về giải quyết tranh chấp.
8.6 VI PHẠM HỢP ĐỒNG VÀ HẬU QUẢ PHÁP LÍ CỦA VI

PHẠM HỢP ĐỒNG
8.6.1 Vi phạm hợp đồng

Bộ luật dân sự không định nghĩa cụ thể như thế nào là vi phạm hợp đồng. Tuy
nhiên, khoản 12 Điều 3 Luật Thương mại năm 2005 quy định như sau: “Vi phạm hợp
đồng là việc một bên không thực hiện, thực hiện không đầy đủ hoặc thực hiện không
đúng nghĩa vụ theo thoả thuận giữa các bên hoặc theo quy định của Luật thương
mại”.
8.6.2 Hậu quả pháp lý của vi phạm hợp đồng

8.6.2.1 Quyền huỷ bỏ hợp đồng
Điều 423 Bộ luật dân sự 2015 quy định một bên có quyền huỷ bỏ hợp đồng và
không phải bồi thường thiệt hại trong các trường hợp sau đây:
- Bên kia vi phạm hợp đồng là điều kiện huỷ bỏ mà các bên đã thoả thuận;
- Bên kia vi phạm nghiêm trọng nghĩa vụ hợp đồng. Vi phạm nghiêm trọng là việc
không thực hiện đúng nghĩa vụ của một bên đến mức làm cho bên kia không đạt
được mục đích của việc giao kết hợp đồng.
8.6.2.2 Trách nhiệm bồi thường thiệt hại

Là việc bên vi phạm bồi thường những tổn thất do hành vi vi phạm hợp đồng gây
ra cho bên bị vi phạm. Chế tài bồi thường thiệt hại chỉ được áp dụng khi có; (1) hành
vi vi phạm hợp đồng; (2) có thiệt hại thực tế; (3) có mối quan hệ nhân quả giữa hành
vi vi phạm và hậu quả. Bên yêu cầu bồi thường thiệt hại phải có nghĩa vụ chứng minh
các dấu hiệu trên.
Hành vi vi phạm hợp đồng là hành vi không thực hiện đúng điều khoản về số
lượng, thời gian giao nhận hàng hoá, dịch vụ; không thực hiện đúng điều khoản về
chất lượng hàng hoá, dịch vụ, địa điểm giao nhận hàng hoá dịch vụ; Không thực hiện
đúng điều khoản về giá cả, thanh toán.
Có thiệt hại vật chất xảy ra trong thực tế là thiệt hại vật chất bao gồm giá trị tổn
thất thực tế, trực tiếp và khoản lợi đáng lẽ được hưởng mà bên có quyền lợi bị vi
phạm phải chịu do bên vi phạm hợp đồng gây ra. Trong quan hệ kinh doanh thương
mại, thiệt hại vật chất có thể xảy ra là: Giá trị tài sản mất mát, hư hỏng; Chi phí thực
tế hợp lý để ngăn chặn và hạn chế tổn thất; Lợi nhuận bị bỏ lỡ thể hiện ở phần chênh
lệch giá bán hàng hoá trên trên thực tế so với giá mua hàng hoá đó theo hợp đồng đã
ký kết.
Mối quan hệ nhân quả giữa hành vi vi phạm và thiệt hại vật chất được xác định khi
hành vi vi phạm và thiệt hại thực tế có mối liên hệ nội tại, tất yếu; hành vi vi phạm là
nguyên nhân trực tiếp gây ra thiệt hại.
8.6.2.3 Phạt vi phạm hợp đồng

Là việc bên bị vi phạm yêu cầu bên vi phạm trả một khoản tiền phạt do vi phạm
hợp đồng nếu trong hợp đồng có thoả thuận, trừ các trường hợp miễn trách nhiệm.
Tổng mức phạt đối với nhiều vi phạm do các bên thoả thuận trong hợp đồng. Riêng
đối với hợp đồng trong lĩnh vực thương mại thì mức phạt do các bên thỏa thuận
nhưng không quá 8% giá trị phần nghĩa vụ hợp đồng bị vi phạm, đối với hợp đồng
xây dựng là không quá 12% giá trị phần hợp đồng bị vi phạm. Căn cứ để áp dụng chế
tài là có hành vi vi phạm hợp đồng và có lỗi của bên vi phạm hợp đồng.
8.7 HỢP ĐỒNG VÔ HIỆU VÀ HẬU QUẢ PHÁP LÝ CỦA
HỢP ĐỒNG VÔ HIỆU
8.7.1 Khái niệm hợp đồng vô hiệu

Hợp đồng vô hiệu là trường hợp hợp đồng không tuân thủ các điều kiện có hiệu lực
do pháp luật quy định nên không có giá trị pháp lý, không làm phát sinh quyền và
nghĩa vụ giữa các bên.
Theo quy định tại Điều 407, Bộ luật dân sự 2015, sự vô hiệu của hợp đồng chính
làm chấm dứt hợp đồng phụ, trừ trường hợp các bên có thoả thuận hợp đồng phụ
được thay thế hợp đồng chính (quy định này không áp dụng đối với biện pháp bảo
đảm thực hiện nghĩa vụ). Tuy nhiên, sự vô hiệu của hợp đồng phụ không làm chấm
dứt hợp đồng chính.
8.7.2 Các trường hợp hợp đồng bị vô hiệu

8.7.2.1 Hợp đồng vô hiệu do vi phạm điều cấm của luật, trái
đạo đức xã hội
Hợp đồng có mục đích, nội dung vi phạm điều cấm của luật, trái đạo đức xã hội thì
vô hiệu. Điều cấm của luật là những quy định của luật không cho phép chủ thể thực
hiện những hành vi nhất định. Đạo đức xã hội là những chuẩn mực ứng xử chung
trong đời sống xã hội, được cộng đồng thừa nhận và tôn trọng.
8.7.2.2 Hợp đồng vô hiệu do giả tạo

Khi các bên xác lập hợp đồng một cách giả tạo nhằm che giấu một giao dịch khác
thì hợp đồng giả tạo vô hiệu, còn giao dịch bị che giấu vẫn có hiệu lực, trừ trường hợp
giao dịch đó cũng vô hiệu theo quy định pháp luật.
Trường hợp xác lập hợp đồng giả tạo nhằm trốn tránh nghĩa vụ với người thứ ba
thì hợp đồng đó vô hiệu.
Ví dụ: Trong hợp đồng mua bán nhà, để giảm tiền thuế, các bên đã lập 2 hợp đồng
mua bán khác nhau. Một hợp đồng ghi giá thật, và một hợp đồng có công chứng ghi
giá giả. Trong trường hợp này, hợp đồng có công chứng bị vô hiệu do giả tạo.
8.7.2.3 Hợp đồng vô hiệu do không tuân thủ quy định về hình
thức
Hợp đồng vi phạm quy định điều kiện có hiệu lực về hình thức thì vô hiệu, trừ các
trường hợp sau đây:
- Hợp đồng đã được xác lập theo quy định phải bằng văn bản nhưng văn bản không
đúng quy định của luật mà một bên hoặc các bên đã thực hiện ít nhất hai phần ba
nghĩa vụ trong hợp đồng thì theo yêu cầu của một bên hoặc các bên, Tòa án ra
quyết định công nhận hiệu lực của hợp đồng đó;
- Hợp đồng đã được xác lập bằng văn bản nhưng vi phạm quy định bắt buộc về công
chứng, chứng thực mà một bên hoặc các bên đã thực hiện ít nhất hai phần ba
nghĩa vụ trong hợp đồng thì theo yêu cầu của một bên hoặc các bên, Tòa án ra
quyết định công nhận hiệu lực của hợp đồng đó. Trong trường hợp này, các bên
không phải thực hiện việc công chứng, chứng thực.
8.7.2.4 Hợp đồng vô hiệu do người chưa thành niên, người mất
năng lực hành vi dân sự, người có khó khăn trong nhận
thức, làm chủ hành vi, người bị hạn chế năng lực hành
vi dân sự xác lập, thực hiện
Khi hợp đồng do người chưa thành niên, người mất năng lực hành vi dân sự, người
có khó khăn trong nhận thức, làm chủ hành vi hoặc người bị hạn chế năng lực hành vi
dân sự xác lập, thực hiện thì theo yêu cầu của người đại diện của người đó, Tòa án
tuyên bố hợp đồng đó vô hiệu nếu theo quy định của pháp luật hợp đồng này phải do
người đại diện của họ xác lập, thực hiện hoặc đồng ý, trừ các trường hợp sau:
- Hợp đồng của người chưa đủ sáu tuổi, người mất năng lực hành vi dân sự nhằm
đáp ứng nhu cầu thiết yếu hàng ngày của người đó;
- Hợp đồng chỉ làm phát sinh quyền hoặc chỉ miễn trừ nghĩa vụ cho người chưa
thành niên, người mất năng lực hành vi dân sự, người có khó khăn trong nhận
thức, làm chủ hành vi, người bị hạn chế năng lực hành vi dân sự với người đã xác
lập, thực hiện giao dịch với họ.
8.7.2.5 Hợp đồng vô hiệu do bị nhầm lẫn

Trường hợp hợp đồng được xác lập có sự nhầm lẫn làm cho một bên hoặc các bên
không đạt được mục đích của việc xác lập hợp đồng thì bên bị nhầm lẫn có quyền yêu
cầu Tòa án tuyên bố hợp đồng vô hiệu, trừ trường hợp mục đích xác lập hợp đồng của
các bên đã đạt được hoặc các bên có thể khắc phục ngay được sự nhầm lẫn làm cho
mục đích của việc xác lập hợp đồng vẫn đạt được.
8.7.2.6 Hợp đồng vô hiệu do bị lừa dối, đe doạ, cưỡng ép

Khi một bên tham gia hợp đồng do bị lừa dối hoặc bị đe dọa, cưỡng ép thì có
quyền yêu cầu Tòa án tuyên bố hợp đồng đó là vô hiệu.
Lừa dối trong hợp đồng là hành vi cố ý của một bên hoặc của người thứ ba nhằm
làm cho bên kia hiểu sai lệch về chủ thể, tính chất của đối tượng hoặc nội dung của
hợp đồng nên đã xác lập hợp đồng đó.
Đe dọa, cưỡng ép trong giao dịch là hành vi cố ý của một bên hoặc người thứ ba
làm cho bên kia buộc phải thực hiện giao dịch nhằm tránh thiệt hại về tính mạng, sức
khoẻ, danh dự, uy tín, nhân phẩm, tài sản của mình hoặc của người thân thích của
mình.
8.7.2.7 Hợp đồng bị vô hiệu do người xác lập không nhận thức
và làm chủ được hành vi của mình
Người có năng lực hành vi dân sự nhưng đã xác lập hợp đồng vào đúng thời điểm
không nhận thức và làm chủ được hành vi của mình thì có quyền yêu cầu Tòa án
tuyên bố hợp đồng đó là vô hiệu.
8.7.2.8 Hợp đồng bị vô hiệu do có đối tượng không thể thực

hiện được
Trường hợp ngay từ khi giao kết, hợp đồng có đối tượng không thể thực hiện được
thì hợp đồng này bị vô hiệu.
Trường hợp khi giao kết hợp đồng mà một bên biết hoặc phải biết về việc hợp
đồng có đối tượng không thể thực hiện được nhưng không thông báo cho bên kia biết
nên bên kia đã giao kết hợp đồng thì phải bồi thường thiệt hại cho bên kia, trừ trường
hợp bên kia biết hoặc phải biết về việc hợp đồng có đối tượng không thể thực hiện
được.
8.7.3 Hậu quả pháp lý của hợp đồng vô hiệu

8.7.3.1 Về giá trị pháp lý của hợp đồng
Theo quy định tại Điều 131 Bộ luật dân sự 2015, hợp đồng vô hiệu không làm phát
sinh, thay đổi, chấm dứt quyền, nghĩa vụ của các bên kể từ thời điểm giao dịch được
xác lập. Khi hợp đồng vô hiệu, quyền và nghĩa vụ của các bên được xử lý như sau:
- Các bên khôi phục lại tình trạng ban đầu, hoàn trả cho nhau những gì đã nhận.
Trường hợp không thể hoàn trả được bằng hiện vật thì trị giá thành tiền để hoàn
trả.
- Bên ngay tình trong việc thu hoa lợi, lợi tức không phải hoàn trả lại hoa lợi, lợi tức
đó.
- Bên có lỗi gây thiệt hại thì phải bồi thường.
- Việc giải quyết hậu quả của giao dịch dân sự vô hiệu liên quan đến quyền nhân
thân do Bộ luật này, luật khác có liên quan quy định.
8.7.3.2 Bảo vệ quyền lợi của người thứ ba ngay tình khi hợp
đồng vô hiệu
Trường hợp hợp đồng vô hiệu nhưng đối tượng của hợp đồng là tài sản không phải
đăng ký đã được chuyển giao cho người thứ ba ngay tình thì giao dịch được xác lập,
thực hiện với người thứ ba vẫn có hiệu lực.
Trường hợp hợp đồng vô hiệu nhưng tài sản đã được đăng ký tại cơ quan nhà nước
có thẩm quyền, sau đó được chuyển giao bằng một giao dịch khác cho người thứ ba
ngay tình và người này căn cứ vào việc đăng ký đó mà xác lập, thực hiện hợp đồng
thì hợp đồng đó không bị vô hiệu.
Trường hợp tài sản phải đăng ký mà chưa được đăng ký tại cơ quan nhà nước có
thẩm quyền thì hợp đồng với người thứ ba bị vô hiệu, trừ trường hợp người thứ ba
ngay tình nhận được tài sản này thông qua bán đấu giá tại tổ chức có thẩm quyền
hoặc giao dịch với người mà theo bản án, quyết định của cơ quan nhà nước có thẩm
quyền là chủ sở hữu tài sản nhưng sau đó chủ thể này không phải là chủ sở hữu tài
sản do bản án, quyết định bị huỷ, sửa.
Chủ sở hữu không có quyền đòi lại tài sản từ người thứ ba ngay tình, nếu hợp đồng
với người này không bị vô hiệu theo quy định pháp luật nhưng có quyền khởi kiện,
yêu cầu chủ thể có lỗi dẫn đến việc hợp đồng được xác lập với người thứ ba phải hoàn
trả những chi phí hợp lý và bồi thường thiệt hại.
8.8 CÁC BIỆN PHÁP ĐẢM BẢO THỰC HIỆN HỢP ĐỒNG
Thực hiện hợp đồng là một hình thức của thực hiện nghĩa vụ dân sự, do đó để bảo
đảm cho bên có nghĩa vụ thực hiện đúng nghĩa vụ của mình đã cam kết trong hợp
đồng cũng như các nghĩa vụ dân sự khác liên quan đến hợp đồng, pháp luật quy định
các biện pháp bảo đảm thực hiện hợp đồng như cầm cố tài sản; thế chấp tài sản; đặt
cọc; ký cược; ký quỹ; bảo lãnh; tín chấp để các bên thỏa thuận lựa chọn làm biện
pháp bảo đảm thực hiện hợp đồng hoặc trong một số trường hợp đối với một số hợp
đồng cụ thể pháp luật quy định bắt buộc phải áp dụng biện pháp bảo đảm tương ứng.
Như vậy, có thể hiểu các biện pháp bảo đảm thực hiện hợp đồng là cách thức mà
các bên trong quan hệ hợp đồng đặt ra hoặc do pháp luật quy định phải thực hiện,
theo đó bên có nghĩa vụ thực hiện hợp đồng phải dùng tài sản hoặc uy tín của mình
để thực hiện các nghĩa vụ mang tính bù trừ khi họ không thực hiện hoặc thực hiện
không đúng nghĩa vụ hợp đồng.
Theo quy định của pháp luật thì tất cả các loại tài sản kể cả tài sản hình thành
trong tương lai cũng có thể được sử dụng để làm đối tượng bảo đảm. Một tài sản có
thể dùng để bảo đảm nhiều hợp đồng hoặc nhiều tài sản có thể sử dụng để bảo đảm
nghĩa vụ của một hợp đồng. Tuy nhiên, tài sản sử dụng để bảo đảm phải là tài sản
hợp pháp và được phép giao dịch, lưu thông, cụ thể bao gồm các loại sau:
Tài sản là vật: vật dùng để bảo đảm phải thuộc sở hữu của bên bảo đảm và được
phép giao dịch trong suốt thời gian bảo đảm. Vật dùng để bảo đảm có thể là động sản
hoặc là bất động sản và có thật xác định tại thời điểm xác lập việc bảo đảm. Trong
trường hợp vật sẽ hình thành trong tương lai thì tài sản trong tương lai này cũng phải
thuộc quyền sở hữu của bên bảo đảm tại thời điểm xác lập giao dịch bảo đảm được
giao kết.
Tài sản là tiền, giấy tờ có giá: Tiền đồng Việt Nam, cổ phiếu, trái phiếu, kỳ phiếu
và các giấy tờ có giá khác được phép sử dụng để bảo đảm thực hiện nghĩa vụ hợp
đồng. Tiền nước ngoài không phải là đối tượng của giao dịch bảo đảm thực hiện nghĩa
vụ hợp đồng kinh doanh thương mại trong nước theo quy định của Pháp lệnh quản lý
ngoại hối.
Quyền tài sản: các quyền tài sản thuộc quyền sở hữu của bên bảo đảm gồm quyền
tài sản phát sinh từ quyền tác giả, quyền sở hữu công nghiệp, quyền đối với giống cây
trồng, quyền đòi nợ, quyền được nhận số tiền bảo hiểm đối với vật bảo đảm, quyền
tài sản đối với phần vốn góp trong doanh nghiệp, quyền tài sản phát sinh từ hợp
đồng, quyền sử dụng đất, quyền khai tác tài nguyên thiên nhiên.
Phạm vi bảo đảm thực hiện nghĩa vụ hợp đồng.
Nghĩa vụ hợp đồng có thể được bảo đảm một phần hoặc toàn bộ theo thỏa thuận
của các bên hoặc theo quy định của pháp luật. Trong trường hợp các bên không có
thỏa thuận và pháp luật cũng không quy định thì phạm vi bảo đảm là toàn bộ các
nghĩa vụ của hợp đồng, kể cả nghĩa vụ trả lãi và bồi thường thiệt hại.
8.8.1 Thế chấp tài sản

Điều 317 Bộ luật dân sự 2015 quy định: “Thế chấp tài sản là việc một bên (sau
đây gọi là bên thế chấp) dùng tài sản thuộc sở hữu của mình để bảo đảm thực hiện
nghĩa vụ và không giao tài sản cho bên kia (sau đây gọi là bên nhận thế chấp). Tài
sản thế chấp do bên thế chấp giữ. Các bên có thể thỏa thuận giao cho người thứ ba
giữ tài sản thế chấp”.
Trường hợp thế chấp toàn bộ bất động sản, động sản có vật phụ thì vật phụ của
bất động sản, động sản đó cũng thuộc tài sản thế chấp, trừ trường hợp có thỏa thuận
khác.
Trường hợp thế chấp một phần bất động sản, động sản có vật phụ thì vật phụ gắn
với tài sản đó thuộc tài sản thế chấp, trừ trường hợp có thoả thuận khác.
Trường hợp thế chấp quyền sử dụng đất mà tài sản gắn liền với đất thuộc quyền
sở hữu của bên thế chấp thì tài sản gắn liền với đất cũng thuộc tài sản thế chấp, trừ
trường hợp có thỏa thuận khác.
Trường hợp tài sản thế chấp được bảo hiểm thì bên nhận thế chấp phải thông báo
cho tổ chức bảo hiểm biết về việc tài sản bảo hiểm đang được dùng để thế chấp. Tổ
chức bảo hiểm chi trả tiền bảo hiểm trực tiếp cho bên nhận thế chấp khi xảy ra sự
kiện bảo hiểm.
Trường hợp bên nhận thế chấp không thông báo cho tổ chức bảo hiểm biết về việc
tài sản bảo hiểm đang được dùng để thế chấp thì tổ chức bảo hiểm chi trả tiền bảo
hiểm theo hợp đồng bảo hiểm và bên thế chấp có nghĩa vụ thanh toán cho bên nhận
thế chấp.
8.8.1.2 Quyền và nghĩa vụ của bên thế chấp

Bên thế chấp được khai thác công dụng, hưởng hoa lợi, lợi tức từ tài sản đang thế
chấp, trừ trường hợp hoa lợi lợi tức các bên đã thỏa thuận thuộc về tài sản thế chấp;
Được đầu tư để làm tăng giá trị của tài sản thế chấp; Được bán, thay thế, trao đổi,
tặng cho tài sản đang thế chấp nếu được bên nhận thế chấp đồng ý. Trường hợp tài
sản đang thế chấp là hàng hóa luân chuyển trong quá trình sản xuất kinh doanh thì
bên thế chấp được quyền bán, thay thế tài sản là hàng hóa này không cần phải có sự
đồng ý của bên nhận thế chấp, tuy nhiên tiền thu được từ việc bán hàng hóa hoặc
hàng hóa thay thế mới trở thành tài sản thế chấp thay thế cho hàng hóa đã bán hoặc
thay đổi; Được quyền cho thuê, cho mượn tài sản đang thế chấp nhưng phải báo cho
bên thuê, bên mượn tài sản biết tài sản đó đang được thế chấp đồng thời phải thông
báo việc cho thuê, cho mượn tài sản đó cho bên nhận thế chấp biết. Bên thế chấp tài
sản được nhận lại tài sản do người thứ ba giữ, khi nghĩa vụ được bảo đảm chấm dứt
hoặc được thay thế bằng biện pháp bảo đảm khác.
Bên thế chấp có các nghĩa vụ về bảo quản giữ gìn tài sản nếu tài sản thế chấp do
mình quản lý; áp dụng các biện pháp cần thiết để khắc phục, kể cả việc ngưng sử
dụng tài sản thế chấp nếu việc sử dụng đó có nguy cơ mất hoặc giảm giá trị; Có
nghĩa vụ thông báo cho bên nhận thế chấp biết về các quyền của người thứ ba đối với
tài sản đang thế chấp (nếu có); Không được bán, trao đổi tặng cho tài sản thế chấp
nếu không được sự đồng ý của bên nhận thế chấp hoặc tài sản đó không phải là hàng
hóa luân chuyển trong sản xuất kinh doanh.
8.8.1.3 Quyền và nghĩa vụ của bên nhận thế chấp

Bên nhận thế chấp có các quyền như được xem xét, kiểm tra trực tiếp tài sản thế
chấp nhưng không được làm cản trở hoặc gây khó khăn cho việc khai thác, sử dụng
tài sản thế chấp; Được yêu cầu bên thế chấp cung cấp thông tin về thực trạng tài sản
thế chấp; Được yêu cầu bên thế chấp áp dụng các biện pháp cần thiết để bảo toàn tài
sản, giá trị tài sản trong trường hợp có nguy cơ làm mất hoặc giảm giá trị của tài sản
do việc khai thác, sử dụng; Được yêu cầu bên thuê, bên mượn tài sản thế chấp chấm
dứt việc sử dụng tài sản thế chấp, nếu việc sử dụng làm mất hoặc làm giảm sút giá trị
của tài sản đó; Được quyền giám sát, kiểm tra trong quá trình hình thành tài sản
trong trường hợp nhận thế chấp bằng tài sản hình thành trong tương lai; Quyền yêu
cầu bên thế chấp hoặc người thứ ba đang giữ tài sản thế chấp giao tài sản thế chấp
cho mình để xử lý trong trường hợp đến hạn thực hiện nghĩa vụ mà bên có nghĩa vụ
không thực hiện hoặc thực hiện không đúng nghĩa vụ; Quyền xử lý tài sản thế chấp
theo quy định của pháp luật.
Bên nhận thế chấp có nghĩa vụ hoàn trả lại giấy tờ về tài sản thế chấp khi chấm
dứt việc thế chấp, nếu trước đó các bên có thỏa thuận bên nhận thế chấp nắm giữ tài
sản thế chấp; Có nghĩa vụ yêu cầu cơ quan nhà nước có thẩm quyền đăng ký giao
dịch bảo đảm khi xác lập hợp đồng thế chấp, xóa đăng ký giao dịch bảo đảm sau khi
xử lý tài sản thế chấp, hủy bỏ việc thế chấp hoặc trong các trường hợp chấm dứt thế
chấp tài sản.
8.8.1.4 Xử lý tài sản thế chấp

Trường hợp đã đến hạn thực hiện nghĩa vụ dân sự mà bên có nghĩa vụ không thực
hiện hoặc thực hiện không đúng nghĩa vụ thì việc xử lý tài sản thể chấp được thực
hiện theo phương thức do các bên đã thỏa thuận hoặc bán đấu giá theo quy định của
pháp luật để thực hiện nghĩa vụ. Bên nhận thế chấp được ưu tiên thanh toán từ số
tiền bán tài sản thế chấp.
Hủy bỏ giao dịch thế chấp tài sản chỉ được thực hiện nếu được sự đồng ý của bên
nhận thế chấp, trừ trường hợp pháp luật có quy định khác.
Việc thế chấp tài sản chấm dứt khi rơi vào các trường hợp sau: Nghĩa vụ được bảo
đảm bằng thế chấp chấm dứt; Việc thế chấp tài sản đã được hủy bỏ hoặc được thay
thế bằng biện pháp bảo đảm khác; Tài sản thế chấp đã được xử lý hoặc trong trường
hợp do các bên thỏa thuận chấm dứt.
8.8.2 Cầm cố tài sản
Theo quy định tại Điều 309 Bộ luật dân sự 2015: “Cầm cố tài sản là việc một bên
(sau đây gọi là bên cầm cố) giao tài sản thuộc quyền sở hữu của mình cho bên kia
(sau đây gọi là bên nhận cầm cố) để bảo đảm thực hiện nghĩa vụ”.
Hợp đồng cầm cố phải được xác lập bằng văn bản độc lập hoặc được ghi trong hợp
đồng chính. Cầm cố tài sản có hiệu lực đối kháng với người thứ ba kể từ thời điểm bên
nhận cầm cố nắm giữ tài sản cầm cố. Trường hợp bất động sản là đối tượng của cầm
cố theo quy định của luật thì việc cầm cố bất động sản có hiệu lực đối kháng với
người thứ ba kể từ thời điểm đăng ký.
8.8.2.2 Quyền và nghĩa vụ của bên cầm cố

Bên cầm cố có quyền yêu cầu bên nhận cầm cố đình chỉ việc sử dụng tài sản cầm
cố nhằm thu hoa lợi, lợi tức từ tài sản cầm cố nếu việc sử dụng đó có nguy cơ làm
mất giá trị hoặc làm giảm giá trị của tài sản cầm cố; Nếu được bên nhận cầm cố đồng
ý thì bên cầm cố có quyền bán tài sản cầm cố hoặc thay đổi tài sản cầm cố khác; yêu
cầu bên nhận cầm cố trả lại tài sản sau khi đã thực hiện xong nghĩa vụ bảo đảm; có
quyền yêu cầu bên nhận cầm cố bồi thường thiệt hại đối với tài sản cầm cố.
Bên cầm cố có nghĩa vụ giao tài sản cầm cố cho bên nhận cầm cố theo thỏa
thuận; báo cho bên nhận cầm cố về quyền của người thứ ba (nếu có) về tài sản cầm
cố; có nghĩa vụ thanh toán cho bên nhận cầm cố chi phí hợp lý để bảo quản tài sản
cầm cố.
8.8.2.3 Quyền và nghĩa vụ của bên nhận cầm cố

Bên nhận cầm cố có quyền yêu cầu người chiếm hữu, sử dụng trái pháp luật tài
sản cầm cố trả lại tài sản đó; có quyền xử lý tài sản cầm cố theo thỏa thuận hoặc
theo quy định của pháp luật; được khai thác, sử dụng tài sản cầm cố, được hưởng hoa
lợi, lợi tức từ tài sản cầm cố nếu có thỏa thuận với bên cầm cố; được thanh toán chi
phí hợp lý bảo quản tài sản khi trả lại tài sản cho bên cầm cố.
Bên nhận cầm cố có nghĩa vụ bảo quản tài sản cầm cố, nếu làm mất mát hư hỏng
thì phải bồi thường; không được bán, trao đổi, tặng, cho, cho thuê, cho mượn tài sản
cầm cố; không được đem tài sản cầm cố để bảo đảm thực hiện nghĩa vụ khác; không
được khai thác công dụng, hưởng hoa lợi, lợi tức từ tài sản cầm cố nếu không được sự
đồng ý của bên cầm cố; có nghĩa vụ trả lại tài sản cầm cố cho bên cầm cố nghĩa vụ
bảo đảm cầm cố đã chấm dứt hoặc được thay thế bằng biện pháp bảo đảm khác.
8.8.2.4 Xử lý tài sản cầm cố

Trong trường hợp đã đến hạn thực hiện nghĩa vụ hợp đồng mà bên có nghĩa vụ
không thực hiện hoặc thực hiện nghĩa vụ không đúng thỏa thuận thì tài sản cầm cố sẽ
bị xử lý theo phương thức thỏa thuận hoặc bị bán đấu giá theo quy định của pháp luật
để thực hiện nghĩa vụ hợp đồng. Bên nhận cầm cố được ưu tiên thanh toán từ tiền
bán tài sản cầm cố. Trường hợp tài sản dùng để cầm cố có nhiều vật thì được chọn tài
sản cụ thể để xử lý tương ứng với giá trị của nghĩa vụ được bảo đảm, nếu xử lý quá
tài sản cần thiết mà gây thiệt hại cho bên cầm cố thì phải bồi thường. Tiền bán tài
sản được dùng để thanh toán cho nghĩa vụ bảo đảm sau khi đã trừ đi các chi phí hợp
lý về bảo quản, chi phí bán tài sản…, nếu tiền bán nhiều hơn số nghĩa vụ phải thanh
toán thì số tiền đó thuộc về bên cầm cố, trường hợp nếu tiền bán tài sản nhỏ hơn
nghĩa vụ phải thanh toán thì bên cầm cố phải trả tiếp phần còn thiếu đó.
8.8.3 Đặt cọc

Theo quy định tại Điều 328 Bộ luật dân sự 2015: “Đặt cọc là việc một bên (sau đây
gọi là bên đặt cọc) giao cho bên kia (sau đây gọi là bên nhận đặt cọc) một khoản tiền
hoặc kim khí quý, đá quý hoặc vật có giá trị khác (sau đây gọi chung là tài sản đặt
cọc) trong một thời hạn để bảo đảm giao kết hoặc thực hiện hợp đồng.”
8.8.3.2 Xử lý tài sản đặt cọc

Trường hợp hợp đồng được giao kết, thực hiện thì tài sản đặt cọc được trả lại cho
bên đặt cọc hoặc được trừ để thực hiện nghĩa vụ trả tiền; nếu bên đặt cọc từ chối việc
giao kết, thực hiện hợp đồng thì tài sản đặt cọc thuộc về bên nhận đặt cọc; nếu bên
nhận đặt cọc từ chối việc giao kết, thực hiện hợp đồng thì phải trả cho bên đặt cọc tài
sản đặt cọc và một khoản tiền tương đương giá trị tài sản đặt cọc, trừ trường hợp có
thoả thuận khác.
8.8.4 Ký cược
Theo quy định tại Điều 329 Bộ luật dân sự 2015: “Ký cược là việc bên thuê tài sản
là động sản giao cho bên cho thuê một khoản tiền hoặc kim khí quý, đá quý hoặc vật
có giá trị khác (sau đây gọi chung là tài sản ký cược) trong một thời hạn để bảo đảm
việc trả lại tài sản thuê”.
Trường hợp tài sản thuê được trả lại thì bên thuê được nhận lại tài sản ký cược sau
khi trả tiền thuê; nếu bên thuê không trả lại tài sản thuê thì bên cho thuê có quyền
đòi lại tài sản thuê; nếu tài sản thuê không còn để trả lại thì tài sản ký cược thuộc về
bên cho thuê.
8.8.5 Ký quỹ
Theo quy định tại Điều 330 Bộ luật dân sự 2015: “Ký quỹ là việc bên có nghĩa vụ
gửi một khoản tiền hoặc kim khí quý, đá quý hoặc giấy tờ có giá vào tài khoản phong
toả tại một tổ chức tín dụng để bảo đảm việc thực hiện nghĩa vụ.”
Trường hợp bên có nghĩa vụ không thực hiện hoặc thực hiện không đúng nghĩa vụ
thì bên có quyền được tổ chức tín dụng nơi ký quỹ thanh toán, bồi thường thiệt hại do
bên có nghĩa vụ gây ra, sau khi trừ chi phí dịch vụ.
Thủ tục gửi và thanh toán thực hiện theo quy định của pháp luật.
8.8.6 Bảo lưu quyền sở hữu

Điều 331 Bộ luật dân sự 2015 quy định: ”Trong hợp đồng mua bán, quyền sở hữu
tài sản có thể được bên bán bảo lưu cho đến khi nghĩa vụ thanh toán được thực hiện
đầy đủ.” Trường hợp bên mua không hoàn thành nghĩa vụ thanh toán cho bên bán
theo thỏa thuận thì bên bán có quyền đòi lại tài sản. Bên bán hoàn trả cho bên mua
số tiền bên mua đã thanh toán sau khi trừ giá trị hao mòn tài sản do sử dụng. Trường
hợp bên mua làm mất, hư hỏng tài sản thì bên bán có quyền yêu cầu bồi thường thiệt
hại.
Bảo lưu quyền sở hữu phải được lập thành văn bản riêng hoặc được ghi trong hợp
đồng mua bán. Bảo lưu quyền sở hữu phát sinh hiệu lực đối kháng với người thứ ba
kể từ thời điểm đăng ký.
Bảo lưu quyền sở hữu chấm dứt trong trường hợp sau đây:
- Nghĩa vụ thanh toán cho bên bán được thực hiện xong;
- Bên bán nhận lại tài sản bảo lưu quyền sở hữu;
- Theo thỏa thuận của các bên.
8.8.7 Bảo lãnh

Theo quy định tại Điều 335 Bộ luật dân sự 2015: “Bảo lãnh là việc người thứ ba
(sau đây gọi là bên bảo lãnh) cam kết với bên có quyền (sau đây gọi là bên nhận bảo
lãnh) sẽ thực hiện nghĩa vụ thay cho bên có nghĩa vụ (sau đây gọi là bên được bảo
lãnh), nếu khi đến thời hạn thực hiện nghĩa vụ mà bên được bảo lãnh không thực hiện
hoặc thực hiện không đúng nghĩa vụ”.
Các bên cũng có thể thoả thuận về việc bên bảo lãnh chỉ phải thực hiện nghĩa vụ
khi bên được bảo lãnh không có khả năng thực hiện nghĩa vụ của mình.
Bên bảo lãnh có thể cam kết bảo lãnh một phần hoặc toàn bộ nghĩa vụ cho bên
được bảo lãnh.
Nghĩa vụ bảo lãnh bao gồm cả tiền lãi, tiền nợ gốc, tiền phạt và tiền bồi thường
thiệt hại trừ trường hợp các bên có thoả thuận khác. Bên bảo lãnh phải đưa tài sản
thuộc sở hữu của mình để thanh toán cho bên nhận bảo lãnh khi bên được bảo lãnh
không thực hiện hoặc thực hiện không đúng nghĩa vụ. Đối với một nghĩa vụ có thể có
nhiều người cùng bảo lãnh thì phải liên đới thực hiện nghĩa vụ đó, trừ trường hợp có
thoả thuận hoặc pháp luật quy định bảo lãnh theo các phần độc lập hoặc bên có
quyền có thể yêu cầu bất cứ ai trong số những người liên đới phải thực hiện toàn bộ
nghĩa vụ.
8.8.8 Tín chấp

Điều 334 Bộ luật dân sự 2015 quy định: “Tổ chức chính trị - xã hội ở cơ sở có thể
bảo đảm bằng tín chấp cho cá nhân, hộ gia đình nghèo vay một khoản tiền tại tổ chức
tín dụng để sản xuất, kinh doanh, tiêu dùng theo quy định của pháp luật.”
Việc cho vay có bảo đảm bằng tín chấp phải được lập thành văn bản có xác nhận
của tổ chức chính trị - xã hội bảo đảm bằng tín chấp về điều kiện, hoàn cảnh của bên
vay vốn.
Thỏa thuận bảo đảm bằng tín chấp phải cụ thể về số tiền, mục đích, thời hạn vay,
lãi suất, quyền, nghĩa vụ và trách nhiệm của người vay, tổ chức tín dụng cho vay và
tổ chức chính trị - xã hội bảo đảm bằng tín chấp.
8.8.8.1 Cầm giữ tài sản

Điều 346 Bộ luật dân sự 2015 quy định: “Cầm giữ tài sản là việc bên có quyền
(sau đây gọi là bên cầm giữ) đang nắm giữ hợp pháp tài sản là đối tượng của hợp
đồng song vụ được chiếm giữ tài sản trong trường hợp bên có nghĩa vụ không thực
hiện hoặc thực hiện không đúng nghĩa vụ.”
Cầm giữ tài sản phát sinh từ thời điểm đến hạn thực hiện nghĩa vụ mà bên có
nghĩa vụ không thực hiện hoặc thực hiện không đúng nghĩa vụ. Cầm giữ tài sản phát
sinh hiệu lực đối kháng với người thứ ba kể từ thời điểm bên cầm giữ chiếm giữ tài
sản.
Cầm giữ tài sản chấm dứt trong trường hợp sau đây:
- Bên cầm giữ không còn chiếm giữ tài sản trên thực tế;
- Các bên thỏa thuận sử dụng biện pháp bảo đảm khác để thay thế cho cầm giữ;
- Nghĩa vụ đã được thực hiện xong;
- Tài sản cầm giữ không còn;
- Theo thỏa thuận của các bên.
8.9 MỘT SỐ HỢP ĐỒNG THÔNG DỤNG TRONG KINH

DOANH
8.9.1 Hợp đồng mua bán hàng hoá

Pháp luật về mua bán hàng hóa trong thương mại của Việt Nam hiện nay được
điều chỉnh bằng nhiều văn bản pháp luật khác nhau, đó là Bộ Luật dân sự 2015 và
Luật thương mại 2005, ngoài ra còn có các đạo luật chuyên ngành khác, ví dụ như
Luật Đất đai, Luật Kinh doanh bất động sản, Luật Sở hữu trí tuệ, Luật Kinh doanh
chứng khoán… tương ứng với đặc điểm của hàng hóa trong quan hệ kinh doanh. Tuy
nhiên, pháp luật về hợp đồng mua bán hàng hóa thì chủ yếu được được quy định
trong Bộ Luật dân sự 2015 và Luật thương mại 2005.
Mua bán hàng hóa là một hành vi thương mại được quy định trong Luật thương
mại 2005. Trong cả Luật thương mại 2005 và Bộ luật dân sự 2015 đều không có quy
định nào định nghĩa về hợp đồng mua bán hàng hóa, Luật thương mại chỉ định nghĩa
về hoạt động mua bán hàng hóa tại khoản 8 Điều 3: “Mua bán hàng hoá là hoạt động
thương mại, theo đó bên bán có nghĩa vụ giao hàng, chuyển quyền sở hữu hàng hóa
cho bên mua và nhận thanh toán; bên mua có nghĩa vụ thanh toán cho bên bán,
nhận hàng và quyền sở hữu hàng hoá theo thỏa thuận”, còn hàng hóa là đối tượng
của hoạt động mua bán được quy định tại khoản 2 của điều luật này gồm: “Tất cả các
loại động sản, kể cả động sản hình thành trong tương lai; Những vật gắn liền với đất
đai”. Bộ luật dân sự không trực tiếp quy định về hợp đồng mua bán hàng hóa nhưng
đã đưa ra định nghĩa về hợp đồng mua bán tài sản tại Điều 428: “Hợp đồng mua bán
tài sản là sự thỏa thuận giữa các bên, theo đó bên bán có nghĩa vụ giao tài sản cho
bên mua và nhận tiền, còn bên mua có nghĩa vụ nhận tài sản và trả tiền cho bên
bán”.
Như vậy, pháp luật hiện hành của nước ta chưa có quy định trực tiếp định nghĩa về
hợp đồng mua bán hàng hóa nhưng từ các quy định trên cho thấy, hàng hóa cũng là
tài sản. Do đó hợp đồng mua bán hàng hóa trong thương mại có thể được hiểu là sự
thỏa thuận giữa các bên thương nhân hoặc ít nhất là một bên thương nhân, theo đó
bên bán có nghĩa vụ giao hàng, chuyển quyền sở hữu hàng hóa cho bên mua và nhận
thanh toán; bên mua có nghĩa vụ thanh toán cho bên bán, nhận hàng và quyền sở
hữu hàng hoá theo thỏa thuận.

So với các loại hợp đồng khác được thực hiện trong hoạt động kinh doanh thương
mại thì hợp đồng mua bán hàng hóa trong hoạt động thương mại có một số đặc điểm
sau:
Thứ nhất, về chủ thể của hợp đồng: Chủ thể của hợp đồng mua bán hàng hóa
trong thương mại phải là thương nhân với thương nhân hoặc thương nhân với chủ thể
khác không nhằm mục đích sinh lợi nếu chủ thể này chọn áp dụng Luật thương mại.
Thứ hai, về hình thức: Theo quy định tại điều 24 Luật thương mại 2005 thì hợp
đồng mua bán hàng hóa có thể được thực hiện bằng lời nói, bằng văn bản hoặc bằng
hành vi cụ thể. Đối với hợp đồng mua bán hàng hóa mà pháp luật quy định phải được
lập thành văn bản thì phải tuân theo quy định đó. Ví dụ, chính tại Luật thương mại
quy định đối với các hợp đồng liên quan đến hoạt động xuất nhập khẩu phải thực hiện
bằng hình thức văn bản. Các hình thức như điện báo, telex, fax, thông điệp dữ liệu
điện tử và các hình thức khác theo quy định của pháp luật cũng được coi là có giá trị
tương đương văn bản.
Thứ ba, về đối tượng: Hàng hóa là đối tượng của hợp đồng bao gồm: động sản
hoặc bất động sản được phép lưu thông trong thương mại. Tài sản là động sản bao
gồm cả động sản hình thành trong tương lai. Hàng hóa có thể bao gồm cả những vật
gắn liền với đất đai.
Thứ tư, về nội dung hợp đồng: Hợp đồng mua bán hàng hóa trong thương mại là
hợp đồng song vụ, mang tính đền bù. Biểu hiện của đặc điểm này là quyền và nghĩa
vụ của các bên trong quan hệ mua bán, theo đó bên bán có nghĩa vụ giao hàng,
chuyển quyền sở hữu hàng hóa cho bên mua và nhận tiền; bên mua có nghĩa vụ nhân
hàng hóa và trả tiền cho bên bán. Mục đích thông thường của các bên là sinh lợi và
mục tiêu là lợi nhuận.
8.9.1.3 Nội dung hợp đồng

Về cơ bản nội dung của hợp đồng mua bán hàng hóa phải bảo đảm các nội dung
như một hợp đồng dân sự nói chung. Tuy nhiên, các bên thỏa thuận các điều khoản
như thế nào để thể hiện quyền và nghĩa vụ các bên trong quan hệ hợp đồng như thế
nào để thuận lợi cho việc thực hiện hợp đồng.
Theo quy định của Luật thương mại 2005, nếu các bên không có thỏa thuận khác
thì quyền, nghĩa vụ của bên bán và bên mua được quy định như sau:
- Nghĩa vụ cơ bản của bên bán và quyền của bên mua.
Người bán phải giao hàng đúng số lượng, chất lượng, quy cách bao bì và đúng thời
hạn thoả thuận trong hợp đồng.
Giao hàng đúng đối tượng và chất lượng. Bên bán phải kiểm tra chất lượng hàng
hoá trước khi giao hàng, nếu hai bên có thoả thuận trong hợp đồng thì bên bán phải
bảo đảm cho bên mua tham dự việc kiểm tra.
Bên mua có quyền từ chối nhận hàng nếu hàng hoá không bảo đảm chất lượng
như mẫu hàng hoá hoặc không được bảo quản, đóng gói theo cách thức thông thường
đối với loại hàng hoá đó. Trách nhiệm đối với hàng hoá không phù hợp hợp đồng được
xác định như sau:
+ Bên bán không chịu trách nhiệm về bất kỳ khiếm khuyết nào của hàng hoá nếu
vào thời điểm giao kết hợp đồng bên mua đã biết hoặc phải biết về những khiếm
khuyết đó;
+ Trừ trường hợp nêu trên, trong thời hạn khiếu nại theo quy định của pháp luật,
bên bán phải chịu trách nhiệm về bất kỳ khiếm khuyết nào của hàng hoá đã có trước
thời điểm chuyển rủi ro cho bên mua, kể cả trường hợp khiếm khuyết đó được phát
hiện sau thời điểm chuyển rủi ro;
+ Bên bán phải chịu trách nhiệm về khiếm khuyết của hàng hóa phát sinh sau thời
điểm chuyển rủi ro nếu khiếm khuyết đó do bên bán vi phạm hợp đồng.
Giao hàng đúng số lượng. Trường hợp giao hàng thừa, người mua trả tiền cho số
hàng đó, có quyền từ chối số hàng giao thừa. Nếu nhận số hàng giao thừa, người mua
phải thoả thuận giá; Trường hợp giao hàng có lẫn loại hàng không được thoả thuận
trong hợp đồng thì người mua có quyền từ chối số hàng lẫn loại này; Trường hợp
người bán giao thiếu hàng, người mua có quyền nhận hàng và trả tiền số hàng thực
nhận hoặc không nhận hàng, buộc bên bán phải chịu các chế tài hoặc nhận phần đã
giao, đồng thời yêu cầu bên bán giao tiếp phần còn thiếu trong một thời hạn nhất
định.
Nếu việc khắc phục này gây bất lợi hoặc làm phát sinh chi phí bất hợp lý cho bên
mua thì bên mua có quyền yêu cầu bên bán khắc phục bất lợi hoặc chịu chi phí đó.
Giao chứng từ kèm theo hàng hoá. Bên bán có nghĩa vụ giao chứng từ liên quan
đến hàng hoá cho bên mua trong thời hạn, tại địa điểm và bằng phương thức đã thỏa
thuận. Trường hợp không có thỏa thuận về thời hạn, địa điểm giao chứng từ liên quan
đến hàng hoá cho bên mua thì bên bán phải giao chứng từ liên quan đến hàng hoá
cho bên mua trong thời hạn và tại địa điểm hợp lý để bên mua có thể nhận hàng.
Trường hợp bên bán đã giao chứng từ liên quan đến hàng hoá trước thời hạn thỏa
thuận thì bên bán vẫn có thể khắc phục những thiếu sót của các chứng từ trong thời
hạn còn lại.
Giao hàng đúng thời hạn. Bên bán phải giao hàng đúng thời điểm giao hàng thoả
thuận trong hợp đồng. Trường hợp chỉ có thỏa thuận về thời hạn giao hàng mà không
xác định thời điểm giao hàng cụ thể thì bên bán có quyền giao hàng vào bất kỳ thời
điểm nào trong thời hạn đó và phải thông báo trước cho bên mua. Việc giao hàng có
thể thực hiện thông qua người thứ ba như thông qua dịch vụ Logistic, qua người làm
dịch vụ vận chuyển... các bên có thể thoả thuận về vấn đề rủi ro đối với hàng hoá khi
giao qua người thứ ba.
Trường hợp không có thỏa thuận về thời hạn giao hàng thì bên bán phải giao hàng
trong một thời hạn hợp lý sau khi giao kết hợp đồng. Trường hợp bên bán giao hàng
trước thời hạn đã thoả thuận thì bên mua có quyền nhận hoặc không nhận hàng nếu
các bên không có thoả thuận khác.
Giao hàng đúng địa điểm. Địa điểm giao hàng do các bên thoả thuận. Bên bán có
nghĩa vụ giao hàng đúng địa điểm đã thoả thuận. Trường hợp không có thoả thuận về
địa điểm giao hàng thì địa điểm giao hàng theo quy định tại Điều 35 Luật thương mại
2005, được xác định như sau:
1. Trường hợp hàng hoá là vật gắn liền với đất đai thì bên bán phải giao hàng
tại nơi có hàng hoá đó;
2. Trường hợp trong hợp đồng có quy định về vận chuyển hàng hoá thì bên bán
có nghĩa vụ giao hàng cho người vận chuyển đầu tiên;
3. Trường hợp trong hợp đồng không có quy định về vận chuyển hàng hoá, nếu
vào thời điểm giao kết hợp đồng, các bên biết được địa điểm kho chứa hàng, địa
điểm xếp hàng hoặc nơi sản xuất, chế tạo hàng hoá thì bên bán phải giao hàng tại
địa điểm đó;
4. Trong các trường hợp khác, bên bán phải giao hàng tại địa điểm kinh doanh
của bên bán, nếu không có địa điểm kinh doanh thì phải giao hàng tại nơi cư trú
của bên bán được xác định tại thời điểm giao kết hợp đồng mua bán.
Kiểm tra hàng hóa trước khi giao hàng. Trường hợp các bên có thoả thuận để bên
mua hoặc đại diện của bên mua tiến hành kiểm tra hàng hoá trước khi giao hàng thì
bên bán phải bảo đảm cho bên mua hoặc đại diện của bên mua có điều kiện tiến hành
việc kiểm tra. Bên mua phải kiểm tra hàng hóa trong một thời gian ngắn nhất mà
hoàn cảnh thực tế cho phép, nếu bên mua không thực hiện việc kiểm tra hàng hóa
trước khi giao hàng theo thỏa thuận thì bên bán có quyền giao hàng theo hợp đồng.
Sau khi kiểm tra hàng, nếu phát hiện hàng hóa không phù hợp với hợp đồng, bên
mua phải thông báo cho bên bán trong một thời gian hợp lý. Nếu bên mua không
thực hiện việc thông báo đó thi bên bán sẽ không chịu trách nhiệm về những khiếm
khuyết của hàng hóa, trừ những khiếm khuyết của hàng hoá không thể phát hiện
được trong quá trình kiểm tra bằng biện pháp thông thường và bên bán đã biết hoặc
phải biết về các khiếm khuyết đó nhưng không thông báo cho bên mua.
Bảo đảm quyền sở hữu đối hàng hóa mua bán. Bên bán phải bảo đảm quyền sở
hữu, tính hợp pháp của hàng hóa và chuyển giao quyền sở hữu đối với hàng hóa giao
cho bên mua, bảo đảm hàng hóa đã bán không bị tranh chấp bởi bên thứ ba.
Bên bán không được bán hàng hóa vi phạm quyền sở hữu trí tuệ. bên bán phải
chịu trách nhiệm trong trường hợp có tranh chấp liên quan đến quyền sở hữu trí tuệ
đối với hàng hóa đã bán. Trường hợp bên mua yêu cầu bên bán phải tuân theo bản vẽ
kỹ thuật, thiết kế, công thức hoặc những số liệu chi tiết do bên mua cung cấp thì bên
mua phải chịu trách nhiệm về các khiếu nại liên quan đến những vi phạm quyền sở
hữu trí tuệ phát sinh từ việc bên bán đã tuân thủ những yêu cầu của bên mua.
Rủi ro đối với hàng hóa. Rủi ro là sự kiện xảy ra nằm ngoài tầm kiểm soát của con
người, xảy ra sau thời điểm ký kết hợp đồng mà tại thời điểm ký kết hợp đồng các
bên không thể tiên đoán được, không khắc phục hậu quả được. Rủi ro là hậu quả của
tình huống bất khả kháng. Trong trường hợp các bên không có thỏa thuận, thì vấn đề
xác định thời điểm chuyển rủi ro đối với hàng hóa được quy định như sau:
Trường hợp thứ nhất, chuyển rủi ro trong trường hợp có địa điểm giao hàng xác
định thì rủi ro về mất mát hoặc hư hỏng được hàng hoá được chuyển cho bên mua khi
hàng hoá được giao cho bên mua.
Trường hợp thứ hai, chuyển rủi ro trường hợp không có địa điểm giao hàng xác
định thì rủi ro về mất mát hoặc hư hỏng được hàng hoá được chuyển cho bên mua khi
hàng hoá đã được giao cho người vận chuyển đầu tiên.
Trường hợp thứ ba, chuyển rủi ro trường hợp giao hàng cho người nhận hàng để
giao mà không phải là người vận chuyển thì được chuyển cho bên mua khi bên mua
nhận chứng từ sở hữu hàng hoá hoặc người nhận hàng để giao xác nhận quyền chiếm
hữu hàng hoá của bên mua.
Trường hợp thứ tư, chuyển rủi ro trường hợp mua bán hàng hóa đang trên đường
vận chuyển thì rủi ro về mất mát, hư hỏng tài sản được chuyển cho bên mua kể từ
thời điểm giao kết hợp đồng.
Ngoài ra trong các trường hợp khác, rủi ro về mất mát hoặc hư hỏng hàng hoá
được chuyển cho bên mua kể từ khi hàng hoá thuộc quyền định đoạt của bên mua và
bên mua vi phạm hợp đồng do không nhận hàng.
Bảo hành hàng hóa. Trường hợp hàng hoá mua bán có bảo hành thì bên bán phải
chịu trách nhiệm bảo hành hàng hoá đó theo nội dung và thời hạn đã thỏa thuận. Bên
bán phải thực hiện nghĩa vụ bảo hành trong thời gian ngắn nhất mà hoàn cảnh thực
tế cho phép. Bên bán phải chịu các chi phí về việc bảo hành, trừ trường hợp có thoả
thuận khác.
- Nghĩa vụ cơ bản của bên mua và quyền của bên bán:
Tiếp nhận hàng hóa. Người mua phải thực hiện các việc cần thiết, kể cả hướng
dẫn gửi hàng để bên bán thực hiện nghĩa vụ giao hàng đúng hợp đồng.
Khi người mua vi phạm nghĩa vụ tiếp nhận, người mua phải chịu hậu quả pháp lý,
người bán phải áp dụng biện pháp cần thiết để bảo quản tài sản và có quyền yêu cầu
thanh toán chi phí hợp lý. Đối với hàng hoá có nguy cơ bị hư hỏng, người có nghĩa vụ
có quyền bán hàng hoá đó để ngăn chận thiệt hại và trả tiền cho người mua từ khoản
thu được do việc bán hàng hoá sau khi trừ đi chi phí hợp lí để bảo quản và bán hàng
hóa.
Thanh toán tiền hàng. Người mua phải thanh toán tiền mua hàng theo thoả thuận
trong hợp đồng kể cả trường hợp hàng hoá bị mất mát hư hỏng sau thời điểm chuyển
quyền sở hữu và chuyển rủi ro hàng hoá từ người bán sang người mua. Thời gian
thanh toán do các bên thỏa thuận, nếu các bên không có thỏa thuận thì bên mua phải
thanh toán cho bên bán vào thời điểm bên bán giao hàng hoặc giao chừng từ liên
quan đến hàng hóa và kiểm tra xong hàng hóa trừ trường hợp các bên thỏa thuận
kiểm tra hàng hóa trước khi giao.
Nếu người mua vi phạm thời gian thanh toán, thì người bán có quyền đòi tiền lãi
do chậm thanh toán tiền hàng theo lãi suất quá hạn do ngân hàng nhà nước công bố
tương ứng với thời gian trả chậm tại thời điểm thanh toán, trừ trường hợp các bên có
thoả thuận khác.
Người mua có quyền ngừng thanh toán hoặc giữ lại một phần hoặc toàn bộ tiền
mua hàng nếu nhận hàng phát hiện hàng bị hư hỏng, có khuyết tật hoặc có bằng
chứng người bán có hành vi lừa dối hoặc hàng hóa đang là đối tượng tranh chấp.
Địa điểm thanh toán tiền hàng. Trường hợp không có thỏa thuận về địa điểm
thanh toán cụ thể thì bên mua phải thanh toán cho bên bán tại một trong các địa
điểm sau đây: (1) Địa điểm kinh doanh của bên bán được xác định vào thời điểm giao
kết hợp đồng, nếu không có địa điểm kinh doanh thì tại nơi cư trú của bên bán; (2)
Địa điểm giao hàng hoặc giao chứng từ, nếu việc thanh toán được tiến hành đồng thời
với việc giao hàng hoặc giao chứng từ.
8.9.2 Hợp đồng cung ứng dịch vụ

Cũng như hợp đồng mua bán hàng hóa, hợp đồng dịch vụ trong thương mại không
được định nghĩa trực tiếp trong Luật thương mại 2005. Hợp đồng dịch vụ nói chung
được quy định tại Điều 513 Bộ Luật dân sự 2015: “Hợp đồng dịch vụ là sự thỏa thuận
giữa các bên, theo đó bên cung ứng dịch vụ thực hiện công việc cho bên sử dụng dịch
vụ, bên sử dụng dịch vụ phải trả tiền dịch vụ cho bên cung ứng dịch vụ”.
Cung ứng dịch vụ nhằm tìm kiếm lợi nhuận là một hoạt động thương mại được
thực hiện chủ yếu là do các thương nhân cung ứng dịch vụ. Về mặt pháp lý hoạt động
cung ứng dịch vụ trong thương mại được điều chỉnh trực tiếp bởi Luật thương mại và
pháp luật chuyên ngành của dịch vụ đó. Tuy nhiên, như đã phân tích hoạt thương mại
không được điều chỉnh trực tiếp trong luật chuyên ngành, Luật thương mại thì được
điều chỉnh của Bộ luật dân sự. Do đó quan hệ hợp đồng dịch vụ cũng được điều chỉnh
bởi các quy định pháp luật tương tự.
Như vậy, có thể hiểu khái niệm hợp đồng dịch vụ trong thương mại là sự thỏa
thuận giữa các bên thương nhân hoặc ít nhất một bên là thương nhân, theo đó bên
cung ứng dịch vụ có nghĩa vụ thực hiện các công việc không bị pháp luật cấm cho bên
thuê dịch vụ, con bên thuê dịch vụ phải trả tiền dịch vụ cho bên cung ứng dịch vụ
nhằm tìm kiếm lợi nhuận.
Cũng như đặc điểm của hợp đồng mua bán hàng hóa trong thương mại, hợp đồng
cung ứng dịch vụ trong thương mại có một số đặc điểm sau đây:
Thứ nhất, về chủ thể của hợp đồng. Chủ thể của hợp đồng cung ứng dịch vụ trong
thương mại phải là thương nhân với thương nhân hoặc thương nhân với chủ thể khác
không nhằm mục đích sinh lợi nếu chủ thể này chọn áp dụng Luật thương mại.
Thương nhân cung ứng dịch vụ thương mại bao gồm thương nhân có cư trú tại Việt
Nam và thương nhân không cư trú tại Việt Nam cung ứng các dịch vụ được sử dụng
tại Việt Nam hoặc tại nước ngoài. Thương nhân sử dụng dịch vụ có thể là thương nhân
cư trú ở Việt Nam hoặc không cư trú ở Việt Nam và nhận dịch vụ ở Việt Nam hoặc ở
nước ngoài.
Thứ hai, về hình thức. Theo quy định tại điều 74 Luật thương mại 2005 thì hợp
đồng cung ứng dịch vụ thương mại có thể được thực hiện bằng lời nói, bằng văn bản
hoặc bằng hành vi cụ thể. Đối với hợp đồng mua bán hàng hóa mà pháp luật quy định
phải được lập thành văn bản thì phải tuân theo quy định đó.
Thứ ba, về đối tượng. Đối tượng của hợp đồng dịch vụ là công việc có thể thực
hiện được, không bị pháp luật cấm và không trái đạo đức xã hội. Đối với các dịch vụ
bị hạn chế kinh doanh hoặc kinh doanh theo một điều kiện do pháp luật quy định thì
thương nhân kinh doanh dịch vụ đó phải đáp ứng các điều kiện của pháp luật.
Thứ tư, về mục đích của hợp đồng cung ứng dịch vụ. Hợp đồng cung ứng dịch vụ
là hợp đồng có mục đích sinh lợi và mục tiêu là lợi nhuận.
8.9.2.3 Nội dung hợp đồng

Nội dung của hợp đồng cung ứng dịch thương mại cũng phải bảo đảm các nội dung
như một hợp đồng dân sự nói chung. Tuy nhiên, do đối tượng của hợp đồng dịch vụ là
công việc phải thực hiện nên các bên cần phải thỏa thuận chi tiết về điều khoản này
vì đối tượng của hợp đồng trong một số dịch vụ rất khó định lượng, cũng như bên
cung ứng dịch vụ cần lưu ý đến điều khoản thanh toán vì đối tường của hợp đồng
không thể hoàn trả… Theo quy định của Luật thương mại 2005, nếu các bên không có
thỏa thuận khác thì quyền và nghĩa vụ của các bên trong hợp đồng cung ứng dịch vụ
thương mại được quy định như sau:
- Nghĩa vụ của bên cung ứng dịch vụ và quyền của khách hàng.
Các nghĩa vụ chung. Bên cung ứng dịch vụ có các nghĩa vụ sau đây: (1) Cung ứng
các dịch vụ và thực hiện những công việc có liên quan một cách đầy đủ, phù hợp với
thoả thuận và theo quy định của Luật thương mại; (2) Bảo quản và giao lại cho khách
hàng tài liệu và phương tiện được giao để thực hiện dịch vụ sau khi hoàn thành công
việc; (3) Thông báo ngay cho khách hàng trong trường hợp thông tin, tài liệu không
đầy đủ, phương tiện không bảo đảm để hoàn thành việc cung ứng dịch vụ; (4) Giữ bí
mật về thông tin mà mình biết được trong quá trình cung ứng dịch vụ nếu có thoả
thuận hoặc pháp luật có quy định.
Nghĩa vụ cung ứng dịch vụ theo kết quả công việc. Trừ trường hợp có thoả thuận
khác, nếu tính chất của loại dịch vụ được cung ứng yêu cầu bên cung ứng dịch vụ
phải đạt được một kết quả nhất định thì bên cung ứng dịch vụ phải thực hiện việc
cung ứng dịch vụ với kết quả phù hợp với các điều khoản và mục đích của hợp đồng.
Trong trường hợp hợp đồng không có quy định cụ thể về tiêu chuẩn kết quả cần đạt
được, bên cung ứng dịch vụ phải thực hiện việc cung ứng dịch vụ với kết quả phù hợp
với tiêu chuẩn thông thường của loại dịch vụ đó.
Nghĩa vụ cung ứng dịch vụ theo nỗ lực và khả năng cao nhất. Trừ trường hợp có
thoả thuận khác, nếu tính chất của loại dịch vụ được cung ứng yêu cầu bên cung ứng
dịch vụ phải nỗ lực cao nhất để đạt được kết quả mong muốn thì bên cung ứng dịch
vụ phải thực hiện nghĩa vụ cung ứng dịch vụ đó với nỗ lực và khả năng cao nhất.
Nghĩa vụ hợp tác giữa các bên cung ứng dịch vụ. Trường hợp theo thỏa thuận hoặc
dựa vào tình hình cụ thể, một dịch vụ do nhiều bên cung ứng dịch vụ cùng tiến hành
hoặc phối hợp với bên cung ứng dịch vụ khác thì mỗi bên cung ứng dịch vụ có các
nghĩa vụ sau đây: (1) Trao đổi, thông tin cho nhau về tiến độ công việc và yêu cầu
của mình có liên quan đến việc cung ứng dịch vụ, đồng thời phải cung ứng dịch vụ
vào thời gian và theo phương thức phù hợp để không gây cản trở đến hoạt động của
bên cung ứng dịch vụ đó; (2) Tiến hành bất kỳ hoạt động hợp tác cần thiết nào với
các bên cung ứng dịch vụ khác.
Nghĩa vụ hoàn thành dịch vụ đúng thời hạn. Bên cung ứng dịch vụ phải hoàn thành
dịch vụ đúng thời hạn đã thoả thuận trong hợp đồng. Trường hợp không có thỏa
thuận về thời hạn hoàn thành dịch vụ thì bên cung ứng dịch vụ phải hoàn thành dịch
vụ trong một thời hạn hợp lý trên cơ sở tính đến tất cả các điều kiện và hoàn cảnh mà
bên cung ứng dịch vụ biết được vào thời điểm giao kết hợp đồng, bao gồm bất kỳ nhu
cầu cụ thể nào của khách hàng có liên quan đến thời gian hoàn thành dịch vụ. Trường
hợp một dịch vụ chỉ có thể được hoàn thành khi khách hàng hoặc bên cung ứng dịch
vụ khác đáp ứng các điều kiện nhất định thì bên cung ứng dịch vụ đó không có nghĩa
vụ hoàn thành dịch vụ của mình cho đến khi các điều kiện đó được đáp ứng.
Nghĩa vụ đáp ứng yêu cầu của khách hàng liên quan đến những thay đổi trong quá
trình cung ứng dịch vụ. Trong quá trình cung ứng dịch vụ, bên cung ứng dịch vụ phải
tuân thủ những yêu cầu hợp lý của khách hàng liên quan đến những thay đổi trong
quá trình cung ứng dịch vụ. Khách hàng phải chịu những chi phí hợp lý cho việc thực
hiện những yêu cầu thay đổi của mình.
Nghĩa vụ tiếp tục cung ứng dịch vụ sau khi hết thời hạn hoàn thành việc cung ứng
dịch vụ. Sau khi hết thời hạn hoàn thành việc cung ứng dịch vụ mà dịch vụ vẫn chưa
hoàn thành, nếu khách hàng không phản đối thì bên cung ứng dịch vụ phải tiếp tục
cung ứng theo nội dung đã thoả thuận và phải bồi thường thiệt hại, nếu có.
- Nghĩa vụ của bên nhận dịch vụ và quyền của bên cung ứng dịch vụ.
Bên nhận dịch vụ (khách hàng) có các nghĩa vụ sau đây:
Thanh toán tiền cung ứng dịch vụ. Bên nhận dịch vụ phải thanh toán tiền cung ứng
dịch vụ như đã thoả thuận trong hợp đồng. Nghĩa vụ thanh toán bao gồm thanh toán
đúng giá, đúng thời hạn đã thỏa thuận trong hợp đồng. Trường hợp không có thoả
thuận về giá dịch vụ, không có thoả thuận về phương pháp xác định giá dịch vụ và
cũng không có bất kỳ chỉ dẫn nào khác về giá dịch vụ thì giá dịch vụ được xác định
theo giá của loại dịch vụ đó trong các điều kiện tương tự về phương thức cung ứng,
thời điểm cung ứng, thị trường địa lý, phương thức thanh toán và các điều kiện khác
có ảnh hưởng đến giá dịch vụ. Trường hợp không có thỏa thuận và giữa các bên
không có bất kỳ thói quen nào về việc thanh toán thì thời hạn thanh toán là thời điểm
việc cung ứng dịch vụ được hoàn thành.
Nghĩa vụ cung cấp thông tin, tài liệu. Khách hàng có nghĩa vụ cung cấp kịp thời
các thông tin, tài liệu, kế hoạch, chỉ dẫn và những chi tiết khác để việc cung ứng dịch
vụ được thực hiện không bị trì hoãn hay gián đoạn.
Nghĩa vụ hợp tác hoặc điều phối với bên cung ứng dịch vụ. Khách hàng phải hợp
tác trong tất cả những vấn đề cần thiết khác để bên cung ứng có thể cung ứng dịch
vụ một cách thích hợp. Trường hợp một dịch vụ do nhiều bên cung ứng dịch vụ cùng
tiến hành hoặc phối hợp với bên cung ứng dịch vụ khác, khách hàng có nghĩa vụ điều
phối hoạt động của các bên cung ứng dịch vụ để không gây cản trở đến công việc của
bất kỳ bên cung ứng dịch vụ nào.
TÓM TẮT
Hợp đồng kinh doanh thương mại là một chế định quan trọng của luật kinh doanh,
bao gồm hệ thống các quy phạm pháp luật quy định về hình thức, nội dung của hợp
đồng; giao kết hợp đồng, thực hiện hợp đồng, các biện pháp bảo đảm thực hiện hợp
đồng và các chế tài áp dụng do vi phạm hợp đồng;
Hợp đồng với bản chất là một thỏa thuận giữa các chủ thể trong đời sống dân sự
nói chung và trong quan hệ kinh doanh thương mại nói riêng, do đó nội dung, hình
thức của hợp đồng do các bên thỏa thuận được pháp luật bảo hộ giá trị khi nó phù
hợp với các chuẩn mực do Nhà nước quy định thông qua pháp luật.
Pháp luật về hợp đồng trong kinh doanh thương mại có vai trò như là việc xác định
giới hạn của quyền tự do thỏa thuận của các bên trong quan hệ hợp đồng và với vai
trò như chuẩn mực xử sự mang tính bắt buộc chung trong quan hệ hợp đồng nếu như
các chủ thể trong quan hệ hợp đồng không đặt ra cách thức xử xự riêng trong chính
hợp đồng của họ.

1. Nêu khái niệm và đặc điểm của hợp đồng?
2. Trình bày các loại hợp đồng trong kinh doanh thương mại?
3. Phân tích cấu trúc của hợp đồng?
4. Phân tích nội dung của hợp đồng?
5. Trình bày các điều khoản cơ bản của một hợp đồng?
6. Phân tích các điều kiện có hiệu lực của hợp đồng?
7. Phân tích thời điểm có hiệu lực của hợp đồng?

8. Trình bày quy trình giao kết hợp đồng?
9. Trình bày các biện pháp bảo đảm thực hiện hợp đồng?
10. Phân tích các chế tài do vi phạm hợp đồng?
11. So sánh chế tài phạt hợp đồng với chế tài bồi thường hợp đồng?

Công ty TNHH sản xuất và thương mại Việt Đức (trụ sở chính tại thành phố Hà Nội)
có ngành nghề kinh doanh là: Mua bán hàng tư liệu sản xuất, hàng tư liệu tiêu dùng;
phụ tùng ô tô xe máy các loại; đại lý mua bán, lý gửi hàng hoá. Tổng công ty da giày
Việt Nam là một doanh nghiệp nhà nước có trụ sở chính tại Hà Nội. Chi nhánh của
Tổng công ty đặt tại thành phố Hồ Chí Minh. Ngành nghề kinh doanh của Tổng công
ty: sản xuất giày dép và các sản phẩm bằng da, giả da, nhựa, cao su; hàng dệt may;
hàng thủ công mỹ nghệ; sản phẩm công nghiệp và hàng tiêu dùng khác; nhập khẩu
máy móc, thiết bị, phụ tùng, phương tiện vận tải phục vụ sản xuất kinh doanh. Đầu
năm 2015, công ty Việt Đức (Bên mua) do ông Nguyễn Trọng Hiển – Giám đốc công
ty làm đại diện và Chi nhánh Tổng công ty da giày Việt Nam tại TP Hồ Chí Minh (Bên
bán) do bà Vũ Ngân Giang – Giám đốc chi nhánh làm đại diện (theo giấy uỷ quyền số
369/TCT-DGVN ngày 10/01/2015 của Tổng giám đốc Tổng công ty da giày Việt Nam)
ký kết hợp đồng mua bán số 001/LX. Hợp đồng có các nội dung sau đây:
- Bên bán bán cho bên mua một lô hàng gồm 20 loại phụ tùng của xe tải IFA – W50
(có phụ lục chi tiết kèm theo);
- Hàng mới 100%, được sản xuất công nghiệp tại Đức, hàng mới 100%.
- Giá cả từng loại phụ tùng được quy định chi tiết trong phụ lục kèm theo hợp đồng
và được tính theo giá đô-la Mỹ.
- Tổng giá trị hợp đồng là 300.000 đô-la Mỹ; hàng được phép giao nhiều đợt, trong
đó đợt giao hàng đầu tiên trị giá 100.000 đô-la Mỹ. Trong vòng 05 ngày kể từ
ngày ký hợp đồng, bên mua phải ứng trước 25.000 đô-la Mỹ. Số tiền hàng còn lại
phải thanh toán đầy đủ trong vòng 30 ngày, kể từ ngày giao hàng. Nếu vi phạm
nghĩa vụ thanh toán, bên mua phải chịu phạt 0,1% một ngày chậm thanh toán. 
- Địa điểm giao hàng là cảng Hải Phòng; khi hàng đến cảng Hải Phòng, bên bán làm
lệnh giao hàng cho bên mua kèm bộ chứng từ hoàn hảo để bên mua thanh toán
tiền và nhận hàng. Ngày giao hàng cụ thể sẽ được bên bán thông báo cho bên
mua trước 5 ngày, tính đến ngày giao hàng. 
- Bên nào vi phạm hợp đồng sẽ phải nộp khoản tiền phạt hợp đồng là 10% giá trị
hợp đồng; các bên không được viện dẫn bất kỳ lý do nào, kể cả lý do bất khả
kháng để miễn trách nhiệm tài sản. 
- Các tranh chấp phát sinh từ hợp đồng, nếu các bên không thương lượng, hoà giải
được với nhau sẽ được giải quyết tại TAND thành phố Hồ Chí Minh. 
Giải quyết các vấn đề sau đây:
1. Xác định chủ thể của hợp đồng?
2. Hợp đồng trên có đầy đủ các nội dung chủ yếu theo quy định của pháp luật
không? 
3. Hợp đồng có điều khoản nào trái với quy định pháp luật hiện hành không? Nếu có
hãy sửa lại cho đúng.
Ngày 20/4/2015, công ty Việt Đức đã chuyển số tiền 450 triệu đồng (tương đương
25.000 USD vào tài khoản của Chi nhánh). Ngày 29/5/2015, số phụ tùng của đợt giao
hàng đầu tiên theo sự thoả thuận của các bên đã về cảng Hải Phòng. Đại diện công ty
TNHH Việt Đức kiểm tra hàng và cho rằng hàng không đúng chất lượng và nguồn gốc
xuất xứ theo như đã thoả thuận tại hợp đồng. Các bên thống nhất mời giám định. Kết
luận giám định khẳng định trong số 20 loại phụ tùng chỉ có một loại phụ tùng là bi-tê-
côn (trị giá theo hợp đồng là 5.000 USD) là do Đức sản xuất và là hàng mới 100%;
còn các loại phụ tùng còn lại không do Đức sản xuất. Sau khi có kết luận giám định,
bên mua yêu cầu huỷ bỏ hợp đồng; buộc bên bán phải trả lại số tiền đã thanh toán
trước và bồi thường các thiệt hại phát sinh. Bên bán không chấp nhận và yêu cầu bên
mua phải nhận hàng.
Giải quyết các tình huống sau:
4. Bên mua có quyền đơn phương hủy bỏ hợp đồng trên hay không?
5. Trường hợp bên mua đơn phương hủy bỏ hợp đồng nói trên thì có thể yêu cầu bên
bán bồi thường các thiệt hại phát sinh hay không?
 Trong quá trình giải quyết sự vi phạm hợp đồng, bên bán có công văn cho bên
mua giải thích lý do giao hàng sai chất lượng xuất phát từ sự vi phạm hợp đồng ngoại
thương của bạn hàng nước ngoài là công ty AUTONIO và đề nghị giải quyết theo
hướng: chờ kết quả giám định của Vinacontrol; nếu hàng hoá được chứng minh là
hàng có xuất xứ từ Đức thì bên mua nhận hàng và thanh toán số tiền còn lại; trường
hợp hàng hoá được xác định không đúng như quy định của hợp đồng, bên mua và bên
bán sẽ phối hợp khiếu nại và làm thủ tục giao trả hành cho công ty AUTONIO. 
Giải quyết tình huống sau:
6. Nếu công ty AUTONIO vi phạm hợp đồng với bên bán thì đây có phải là căn cứ
miễn giảm trách nhiệm tài sản cho bên bán hay không? 
Do các bên không thống nhất được cách giải quyết, công ty TNHH Việt Đức muốn
kiện bên bán ra Toà án với các yêu cầu sau: Huỷ hợp đồng mua bán; buộc Tổng công
ty da giày Việt Nam hoàn trả số tiền đã thanh toán trước là 450 triệu đồng và số tiền
lãi trên số tiền đã thanh toán trước (tính theo lãi suất tiền gửi không kỳ hạn) là 20
triệu đồng. Phạt vi phạm hợp đồng bằng 10% giá trị hợp đồng là: 10% x 300.000
USD = 30.000 USD, tính tương đương tiền đồng Việt Nam; Bồi thường thiệt hại là
khoản lợi nhuận bị bỏ lỡ (có đầy đủ chứng cứ chứng minh) là 425 triệu đồng. Các chi
phí khác là 12 triệu đồng (chi phí luật sư 2 triệu đồng; chi phí vé máy bay đi lại, tiền
ăn ở trong quá trình đàm phán giải quyết tranh chấp là 10 triệu đồng).
Những yêu cầu nào của Việt Đức có thể được đáp ứng?
BÀI 9: PHÁP LUẬT VỀ GIẢI QUYẾT TRANH CHẤP TRONG KINH DOANH 217
BÀI 9: PHÁP LUẬT VỀ GIẢI QUYẾT TRANH

CHẤP TRONG KINH DOANH
- Khái niệm, đặc điểm của tranh chấp trong kinh doanh thương mại;
- Nhận biết được một số loại tranh chấp trong kinh doanh thương mại;
- Phân biệt được các phương thức giải quyết tranh chấp trong kinh doanh thương
mại;
- Lựa chọn được các phương thức giải quyết tranh chấp trong kinh doanh thương
mại phù hợp trong các tình huống tương ứng;
- Trình bày được quy trình giải quyết tranh chấp của Trọng tài thương mại;
- Trình bày được thẩm quyền của Tòa án nhân dân trong việc giải quyết các tranh
chấp về kinh doanh thương mại.
9.1 KHÁI NIỆM TRANH CHẤP TRONG KINH DOANH

TRONG THƯƠNG MẠI
Về mặt ngôn ngữ “tranh chấp” được hiểu là sự tranh giành một cái gì đó hay bất
đồng, mâu thuẫn một vấn đề gì đó giữa các bên. Các vấn đề tranh giành, bất đồng
mâu thuẫn chủ yếu là các quyền lợi, nghĩa vụ của các bên. Trong kinh doanh thương
mại quyền và nghĩa vụ của các bên mang tính đối ứng, khi quyền và nghĩa vụ đó bị
một trong các bên vi phạm thì có thể dẫn đến tranh chấp. Mặt khác, trong quá trình
kinh doanh, vì lợi ích của mình, giữa các chủ thể kinh doanh thường xảy ra những
mâu thuẫn, xung đột. Những mâu thuẫn, xung đột đó là những tranh chấp. Có thể
phân loại các tranh chấp này thành: tranh chấp về kinh doanh thương mại, tranh
chấp về dân sự, tranh chấp về lao động, tranh chấp về thương mại quốc tế... Mỗi loại
tranh chấp có tính chất, đặc điểm khác nhau và pháp luật quy định trình tự, thủ tục
giải quyết khác nhau. Trong số các tranh chấp trên, thì tranh chấp về kinh doanh
thương mại là tranh chấp cơ bản, điển hình trong quá trình tiến hành hoạt động kinh
218 BÀI 9: PHÁP LUẬT VỀ GIẢI QUYẾT TRANH CHẤP TRONG KINH DOANH
doanh. Cho nên, việc giải quyết nhanh chóng, kịp thời, có hiệu quả các tranh chấp
kinh doanh thương mại sẽ góp phần bảo đảm lợi ích của các bên tranh chấp, ổn định
các quan hệ kinh doanh trong nền kinh tế thị trường. Hơn nữa, việc giải quyết các
tranh chấp đó một cách nhanh chóng, kịp thời, có hiệu quả cũng nhằm xác lập môi
trường pháp lý lành mạnh, và bảo đảm yêu cầu của quản lý nhà nước về kinh tế.
9.2 NGUYÊN TẮC GIẢI QUYẾT TRANH CHẤP TRONG

KINH DOANH
Nhà kinh doanh luôn quan tâm đến hiệu quả của việc sử dụng vốn và thời gian
chính là thước đo hiệu quả đó, do vậy trong các tranh chấp về kinh doanh thương mại
các chủ thể đều mong muốn được giải quyết nhanh nhất, hiệu quả nhất và đơn giản
nhất tránh các ảnh hưởng tiêu cực tiếp theo đến hoạt động sản xuất kinh doanh như
mất quá nhiều thời gian, công sức để tham gia giải quyết, thông tin tranh chấp, bí
mật kinh doanh… bị tiết lộ ra bên ngoài và bị lợi dụng theo hướng tiêu cực. Ngoài ra,
các bên trong quan hệ tranh chấp luôn mong muốn phương thức giải quyết mà các
bên đều thỏa mãn lợi ích của nhau để giữ được hòa khí trong kinh doanh.
9.3 CÁC HÌNH THỨC GIẢI QUYẾT TRANH CHẤP TRONG

KINH DOANH
Xuất phát từ đặc điểm, tính chất của các tranh chấp kinh doanh thương mại, việc
giải quyết các tranh châp phát sinh được thực hiện theo nhiều phương thức khác
nhau. Theo Điều 317 Luật thương mại 2005, các tranh chấp trong thương mại được
giải quyết thông qua các hình thức: “1. Thương lượng giữa các bên; 2. Hoà giải giữa
các bên do một cơ quan, tổ chức hoặc cá nhân được các bên thỏa thuận chọn làm
trung gian hoà giải; 3. Giải quyết tại Trọng tài hoặc Toà án. Thủ tục giải quyết tranh
chấp trong thương mại tại Trọng tài, Toà án được tiến hành theo các thủ tục tố tụng
của Trọng tài, Toà án do pháp luật quy định”.
9.3.1 Thương lượng

Thương lượng hay khiếu nại là phương thức giải quyết tranh chấp trực tiếp giữa
các bên có liên quan bằng việc các bên trực tiếp thỏa thuận giữa bên vi phạm với bên
bị vi phạm nghĩa vụ của hợp đồng mà không có sự can thiệp của người thứ ba hay
phải thông qua thủ tục xét xử nào. Đây là phương thức được khuyến khích áp dụng,
bởi vì thực hiện nó rất đơn giản, không tốn kém và bảo đảm giữ vững được các quan
hệ kinh doanh lâu dài giữa các bên có tranh chấp, giữ được bí mật kinh doanh. Tuy
vậy, phương thức này sẽ thất bại nếu các bên không có thiện chí khi giải quyết tranh
chấp.
9.3.2 Hoà giải

Hoà giải trong giải quyết tranh chấp kinh doanh thương mại được hiểu là người thứ
ba không liên quan đến vụ tranh chấp đứng ra giúp các bên đàm phán, thương lượng
với nhau để họ cùng giải quyết tranh chấp.
9.3.3 Giải quyết tranh chấp thông qua trọng tài thương
mại
Trọng tài thương mại là quá trình giải quyết tranh do các bên tự nguyện lựa chọn,
trong đó bên thứ ba trung lập (trọng tài) sau khi nghe các bên trình bày sẽ ra một
quyết định có tính bắt buộc với các bên tranh chấp theo trình tự thủ tục tố tụng trọng
tài theo quy chế trọng tài có thẩm quyền giải quyết tranh chấp thương mại đó trên cơ
sở quy định của pháp luật về Trọng tài thương mại.
Trên thế giới, việc giải quyết tranh chấp theo thủ tục trọng tài là phương thức giải
quyết tranh chấp được các doanh nghiệp ưa chuộng, do thời gian tố tụng ngắn, chi
phí giải quyết tranh chấp thấp, bảo đảm bí mật kinh doanh của các bên tranh chấp,
giữ được mối quan hệ hợp tác lâu dài giữa các bên với nhau.
Về mặt pháp lý khái niệm Trọng tài thương mại được hiểu là phương thức giải
quyết tranh chấp do các bên thoả thuận và được tiến hành theo quy định của Luật
trọng tài thương mại75.
9.3.4 Giải quyết tranh chấp tại Toà án

Theo Điều 30 Bộ luật tố tụng dân sự 2015, Tòa án có thẩm quyền giải quyết tranh
theo vụ việc gồm các tranh chấp về kinh doanh thương mại. Điều kiện để tòa án giải
quyết các tranh chấp này là các bên tranh chấp phải là chủ thể (cá nhân, tổ chức) có
đăng ký kinh doanh và quan hệ đang tranh chấp có mục địch lợi nhuận. Cá nhân, tổ
chức có đăng ký kinh doanh là cá nhân, tổ chức đã được các cơ quan có thẩm quyền
75
Xem khoản 1 Điều 3 Luật trọng tài thương mại 2010.
đăng ký kinh doanh cấp giấy chứng nhận đăng ký kinh doanh theo quy định của pháp
luật. Mục đích lợi nhuận của cá nhân, tổ chức trong hoạt động kinh doanh, thương
mại là mong muôn của cá nhân, tổ chức đó thu được lợi nhuận mà không phân biệt có
thu được hay không thu được lợi nhuận từ hoạt động kinh doanh, thương mại đó. Do
đó, nếu không đáp ứng được hai điều kiện trên thì vụ tranh chấp sẽ không được Tòa
án giải quyết theo thủ tục giải quyết tranh chấp về kinh doanh thương mại mà có thể
quyết theo quan hệ tranh chấp khác tương ứng, ví dụ như dân sự, lao động…
Tranh chấp về quyền sở hữu trí tuệ, chuyển giao công nghệ giữa cá nhân, tổ chức
với nhau và đều có mục đích lợi nhuận. Đối với loại tranh chấp này Pháp luật không
quy định bắt buộc một trong các bên hoặc cả hai bên chủ thể phải có đăng ký kinh
doanh. Tuy nhiên, mục đích của quan hệ đang bị tranh chấp phải là mục đích vì lợi
nhuận.
Tranh chấp giữa công ty với các thành viên của công ty, giữa các thành viên của
công ty với nhau liên quan đến việc thành lập, hoạt động, giải thể, sáp nhập, hợp
nhất, chia, tách, chuyển đổi hình thức tổ chức của công ty.
9.4 GIẢI QUYẾT TRANH CHẤP THÔNG QUA THƯƠNG

LƯỢNG
Theo quy định của Luật thương mại, các tranh chấp về thương mại pháp luật bắt
buộc các bên phải tiến hành khiếu nại trước khi đem vụ việc ra giải quyết tại Tòa án
hoặc Trọng tài. Pháp luật tố tụng dân sự Việt Nam không quy định trực tiếp trường
hợp các bên không tiến hành khiếu nại và giải quyết khiếu nại với nhau thì Tòa án
không thụ lý đơn kiện về tranh chấp thương mại đó. Tuy nhiên, việc các bên bỏ qua
việc khiếu nại hoặc thời hạn khiếu nại đã hết thì Tòa án khi thụ lý hoặc khi xét xử sẽ
cho rằng bên bị vi phạm đã chấp nhận hành vi vi phạm của bên kia và đó là cơ sở để
Tòa án không thụ lý giải quyết vì không có tranh chấp hoặc việc thụ lý vẫn được tiến
hành do bên khởi kiện yêu cầu nhiều nội dung khởi kiện khác thì trong quá trình xét
xử Tòa án sẽ không chấp nhận yêu cầu liên quan đến nội dung tranh chấp mà bên
khởi kiện đã không khiếu nại trong thời hạn quy định.
Ngoài ý nghĩa pháp lý về việc làm cơ sở cho việc giải quyết tại tòa án thì phương
thức giải quyết tranh chấp bằng thương lượng - khiếu nại có một số ý nghĩa trong
kinh doanh thương mại đối với các bên như:
- Đây là phương thức giải quyết tranh chấp chính xác nhất, vì chỉ có những người liên
quan trực tiếp với nhau nên họ sẽ thấu hiểu nhau cũng như hiểu biết tính chất, mức
độ vi phạm trong hợp đồng;
- Là phương thức giải quyết nhanh nhất, tiết kiệm chi phí nhất, vì phương thức giải
quyết này không phải tuân theo một quy trình, thủ tục bắt buộc nào mà do các bên
tiến hành trực tiếp với nhau và không phải trả một khoản phí hay lệ phí nào;
- Thông qua việc giải quyết khiếu nại giúp bên hiểu rõ nhau hơn. Thông qua cách
thức giải quyết tranh chấp, tính thiện chí, trung thực của bên bị khiếu nại sẽ tạo
cho họ có uy tín cao đối với bạn hàng. Điều này đặc biệt quan trọng trong thương
mại, vì ngoài sự chặt chẽ về mặt pháp lý thì các thương nhân thiết lập quan hệ với
nhau đều đề cao giá trị uy tín của đối tác.
- Giải quyết tranh chấp thông qua thương lượng sẽ giúp các bên bảo vệ được bí mật
kinh doanh của mình, trong đó có cả bí mật về tranh chấp giữa các bên trước các
đối thủ cạnh tranh có thể sử dụng các thông tin này để gây bất lợi cho các bên.
- Điểm hạn chế của phương thức này đó là kết quả giải quyết không được bảo đảm
thi hành bằng cưỡng chế nhà nước, do đó nếu bên phải thi hành không có thiện chí
thì quá trình thương lượng sẽ trở nên vô nghĩa, thậm chí bên vi phạm còn lợi dụng
quá trình thương lượng để kéo dài thời gian thực hiện nghĩa vụ, làm mất thời hiệu
khởi kiện…
Để tiến hành phương thức giải quyết tranh chấp thương mại bằng thương lượng,
bên khiếu nại cần phải nắm rõ các nội dung sau:
Xác định rõ bên bị khiếu nại, đây là điều rất quan trọng vì trong kinh doanh
thương mại để thực hiện các giao dịch có thể có sự tham gia của rất nhiều chủ thể. Ví
dụ, trong quan hệ hợp đồng mua bán có thể có các chủ thể như bên bán, bên mua,
đại lý môi giới, ủy thác, người vận chuyển, bảo hiểm…
Xác định căn cứ khiếu nại, căn cứ khiếu nại là hợp đồng hoặc các chứng cứ thể
hiện các thỏa thuận liên quan, các chứng từ giao dịch như biên bản giao hàng, hóa
đơn thương mại, chứng từ giám định, mẫu hàng hóa đối chứng…
Xác định văn bản pháp luật áp dụng, trong kinh doanh thương mại nguồn luật áp
dụng rất đa dạng, phức tạp xuất phát từ tính đa dạng của các quan hệ kinh doanh
thương mại bị tranh chấp.
Xem xét thời hạn khiếu nại, thời hạn khiếu nại có thể do các bên quy định trong
hợp đồng hoặc do pháp luật liên quan quy định. Trường hợp thời hạn khiếu nại không
được quy định trong hợp đồng thì bên khiếu nại cần nắm rõ quy định về thời hạn
khiếu nại của pháp luật liên quan.
Chuẩn bị hồ sơ khiếu nại, để chuẩn bị một bộ hồ sơ khiếu nại đầy đủ, chặt chẽ thì
người khiếu nại phải có đơn khiếu nại trình bày rõ nội dung khiếu nại, kèm theo đơn
là hợp đồng hoặc các giấy tờ, chứng từ tương đương, các chứng cứ liên quan đến nội
dung khiếu nại. Ngoài ra, để giải quyết tranh chấp nhanh chóng và thuận tiện, bên
khiếu nại cần đưa ra các cách thức giải quyết tối ưu cho bên kia lựa chọn.
9.5 GIẢI QUYẾT TRANH CHẤP THÔNG QUA HOÀ GIẢI

Người làm công tác trung gian là người ở giữa, đóng vai trò chuyển tải và truyền
đạt ý kiến của các bên tranh chấp cho nhau, giúp họ nắm được ý kiến, quan điểm của
phía bên kia hoặc người trung gian cũng có thể đưa ra ý kiến của mình – “ý kiến
chuyên gia” nếu được các bên tham vấn để cùng nhau giải quyết tranh chấp một cách
thân thiện. Trong thực tiễn giải quyết tranh chấp, tồn tại hai hình thức trung gian đó
là trung gian vụ việc và trung gian quy chế.
Trung gian theo vụ việc là phương thức được tiến hành sau khi vụ việc tranh chấp
được phát sinh, việc tổ chức và giám sát trung gian là do các bên thỏa thuận và quy
định không tuân theo và chịu sự giám sát của tổ chức nào.
Trung gian quy chế là phương thức giải quyết tranh chấp mà theo đó một tổ chức
trung gian thực hiện chức năng trung gian tuân theo quy chế của tổ chức trung gian
đó ban hành. Ví dụ quy tắc trung gian của Tổ chức sở hữu trí tuệ thế giới – WIPO.
Về đặc điểm pháp lý của phương thức trung gian so với phương thức thương lượng
thì chúng có những ưu và nhược điểm tương tự. Tuy nhiên, phương pháp trung gian
có sự xuất hiện của người thứ ba, do đó tính bảo mật thông tin cũng như phát sinh
một số thù lao cho người trung gian phải được đặt ra nhưng bù lại các bên sẽ được
tham vấn “ý kiến chuyên gia” trong những vụ tranh chấp mà đặc tính kỹ thuật trong
nội dung tranh chấp rất khó hiểu cần phải tham khảo ý kiến của người có chuyên môn
cao.
Hòa giải giữa các bên do một cơ quan, tổ chức hoặc cá nhân được các bên thỏa
thuận chọn làm trung gian hòa giải Hoà giải là phương thức giải quyết tranh chấp kinh
doanh với sự hiện diện của người thứ ba với tư cách là trung gian, để giúp các bên
thoả thuận. Nhờ có uy tín của người trung gian mà các bên tranh chấp có thể dung
hoà được lợi ích và thực hiện được hoà giải. Hoà giải có ưu điểm là giải quyết các
tranh chấp một cách êm thấm, không tốn kém mà vẫn giữ được hoà khí và mối quan
hệ kinh doanh giừa các bên, phương pháp này cũng nên được khuyến khích áp dụng.
Hơn nữa, đối với việc giải quyết tranh chấp theo thủ tục Trọng tài hoặc Toà án thì hoà
giải là một thủ tục bắt buộc, Trọng tài hoặc Toà án chỉ xét xử nếu đã tiến hành hoà
giải mà không thành. Trong trường hợp đó, người đứng ra hoà giải trong trọng tài là
trọng tài viên, trong toà án là thẩm phán.
Thông thường các tranh chấp không liên quan nhiều đến yếu tố kỹ thuật thì các
bên thường sử dụng phương thức giải quyết tranh chấp bằng hòa giải.
Hòa giải viên chỉ được đưa ra các lời khuyên cho các bên mà không có thẩm quyền
đưa ra các phán quyết ràng buộc các bên. Về mặt pháp lý, kết quả hòa giải không
được bảo đảm thực hiện bằng cưỡng chế Nhà nước, trừ hòa giải trong tố tụng.
Cũng như phương thức trung gian, phương thức hòa giải có người thứ ba xuất
hiện, tuy nhiên người thứ ba trong phương thức trung gian đề cao yếu tố “chuyên gia”
và người thứ ba nay chủ yếu là cung cấp các thông tin cho các bên để giúp các bên
giải quyết tranh chấp, người thứ ba không được đề cao vai trò đưa ra các lời khuyên
mang tính hòa giải. Trong khi đó, người thứ ba trong phương thức hòa giải có vai trò
quan trọng trong việc đưa ra các lời khuyên mang tính giải pháp cho các bên mang
tính hòa giải trong các vụ việc mà tính kỹ thuật ít được đề cao.
Điều kiện để vụ tranh chấp được giải quyết bằng phương thức hòa giải là phải được
các bên thỏa thuận trong hợp đồng hoặc trong một văn bản khác hoặc theo quy định
của pháp luật.
TÓM TẮT
Theo Điều 317 Luật thương mại 2005, các tranh chấp trong thương mại được giải
quyết thông qua các hình thức:
1. Thương lượng giữa các bên;
2. Hoà giải giữa các bên do một cơ quan, tổ chức hoặc cá nhân được các bên thỏa
thuận chọn làm trung gian hoà giải;
3. Giải quyết tại Trọng tài hoặc Toà án. Thủ tục giải quyết tranh chấp trong thương
mại tại Trọng tài, Toà án được tiến hành theo các thủ tục tố tụng của Trọng tài, Toà
án do pháp luật quy định.
BÀI 10: GIẢI QUYẾT TRANH CHẤP KINH DOANH BẰNG TRỌNG TÀI THƯƠNG MẠI 225
BÀI 10: GIẢI QUYẾT TRANH CHẤP

KINH DOANH BẰNG TRỌNG
TÀI THƯƠNG MẠI
- Khái niệm, đặc điểm của tranh chấp trong kinh doanh thương mại;
- Nhận biết được một số loại tranh chấp trong kinh doanh thương mại;
- Phân biệt được các phương thức giải quyết tranh chấp trong kinh doanh thương
mại;
- Lựa chọn được các phương thức giải quyết tranh chấp trong kinh doanh thương
mại phù hợp trong các tình huống tương ứng;
- Trình bày được quy trình giải quyết tranh chấp của Trọng tài thương mại;
- Trình bày được thẩm quyền của Tòa án nhân dân trong việc giải quyết các tranh
chấp về kinh doanh thương mại.
10.1 KHÁI NIỆM, ĐẶC ĐIỂM TRỌNG TÀI THƯƠNG MẠI
10.1.1 Khái niệm

Trọng tài thương mại là một hình thức giải quyết tranh chấp do các bên tự nguyện
lựa chọn, trong đó bên thứ ba trung lập (trọng tài) có thẩm quyền giải quyết tranh
chấp theo trình tự thủ tục tố tụng trọng tài trên cơ sở quy định của pháp luật về
Trọng tài thương mại.
Trên thế giới, trọng tài là phương thức giải quyết tranh chấp được các doanh
nghiệp ưa chuộng, do thời gian tố tụng ngắn, chi phí giải quyết tranh chấp thấp, bảo
đảm bí mật kinh doanh của các bên tranh chấp, giữ được mối quan hệ hợp tác lâu dài
giữa các bên với nhau.
226 BÀI 10: GIẢI QUYẾT TRANH CHẤP KINH DOANH BẰNG TRỌNG TÀI THƯƠNG MẠI
Về mặt pháp lý khái niệm Trọng tài thương mại được hiểu là phương thức giải
quyết tranh chấp do các bên thoả thuận và được tiến hành theo quy định của Luật
trọng tài thương mại.

10.1.2.1 Trọng tài thương mại là tổ chức phi chính phủ, không
phải là cơ quan nhà nước.
Xuất phát từ đặc điểm này nên trọng tài thương mại không có thẩm quyền đương
nhiên như Tòa án trong việc giải quyết tranh chấp thương mại. Trọng tài chỉ có thẩm
quyền khi các bên trao quyền giải quyết tranh chấp thông qua một thỏa thuận trọng
tài, thể hiện dưới hình thức văn bản hoặc bằng một điều khoản riêng trong hợp đồng.
Trên nhiều lĩnh vực, Trọng tài được Nhà nước hỗ trợ và chịu sự quản lý của Nhà nước.
Nhà nước tạo ra khuôn khổ pháp lý cho việc hình thành và hoạt động của tổ chức
Trọng tài cũng như bảo đảm về mặt cưỡng chế Nhà nước trong việc thi hành các phán
quyết của Trọng tài. Nhà nước thông qua cơ quan Tòa án hỗ trợ, giám sát hoạt động
của Trọng tài thương mại dưới các hình thức như: Toà án giúp các bên lựa chọn Trọng
tài viên; Toà án ra quyết định áp dụng các biện pháp khẩn cấp tạm thời nhằm tạo
điều kiện thuận lợi cho trọng tài trong việc giải quyết tranh chấp, bởi trọng tài không
có các quyền này. Toà án còn giúp trọng tài ra quyết định cấm chuyển dịch tài sản,
phong toả tài khoản tại ngân hàng, thu giữ tài liệu...; Toà án có quyền xem xét lại các
quyết định của Hội đồng trọng tài về tính hợp pháp của thoả thuận trọng tài. Nhà
nước còn thông qua cơ quan Thi hành án dân sự bảo đảm thi hành các quyết định của
Trọng tài trong trường hợp quyết định đó không được tự nguyện thi hành.
10.1.2.2 Thoả thuận trọng tài là điều kiện cơ bản để đem tranh
chấp ra giải quyết tại Trọng tài thương mại
Đặc trưng này có cơ sở từ việc Trọng tài thương mại không phải là một cơ quan
Nhà nước và không mang quyền lực Nhà nước để giải quyết các tranh chấp, mâu
thuẩn trong xã hội. Thẩm quyền giải quyết tranh chấp của Trọng tài là do các bên
trong tranh chấp giao cho thông qua thỏa thuận lựa chọn Trọng tài.
10.2 CÁC HÌNH THỨC TRỌNG TÀI
Trọng tài thương mại ở nước ta có lịch sử hình thành và phát triển phụ thuộc vào
đặc điểm phát triển kinh tế - xã hội của đất nước trong từng thời kì. Trong giai đoạn
phát triển kinh tế kế hoạch hóa tập trung thì các chủ thể kinh doanh trong giai đoạn
này là các doanh nghiệp nhà nước, hợp tác xã tập thể. Do đó, trong giai đoạn này tồn
tại Trọng tài kinh tế với tư cách là một cơ quan nhà nước có chức năng giải quyết các
tranh chấp về hợp đồng kinh tế giữa các thủ thể kinh doanh nói trên. Trọng tài kinh tế
tồn tại đến năm 1994 thì chấm dứt vai trò của nó. Trong giai đoạn trước năm 1994,
ngoài Trọng tài kinh tế còn tồn tại hai tổ chức trọng tài khác là Hội đồng trọng tài
ngoại thương (thành lập ngày 30/4/1963) và Hội đồng trọng tài hàng hải (thành lập
ngày 05/10/1964) bên cạnh Phòng Thương mại và Công nghiệp Việt Nam có chức
năng giải quyết các tranh chấp thương mại và hàng hải có yếu tố nước ngoài. Ngày
28/4/1993 Thủ tướng Chính phủ ban hành Quyết định số 204/TTg thành lập Trung
tâm trọng tài quốc tế Việt Nam (VIAC) trên cơ sở hợp nhất Hội đồng trọng tài ngoại
thương và Hội đồng trọng tài hàng hải.
Ngày 05/9/1994 Chính phủ ban hành Nghị định 116/CP về tổ chức và hoạt động
của trọng tài kinh tế, trong đó tại Điều 1 đã xác định Trọng tài kinh tế là một tổ chức
xã hội nghề nghiệp (trọng tài phi Chính phủ), chấm dứt vai trò của Trọng tài kinh tế
là một cơ quan nhà nước (trọng tài Chính phủ). Trọng tài kinh kinh tế cùng với hệ
thống Tòa án nhân dân thực hiện chức năng giải quyết các tranh chấp kinh tế. Tuy
nhiên, Quyết định của Trọng tài kinh tế không mang giá trị bắt buộc khi một trong
các bên không chấp hành thì đưa vụ việc ra Tòa án giải quyết (Điều 31 Nghị định
116) đã làm hạn chế vai trò của Trọng tài kinh tế.
Ngày 25/02/2003 Ủy ban Thường vụ Quốc hội ban hành Pháp lệnh trọng tài
thương mại, Pháp lệnh này thay thế các văn bản trước đây về Trọng tài thương mại
và Trọng tài kinh tế. Từ ngày 01/7/2003 (ngày Pháp lệnh có hiệu lực) ở nước ta chỉ
tồn tại hình thức trọng tài thương mại thay thế Trọng tài kinh tế và thừa nhận Trọng
tài thương mại hoạt động theo hai hình thức đó là trọng tài quy chế và trọng tài theo
vụ việc. Ngày 17/6/2010 Quốc hội ban hành Luật trọng tài thương mại (có hiệu lực thi
hành ngày 01/01/2011) thay thế Pháp lệnh trọng tài thương mại 2003. Luật trọng tài
thương mại có một số thay đổi bổ sung các quy định trong Pháp lệnh trọng tài 2003
trên cơ sở tiếp thu các quy định của pháp luật về trọng tài thương mại trên thế giới
trong điều kiện hội nhập khi Việt Nam đã chính thức gia nhập Tổ chức Thương mại thế
giới – WTO.
Hiện nay các tổ chức trọng tài được tổ chức dưới hai hình thức chủ yếu là Trung
tâm trọng tài hoặc Toà án trọng tài, ví dụ Tòa án trọng tài thương mại quốc tế (bên
cạnh Phòng thương mại quốc tế - ICC), Trung tâm trọng tài quốc tế Việt Nam – VIAC
(bên cạnh phòng Thương mại và Công nghiệp Việt Nam – VICC) và trung tâm trọng
tài được thành lập theo Luật Doanh nghiệp hoặc Hiệp hội có đăng ký với Nhà nước.
Căn cứ vào hình thức tổ chức, trọng tài thương mại được chia thành trọng tài vụ
việc và trọng tài quy chế.
10.2.1 Trọng tài quy chế

Trọng tài quy chế là hình thức giải quyết tranh chấp tại một Trung tâm trọng tài
theo quy định của Luật trọng tài thương mại và quy tắc tố tụng của Trung tâm trọng
tài đó.
10.2.2 Trọng tài vụ việc

Trọng tài theo vụ việc là hình thức giải quyết tranh chấp theo quy định của Luật
trọng tài thương mại và trình tự, thủ tục do các bên thoả thuận. Đây là hình thức
trọng tài do các bên thành lập, quá trình giải quyết tranh chấp do chính các bên tự
giám sát, nguyên tắc giải quyết, quy tắc tố tụng, luật áp dụng để giải quyết tranh
chấp do các bên tranh chấp thỏa thuận lựa chọn. Trong trường hợp các bên không lựa
chọn quy tắc tố tụng trọng tài thì Hội đồng trọng tài do các bên thành lập sẽ quyết
định chọn luật áp dụng. Đây là hình thức trọng tài mềm dẻo, linh hoạt và đề cao tính
tự quyết định của các bên tranh chấp.
10.3 THẨM QUYỀN GIẢI QUYẾT TRANH CHẤP CỦA

TRỌNG TÀI
10.3.1 Căn cứ xác lập thẩm quyền của trọng tài

Theo quy định tại Điều 2 Luật trọng tài thương mại 2010, Trọng tài thương mại có
thẩm quyền giải quyết các tranh chấp sau:
1. Tranh chấp giữa các bên phát sinh từ hoạt động thương mại;
2. Tranh chấp phát sinh giữa các bên trong đó ít nhất một bên có hoạt động
thương mại;
3. Tranh chấp khác giữa các bên mà pháp luật quy định được giải quyết bằng
Trọng tài.
Như vậy, Trọng tài thương mại không chỉ có thẩm quyền giải quyết các tranh chấp
phát sinh trong hoạt động thương mại giữa các chủ thể kinh doanh thương mại có
đăng ký kinh doanh (giữa các bên là thương nhân) mà còn có thẩm quyền giải quyết
tranh chấp thương mại giữa các bên mà trong đó chỉ cần một bên là thương nhân.
Ngoài ra, thẩm quyền của Trọng tài thương mại còn được xác lập trong một số lĩnh
vực không phải là lĩnh vực kinh doanh thương mại nhưng pháp luật điều chỉnh trong
lĩnh vực đó quy định được giải quyết thông qua trọng tài thương mại.
Các bên trong tranh chấp kinh doanh thương mại có quyền thỏa thuận lựa chọn
hình thức Trọng tài phù hợp để giải quyết tranh chấp của mình, trong đó trọng tài
thương mại Việt Nam hay Trọng tài thương mại nước ngoài đều có thẩm quyền giải
quyết tranh chấp thương mại trên lãnh thổ Việt Nam. Tuy nhiên, các bên tranh chấp
cần phải lưu ý về hiệu lực của phán quyết trọng tài trong hai hình thức này. Phán
quyết của trọng tài thương mại Việt Nam có hiệu lực trực tiếp, được cơ quan Thi hành
án dân sự tổ chức thi hành mà không phải thông qua thủ tục công nhận nào, trong
khi đó, phán quyết của Trọng tài nước ngoài để được thi hành trên lãnh thổ Việt Nam
cần phải thông qua thủ tục công nhận và cho thi hành bởi một Tòa án có thẩm quền
của Việt Nam.
10.3.2 Điều kiện hiệu lực của thoả thuận trọng tài
Điều kiện quan trọng quyết định thẩm quyền giải quyết tranh chấp bằng trọng tài
thương mại đó là thỏa thuận trọng tài. Trọng tài thương mại là một thiết chế tài phán
tư, do đó nó phải được trao quyền giải quyết bởi chính các chủ thể trong quan hệ
tranh chấp thông qua một thỏa thuận Trọng tài.
Thoả thuận trọng tài là thoả thuận giữa các bên về việc giải quyết bằng Trọng tài
đối với những tranh chấp có thể phát sinh hoặc đã phát sinh. Như vậy, thỏa thuận
trọng tài có thể được lập trước hoặc sau khi xảy ra tranh chấp. Trường hợp một bên
tham gia thoả thuận trọng tài là cá nhân chết hoặc mất năng lực hành vi, thoả thuận
trọng tài vẫn có hiệu lực đối với người thừa kế hoặc người đại diện theo pháp luật của
người đó, trừ trường hợp các bên có thoả thuận khác. Trường hợp một bên tham gia
thỏa thuận trọng tài là tổ chức phải chấm dứt hoạt động, bị phá sản, giải thể, hợp
nhất, sáp nhập, chia, tách hoặc chuyển đổi hình thức tổ chức, thỏa thuận trọng tài
vẫn có hiệu lực đối với tổ chức tiếp nhận quyền và nghĩa vụ của tổ chức đó, trừ
trường hợp các bên có thoả thuận khác.
Pháp luật Việt Nam hiện hành quy định hình thức của thỏa thuận trọng tài có thể
được xác lập dưới hình thức điều khoản trọng tài trong hợp đồng hoặc dưới hình thức
thỏa thuận riêng. Ví dụ, mẫu hướng dẫn cách xác lập thỏa thuận trọng tài theo Quyết
định số: 117A/VIAC ngày 14 tháng 3 năm 2014 của Trung tâm trọng tài quốc tế Việt
Nam (VIAC) “Mọi tranh chấp phát sinh từ hoặc liên quan đến hợp đồng này sẽ được
giải quyết bằng trọng tài tại Trung tâm Trọng tài Quốc tế Việt Nam (VIAC) theo Quy
tắc tố tụng trọng tài của Trung tâm này” hoặc, “Mọi tranh chấp phát sinh từ hoặc liên
quan đến hợp đồng này sẽ được giải quyết bằng trọng tài tại Trung tâm Trọng tài
Quốc tế Việt Nam bên cạnh Phòng Thương mại và Công nghiệp Việt Nam (VIAC) theo
Quy tắc tố tụng trọng tài của Trung tâm này”.
Theo quy định tại Điều 18 Luật trọng tài thương mại 2010 thì thoả thuận trọng tài
phải được xác lập dưới dạng văn bản. Các hình thức thỏa thuận sau đây cũng được coi
là xác lập dưới dạng văn bản:
- Thoả thuận được xác lập qua trao đổi giữa các bên bằng telegram, fax, telex, thư
điện tử và các hình thức khác theo quy định của pháp luật;
- Thỏa thuận được xác lập thông qua trao đổi thông tin bằng văn bản giữa các bên;
- Thỏa thuận được luật sư, công chứng viên hoặc tổ chức có thẩm quyền ghi chép lại
bằng văn bản theo yêu cầu của các bên;
- Trong giao dịch các bên có dẫn chiếu đến một văn bản có thể hiện thỏa thuận
trọng tài như hợp đồng, chứng từ, điều lệ công ty và những tài liệu tương tự khác;
- Qua trao đổi về đơn kiện và bản tự bảo vệ mà trong đó thể hiện sự tồn tại của
thoả thuận do một bên đưa ra và bên kia không phủ nhận.
10.3.3 Thoả thuận trọng tài vô hiệu
Nếu các bên có thỏa thuận trọng tài nhưng thỏa thuận này không bảo đảm các
điều kiện có hiệu lực theo quy định của pháp luật thì thỏa thuận trọng tài bị vô hiệu,
đó là các trường hợp:
Tranh chấp phát sinh trong các lĩnh vực không thuộc thẩm quyền của Trọng tài.
Thẩm quyền của trọng tài được quy định tại Điều 2 của Luật trọng tài thương mại,
nếu các tranh chấp không phát sinh từ hoạt động thương mại hoặc tranh chấp đó
pháp luật chuyên ngành không quy định được giải quyết tại Trọng tài thương mại thì
dù các bên có thỏa thuận đưa vụ việc ra giải quyết tranh chấp tại Trọng tài thương
mại thì thỏa thuận đó không có hiệu lực pháp luật. Ví dụ các tranh chấp về lao động,
hôn nhân gia đình, tranh chấp đất đai…
Người xác lập thoả thuận trọng tài không có thẩm quyền theo quy định của pháp
luật. Người có thẩm quyền xác lập thỏa thuận trọng tài nếu là cá nhân thì chính cá
nhân xác lập quan hệ bị tranh chấp hoặc người được người này ủy quyền xác lập thỏa
thuận trọng tài, nếu là pháp nhân thì người xác lập thỏa thuận trọng tài phải là người
đại diện theo pháp luật của pháp nhân đó hoặc người được người đại diện theo pháp
luật ủy quyền. Ví dụ trong công ty TNHH thì người đại diện theo pháp luật là Giám đốc
công ty (trừ trường hợp Điều lệ công ty quy định người khác là người đại diện theo
pháp luật của công ty) có thẩm quyền xác lập thỏa thuận trọng tài. Trường hợp Giám
đốc công ty không trực tiếp xác lập thỏa thuận trọng tài thì có thể ủy quyền cho cấp
phó của mình, các trưởng Phòng, Ban nghiệp vụ hoặc một người khác xác lập thỏa
thuận trọng tài.
Người xác lập thoả thuận trọng tài không có năng lực hành vi dân sự theo quy định
của Bộ luật dân sự. Theo quy định tại khoản 2 Điều 18 Luật Doanh nghiệp 2014 thì
những người chưa thành niên; người bị hạn chế năng lực hành vi dân sự hoặc bị mất
năng lực hành vi dân sự đều không thuộc diện những người không có quyền thành
lập, góp vốn, mua cổ phần và quản lý doanh nghiệp, do đó những người này không
thể trở thành chủ thể kinh doanh và sẽ không thể xác lập thỏa thuận trọng tài. Vì
vậy, thỏa thuận trọng tài vô hiệu do người xác lập không có năng lực hành vi dân sự
được hiểu là thỏa thuận trọng tài do người không có năng lực hành vi dân sự, người
có năng lực hành vi dân sự chưa đầy đủ, người mất năng lực hành vi dân sự và người
bị hạn chế năng lực hành vi dân sự.
Hình thức của thoả thuận trọng tài không phù hợp với quy định của pháp luật.
Hình thức của thỏa thuận trọng tài phải được lập bằng văn bản hoặc hình thức tương
đương. Tuy nhiên, cần lưu ý tính độc lập của thỏa thuận trọng tài, do đó thoả thuận
trọng tài hoàn toàn độc lập với hợp đồng. Việc thay đổi, gia hạn, hủy bỏ hợp đồng,
hợp đồng vô hiệu hoặc không thể thực hiện được không làm mất hiệu lực của thoả
thuận trọng tài.
Một trong các bên bị lừa dối, đe doạ, cưỡng ép trong quá trình xác lập thoả thuận
trọng tài và có yêu cầu tuyên bố thoả thuận trọng tài đó là vô hiệu. Thỏa thuận trọng
tài là một loại giao dịch dân sự. Theo quy định giao dịch dân sự sẽ bị vô hiệu nếu một
bên trong giao dịch đó bị lừa dối, đe dọa, cưỡng ép. Lừa dối trong giao dịch dân sự là
hành vi cố ý của một bên hoặc của người thứ ba là cho bên kia hiểu sai lệch về chủ
thể, tính chất của đối tượng hoặc nội dung của giao dịch dân sự nên đã xác lập giao
dịch đó. Đe dọa, cưỡng ép trong giao dịch dân sự là hành vi cố ý của một bên hoặc
của bên thứ ba làm cho bên kia buộc phải thực hiện giao dịch nhằm tránh những thiệt
hại về tính mạng, sức khỏe, danh dự, uy tín, nhân phẩm, tài sản của mình hoặc của
cha, mẹ, vợ, chồng, con của mình. Tuy nhiên, bên bị lừa dối, đe doa cần lưu ý giao
dịch dân sự đó không mặc nhiên bị coi là vô hiệu, do đó bên bị lừa dối, bị đe dọa,
cưỡng ép phải yêu cầu Tòa án tuyên bố giao dịch đó vô hiệu và phải chứng minh
trước tòa án về các dấu hiệu về bị lừa dối, đe dọa, cưỡng ép. Thời hạn yêu cầu Tòa án
tuyên bố giao dịch vô hiệu là hai năm kể từ ngày giao dịch dân sự được xác lập.
Thỏa thuận trọng tài vi phạm điều cấm của pháp luật. Điều cấm của pháp luật là
những quy định của pháp luật không cho phép chủ thể thực hiện những hành vi nhất
định, trong trường hợp này nếu trong một số tranh chấp mà pháp luật quy định
không cho phép thỏa thuận trọng tài thì thỏa thuận trọng tài đó sẽ bị vô hiệu.
10.4 NGUYÊN TẮC GIẢI QUYẾT TRANH CHẤP BẰNG

TRỌNG TÀI
Pháp luật về trọng tài quy định một số nguyên tắc là cơ sở nền tảng chủ đạo, chỉ
đạo xuyên suốt quá trình giải quyết tranh chấp như:
Nguyên tắc thứ nhất, Trọng tài viên phải tôn trọng thoả thuận của các bên nếu
thỏa thuận đó không vi phạm điều cấm và trái đạo đức xã hội. Đây là nguyên tắc tôn
trọng tối đa quyền tự định đoạt của các bên trong giải quyết tranh chấp kinh doanh
thương mại, các bên được quyền thỏa thuận về mức độ các yêu cầu, từ bỏ yêu cầu…
Tuy nhiên, sự tự do thỏa thuận đó không được thực hiện nhằm lẩn trốn một nghĩa vụ
pháp lý khác do pháp luật quy định hoặc trong trường hợp cụ thể đó pháp luật không
cho phép các bên thỏa thuận hoặc việc thỏa thuận tuy không trái pháp luật nhưng các
bên biết rõ việc vi phạm đó đã xâm phạm đến các chuẩn mực chung của đạo đức xã
hội.
Nguyên tắc thứ hai, Trọng tài viên phải độc lập, khách quan, vô tư và tuân theo
quy định của pháp luật. Nội dung nguyên tắc này yêu cầu khi giải quyết tranh chấp
trọng tài viên phải chủ động từ chối giải quyết nếu thấy rằng mình không bảo đảm
tính độc lập, khách quan và vô tư; các bên tranh chấp có quyền yêu cầu thay đổi
Trọng tài viên khi có căn cứ cho rằng Trọng tài viên đó không khách quan, vô tư trước
và trong quá trình giải quyết. Ngay cả sau khi đã giải quyết xong vụ tranh chấp các
bên cũng có quyền yêu cầu Tòa án hủy quyết định trọng tài nếu có chứng cứ Trọng
tài viên nhận tiền, tài sản hoặc lợi ích vật chất khác của một bên tranh chấp làm ảnh
hưởng đến tính khách quan, công bằng của phán quyết trọng tài; Nội dung của
nguyên tắc này yêu cầu Trọng tài viên khi giải quyết phải lấy pháp luật và xem pháp
luật là thượng tôn, chỉ tuân theo quy định của pháp luật mà không chấp nhận bất cứ
sự chỉ đạo, tác động của bất cứ cá nhân, tổ chức nào.
Nguyên tắc thứ ba, các bên tranh chấp đều bình đẳng về quyền và nghĩa vụ. Hội
đồng trọng tài có trách nhiệm tạo điều kiện để họ thực hiện các quyền và nghĩa vụ
của mình. Nội dung của nguyên tắc này bảo đảm các quyền và nghĩa vụ pháp của các
bên trong qua trình giải quyết tranh chấp, không phân biệt địa vị pháp lý, thành phần
kinh tế, quy mô, năng lực cũng như các yếu tố khác của các bên tranh chấp. Hội đồng
trọng tài phải có trách nhiệm bảo đảm sự bình đẳng này như không cản trở, hạn chế
quyền của các bên, giải thích quyền và nghĩa vụ của các bên trong quá trình giải
quyết tranh chấp…
Nguyên tắc thứ tư, giải quyết tranh chấp bằng Trọng tài được tiến hành không
công khai, trừ trường hợp các bên có thỏa thuận khác. Giải quyết tranh chấp kinh
doanh thương mại thông qua Trọng tài là hình thức tài phán tư, do đó việc giải quyết
này không đặt ra yêu cầu nhằm tuyên truyền, giải thích pháp luật như việc giải quyết
tranh chấp tại hệ thống Tòa án. Nguyên tắc xét xử không công khai bảo đảm cho các
bí mật kinh doanh cũng như các bí mật khác của các bên tranh chấp không bị tiết lộ
gây ảnh hưởng đến hoạt động sản xuất kinh doanh.
Nguyên tắc thứ năm, phán quyết trọng tài là chung thẩm. Chung thẩm có nghĩa là
phán quyết của trọng tài chỉ giải quyết một lần, không bị xét xử lại bởi một cấp xét
xử nào. Tòa án chỉ nhân danh Nhà nước ra quyết định huỷ phán quyết của Trọng tài
khi có căn cứ chứng minh phán quyết đó vi phạm pháp luật.
10.5 TỐ TỤNG TRỌNG TÀI

Về trình tự thủ tục giải quyết tranh chấp kinh doanh thương mại tại Trọng tài được
thực hiện thông qua các bước sau:
Bước 1: Khởi kiện. Quá trình này bắt đầu bằng việc nguyên đơn nộp đơn yêu cầu
giải quyết tranh chấp tại Trung tâm trọng tài hoặc nộp trực tiếp cho bị đơn tùy theo
hình thức trọng tài do các bên đã thỏa thuận trong Thỏa thuận trọng tài. Trường hợp
giải quyết tranh chấp tại Trung tâm trọng tài, nguyên đơn phải làm đơn khởi kiện gửi
đến Trung tâm trọng tài. Trường hợp vụ tranh chấp được giải quyết bằng Trọng tài vụ
việc, nguyên đơn phải làm đơn khởi kiện và gửi cho bị đơn. Đơn khởi kiện gồm có các
nội dung: (1) Ngày, tháng, năm làm đơn khởi kiện; (2) Tên, địa chỉ của các bên; tên,
địa chỉ của người làm chứng, nếu có; (3) Tóm tắt nội dung vụ tranh chấp; (4) Cơ sở
và chứng cứ khởi kiện, nếu có; (5) Các yêu cầu cụ thể của nguyên đơn và giá trị vụ
tranh chấp; (6) Tên, địa chỉ người được nguyên đơn chọn làm Trọng tài viên hoặc đề
nghị chỉ định Trọng tài viên.
Kèm theo đơn khởi kiện, phải có thỏa thuận trọng tài, bản chính hoặc bản sao các
tài liệu có liên quan. Khi nộp đơn khởi kiện nguyên đơn cần lưu ý về thời hiệu khởi
kiện tránh trường hợp bị trả lại đơn khởi kiện vì lý do đã hết thời hiệu. Thời hiệu khởi
kiện tranh chấp kinh doanh thương mại là thời hạn do pháp luật quy định cho người
khởi kiện, nếu hết thời hạn đó ngươi khởi kiện mất quyền khởi kiện. Theo Điều 33
Luật Trọng tài thương mại 2010 và Điều 319 Luật thương mại 2005, thời hiệu khởi
kiện các tranh chấp về thương mại là 2 (hai) năm, kể từ thời điểm quyền và lợi ích
hợp pháp bị xâm phạm trừ trường hợp sau khi bị khiếu nại, thương nhân kinh doanh
dịch vụ logistics không nhận được thông báo về việc bị kiện tại Trọng tài hoặc Tòa án
trong thời hạn 09 (chín) tháng kể từ ngày giao hàng. Sau khi nhận được đơn kiện thì
nguyên đơn phải tiến hành nộp tiền tạm ứng phí trọng tài.
Tạm ứng phí trọng tài là khoản tiền mà nguyên đơn phải tạm nộp theo một tỷ lệ
nhất định dựa trên biểu phí được niêm yết tại các Trung tâm trọng tài. Đối với tranh
chấp được giải quyết theo trọng tài vụ việc thì Phí và tạm ứng phí trọng tài do Hội
đồng trọng tài quyết định. Nếu các bên không có thỏa thuận khác thì phí trọng tài do
người thua kiện chịu, do đó, nếu người khởi kiện thắng thì sẽ được hoàn lại số tiền
tạm ứng phí trọng tài đã nộp. Ví dụ, theo biểu phí trọng tài của Trung tâm trọng tài
quốc tế Việt Nam (VIAC) ban hành ngày 24/03/2014 theo Quyết định số: 137/VIAC
của Chủ tịch VIAC thì vụ tranh chấp trị giá dưới 100 triệu có phí trọng tài là 15 triệu
đồng nếu xét xử với Hội đồng 3 trọng tài viên.
Trong thời hạn 10 ngày, kể từ ngày nhận được đơn khởi kiện, các tài liệu kèm theo
và chứng từ nộp tạm ứng phí trọng tài, Trung tâm trọng tài phải gửi cho bị đơn bản
sao đơn khởi kiện của nguyên đơn và những tài liệu theo.
Trong thời hạn 30 ngày, kể từ ngày nhận được đơn khởi kiện và các tài liệu kèm
theo, bị đơn phải gửi cho Trung tâm trọng tài bản tự bảo vệ. Theo yêu cầu của một
bên hoặc các bên, thời hạn này có thể được Trung tâm trọng tài gia hạn căn cứ vào
tình tiết cụ thể của vụ việc. Đối với vụ tranh chấp được giải quyết bằng Trọng tài vụ
việc, trong thời hạn 30 ngày, kể từ ngày nhận được đơn khởi kiện của nguyên đơn và
các tài liệu kèm theo, bị đơn phải gửi cho nguyên đơn và Trọng tài viên bản tự bảo
vệ, tên và địa chỉ của người mà mình chọn làm Trọng tài viên. Bị đơn cũng có quyền
kiện lại nguyên đơn về những vấn đề có liên quan đến vụ tranh chấp. Trong trường
hợp này quy trình áp dụng tương tự như đối với nguyên đơn khởi kiện.
Trước khi Hội đồng trọng tài ra phán quyết trọng tài, các bên có quyền rút đơn
khởi kiện, đơn kiện lại. Trong quá trình tố tụng trọng tài, các bên có thể sửa đổi, bổ
sung đơn khởi kiện, đơn kiện lại hoặc bản tự bảo vệ. Hội đồng trọng tài có quyền
không chấp nhận các sửa đổi, bổ sung này nếu thấy rằng việc đó có thể bị lạm dụng
nhằm gây khó khăn, trì hoãn việc ra phán quyết trọng tài hoặc vượt quá phạm vi của
thỏa thuận trọng tài áp dụng cho vụ tranh chấp.
Bước 2: Thành lập Hội đồng trọng tài. Thành phần Hội đồng trọng tài do các
bên thỏa thuận có số lượng Trọng tài Viên là một Trọng tài hoặc ba Trọng tài. Việc
tiến hành thành lập Hội đồng trọng tài phụ thuộc vào việc các bên thỏa thuận hình
thức trọng tài quy chế hay trọng tài vụ việc mà cách thức thành lập Hội đồng trọng tài
có quy định khác nhau.
Thành lập Hội đồng trọng tài tại Trung tâm trọng tài. Trong trường hợp này bị đơn
phải chọn Trọng tài viên cho mình và báo cho Trung tâm trọng tài biết hoặc đề nghị
Chủ tịch Trung tâm trọng tài chỉ định Trọng tài viên, trong thời hạn 30 ngày, kể từ
ngày nhận được đơn khởi kiện và yêu cầu chọn Trọng tài viên do Trung tâm trọng tài
gửi đến. Nếu bị đơn không chọn Trọng tài viên hoặc không đề nghị Chủ tịch Trung
tâm trọng tài chỉ định Trọng tài viên, thì trong thời hạn 07 ngày, kể từ ngày hết thời
hạn trên, Chủ tịch Trung tâm trọng tài chỉ định Trọng tài viên cho bị đơn.
Trường hợp vụ tranh chấp có nhiều bị đơn thì trong thời hạn 30 ngày, kể từ ngày
nhận được đơn khởi kiện do Trung tâm trọng tài gửi đến, các bị đơn phải thống nhất
chọn Trọng tài viên hoặc thống nhất yêu cầu chỉ định Trọng tài viên cho mình. Nếu
các bị đơn không chọn được Trọng tài viên, thì Chủ tịch Trung tâm trọng tài chỉ định
Trọng tài viên cho các bị đơn.
Các Trọng tài viên được các bên chọn hoặc được Chủ tịch Trung tâm trọng tài chỉ
định, các Trọng tài viên này bầu một Trọng tài viên khác làm Chủ tịch Hội đồng trọng
tài, Trong thời hạn 15 ngày, kể từ được chọn. Hết thời hạn này mà việc bầu không
thực hiện được, thì trong thời hạn 07 ngày, kể từ ngày hết thời hạn trên Chủ tịch
Trung tâm trọng tài chỉ định Chủ tịch Hội đồng trọng tài.
Trường hợp các bên thỏa thuận vụ tranh chấp do một Trọng tài viên duy nhất giải
quyết nhưng không chọn được Trọng tài viên trong thời hạn 30 ngày, kể từ ngày bị
đơn nhận được đơn khởi kiện, thì theo yêu cầu của một hoặc các bên và trong thời
hạn 15 ngày, kể từ ngày nhận được yêu cầu, Chủ tịch Trung tâm trọng tài sẽ chỉ định
Trọng tài viên duy nhất.
Thành lập Hội đồng trọng tài vụ việc. Trong thời hạn 30 ngày, kể từ ngày bị đơn
nhận được đơn khởi kiện của nguyên đơn, bị đơn phải chọn Trọng tài viên và thông
báo cho nguyên đơn biết Trọng tài viên mà mình chọn. Hết thời hạn này, nếu bị đơn
không thông báo cho nguyên đơn tên Trọng tài viên mà mình chọn và các bên không
có thoả thuận khác về việc chỉ định Trọng tài viên, thì nguyên đơn có quyền yêu cầu
Tòa án có thẩm quyền chỉ định Trọng tài viên cho bị đơn.
Trường hợp vụ tranh chấp có nhiều bị đơn, thì các bị đơn phải thống nhất chọn
Trọng tài viên trong thời hạn 30 ngày, kể từ ngày nhận được đơn khởi kiện của
nguyên đơn và các tài liệu kèm theo. Hết thời hạn này, nếu các bị đơn không chọn
được Trọng tài viên và nếu các bên không có thoả thuận khác về việc chỉ định Trọng
tài viên, thì một hoặc các bên có quyền yêu cầu Tòa án có thẩm quyền chỉ định Trọng
tài viên cho các bị đơn. Trong thời hạn 15 ngày, kể từ ngày được các bên chọn hoặc
được Tòa án chỉ định, các Trọng tài viên bầu một Trọng tài viên khác làm Chủ tịch Hội
đồng trọng tài. Trong trường hợp không bầu được Chủ tịch Hội đồng trọng tài và các
bên không có thoả thuận khác thì các bên có quyền yêu cầu Tòa án có thẩm quyền
chỉ định Chủ tịch Hội đồng trọng tài.
Trong trường hợp các bên thoả thuận vụ tranh chấp do một Trọng tài viên duy
nhất giải quyết nhưng không chọn được Trọng tài viên trong thời hạn 30 ngày, kể từ
ngày bị đơn nhận được đơn khởi kiện, nếu các bên không có thoả thuận yêu cầu một
Trung tâm trọng tài chỉ định Trọng tài viên, thì theo yêu cầu của một hoặc các bên,
Tòa án có thẩm quyền chỉ định Trọng tài viên duy nhất. Trong thời hạn 07 ngày, kể từ
ngày nhận được yêu cầu của các bên Chánh án Tòa án có thẩm quyền phải phân công
một Thẩm phán chỉ định Trọng tài viên và thông báo cho các bên.
Bước 3: Chuẩn bị giải quyết tranh chấp. Sau khi Hội đồng trọng tài đã được
thành lập, Hội đồng trọng tài phải tiến hành xem xét hiệu lực của thỏa thuận trọng
tài; thỏa thuận trọng tài có thể thực hiện được hay không và xem xét thẩm quyền của
mình. Trong trường hợp vụ việc thuộc thẩm quyền giải quyết của mình thì Hội đồng
trọng tài tiến hành giải quyết tranh chấp. Trường hợp không thuộc thẩm quyền giải
quyết của mình hoặc thỏa thuận trọng tài vô hiệu hoặc xác định rõ thỏa thuận trọng
tài không thể thực hiện được thì Hội đồng trọng tài quyết định đình chỉ việc giải quyết
và thông báo ngay cho các bên biết, trước khi xem xét nội dung vụ tranh chấp.
Trong quá trình giải quyết tranh chấp, nếu phát hiện Hội đồng trọng tài vượt quá
thẩm quyền, các bên có thể khiếu nại với Hội đồng trọng tài. Hội đồng trọng tài có
trách nhiệm xem xét, quyết định.
Trường hợp các bên đã có thỏa thuận giải quyết tranh chấp tại một Trung tâm
trọng tài cụ thể nhưng Trung tâm trọng tài này đã chấm dứt hoạt động mà không có
tổ chức trọng tài kế thừa, thì các bên có thể thỏa thuận lựa chọn Trung tâm trọng tài
khác; nếu không thỏa thuận được, thì có quyền khởi kiện ra Tòa án để giải quyết.
Trường hợp các bên đã có thỏa thuận cụ thể về việc lựa chọn Trọng tài viên trọng
tài vụ việc, nhưng tại thời điểm xảy ra tranh chấp, vì sự kiện bất khả kháng hoặc trở
ngại khách quan mà Trọng tài viên không thể tham gia giải quyết tranh chấp, thì các
bên có thể thỏa thuận lựa chọn Trọng tài viên khác để thay thế; nếu không thỏa
thuận được, thì có quyền khởi kiện ra Tòa án để giải quyết.
Trường hợp các bên đã có thỏa thuận trọng tài nhưng không chỉ rõ hình thức trọng
tài hoặc không thể xác định được tổ chức trọng tài cụ thể, thì khi có tranh chấp, các
bên phải thỏa thuận lại về hình thức trọng tài hoặc tổ chức trọng tài cụ thể để giải
quyết tranh chấp. Nếu không thỏa thuận được thì việc lựa chọn hình thức, tổ chức
trọng tài để giải quyết tranh chấp được thực hiện theo yêu cầu của nguyên đơn.
Trường hợp các bên trong tranh chấp kinh doanh thương mại vừa chọn Trọng tài
và cũng vừa chọn Tòa án để giải quyết tranh chấp thì tranh chấp đó thuộc về thẩm
quyền của Trọng tài thương mại.
Sau khi xem xét hiệu lực của thỏa thuận trọng tài, Hội đồng trọng tài tiến hành
nghiên cứu hồ sơ, xác minh sự việc, thu thập chứng cứ.
Để xác định rõ nội dung, bản chất của vụ tranh chấp, Hội đồng trọng tài phải tiến
hành nghiên cứu hồ sơ, xác minh sự việc thông qua việc các bên trình bày, tự đưa ra
các căn cứ để chứng minh, và tìm hiểu qua người thứ ba với sự hiện diện của các bên
hoặc sau khi thông báo cho cả hai bên.
Để chứng minh sự việc của mình, các bên có nghĩa vụ cung cấp đầy đủ chứng cứ
cho Hội đồng trọng tài. Nhưng Hội đồng trọng tài vẫn có quyền tự mình thu thập
chứng cứ, xác minh sự việc, triệu tập nhân chứng, trưng cầu giám định theo yêu cầu
của một hoặc các bên.
Trong quá trình chuẩn bị giải quyết vụ tranh chấp, nếu thấy quyền hoặc lợi ích hợp
pháp của mình bị xâm hại, Các bên tranh chấp có quyền yêu cầu Hội đồng trọng tài,
Tòa án áp dụng biện pháp khẩn cấp tạm thời. Hội đồng trọng tài có thẩm quyền áp
dụng các biện pháp khẩn cấp tạm thời theo quy định tại Điều 49 Luật Trọng tài
thương mại 2010, như sau:
1. Cấm thay đổi hiện trạng tài sản đang tranh chấp;
2. Cấm hoặc buộc bất kỳ bên tranh chấp nào thực hiện một hoặc một số hành
vi nhất định nhằm ngăn ngừa các hành vi ảnh hưởng bất lợi đến quá trình tố tụng
trọng tài;
3. Kê biên tài sản đang tranh chấp;
4. Yêu cầu bảo tồn, cất trữ, bán hoặc định đoạt bất kỳ tài sản nào của một hoặc
các bên tranh chấp;
5. Yêu cầu tạm thời về việc trả tiền giữa các bên;
6. Cấm chuyển dịch quyền về tài sản đối với tài sản đang tranh chấp.
Các bên có quyền yêu cầu Hội đồng trọng tài áp dụng các biện pháp khẩn cấp tạm
thời trên hoặc có thể yêu cầu Tòa án nhân dân áp dụng các biện pháp này, nếu một
trong các bên đã yêu cầu Tòa án áp dụng một hoặc một số biện pháp khẩn cấp tạm
thời này mà sau đó lại có đơn yêu cầu Hội đồng trọng tài áp dụng biện pháp khẩn cấp
tạm thời thì Hội đồng trọng tài phải từ chối. Để được Hội đồng trọng tài hoặc Tòa án
áp dụng các biện pháp khẩn cấp tạm thời thì người đưa ra yêu cầu phải thực hiện
nghĩa vụ bảo đảm tài chính thông qua việc ký quỹ một số tiền nhất định.
Trong giai đoạn chuẩn bị giải quyết tranh chấp Hội đồng trọng tài có thể tiến hành
hòa giải theo yêu cầu của các bên để các bên tự giải quyết được các tranh chấp, đây
là hoạt động hòa giải trong tố tụng, nếu các bên thống nhất được tranh chấp thì Hội
đồng trọng tài sẽ ra quyết định công nhận đồng thời ra quyết định đình chỉ thủ tục
giải quyết tranh chấp.
Bước 4. Phiên họp giải quyết tranh chấp. Thời gian, địa điểm diễn ra phiên họp
do các bên tranh chấp thỏa thuận quyết định, trường hợp các bên không có thoả
thuận khác hoặc quy tắc tố tụng của Trung tâm trọng tài không có quy định khác,
thời gian và địa điểm mở phiên họp do Hội đồng trọng tài quyết định. Giấy triệu tập
tham dự phiên họp phải được Hội đồng trọng tài gửi cho các bên chậm nhất 30 ngày
trước ngày mở phiên họp.
Thành phần, thủ tục phiên họp giải quyết tranh chấp được tiến hành như sau:
Phiên họp giải quyết tranh chấp được tiến hành không công khai, trừ trường hợp
các bên có thỏa thuận khác. Trong trường hợp có sự đồng ý của các bên, Hội đồng
trọng tài có thể cho phép những người khác tham dự phiên họp giải quyết tranh chấp.
Các bên có thể trực tiếp hoặc uỷ quyền cho người đại diện tham dự phiên họp giải
quyết tranh chấp; có quyền mời người làm chứng, người bảo vệ quyền và lợi ích hợp
pháp của mình. Trường hợp nguyên đơn đã được triệu tập hợp lệ tham dự phiên họp
giải quyết tranh chấp mà vắng mặt không có lý do chính đáng hoặc rời phiên họp giải
quyết tranh chấp mà không được Hội đồng trọng tài chấp thuận thì bị coi là đã rút
đơn khởi kiện. Trong trường hợp này, Hội đồng trọng tài tiếp tục giải quyết tranh chấp
nếu bị đơn có yêu cầu hoặc có đơn kiện lại. Trường hợp bị đơn đã được triệu tập hợp
lệ tham dự phiên họp giải quyết tranh chấp mà vắng mặt không có lý do chính đáng
hoặc rời phiên họp giải quyết tranh chấp mà không được Hội đồng trọng tài chấp
thuận thì Hội đồng trọng tài vẫn tiếp tục giải quyết tranh chấp căn cứ vào tài liệu và
chứng cứ hiện có.
Theo yêu cầu của các bên, Hội đồng trọng tài có thể căn cứ vào hồ sơ để tiến hành
phiên họp giải quyết tranh chấp mà không cần sự có mặt của các bên. Trình tự, thủ
tục tiến hành phiên họp giải quyết tranh chấp do quy tắc tố tụng trọng tài của Trung
tâm trọng tài quy định hoặc do các bên thỏa thuận.đối với Trọng tài vụ việc.
Trong phiên họp giải quyết tranh chấp nếu một trong các bên có yêu cầu chính
đáng về hoãn phiên họp giải quyết tranh chấp và được gửi đến Hội đồng trọng tài
chậm nhất là trước 7 ngày kể từ ngày mở phiên họp thì Hội đồng trọng tài xem xét,
quyết định chấp nhận hay không chấp nhận yêu cầu hoãn phiên họp và thông báo kịp
thời cho các bên. Nếu chấp nhận hoãn thì Hội đồng trọng tài phải ấn định thời hạn
hoãn và thời điểm mở phiên họp giải quyết tiếp theo.
Theo quy định tại Điều 59 Luật trọng tài thương mại 2010, Hội đồng trọng tài ra
quyết định đình chỉ giải quyết tranh chấp trong các trường hợp sau:
1. Nguyên đơn hoặc bị đơn là cá nhân đã chết mà quyền, nghĩa vụ của họ

không được thừa kế;
2. Nguyên đơn hoặc bị đơn là cơ quan, tổ chức đã chấm dứt hoạt động, bị phá
sản, giải thể, hợp nhất, sáp nhập, chia, tách hoặc chuyển đổi hình thức tổ chức mà
không có cơ quan, tổ chức nào tiếp nhận quyền, nghĩa vụ của cơ quan, tổ chức đó;
3. Nguyên đơn rút đơn khởi kiện hoặc vắng mặt, rời khỏi phiên họp không có lý
di chính đáng, trừ trường hợp bị đơn yêu cầu tiếp tục giải quyết tranh chấp;
4. Các bên thoả thuận chấm dứt việc giải quyết tranh chấp;
5. Tòa án đã quyết định vụ tranh chấp không thuộc thẩm quyền của Hội đồng
trọng tài, không có thỏa thuận trọng tài, thỏa thuận trọng tài vô hiệu hoặc thỏa
thuận trọng tài không thể thực hiện được.
Khi có quyết định đình chỉ giải quyết tranh chấp, các bên không có quyền khởi kiện
yêu cầu Trọng tài giải quyết lại vụ tranh chấp đó nếu việc khởi kiện vụ tranh chấp sau
không có gì khác với vụ tranh chấp trước về nguyên đơn, bị đơn và quan hệ pháp luật
có tranh chấp, trừ các trường hợp do nguyên đơn rút đơn khởi kiện, vắng mặt hoặc
rời khỏi phiên họp hoặc trường hợp do các bên thỏa thuận chấm dứt việc giải quyết
tranh chấp thì vẫn được khởi kiện yêu cầu Trọng tài giải quyết lại vụ việc tranh chấp
đó.
Trong phiên họp giải quyết tranh chấp và trước khi Hội đồng trọng tài ra phán
quyết, nếu các bên có yêu cầu Hội đồng trọng tài tiến hành hòa giải để các bên thỏa
thuận với nhau về việc giải quyết tranh chấp thì Hội đồng trọng tài tiến hành hòa giải.
Khi các bên thỏa thuận được với nhau về việc giải quyết trong vụ tranh chấp thì Hội
đồng trọng tài lập biên bản hoà giải thành có chữ ký của các bên và xác nhận của các
Trọng tài viên. Hội đồng trọng tài ra quyết định công nhận sự thỏa thuận của các bên.
Quyết định này là chung thẩm và có giá trị như phán quyết trọng tài.
Bước 5. Hội đồng trọng tài ra phán quyết. Hội đồng trọng tài ra phán quyết
trọng tài bằng cách biểu quyết theo nguyên tắc đa số. Trường hợp biểu quyết không
đạt được đa số thì phán quyết trọng tài được lập theo ý kiến của Chủ tịch Hội đồng
trọng tài. Phán quyết trọng tài phải được lập bằng văn bản.
Phán quyết trọng tài được ban hành ngay tại phiên họp hoặc chậm nhất là 30
ngày, kể từ ngày kết thúc phiên họp cuối cùng. Phán quyết trọng tài phải được gửi
cho các bên ngay sau ngày ban hành. Các bên có quyền yêu cầu Trung tâm trọng tài
hoặc Hội đồng trọng tài vụ việc cấp bản sao phán quyết trọng tài. Phán quyết trọng
tài là chung thẩm và có hiệu lực kể từ ngày ban hành.
10.6 THI HÀNH PHÁN QUYẾT TRỌNG TÀI

Thi hành quyết định trọng tài là giai đoạn cuối cùng của tố tụng trọng tài. Theo
pháp luật hiện hành, quyết định trọng tài có giá trị chung thẩm, có hiệu lực thi hành
kể từ ngày công bố. Nhà nước khuyến khích các bên tự nguyện thi hành phán quyết
trọng tài. Trong trường hợp bên phải thi hành mà không tự nguyện thi hành quyết
định trọng tài trong thời hạn 30 ngày kể từ ngày có nghĩa vụ thi hành thì bên được thi
hành quyết định trọng tài có quyền làm đơn yêu cầu cơ quan thi hành án cấp tỉnh nơi
có trụ sở, nơi cư trú hoặc nơi có tài sản của bên phải thi hành, thi hành quyết định
trọng tài.
Đối với phán quyết của Trọng tài nước ngoài thì việc thi hành phán quyết này phải
thông qua thủ tục công nhận và cho thi hành quyết định trọng tài. Điều kiện công
nhận và cho thi hành quyết định trọng tài được pháp luật quốc gia và các Điều ước
quy định cụ thể. Ví dụ Công ước New York 1958 là văn bản pháp luật quốc tế được
nhiều quốc gia tham gia, trong đó có Việt Nam quy định các điều kiện về công nhận
và cho thi hành quyết định của Trọng tài thương mại nước ngoài. Bộ luật Tố tụng dân
sự 2004 của Việt Nam cũng quy định về trình tự thủ tục công nhận và cho thi hành
quyết định của Trọng tài nước ngoài tại Phần thứ sáu.
Về cơ bản thủ tục công nhận và cho thi hành quyết quyết định của trọng tài
thương mại nước ngoài thì bên yêu cầu phải cung cấp: Bản chính hợp lệ quyết định
trọng tài hoặc bản sao có chứng nhận hợp lệ; Bản chính thỏa thuận trọng tài có hiệu
lực theo pháp luật của quốc gia nơi công nhận hoặc bản sao có chứng nhận hợp lệ.
Trường hợp quyết định trọng tài hoặc thỏa thuận trọng tài không được lâp bằng ngôn
ngữ chính thức của quốc gia nới quyết định trọng tài sẽ được thi hành thi bên yêu cầu
phải cung cấp bản dịch đã được hợp pháp hóa lãnh sự.
Trình tự, thủ tục và thời hạn thi hành quyết định trọng tài được thực hiện theo
pháp luật về thi hành án dân sự.
10.7 HỖ TRỢ TƯ PHÁP TRONG TỐ TỤNG TRỌNG TÀI

Nhà nước tạo ra khuôn khổ pháp lý cho việc hình thành và hoạt động của tổ chức
Trọng tài cũng như bảo đảm về mặt cưỡng chế Nhà nước trong việc thi hành các phán
quyết của Trọng tài. Nhà nước thông qua cơ quan Tòa án hỗ trợ, giám sát hoạt động
của Trọng tài thương mại dưới các hình thức như: Toà án giúp các bên lựa chọn Trọng
tài viên; Toà án ra quyết định áp dụng các biện pháp khẩn cấp tạm thời nhằm tạo
điều kiện thuận lợi cho trọng tài trong việc giải quyết tranh chấp, bởi trọng tài không
có các quyền này. Toà án còn giúp trọng tài ra quyết định cấm chuyển dịch tài sản,
phong toả tài khoản tại ngân hàng, thu giữ tài liệu...; Toà án có quyền xem xét lại các
quyết định của Hội đồng trọng tài về tính hợp pháp của thoả thuận trọng tài. Nhà
nước còn thông qua cơ quan Thi hành án dân sự bảo đảm thi hành các quyết định của
Trọng tài trong trường hợp quyết định đó không được tự nguyện thi hành.

1. Trình bày ý nghĩa của thỏa thuận trọng tài?
2. Phân tích các đặc điểm của phương thức giải quyết tranh chấp bằng trọng tài
thương mại?
3. Trình bày nội dung, ý nghĩa của vấn đề hoà giải vụ tranh chấp và vấn để áp
dụng các biện pháp khẩn cấp tạm thời trong tố tụng trọng tài?
4. Phân tích nội dung, ý nghĩa của quy định huỷ quyết định trọng tài?

1. Ngày 1/10/2015, bà Hương - Giám đốc công ty cổ phần M (ngành nghề kinh doanh
là sản xuất hàng điện tử điện lạnh) gọi điện thoại thoả thuận với giám đốc công ty
TNHH Hà Nội - Chợ Lớn (siêu thị HC) về việc siêu thị HC sẽ bán cho công ty bà 500
chiếc điều hòa với giá 3triệu VND/chiếc, giao hàng vào ngày 7/10/2015. Ngoài những
nội dung chi tiết khác, khi thương thảo qua điện thoại, 2 bên đã thỏa thuận: "Mọi
tranh chấp phát sinh hoặc liên quan đến hợp đồng này sẽ được giải quyết tại Trung
tâm Trọng tài Quốc tế Việt Nam (VIAC)”.
Ngày 5/10/2015, do giá điều hòa trên thị trường tăng cao, bà Hương gửi công văn
thông báo cho siêu thị HC về việc công ty M sẽ ko thực hiện hợp đồng trên, với lý do
hợp đồng này không được lập thành văn bản nên không có giá trị pháp lý. Siêu thị HC
yêu cầu công ty M phải thực hiện theo đúng thỏa thuận nhưng công ty M ko thực
hiện. Sau khi thương lượng ko thành, siêu thị HC đã làm đơn khởi kiện công ty M tại
Trung tâm Trọng tài Quốc tế Việt Nam, yêu cầu công ty M phải: (1) tiếp tục thực hiện
hợp đồng, (2) bồi thường thiệt hại cho siêu thị HC 2 tỷ đồng (tiền lãi mà siêu thị HC
dự tính có được từ việc kinh doanh số điều hòa trên cơ sở so sánh giá mua và giá bán
trên thị trường vào thời điểm nhận hàng), (3) yêu cầu công ty M nộp phạt 8% giá trị
hợp đồng.
Theo quy định pháp luật hiện hành, hãy cho biết vụ kiện trên thuộc thẩm quyền
giải quyết của cơ quan nào? Nêu quan điểm về hướng giải quyết vụ việc này?
2. Giả sử tháng 12 năm 2016, Gia đình A dự định mua của Công ty Kinh doanh
nhà DT ở TP. Hà Nội một căn hộ tầng 10 thuộc chung cư đang xây dựng tại khu đô
thị. Trong dự thảo hợp đồng, Công ty DT có đưa ra một điều khoản như sau: “Mọi
tranh chấp phát sinh từ hợp đồng này sẽ được giải quyết bởi Trung tâm trọng tài kinh
tế Tp. Hà Nội”. Điều khoản này có phù hợp pháp luật không?  
BÀI 11: GIẢI QUYẾT TRANH CHẤP KINH DOANH TẠI TOÀ ÁN NHÂN DÂN 245
BÀI 11: GIẢI QUYẾT TRANH CHẤP

KINH DOANH TẠI TOÀ ÁN
NHÂN DÂN
11.1.1 Khái niệm

Giải quyết tranh chấp trong kinh doanh tại Tòa án nhân dân là hoạt động của Tòa
án nhân dân trên cơ sở có đơn khởi kiện của một trong các bên tranh chấp kinh doanh
và Tòa án có thẩm quyền thụ lý giải quyết theo trình tự, thủ tục do Luật dân sự quy
định nhằm giải quyết dứt điểm tranh chấp đó.

Giải quyết tranh chấp kinh doanh tại Tòa án nhân dân có các đặc điểm sau:
- Thẩm quyền giải quyết tranh chấp được tiến hành bởi Tòa án có thẩm quyền.
Thẩm quyền này không những được quy định trong Bộ luật tố tụng dân sự mà
còn được quy định trong luật tổ chức Tòa án nhân dân.
- Tòa án chỉ giải quyết tranh chấp khi có khởi kiện của một trong các bên tranh
chấp. Trong quá trình giải quyết tranh chấp, bên khởi kiện có quyền rút đơn
khởi kiện.
- Trong quá trình giải quyết Tòa án có thủ tục hòa giải là bắt buộc trừ vụ án có
tài sản tranh chấp là tài sản của nhà nước.
- Thủ tục giải quyết tranh chấp là thủ tục tư pháp thuộc loại thủ tục tố tụng dân
sự. Kết quả giải quyết tranh chấp có thể là quyết định hay bản án của Tòa án
và được nhà nước đảm bảo thực hiện.
246 BÀI 11: GIẢI QUYẾT TRANH CHẤP KINH DOANH TẠI TOÀ ÁN NHÂN DÂN
11.2 THẨM QUYỀN CỦA TOÀ ÁN
11.2.1 Thẩm quyền theo vụ việc

Theo điều 30 Bộ luật tố tụng dân sự 2015 thì thẩm quyền theo loại việc trong giải
quyết tranh chấp kinh doanh bao gồm:
- Tranh chấp phát sinh trong hoạt động kinh doanh, thương mại giữa cá nhân, tổ
chức có đăng ký kinh doanh với nhau và đều có mục đích lợi nhuận.
- Tranh chấp về quyền sở hữu trí tuệ, chuyển giao công nghệ giữa cá nhân, tổ
chức với nhau và đều có mục đích lợi nhuận.
- Tranh chấp giữa người chưa phải là thành viên công ty nhưng có giao dịch về
chuyển nhượng phần vốn góp với công ty, thành viên công ty.
- Tranh chấp giữa công ty với các thành viên của công ty; tranh chấp giữa công
ty với người quản lý trong công ty trách nhiệm hữu hạn hoặc thành viên Hội
đồng quản trị, giám đốc, tổng giám đốc trong công ty cổ phần, giữa các thành
viên của công ty với nhau liên quan đến việc thành lập, hoạt động, giải thể, sáp
nhập, hợp nhất, chia, tách, bàn giao tài sản của công ty, chuyển đổi hình thức
tổ chức của công ty.
- Các tranh chấp khác về kinh doanh, thương mại, trừ trường hợp thuộc thẩm
quyền giải quyết của cơ quan, tổ chức khác theo quy định của pháp luật.
11.2.2 Thẩm quyền của Toà án các cấp

11.2.2.1 Thẩm quyền của Toà án nhân dân cấp huyện
Theo quy định của Điều 30 và Điều 35 khoản 1, điểm b Bộ luật tố tụng dân sự
2015, các tranh chấp phát sinh trong hoạt động kinh doanh, thương mại giữa cá
nhân, tổ chức có đăng ký kinh doanh với nhau và đều có mục đích lợi nhuận sẽ thuộc
thẩm quyền giải quyết của Tòa án cấp huyện.
11.2.2.2 Thẩm quyền của Toà án nhân dân cấp tỉnh

Theo quy định của Điều 30 và Điều 37 khoản 1, điểm b Bộ luật tố tụng dân sự
2015, thì các tranh chấp sau đây sẽ thuộc thẩm quyền giải quyết của Tòa án cấp tỉnh:
- Tranh chấp về quyền sở hữu trí tuệ, chuyển giao công nghệ giữa cá nhân, tổ
chức với nhau và đều có mục đích lợi nhuận.
- Tranh chấp giữa người chưa phải là thành viên công ty nhưng có giao dịch về
chuyển nhượng phần vốn góp với công ty, thành viên công ty.
- Tranh chấp giữa công ty với các thành viên của công ty; tranh chấp giữa công
ty với người quản lý trong công ty trách nhiệm hữu hạn hoặc thành viên Hội
đồng quản trị, giám đốc, tổng giám đốc trong công ty cổ phần, giữa các thành
viên của công ty với nhau liên quan đến việc thành lập, hoạt động, giải thể, sáp
nhập, hợp nhất, chia, tách, bàn giao tài sản của công ty, chuyển đổi hình thức
tổ chức của công ty.
- Các tranh chấp khác về kinh doanh, thương mại, trừ trường hợp thuộc thẩm
quyền giải quyết của cơ quan, tổ chức khác theo quy định của pháp luật.
11.2.2.3 Thẩm quyền của Toà án cấp cao

Tòa án nhân dân cấp cao có quyền:
- Phúc thẩm vụ việc mà bản án, quyết định sơ thẩm của Tòa án nhân dân tỉnh,
thành phố trực thuộc trung ương thuộc phạm vi thẩm quyền theo lãnh thổ chưa
có hiệu lực pháp luật bị kháng cáo, kháng nghị theo quy định của luật tố tụng.
- Giám đốc thẩm, tái thẩm bản án, quyết định đã có hiệu lực pháp luật của Tòa
án nhân dân tỉnh, thành phố trực thuộc trung ương, Tòa án nhân dân huyện,
quận, thị xã, thành phố thuộc tỉnh và tương đương thuộc phạm vi thẩm quyền
theo lãnh thổ bị kháng nghị theo quy định của luật tố tụng.
11.2.2.4 Thẩm quyền của Hội đồng thẩm phán Toà án nhân
dân tối cao
Theo điều 22 khoản 2, điểm a Luật tổ chức Tòa án nhân dân số: 62/2014/QH13
của Quốc hội ngày 24/11/2014 thì Hội đồng thẩm phán Tòa àn nhân dân tối cao có
quyền: Giám đốc thẩm, tái thẩm bản án, quyết định của Tòa án đã có hiệu lực pháp
luật bị kháng nghị theo quy định của luật tố tụng.
11.2.3 Thẩm quyền của Toà án theo lãnh thổ

* Thẩm quyền giải quyết tranh chấp kinh doanh của Tòa án theo lãnh thổ được
xác định như sau:
- Tòa án nơi bị đơn cư trú, làm việc, nếu bị đơn là cá nhân hoặc nơi bị đơn có trụ
sở, nếu bị đơn là cơ quan, tổ chức có thẩm quyền giải quyết theo thủ tục sơ thẩm
những tranh chấp về kinh doanh, thương mại, quy định tại điều 30 và 39 của Bộ luật
tố tụng dân sự năm 2015;
- Các đương sự có quyền tự thỏa thuận với nhau bằng văn bản yêu cầu Tòa án nơi
cư trú, làm việc của nguyên đơn, nếu nguyên đơn là cá nhân hoặc nơi có trụ sở của
nguyên đơn, nếu nguyên đơn là cơ quan, tổ chức giải quyết những tranh chấp về kinh
doanh theo quy định tại điều 30 của Bộ luật tố tụng dân sự 2015;
- Tòa án nơi có bất động sản có thẩm quyền giải quyết những tranh chấp về bất
động sản.
11.2.4 Thẩm quyền theo sự lựa chọn của nguyên đơn,

người yêu cầu
Theo quy định tại Điều 40 Bộ luật tố tụng dân sự 2015, nguyên đơn có quyền lựa
chọn Tòa án giải quyết tranh chấp về dân sự, hôn nhân và gia đình, kinh doanh,
thương mại, lao động trong các trường hợp sau đây:
+ Nếu không biết nơi cư trú, làm việc, trụ sở của bị đơn thì nguyên đơn có thể yêu
cầu Tòa án nơi bị đơn cư trú, làm việc, có trụ sở cuối cùng hoặc nơi bị đơn có tài sản
giải quyết;
+ Nếu tranh chấp phát sinh từ hoạt động của chi nhánh tổ chức thì nguyên đơn có
thể yêu cầu Tòa án nơi tổ chức có trụ sở hoặc nơi tổ chức có chi nhánh giải quyết;
+ Nếu bị đơn không có nơi cư trú, làm việc, trụ sở ở Việt Nam hoặc vụ án về tranh
chấp việc cấp dưỡng thì nguyên đơn có thể yêu cầu Tòa án nơi mình cư trú, làm việc
giải quyết;
+ Nếu tranh chấp về bồi thường thiệt hại ngoài hợp đồng thì nguyên đơn có thể
yêu cầu Tòa án nơi mình cư trú, làm việc, có trụ sở hoặc nơi xảy ra việc gây thiệt hại
giải quyết;
+ Nếu tranh chấp phát sinh từ quan hệ hợp đồng thì nguyên đơn có thể yêu cầu
Tòa án nơi hợp đồng được thực hiện giải quyết;
+ Nếu các bị đơn cư trú, làm việc, có trụ sở ở nhiều nơi khác nhau thì nguyên đơn
có thể yêu cầu Tòa án nơi một trong các bị đơn cư trú, làm việc, có trụ sở giải quyết;
+ Nếu tranh chấp bất động sản mà bất động sản có ở nhiều địa phương khác
nhau thì nguyên đơn có thể yêu cầu Tòa án nơi có một trong các bất động sản giải
quyết.
11.3 THỜI HIỆU, ÁN PHÍ, LỆ PHÍ
11.3.1 Thời hiệu

- Thời hiệu khởi kiện là thời hạn mà chủ thể được quyền khởi kiện để yêu cầu Toà
án giải quyết vụ án bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp bị xâm phạm; nếu thời hạn
đó kết thúc thì mất quyền khởi kiện, trừ trường hợp pháp luật có quy định khác.
- Thời hiệu khởi kiện để yêu cầu Tòa án giải quyết tranh chấp hợp đồng là 03 năm,
kể từ ngày người có quyền yêu cầu biết hoặc phải biết quyền và lợi ích hợp pháp
của mình bị xâm phạm.
- Thời hiệu khởi kiện yêu cầu bồi thường thiệt hại là 03 năm, kể từ ngày người có
quyền yêu cầu biết hoặc phải biết quyền, lợi ích hợp pháp của mình bị xâm phạm.
11.3.2 Án phí, lệ phí

11.3.2.1 Tiền tạm ứng án phí, tiền tạm ứng lệ phí, án phí, lệ phí
+ Tiền tạm ứng án phí bao gồm tiền tạm ứng án phí sơ thẩm và tiền tạm ứng án
phí phúc thẩm.
+ Án phí bao gồm án phí sơ thẩm và án phí phúc thẩm.
+ Lệ phí bao gồm lệ phí cấp bản sao bản án, quyết định và các giấy tờ khác
của Tòa án, lệ phí nộp đơn yêu cầu Tòa án giải quyết việc dân sự, lệ phí giải
quyết việc dân sự và các khoản lệ phí khác mà pháp luật có quy định.
11.3.2.2 Xử lý tiền tạm ứng án phí, tiền tạm ứng lệ phí, án phí,
lệ phí, thu được
+ Toàn bộ án phí, lệ phí thu được phải nộp đầy đủ, kịp thời vào ngân sách nhà
nước tại kho bạc nhà nước.
+ Tiền tạm ứng án phí, tiền tạm ứng lệ phí được nộp cho cơ quan thi hành án có
thẩm quyền để gửi vào tài khoản tạm giữ mở tại kho bạc nhà nước và được rút ra
để thi hành án theo quyết định của Tòa án.
+ Người đã nộp tiền tạm ứng án phí, tiền tạm ứng lệ phí phải chịu án phí, lệ phí
thì ngay sau khi bản án, quyết định của Tòa án có hiệu lực thi hành, số tiền tạm
ứng đã thu được phải được nộp vào ngân sách nhà nước.
Trong trường hợp người đã nộp tiền tạm ứng án phí, tiền tạm ứng lệ phí được
hoàn trả một phần hoặc toàn bộ số tiền đã nộp theo bản án, quyết định của Tòa
án thì cơ quan thi hành án đã thu tiền tạm ứng án phí, tiền tạm ứng lệ phí phải
làm thủ tục trả lại tiền cho họ.
+ Trong trường hợp việc giải quyết vụ việc dân sự bị tạm đình chỉ thì tiền tạm
ứng án phí, tiền tạm ứng lệ phí đã nộp được xử lý khi vụ việc được tiếp tục giải
quyết.
11.3.2.3 Chế độ thu, chi trả tiền tạm ứng án phí, tiền tạm ứng
lệ phí, án phí, lệ phí
Việc thu tiền tạm ứng án phí và án phí, tiền tạm ứng lệ phí và lệ phí; việc chi trả
tiền tạm ứng án phí, tiền tạm ứng lệ phí phải được thực hiện theo quy định của
pháp luật.
11.3.2.4 Nghĩa vụ nộp tiền tạm ứng án phí, tiền tạm ứng lệ phí
+ Nguyên đơn, bị đơn có yêu cầu phản tố đối với nguyên đơn và người có quyền
lợi, nghĩa vụ liên quan có yêu cầu độc lập trong vụ án dân sự phải nộp tiền tạm
ứng án phí sơ thẩm, người kháng cáo theo thủ tục phúc thẩm phải nộp tiền tạm
ứng án phí phúc thẩm, trừ trường hợp được miễn hoặc không phải nộp tiền tạm
ứng án phí.
+ Người nộp đơn yêu cầu Tòa án giải quyết việc dân sự phải nộp tiền tạm ứng lệ
phí giải quyết việc dân sự đó, trừ trường hợp không phải nộp tiền tạm ứng lệ phí.
11.3.2.5 Nghĩa vụ nộp án phí sơ thẩm, phúc thẩm
Nghĩa vụ nộp án phí sơ thẩm
+ Đương sự phải chịu án phí sơ thẩm nếu yêu cầu của họ không được Tòa án
chấp nhận, trừ trường hợp được miễn nộp án phí sơ thẩm hoặc không phải nộp
án phí sơ thẩm.
+ Trong trường hợp các bên đương sự không tự xác định được phần tài sản
của mình trong khối tài sản chung và có yêu cầu Tòa án giải quyết chia tài sản
chung đó thì mỗi bên đương sự phải nộp án phí sơ thẩm tương ứng với giá trị
phần tài sản mà họ được hưởng.
+ Trước khi mở phiên tòa, Tòa án tiến hành hòa giải nếu các bên đương sự
thỏa thuận được với nhau về việc giải quyết vụ án thì họ chỉ phải chịu 50% mức
án phí sơ thẩm.
+ Trong vụ án có đương sự được miễn nộp án phí sơ thẩm thì đương sự khác
vẫn phải nộp án phí sơ thẩm mà mình phải chịu theo quy định.
+ Trong trường hợp vụ án bị tạm đình chỉ giải quyết thì nghĩa vụ nộp án phí sơ
thẩm được quyết định khi vụ án được tiếp tục giải quyết theo quy định.
Nghĩa vụ nộp án phí phúc thẩm
+ Đương sự kháng cáo phải nộp án phí phúc thẩm, nếu Tòa án cấp phúc thẩm
giữ nguyên bản án, quyết định sơ thẩm bị kháng cáo, trừ trường hợp được miễn
hoặc không phải nộp án phí phúc thẩm.
+ Trong trường hợp Tòa án cấp phúc thẩm sửa bản án, quyết định sơ thẩm bị
kháng cáo thì đương sự kháng cáo không phải nộp án phí phúc thẩm; Tòa án cấp
phúc thẩm phải xác định lại nghĩa vụ nộp án phí sơ thẩm.
+ Trong trường hợp Tòa án cấp phúc thẩm hủy bản án, quyết định sơ thẩm bị
kháng cáo để xét xử sơ thẩm lại thì đương sự kháng cáo không phải nộp án phí
phúc thẩm; nghĩa vụ nộp án phí được xác định lại khi giải quyết sơ thẩm lại vụ
án.
11.3.2.6 Nghĩa vụ nộp lệ phí

Nghĩa vụ nộp lệ phí được xác định tùy theo từng loại việc dân sự cụ thể và do
pháp luật quy định.
11.4 THỦ TỤC GIẢI QUYẾT TRANH CHẤP TRONG KINH

DOANH TẠI TOÀ ÁN NHÂN DÂN
11.4.1 Thủ tục giải quyết các tranh chấp kinh doanh,
thương mại theo cấp sơ thẩm
11.4.1.1 Khởi kiện
- Khởi kiện vụ án kinh tế là việc một trong các chủ thể của tranh chấp kinh doanh
yêu cầu Tòa án giải quyết các mâu thuẫn, tranh chấp giữa các bên bằng những
thủ tục pháp lý nhất định.
- Đơn khởi kiện là hình thức biểu đạt yêu cầu của người khởi kiện đến Tòa án nhằm
giải quyết tranh chấp trong kinh doanh, thương mại. Đơn khởi kiện phải thể hiện
rõ nội dung vụ việc và những yêu cầu của người khởi kiện đối với Tòa án, và là cơ
sở quan trọng để Tòa án xem xét, quyết định thụ lý vụ án kinh tế. Cá nhân, cơ
quan, tổ chức khởi kiện phải làm đơn khởi kiện.
- Về hình thức, đơn khởi kiện phải được người khởi kiện ký tên hoặc điểm chỉ nếu
người khởi kiện là cá nhân; nếu là cơ quan, tổ chức khởi kiện thì đại diện hợp
pháp của cơ quan, tổ chức ký tên và đóng dấu vào phần cuối đơn.
- Về nội dung, đơn khởi kiện phải có các nội dung sau:
+ Ngày, tháng, năm làm đơn khởi kiện;
+ Tên Tòa án nhận đơn khởi kiện;
+ Tên, nơi cư trú, làm việc của người khởi kiện là cá nhân hoặc trụ sở của
người khởi kiện là cơ quan, tổ chức; số điện thoại, fax và địa chỉ thư điện tử
(nếu có).
Trường hợp các bên thỏa thuận địa chỉ để Tòa án liên hệ thì ghi rõ địa chỉ
đó;
+ Tên, nơi cư trú, làm việc của người có quyền và lợi ích được bảo vệ là cá
nhân hoặc trụ sở của người có quyền và lợi ích được bảo vệ là cơ quan, tổ
chức; số điện thoại, fax và địa chỉ thư điện tử (nếu có);
+ Tên, nơi cư trú, làm việc của người bị kiện là cá nhân hoặc trụ sở của người
bị kiện là cơ quan, tổ chức; số điện thoại, fax và địa chỉ thư điện tử (nếu có).
Trường hợp không rõ nơi cư trú, làm việc hoặc trụ sở của người bị kiện thì
ghi rõ địa chỉ nơi cư trú, làm việc hoặc nơi có trụ sở cuối cùng của người bị
kiện;
+ Tên, nơi cư trú, làm việc của người có quyền lợi, nghĩa vụ liên quan là cá
nhân hoặc trụ sở của người có quyền lợi, nghĩa vụ liên quan là cơ quan, tổ
chức; số điện thoại, fax và địa chỉ thư điện tử (nếu có).
Trường hợp không rõ nơi cư trú, làm việc hoặc trụ sở của người có quyền lợi,
nghĩa vụ liên quan thì ghi rõ địa chỉ nơi cư trú, làm việc hoặc nơi có trụ sở
cuối cùng của người có quyền lợi, nghĩa vụ liên quan;
+ Quyền, lợi ích hợp pháp của người khởi kiện bị xâm phạm; những vấn đề cụ
thể yêu cầu Tòa án giải quyết đối với người bị kiện, người có quyền lợi, nghĩa
vụ liên quan;
+ Họ, tên, địa chỉ của người làm chứng (nếu có);
+ Danh mục tài liệu, chứng cứ kèm theo đơn khởi kiện.
Kèm theo đơn khởi kiện phải có tài liệu, chứng cứ chứng minh quyền, lợi ích hợp
pháp của người khởi kiện bị xâm phạm. Trường hợp vì lý do khách quan mà người
khởi kiện không thể nộp đầy đủ tài liệu, chứng cứ kèm theo đơn khởi kiện thì họ phải
nộp tài liệu, chứng cứ hiện có để chứng minh quyền, lợi ích hợp pháp của người khởi
kiện bị xâm phạm.
11.4.1.2 Thụ lý vụ án kinh tế

- Sau khi nhận đơn khởi kiện và tài liệu, chứng cứ kèm theo, nếu Xét thấy vụ án
thuộc thẩm quyền giải quyết của Tòa án thì Tòa án phải thông báo ngay cho
người khởi kiện biết để họ đến Tòa án làm thủ tục nộp tiền tạm ứng án phí trong
trường hợp họ phải nộp tiền tạm ứng án phí.
- Tòa án dự tính số tiền tạm ứng án phí, ghi vào phiếu báo và giao cho người khởi
kiện để họ nộp tiền tạm ứng án phí. Trong thời hạn mười lăm ngày, kể từ ngày
nhận được giấy báo của Tòa án về việc nộp tiền tạm ứng án phí, người khởi kiện
phải nộp tiền tạm ứng án phí.
- Tòa án thụ lý vụ án khi người khởi kiện nộp cho Tòa án biên lai nộp tiền tạm ứng
án phí.
- Trong trường hợp người khởi kiện được miễn hoặc không phải nộp tiền tạm ứng
án phí, án phí thì Tòa án phải thụ lý vụ án khi nhận được đơn khởi kiện và tài liệu,
chứng cứ kèm theo.
Trả lại đơn khởi kiện, hậu quả của việc trả lại đơn khởi kiện (Điều 92 Bộ
luật tố tụng dân sự 2015).
Tòa án trả lại đơn khởi kiện trong các trường hợp sau đây:
- Người khởi kiện không có quyền khởi kiện theo quy định tại Điều 186 và Điều 187
của Bộ luật tố tụng dân sự 2015 hoặc không có đủ năng lực hành vi tố tụng dân
sự;
- Chưa có đủ điều kiện khởi kiện theo quy định của pháp luật.
Chưa có đủ điều kiện khởi kiện là trường hợp pháp luật có quy định về các điều
kiện khởi kiện nhưng người khởi kiện đã khởi kiện đến Tòa án khi còn thiếu một trong
các điều kiện đó;
- Sự việc đã được giải quyết bằng bản án, quyết định đã có hiệu lực pháp luật của
Tòa án hoặc quyết định đã có hiệu lực của cơ quan nhà nước có thẩm quyền, trừ
trường hợp vụ án mà Tòa án bác đơn yêu cầu, thay đổi mức bồi thường thiệt hại
hoặc vụ án đòi tài sản, đòi tài sản cho thuê, cho mượn, đòi nhà, đòi quyền sử
dụng đất cho thuê, cho mượn, cho ở nhờ mà Tòa án chưa chấp nhận yêu cầu và
theo quy định của pháp luật được quyền khởi kiện lại;
- Hết thời hạn quy định mà người khởi kiện không nộp biên lai thu tiền tạm ứng án
phí cho Tòa án, trừ trường hợp người khởi kiện được miễn hoặc không phải nộp
tiền tạm ứng án phí hoặc có trở ngại khách quan, sự kiện bất khả kháng;
- Vụ án không thuộc thẩm quyền giải quyết của Tòa án;

- Người khởi kiện không sửa đổi, bổ sung đơn khởi kiện theo yêu cầu của Thẩm
phán theo quy định.
Trường hợp trong đơn khởi kiện, người khởi kiện đã ghi đầy đủ và đúng địa chỉ nơi
cư trú của người bị kiện, người có quyền lợi, nghĩa vụ liên quan nhưng họ không có
nơi cư trú ổn định, thường xuyên thay đổi nơi cư trú, trụ sở mà không thông báo địa
chỉ mới cho cơ quan, người có thẩm quyền theo quy định của pháp luật về cư trú làm
cho người khởi kiện không biết được nhằm mục đích che giấu địa chỉ, trốn tránh nghĩa
vụ đối với người khởi kiện thì Thẩm phán không trả lại đơn khởi kiện mà xác định
người bị kiện, người có quyền lợi, nghĩa vụ liên quan cố tình giấu địa chỉ và tiến hành
thụ lý, giải quyết theo thủ tục chung.
Trường hợp trong đơn khởi kiện, người khởi kiện không ghi đầy đủ, cụ thể hoặc ghi
không đúng tên, địa chỉ của người bị kiện, người có quyền lợi, nghĩa vụ liên quan mà
không sửa chữa, bổ sung theo yêu cầu của Thẩm phán thì Thẩm phán trả lại đơn khởi
kiện;
- Người khởi kiện rút đơn khởi kiện.
11.4.1.3 Hoà giải, chuẩn bị xét xử sơ thẩm

Thời hạn chuẩn bị xét xử được tính từ ngày Tòa án thụ lý vụ án đến ngày Tòa án ra
quyết định đưa vụ án ra xét xử. Thời hạn chuẩn bị xét xử là khoảng thời gian cần
thiết để Tòa án tiến hành lập hồ sơ vụ án, xác minh, thu thập chứng cứ, hòa giải vụ
án, và xem xét để đưa vụ án ra xét xử. Đây là công việc bắt buộc trước khi đưa vụ án
ra xét xử và cần phải có thời gian nhất định. Đối với những tranh chấp về kinh doanh,
thương mại thì thời hạn chuẩn bị xét xử là từ 02 tháng. Trong trường hợp vụ án có
tính chất phức tạp hoặc do trở ngại khách quan thì Chánh án có thể gia hạn thời hạn
chuẩn bị xét xử nhưng không quá 02 tháng. Việc quy định thời hạn như vậy nhằm
đảm bảo yêu cầu giải quyết vụ án một cách nhanh chóng và kịp thời.
Trong thời gian chuẩn bị cho công tác xét xử, Tòa án tiến hành các công việc chủ
yếu sau đây:
Thứ nhất, trong thời hạn 03 ngày làm việc kể từ ngày thụ lý vụ án, Toà án phải
thông báo bằng văn bản cho bị đơn, cá nhân, cơ quan, tổ chức có quyền lợi, nghĩa vụ
liên quan đến việc giải quyết vụ án, cho Viện kiểm sát cùng cấp về việc Toà án đã thụ
lý vụ án.
Thứ hai, Tòa án xác minh, thu thập chứng cứ. Theo đó, Tòa án có quyền yêu cầu
đương sự cung cấp, bổ sung chứng cứ, hoặc cung cấp những vấn đề cần thiết. Yêu
cầu cơ quan Nhà nước, tổ chức hữu quan, cá nhân cung cấp bằng chứng có ý nghĩa
cho việc giải quyết vụ án; yêu cầu người làm chứng trình bày về những vấn đề cần
thiết; xác minh tại chỗ tình hình vụ án; trưng cầu giám định, yêu cầu cơ quan chuyên
môn định giá hoặc lập hội đồng định giá tài sản có tranh chấp.
Thứ ba, Tòa án tiến hành hòa giải để các đương sự có thể thỏa thuận với nhau về
việc giải quyết vụ án. Trước khi tiến hành phiên hoà giải, Toà án phải thông báo cho
các đương sự, người đại diện hợp pháp của đương sự biết về thời gian, địa điểm tiến
hành phiên hoà giải, nội dung các vấn đề cần hoà giải. Tòa án tiến hành hòa giải tất
cả các vụ tranh chấp kinh tế - đây là một thủ tục bắt buộc phải tiến hành, trừ những
vụ án không được hòa giải hoặc không tiến hành hòa giải được. Những tranh chấp sau
không được tiến hành hòa giải:
− Tranh chấp có yêu cầu đòi bồi thường gây thiệt hại đến tài sản của Nhà nước.
− Tranh chấp phát sinh từ giao dịch trái pháp luật hoặc trái đạo đức xã hội.
Khi tranh chấp ở trong trường hợp không thể hòa giải được thì Tòa án quyết định
đưa vụ án ra xét xử mà không cần hòa giải, các tranh chấp trong kinh doanh, thương
mại sau đây không tiến hành hòa giải được:
− Bị đơn đã được Tòa án triệu tập hợp lệ đến lần thứ hai mà vẫn cố tình vắng mặt;
− Đương sự không thể tham gia hòa giải được vì có lý do chính đáng;
Khi tiến hành hòa giải, Thẩm phán phải triệu tập tất cả các đương sự, phổ biến cho
tất cả các đương sự biết các quy định của pháp luật có liên quan đến việc giải quyết
vụ án để các bên có liên hệ đến quyền và nghĩa vụ của mình, phân tích hậu quả pháp
lý của việc hòa giải thành để họ tự nguyện với nhau về việc giải quyết vụ án.
Khi các đương sự thỏa thuận được với nhau về vấn đề giải quyết tranh chấp thì
Tòa án lập Biên bản hòa giải thành. Hết thời hạn 07 ngày kể từ ngày lập biên bản hòa
giải thành mà không có đương sự nào thay đổi ý kiến về thỏa thuận đó thì thẩm phán
chủ trì phiên hòa giải hoặc một thẩm phán được Chánh án Tòa án phân công ra Quyết
định công nhận sự thỏa thuận của các đương sự. Việc hòa giải thành một vụ án kinh
doanh, thương mại không chỉ là giải quyết mâu thuẫn giữa các đương sự mà còn đơn
giản hóa thủ tục, tiết kiệm thời gian và công sức cho các đương sự.
Trong trường hợp các đương sự không thể thỏa thuận với nhau được, thì Tòa án
lập biên bản hòa giải không thành và ra quyết định đưa vụ án ra xét xử.
Kết thúc giai đoạn chuẩn bị xét xử, Thẩm phán được phân công chủ tọa được
quyền ra một trong các quyết định sau:
− Công nhận sự thỏa thuận của đương sự
− Đưa vụ án ra xét xử;
− Tạm đình chỉ việc giải quyết vụ án;
− Đình chỉ việc giải quyết vụ án.
11.4.1.4 Phiên toà sơ thẩm

Hội đồng xét xử sơ thẩm gồm một Thẩm phán và hai Hội thẩm nhân dân. Trong
trường hợp đặc biệt thì Hội đồng xét xử sơ thẩm có thể gồm hai Thẩm phán và ba Hội
thẩm nhân dân.
Trình tự của phiên tòa sơ thẩm gồm các giai đoạn sau đây:
* Giai đoạn khai mạc phiên tòa
− Chủ toạ phiên toà khai mạc phiên toà và đọc quyết định đưa vụ án ra xét xử.
− Thư ký Toà án báo cáo với Hội đồng xét xử về sự có mặt, vắng mặt của những
người tham gia phiên toà theo giấy triệu tập, giấy báo của Toà án và lý do vắng
mặt.
− Chủ toạ phiên toà kiểm tra lại sự có mặt của những người tham gia phiên toà theo
giấy triệu tập, giấy báo của Toà án và kiểm tra căn cước của đương sự.
− Chủ toạ phiên toà phổ biến quyền, nghĩa vụ của các đương sự và của những người
tham gia tố tụng khác.
− Chủ toạ phiên toà giới thiệu họ, tên những người tiến hành tố tụng, người giám
định, người phiên dịch.
− Chủ toạ phiên toà hỏi những người có quyền yêu cầu thay đổi những người tiến
hành tố tụng, người giám định, người phiên dịch xem họ có yêu cầu thay đổi ai
không.
*Giai đoạn hỏi tại phiên tòa. Thủ tục hỏi được bắt đầu bằng việc chủ toạ phiên toà
hỏi đương sự về các vấn đề sau đây:
− Hỏi nguyên đơn có thay đổi, bổ sung, rút một phần hoặc toàn bộ yêu cầu khởi kiện
hay không;
− Hỏi bị đơn có thay đổi, bổ sung, rút một phần hoặc toàn bộ yêu cầu phản tố hay
không;
− Hỏi người có quyền lợi, nghĩa vụ liên quan có yêu cầu độc lập có thay đổi, bổ sung,
rút một phần hoặc toàn bộ yêu cầu độc lập hay không.
Sau đó Hội đồng xét xử sẽ nghe phần trình bày của các đương sự. Đương sự trình
bày xong thì việc hỏi từng người về từng vấn đề được thực hiện theo thứ tự chủ toạ
phiên toà hỏi trước rồi đến Hội thẩm nhân dân, sau đó đến người bảo vệ quyền và lợi
ích hợp pháp của đương sự, đương sự và những người tham gia tố tụng khác; trường
hợp có Kiểm sát viên tham gia phiên toà thì Kiểm sát viên hỏi sau đương sự.
Khi nhận thấy các tình tiết của vụ án đã được xem xét đầy đủ thì chủ toạ phiên toà
hỏi Kiểm sát viên, đương sự, người bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp của đương sự và
những người tham gia tố tụng khác xem họ có yêu cầu hỏi vấn đề gì nữa không;
trường hợp có người yêu cầu và xét thấy yêu cầu đó là có căn cứ thì chủ toạ phiên toà
quyết định tiếp tục việc hỏi.
* Giai đoạn tranh luận
Sau khi kết thúc việc hỏi, Hội đồng xét xử chuyển sang phần tranh luận tại phiên
toà. Trình tự phát biểu khi tranh luận được thực hiện như sau:
− Người bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp của nguyên đơn phát biểu. Nguyên đơn có
quyền bổ sung ý kiến. Trong trường hợp cơ quan, tổ chức khởi kiện thì đại diện cơ
quan, tổ chức trình bày ý kiến. Người có quyền và lợi ích được bảo vệ có quyền bổ
sung ý kiến;
− Người bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp của bị đơn phát biểu. Bị đơn có quyền bổ
sung ý kiến;
− Người bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp của người có quyền lợi, nghĩa vụ liên quan
phát biểu. Người có quyền lợi, nghĩa vụ liên quan có quyền bổ sung ý kiến.
Trong trường hợp nguyên đơn, bị đơn, người có quyền lợi, nghĩa vụ liên quan
không có người bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp của mình thì họ tự mình phát biểu
khi tranh luận.
Khi phát biểu về đánh giá chứng cứ, đề xuất quan điểm của mình về việc giải
quyết vụ án, người tham gia tranh luận phải căn cứ vào tài liệu, chứng cứ đã thu thập
được và đã được xem xét, kiểm tra tại phiên toà cũng như kết quả việc hỏi tại phiên
toà. Người tham gia tranh luận có quyền đáp lại ý kiến của người khác. Chủ toạ phiên
toà không được hạn chế thời gian tranh luận, tạo điều kiện cho những người tham gia
tranh luận trình bày hết ý kiến, nhưng có quyền cắt những ý kiến không có liên quan
đến vụ án.
Sau khi những người tham gia tố tụng phát biểu tranh luận và đối đáp xong, Kiểm
sát viên phát biểu ý kiến về việc tuân theo pháp luật tố tụng trong quá trình giải
quyết vụ án của Thẩm phán, Hội đồng xét xử; việc chấp hành pháp luật của người
tham gia tố tụng dân sự, kể từ khi thụ lý vụ án cho đến trước thời điểm Hội đồng xét
xử nghị án.
Qua tranh luận, nếu xét thấy có tình tiết của vụ án chưa được xem xét, việc xem
xét chưa được đầy đủ hoặc cần xem xét thêm chứng cứ thì Hội đồng xét xử quyết
định trở lại việc hỏi; sau khi hỏi xong phải tiếp tục tranh luận.
* Giai đoạn nghị án và tuyên án
Sau khi kết thúc phần tranh luận, Hội đồng xét xử vào phòng nghị án để nghị án.
Chỉ có các thành viên của Hội đồng xét xử mới có quyền nghị án. Khi nghị án, các
thành viên của Hội đồng xét xử phải giải quyết tất cả các vấn đề của vụ án bằng cách
biểu quyết theo đa số về từng vấn đề. Hội thẩm nhân dân biểu quyết trước, Thẩm
phán biểu quyết sau cùng. Người có ý kiến thiểu số có quyền trình bày ý kiến của
mình bằng văn bản và được đưa vào hồ sơ vụ án.
Khi nghị án chỉ được căn cứ vào tài liệu, chứng cứ đã được kiểm tra, xem xét tại
phiên toà, kết quả việc hỏi tại phiên toà và phải xem xét đầy đủ ý kiến của những
người tham gia tố tụng, Kiểm sát viên.
Khi nghị án phải có biên bản ghi lại ý kiến đã thảo luận và quyết định của Hội đồng
xét xử. Biên bản nghị án phải được các thành viên Hội đồng xét xử ký tên tại phòng
nghị án trước khi tuyên án.
Trong trường hợp vụ án có nhiều tình tiết phức tạp, việc nghị án đòi hỏi phải có
thời gian dài thì Hội đồng xét xử có thể quyết định thời gian nghị án, nhưng không
quá năm ngày làm việc kể từ khi kết thúc tranh luận tại phiên toà. Hội đồng xét xử
phải thông báo cho những người có mặt tại phiên toà và người tham gia tố tụng vắng
mặt tại phiên toà biết giờ, ngày và địa điểm tuyên án; nếu Hội đồng xét xử đã thực
hiện việc thông báo mà có người tham gia tố tụng vắng mặt thì Hội đồng xét xử vẫn
tiến hành việc tuyên án theo quy định.
Kết thúc phần nghị án, Toà án ra bản án nhân danh nước Cộng hoà xã hội chủ
nghĩa Việt Nam. Bản án gồm có phần mở đầu, phần nội dung vụ án và nhận định của
Toà án, phần quyết định. Khi tuyên án, mọi người trong phòng xử án phải đứng dậy,
trừ trường hợp đặc biệt được phép của chủ toạ phiên toà. Chủ toạ phiên toà hoặc một
thành viên khác của Hội đồng xét xử đọc bản án và sau khi đọc xong có thể giải thích
thêm về việc thi hành bản án và quyền kháng cáo.
Trong trường hợp có đương sự không biết tiếng Việt thì sau khi tuyên án, người
phiên dịch phải dịch lại cho họ nghe toàn bộ bản án sang ngôn ngữ mà họ biết.
11.4.2 Thủ tục giải quyết các tranh chấp kinh doanh,
thương mại theo cấp phúc thẩm
11.4.2.1 Tính chất của xét xử phúc thẩm
Phúc thẩm là việc tòa án cấp trên trực tiếp xét xử lại vụ án mà bản án, quyết định
của tòa án cấp sơ thẩm chưa có hiệu lực pháp luật bị kháng cáo kháng nghị.
- Đây là cấp xét xử thứ hai;
- Xét xử trên cơ sở kháng cáo kháng nghị chứ không phải là một cấp xét xử
đương nhiên;
- Đối tượng là bản án, quyết định chưa có hiệu lực pháp luật;
- Bản án phúc thẩm có hiệu lực thi hành ngay.
11.4.2.2 Kháng cáo, kháng nghị

- Kháng cáo: là hoạt động tố tụng của đương sự và các chủ thể khác trong
việc chống lại bản án, quyết định của tòa án cấp sơ thẩm chưa có hiệu lực
pháp luật, yêu cầu tòa án cấp trên xét xư lại theo quy định của pháp luật.
- Kháng nghị: là hoạt động tố tụng của Viện kiểm sát trong việc phản đối bản
án, quyết định sơ thẩm chưa có hiệu lực pháp luật của tòa án cấp dưới, đề
nghị tòa án cấp trên trực tiếp xét xử lại theo quy định của pháp luật.
11.4.2.3 Thẩm quyền của Hội đồng xét xử phúc thẩm
− Giữ nguyên bản án sơ thẩm
− Sửa bản án sơ thẩm
− Hủy bản án sơ thẩm, hủy một phần bản án sơ thẩm và chuyển hồ sơ vụ án cho tòa
án cấp sơ thẩm giải quyêt lại
− Hủy bản án sơ thẩm và đình chỉ việc giải quyết vụ án
11.4.2.4 Chuẩn bị xét xử phúc thẩm

Trong thời hạn hai tháng kể từ ngày thụ lý vụ án, tuỳ từng trường hợp, Toà án cấp
phúc thẩm ra một trong các quyết định sau đây:
− Tạm đình chỉ xét xử phúc thẩm vụ án;
− Đình chỉ xét xử phúc thẩm vụ án;
− Đưa vụ án ra xét xử phúc thẩm.
Đối với vụ án có tính chất phức tạp hoặc do trở ngại khách quan thì Chánh án Toà
án cấp phúc thẩm có thể quyết định kéo dài thời hạn chuẩn bị xét xử, nhưng không
được quá một tháng.
Trong thời hạn một tháng, kể từ ngày có quyết định đưa vụ án ra xét xử, Toà án
phải mở phiên toà phúc thẩm; trong trường hợp có lý do chính đáng thì thời hạn này
là hai tháng. Quyết định đưa vụ án ra xét xử phúc thẩm phải được gửi cho Viện kiểm
sát cùng cấp và những người có liên quan đến kháng cáo, kháng nghị.
Thành phần tham gia phiên tòa phúc thẩm gồm:
− Người kháng cáo, đương sự, cá nhân, cơ quan, tổ chức có liên quan đến việc giải
quyết kháng cáo, kháng nghị và người bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp của đương
sự phải được triệu tập tham gia phiên tòa. Tòa án có thể triệu tập những người
tham gia tố tụng khác tham gia phiên tòa nếu xét thấy cần thiết cho việc giải
quyết kháng cáo, kháng nghị.
− Kiểm sát viên Viện kiểm sát cùng cấp phải tham gia phiên tòa phúc thẩm.
11.4.2.5 Phiên toà xét xử phúc thẩm

Các giai đoạn của phiên tòa phúc thẩm cũng tương tự như các giai đoạn của phiên
tòa sơ thẩm. Kết thúc phiên xử phúc thẩm, Hội đồng xét xử phúc thẩm ra bản án
phúc thẩm nhân danh nước Cộng hoà xã hội chủ nghĩa Việt Nam. Bản án phúc thẩm
gồm các nội dung chính sau:
− Phần mở đầu;
− Phần nội dung vụ án, kháng cáo, kháng nghị, nhận định;
− Phần quyết định.
Bản án phúc thẩm có hiệu lực pháp luật kể từ ngày tuyên án.
11.4.3 Thủ tục xét lại các quyết định, bản án kinh doanh
thương mại đã có hiệu lực pháp luật
11.4.3.1 Thủ tục giám đốc thẩm
- Tính chất của giám đốc thẩm:
Là xét lại bản án, quyết định của Tòa án đã có hiệu lực pháp luật nhưng bị kháng
nghị vì bị phát hiện có vi phạm pháp luật nghiêm trọng trong việc giải quyết vụ án
- Căn cứ kháng nghị giám đốc thẩm
+ Kết luận trong bản án, quyết định không phù hợp với tình tiết khách
quan của vụ án;
+ Có vi phạm nghiêm trọng thủ tục tố tụng;
+ Có sai lầm trong việc áp dụng pháp luật.
- Thẩm quyền của Hội đồng giám đốc thẩm
+ Không chấp nhận kháng nghị và giữ nguyên bản án, quyết định đã có
hiệu lực pháp luật;
+ Hủy bản án, quyết định đã có hiệu lực pháp luật và giữ nguyên bản án,
quyết định đúng pháp luật của tòa án cấp dưới đã bị hủy hoặc sửa;
+ Hủy một phần hoặc toàn bộ bản án, quyết định của toàn án đã có hiệu
lực pháp luật để xét xử sơ thẩm lại hoặc xét xử phúc thẩm lại;
+ Hủy bản án, quyết định của tòa án đã xét xử vụ án và đình chỉ việc giải
quyết vụ án.
11.4.3.2 Thủ tục tái thẩm

- Tính chất của tái thẩm
Tái thẩm là việc xét lại bản án, quyết định của Tòa án đã có hiệu lực pháp luật
nhưng bị kháng nghị vì có những tình tiết mới được phát hiện có thể làm thay đổi cơ
bản nội dung của bản án, quyết định mà Tòa án, các đương sự không thể biết được
khi Tòa án ra bản án, quyết định đó.
- Căn cứ kháng nghị theo thủ tục tái thẩm:
+ Mới phát hiện được tình tiết quan trọng của vụ án mà đương sự đã không thể
biết được trong quá trình giải quyết vụ án;
+ Có cơ sở chứng minh kết luận của người giám định, lời dịch của người phiên
dịch không đúng sự thật hoặc có giả mạo chứng cứ;
+ Thẩm phán, Hội thẩm nhân dân, Kiểm sát viên cố ý làm sai lệch hồ sơ vụ án
hoặc cố ý kết luận trái pháp luật;
+ Bản án, quyết định hình sự, hành chính, dân sự, hôn nhân và gia đình, kinh
doanh, thương mại, lao động của Toà án hoặc quyết định của cơ quan nhà nước
mà Toà án căn cứ vào đó để giải quyết vụ án đã bị huỷ bỏ.
Thời hạn kháng nghị tái thẩm là 01 năm kể từ ngày người có thẩm quyền tái thẩm
biết được các căn cứ để kháng nghị theo thủ tục tái thẩm.
- Thẩm quyền của Hội đồng tái thẩm:
+ Không chấp nhận kháng nghị và giữ nguyên bản án, quyết định đã có hiệu lực
pháp luật;
+ Huỷ bản án, quyết định đã có hiệu lực pháp luật để xét xử sơ thẩm lại theo thủ
tục do pháp luật quy định.
+ Huỷ bản án, quyết định đã có hiệu lực pháp luật và đình chỉ giải quyết vụ án.
11.4.4 Giai đoạn thi hành án

Các bản án có hiệu lực pháp luật sẽ được cơ quan thi hành cho thi hành tại Việt
Nam theo những thủ tục luật định, bao gồm:
− Bản án, quyết định hoặc phần bản án, quyết định của Toà án cấp sơ thẩm không
bị kháng cáo, kháng nghị theo thủ tục phúc thẩm;
− Bản án, quyết định của Toà án cấp phúc thẩm;
− Quyết định giám đốc thẩm hoặc tái thẩm của Toà án;
− Bản án, quyết định dân sự của Toà án nước ngoài, quyết định của Trọng tài nước
ngoài đã có quyết định có hiệu lực pháp luật của Toà án Việt Nam công nhận và
cho thi hành tại Việt Nam.
− Quyết định áp dụng biện pháp khẩn cấp tạm thời mặc dù có thể bị kháng cáo,
kháng nghị.
Thẩm quyền ra quyết định thi hành án thuộc về Thủ trưởng cơ quan thi hành án
cấp tỉnh, Thủ trưởng cơ quan thi hành án cấp quân khu, Thủ trưởng cơ quan thi hành
án cấp huyện căn cứ vào tính chất phức tạp của bản án, quyết định được đưa ra thi
hành.Sau khi bản án, quyết định của Tòa án có hiệu lực, nếu đương sự phải thi hành
án không tự giác thi hành án theo quy định của pháp luật, đương sự được thi hành án
được quyền gửi đơn yêu cầu thi hành án đến cơ quan thi hành án có thẩm quyền yêu
cầu cưỡng chế thi hành án để bảo vệ quyền lợi của mình.

1. Phân tích thẩm quyền của toà án trong việc giải quyết các tranh chấp kinh doanh,
thương mại.
2. Phân tích các giai đoạn chủ yếu của quá trình giải quyết các tranh chấp kinh doanh,
thương mại tại Toà án.
3. Tại sao Toà án phải tiến hành hoà giải khi giải quyết tranh chấp kinh doanh,
thương mại ?
4. So sánh tranh chấp kinh doanh, thương mại thuộc thẩm quyển giải quyết của
Trọng tài thương mại với tranh chấp kinh doanh, thương mại thuộc thẩm quyền giải
quyết của Toà án.
5. So sánh thủ tục giải quyết tranh chấp kinh doanh, thương mại tại Trọng tài thương
mại với thủ tục giải quyết tranh chấp kinh doanh, thương mại tại Toà án.
6. Trình bày một số hạn chế của phương thức giải quyết tranh chấp bằng Tòa án?

Công ty gốm sứ Đông Việt (trụ sở chính tại Huyện A tỉnh Bình Dương) uỷ quyền
cho Chi nhánh tại Nha Trang ký một hợp đồng bán cho Công ty Xây lắp điện 4 (một
doanh nghiệp nhà nước có trụ sở chính tại TP Nha Trang tỉnh Khánh Hoà) một lô hàng
sứ cách điện trị giá 120 triệu VND. Hàng đã giao hết theo hợp đồng tại công trình của
Công ty Xây lắp điện 4 tại Thị xã Plâycu tỉnh Gia Lai. Công ty Xây lắp điện 4 cho rằng
chất lượng của sứ cách điện là không đảm bảo như cam kết trong hợp đồng. Đã 3
tháng kể từ khi phát sinh sự việc và sau nhiều lần thương lượng không được, Công ty
Xây lắp điện 4 quyết định khởi kiện. 
1. Trong trường hợp này đơn kiện của Công ty Xây lắp điện 4 có thể gửi tới những cơ
quan tài phán nào?
2. Nếu Công ty Xây lắp điện 4 không tán thành phán quyết của cơ quan tài phán này
thì công ty nên xử lý như thế nào?

BÀI 12: PHÁP LUẬT VỀ PHÁ SẢN DOANH NGHIỆP, HỢP TÁC XÃ 267
BÀI 12: PHÁP LUẬT VỀ PHÁ SẢN

DOANH NGHIỆP, HỢP TÁC XÃ
Hiểu rõ các khái niệm về phá sản Doanh nghiệp, Hợp tác xã; khái niệm về các loại
chủ nợ; người tham gia thủ tục phá sản; người tiến hành thủ tục phá sản; người có
quyền và có nghĩa vụ nộp đơn yêu cầu phá sản Doanh nghiệp, Hợp tác xã;
Phân biệt được quyền và nghĩa vụ của mỗi loại người nộp đơn yêu cầu phá sản
Doanh nghiệp, Hợp tác xã; phân biệt được các loại (hình thức) phá sản doanh nghiệp,
hợp tác xã;
Trình bày được trình tự thủ tục phá sản Doanh nghiệp, Hợp tác xã; các biện pháp
bảo toàn tài sản của Doanh nghiệp, Hợp tác xã khi có quyết định mở thủ tục phá sản;
Liệt kê được các loại quyết định của Tòa án, Quản tài viên, Hội nghị chủ nợ và
phân biệt được ý nghĩa, hệ quả pháp lý của mỗi loại văn bản;
12.1 KHÁI NIỆM

Xét về mặt ngôn ngữ, các thuật ngữ “phá sản” hay “vỡ nợ”, là sự mất cân đối giữa
thu và chi của một cá nhân, tổ chức, thể hiện ở việc mất khả năng thanh toán các
khoản nợ đến hạn. Hiện tượng mất khả năng thanh toán nợ xuất hiện rất sớm trong
xã hội loài người. Từ khi con người biết mua bán, vay mượn thì cũng bắt đầu xuất
hiện tình trạng không trả được nợ.
Trong nền kinh tế thị trường, nơi các chủ thể kinh doanh chịu sự tác động của các
quy luật kinh tế như quy luật giá trị, quy luật cung cầu và quy luật cạnh tranh, thì
phá sản là một hiện tượng mang tính tất yếu. Ở các nước phát triển, phá sản là một
hiện tượng phổ biến. Ngược lại, phá sản sẽ không tồn tại trong nền kinh tế kế hoạch
hóa tập trung, nơi không có các quy luật thị trường theo đúng nghĩa của nó vì mọi
hoạt động kinh tế trong xã hội được Nhà nước quản lý theo chỉ tiêu, mệnh lệnh hành
chính.
268 BÀI 12: PHÁP LUẬT VỀ PHÁ SẢN DOANH NGHIỆP, HỢP TÁC XÃ
Về mặt pháp lý, khoản 2 Điều 4 Luật phá sản 2014 quy định phá sản là tình trạng
của doanh nghiệp, hợp tác xã mất khả năng thanh toán và bị Tòa án nhân dân ra
quyết định tuyên bố phá sản. Doanh nghiệp, hợp tác xã được xem là mất khả năng
thanh toán khi doanh nghiệp, hợp tác xã không thực hiện nghĩa vụ thanh toán khoản
nợ trong thời hạn 03 tháng kể từ ngày đến hạn thanh toán. Pháp luật Việt Nam chỉ
điều chỉnh vấn đề phá sản đối với các đối tượng là doanh nghiệp, hợp tác xã và liên
hiệp hợp tác xã.
12.2 PHÂN LOẠI PHÁ SẢN

Dựa trên những căn cứ khác nhau sẽ có những cách phân loại phá sản khác
nhau. Căn cứ trên nguyên nhân khách quan hay chủ quan, có thể phân loại phá sản
thành phá sản trung thực và phá sản gian trá.
Phá sản trung thực: hậu quả của việc mất khả năng thanh toán do những
nguyên nhân khách quan hoặc rủi ro, bất khả kháng gây ra. Người quản lý điều hành
thường có lỗi vô ý.
Phá sản gian trá: hậu quả của việc mất khả năng thanh toán là do thủ đoạn gian
trá, có sự sắp đặt trước nhằm chiếm đoạt tài sản người khác. Người chủ doanh
nghiệp, hợp tác xã hoặc người quản lý điều hành thực hiện hành vi gian trá có lỗi cố
ý.
Căn cứ vào quyền và nghĩa vụ nộp đơn yêu cầu mở thủ tục phá sản, thì có thể
phân chia thành phá sản theo yêu cầu của chủ nợ và những người có quyền nộp đơn
khác và phá sản theo nghĩa vụ pháp lý của con nợ.
Phá sản bắt buộc theo yêu cầu của chủ nợ và những người có quyền nộp đơn
khác là trường hợp doanh nghiệp bị phá sản do có đơn yêu cầu của chủ nợ, người lao
động, đại diện người lao động và chủ sở hữu công ty theo quy định của pháp luật.
Phá sản theo nghĩa vụ nộp đơn của con nợ là trường hợp doanh nghiệp, hợp tác
xã bị phá sản do pháp luật buộc chủ sở hữu, người quản lý điều hành khi phát hiện
doanh nghiệp, hợp tác xã mất khả năng thanh toán nợ đến hạn phải nộp đơn mở thủ
tục phá sản chính doanh nghiệp, hợp tác xã mà họ đang làm chủ hoặc làm quản lý
điều hành.
Căn cứ vào đối tượng thì có thể chia thành phá sản của cá nhân và phá sản của
tổ chức. Tuy nhiên, về mặt pháp lý, pháp luật Việt Nam hiện chỉ điều chỉnh vấn đề
phá sản đối với tổ chức là doanh nghiệp, hợp tác xã, liên hiệp hợp tác xã.
12.3 THỦ TỤC PHÁ SẢN
12.3.1 CÁC CHỦ THỂ TIẾN HÀNH VÀ THAM GIA THỦ TỤC
PHÁ SẢN
12.3.1.1 Người tiến hành thủ tục phá sản
Người tiến hành thủ tục phá sản là Chánh án Tòa án nhân dân, Thẩm phán;
Viện trưởng Viện kiểm sát nhân dân, Kiểm sát viên; Quản tài viên, doanh nghiệp quản
lý, thanh lý tài sản; Thủ trưởng cơ quan thi hành án dân sự, Chấp hành viên trong
quá trình giải quyết phá sản.
Chánh án Toà án nhân dân, Thẩm phán
Thẩm phán khi tiến hành thủ tục phá sản có những nhiệm vụ, quyền hạn cơ bản như:
Quyết định mở hoặc không mở thủ tục phá sản; chỉ định, thay đổi, giám sát Quản tài
viên, doanh nghiệp quản lý, thanh lý tài sản, áp dụng các biện pháp khẩn cấp tạm
thời, tổ chức hội nghị chủ nợ và công nhận nghị quyết của hội nghị chủ nợ; đình chỉ
thủ tục phá sản; tuyên bố phá sản.
Tòa án nhân dân cấp Tỉnh nơi doanh nghiệp, hợp tác xã có trụ sở chính có thẩm
quyền giải quyết phá sản đối với các trường hợp: Vụ việc phá sản có tài sản ở nước
ngoài hoặc người tham gia thủ tục phá sản ở nước ngoài; Doanh nghiệp, hợp tác xã
mất khả năng thanh toán có chi nhánh, văn phòng đại diện ở nhiều huyện, quận, thị
xã, thành phố thuộc tỉnh khác nhau; Doanh nghiệp, hợp tác xã mất khả năng thanh
toán có bất động sản ở nhiều huyện, quận, thị xã, thành phố thuộc tỉnh khác nhau;
Vụ việc phá sản thuộc thẩm quyền của Tòa án nhân dân cấp Huyện mà Tòa án nhân
dân cấp Tỉnh lấy lên để giải quyết do tính chất phức tạp của vụ việc.
Tòa án nhân dân cấp Huyện có thẩm quyền giải quyết phá sản đối với doanh
nghiệp, hợp tác xã có trụ sở chính tại huyện, quận, thị xã, thành phố thuộc tỉnh đó và
không thuộc thẩm quyền của tòa án cấp Tỉnh.
Cá nhân, doanh nghiệp hành nghề quản lý, thanh lý tài sản
Điều 11 Luật Phá sản 2014 quy định cá nhân, doanh nghiệp hành nghề quản lý,
thanh lý tài sản trong quá trình giải quyết phá sản gồm: Quản tài viên và Doanh
nghiệp quản lý, thanh lý tài sản.
Quản tài viên là cá nhân hành nghề quản lý, thanh lý tài sản của doanh
nghiệp, hợp tác xã mất khả năng thanh toán trong quá trình giải quyết phá sản. Cá
nhân để được cấp chứng chỉ hành nghề quản tài viên phải đáp ứng các điều kiện sau:
- Là luật sư; kiểm toán viên; người có trình độ cử nhân luật, kinh tế, kế toán,
tài chính, ngân hàng và có kinh nghiệm 05 năm trở lên về lĩnh vực được đào
tạo.
- Không nằm trong các trường hợp không được hành nghề quản lý, thanh lý
tài sản, gồm: (1) Cán bộ, công chức, viên chức; sĩ quan, quân nhân chuyên
nghiệp, công nhân quốc phòng trong cơ quan, đơn vị thuộc Quân đội nhân
dân; sĩ quan, hạ sĩ quan chuyên nghiệp trong cơ quan, đơn vị thuộc Công an
nhân dân; (2) Người đang bị truy cứu trách nhiệm hình sự; người đã bị kết
án nhưng chưa được xóa án tích; người đang bị áp dụng biện pháp xử lý
hành chính đưa vào cơ sở giáo dục bắt buộc, cơ sở cai nghiện bắt buộc; (3)
Người mất năng lực hành vi dân sự hoặc bị hạn chế năng lực hành vi dân sự.
Doanh nghiệp quản lý, thanh lý tài sản là doanh nghiệp hành nghề quản lý,
thanh lý tài sản của doanh nghiệp, hợp tác xã mất khả năng thanh toán trong quá
trình giải quyết phá sản. Doanh nghiệp được hành nghề quản lý, thanh lý tài sản khi
đáp ứng các điều kiện sau:
- Phải là công ty hợp danh hoặc doanh nghiệp tư nhân.

- Công ty hợp danh có tối thiểu hai thành viên hợp danh là Quản tài viên.
Tổng giám đốc hoặc Giám đốc của công ty hợp danh là Quản tài viên; Doanh
nghiệp tư nhân có chủ doanh nghiệp là Quản tài viên, đồng thời là Giám đốc.
Quản tài viên, doanh nghiệp quản lý, thanh lý tài sản khi tham gia vào thủ tục phá
sản có các quyền và nghĩa vụ cơ bản sau:
- Quản lý tài sản, giám sát hoạt động kinh doanh, thanh lý tài sản của doanh
nghiệp, hợp tác xã mất khả năng thanh toán (lập bảng kê tài sản, danh sách
chủ nợ, danh sách người mắc nợ; Bảo quản tài sản; ngăn chặn việc bán,
chuyển giao tài sản mà không được phép; Giám sát hoạt động kinh doanh
của doanh nghiệp, hợp tác xã; Tổ chức việc định giá, thanh lý tài sản theo
quy định của Luật này; ….).
- Đại diện cho doanh nghiệp, hợp tác xã nếu doanh nghiệp, hợp tác xã không
có người đại diện theo pháp luật.
- Được hưởng thù lao và thực hiện trách nhiệm bảo hiểm nghề nghiệp theo
Cơ quan thi hành án dân sự
Điều 17 Luật phá sản 2014 quy định nhiệm vụ, quyền hạn của cơ quan thi hành án
dân sự trong quá trình giải quyết phá sản như sau:
- Thi hành quyết định áp dụng biện pháp khẩn cấp tạm thời, quyết định tuyên
bố giao dịch vô hiệu, quyết định tuyên bố phá sản và các quyết định khác;
- Yêu cầu Quản tài viên, doanh nghiệp quản lý, thanh lý tài sản tổ chức thực
hiện việc định giá, thanh lý tài sản; thực hiện việc thanh lý tài sản.
- Giám sát hoạt động của Quản tài viên, doanh nghiệp quản lý, thanh lý tài
sản khi thực hiện thanh lý tài sản của doanh nghiệp, hợp tác xã phá sản;
- Đề xuất Tòa án nhân dân thay đổi Quản tài viên, doanh nghiệp quản lý,
thanh lý tài sản;
- Phân chia tài sản của doanh nghiệp, hợp tác xã theo quyết định của Tòa án
nhân dân.
- Quyết định kết thúc việc thi hành quyết định tuyên bố doanh nghiệp, hợp tác
xã phá sản.
Viện kiểm sát
Viện kiểm sát nhân dân kiểm sát việc tuân theo pháp luật trong quá trình giải
quyết phá sản, thực hiện các quyền yêu cầu, kiến nghị, kháng nghị theo quy định của
Luật này.
Viện kiểm sát nhân dân tham gia các phiên họp xem xét kiến nghị, kháng nghị
của Viện kiểm sát nhân dân; kiểm sát các quyết định giải quyết phá sản của Tòa án
nhân dân.
12.3.1.2 Các chủ thể tham gia vào quá trình giải quyết phá
sản
Người tham gia thủ tục phá sản gồm: chủ nợ; người lao động; doanh
nghiệp, hợp tác xã mất khả năng thanh toán; cổ đông, nhóm cổ đông; thành viên hợp
tác xã hoặc hợp tác xã thành viên của liên hiệp hợp tác xã; người mắc nợ của doanh
nghiệp, hợp tác xã và những người khác có quyền lợi, nghĩa vụ liên quan trong quá
trình giải quyết phá sản.
Chủ nợ
Chủ nợ là cá nhân, cơ quan, tổ chức có quyền yêu cầu doanh nghiệp, hợp tác
xã thực hiện nghĩa vụ thanh toán khoản nợ, bao gồm chủ nợ không có bảo đảm, chủ
nợ có bảo đảm một phần và chủ nợ có bảo đảm.
Chủ nợ không có bảo đảm là cá nhân, cơ quan, tổ chức có quyền yêu cầu doanh
nghiệp, hợp tác xã phải thực hiện nghĩa vụ thanh toán khoản nợ không được bảo đảm
bằng tài sản của doanh nghiệp, hợp tác xã hoặc của người thứ ba.
Chủ nợ có bảo đảm là cá nhân, cơ quan, tổ chức có quyền yêu cầu doanh
nghiệp, hợp tác xã phải thực hiện nghĩa vụ thanh toán khoản nợ được bảo đảm bằng
tài sản của doanh nghiệp, hợp tác xã hoặc của người thứ ba.
Chủ nợ có bảo đảm một phần là cá nhân, cơ quan, tổ chức có quyền yêu cầu
doanh nghiệp, hợp tác xã phải thực hiện nghĩa vụ thanh toán khoản nợ được bảo đảm
bằng tài sản của doanh nghiệp, hợp tác xã hoặc của người thứ ba mà giá trị tài sản
bảo đảm thấp hơn khoản nợ đó.
Doanh nghiệp, hợp tác xã mất khả năng thanh toán
Doanh nghiệp, hợp tác xã mất khả năng thanh toán có quyền đưa ra ý kiến về
việc chấp nhận hoặc bác bỏ một phần hoặc toàn bộ yêu cầu của người nộp đơn yêu
cầu mở thủ tục phá sản; đồng thời phải thông báo công khai về quyết định mở thủ
tục phá sản ngay sau khi nhận được quyết định mở thủ tục phá sản.
Người tham gia thủ tục phá sản có các quyền, nghĩa vụ theo quy định tại Điều 18
Luật Phá sản 2014 như sau:
- Thực hiện yêu cầu của Thẩm phán, Quản tài viên, doanh nghiệp quản lý,
thanh lý tài sản và cơ quan thi hành án dân sự theo quy định của pháp luật
về phá sản.
- Cung cấp tài liệu; yêu cầu cá nhân, cơ quan, tổ chức khác cung cấp tài liệu,
chứng cứ liên quan đến quyền và lợi ích hợp pháp của mình để giao nộp cho
Tòa án nhân dân.
- Đề nghị áp dụng, thay đổi, hủy bỏ biện pháp khẩn cấp tạm thời.
- Tham gia Hội nghị chủ nợ.
- Đề nghị thay đổi Quản tài viên, doanh nghiệp quản lý, thanh lý tài sản.
- Đề nghị Quản tài viên, doanh nghiệp quản lý, thanh lý tài sản bổ sung chủ
nợ, người mắc nợ vào danh sách chủ nợ, danh sách người mắc nợ.
- Có mặt theo yêu cầu của Quản tài viên, doanh nghiệp quản lý, thanh lý tài
sản, giấy triệu tập của Tòa án nhân dân và chấp hành các quyết định của
Tòa án nhân dân trong quá trình giải quyết phá sản.
- Tham gia vào việc quản lý, thanh lý tài sản theo yêu cầu của Thẩm phán, cơ
quan thi hành án dân sự, Quản tài viên, doanh nghiệp quản lý, thanh lý tài
sản.
12.3.2 Trình tự, thủ tục phá sản

12.3.2.1 Nộp đơn và thụ lý đơn
❖ Người có quyền nộp đơn
Người có quyền nộp đơn mở tục phá sản là những người mà theo quy định của
pháp luật họ được quyền nộp đơn mở thủ tục phá sản doanh nghiệp hoặc hợp tác xã
khi doanh nghiệp, hợp tác xã này không thanh toán được các nghĩa vụ tài sản đến
hạn cho họ hoặc cho các chủ thể khác mà họ là người đại diện. Những người có quyền
nộp đơn có thể từ bỏ quyền nộp đơn mở thủ tục phá sản để tìm kiếm phương thức thu
hồi nợ khác hiệu quả hơn mà không phải chịu trách nhiệm pháp lý vì sự từ bỏ quyền
đó.
Theo quy định tại Điều 5 Luật phá sản năm 2014, những người sau đây có quyền
nộp đơn phá sản doanh nghiệp hoặc hợp tác xã:
- Chủ nợ không có bảo đảm, chủ nợ có bảo đảm một phần.

Những chủ nợ này có quyền nộp đơn yêu cầu mở thủ tục phá sản khi hết thời hạn
03 tháng kể từ ngày khoản nợ đến hạn mà doanh nghiệp, hợp tác xã không thực hiện
nghĩa vụ thanh toán.
- Người lao động, công đoàn cơ sở, công đoàn cấp trên trực tiếp cơ sở ở những
nơi chưa thành lập công đoàn cơ sở.
Các chủ thể này có quyền nộp đơn yêu cầu mở thủ tục phá sản khi hết thời hạn
03 tháng kể từ ngày phải thực hiện nghĩa vụ trả lương, các khoản nợ khác đến hạn
đối với người lao động mà doanh nghiệp, hợp tác xã không thực hiện nghĩa vụ thanh
toán.
- Cổ đông hoặc nhóm cổ đông.

Cổ đông hoặc nhóm cổ đông sở hữu từ 20% số cổ phần phổ thông trở lên trong
thời gian liên tục ít nhất 06 tháng có quyền nộp đơn yêu cầu mở thủ tục phá sản khi
công ty cổ phần mất khả năng thanh toán.
Đối với cổ đông hoặc nhóm cổ đông sở hữu dưới 20% số cổ phần phổ thông trong
thời gian liên tục ít nhất 06 tháng chỉ có quyền nộp đơn yêu cầu mở thủ tục phá sản
khi công ty cổ phần mất khả năng thanh toán trong trường hợp Điều lệ công ty quy
định.
- Thành viên hợp tác xã, người đại diện theo pháp luật của hợp tác xã thành
viên của liên hiệp hợp tác xã.
Thành viên hợp tác xã hoặc người đại diện theo pháp luật của hợp tác xã thành
viên của liên hiệp hợp tác xã có quyền nộp đơn yêu cầu mở thủ tục phá sản khi hợp
tác xã, liên hiệp hợp tác xã mất khả năng thanh toán.
❖ Người có nghĩa vụ nộp đơn
Những người có nghĩa vụ nộp đơn mà không nộp đơn yêu cầu mở thủ tục phá sản
khi doanh nghiệp, hợp tác xã mất khả năng thanh toán thì phải chịu trách nhiệm
trước pháp luật. Trường hợp có thiệt hại phát sinh sau thời điểm doanh nghiệp, hợp
tác xã mất khả năng thanh toán do việc không nộp đơn yêu cầu mở thủ tục phá sản
gây ra thì phải bồi thường. Theo quy định Luật phá sản năm 2014, những người sau
đây có nghĩa vụ phải nộp đơn yêu cầu mở thủ tục phá sản khi doanh nghiệp hoặc hợp
tác xã mất khả năng thanh toán nợ đến hạn:
- Chủ doanh nghiệp tư nhân;

- Chủ tịch Hội đồng quản trị của công ty cổ phần;
- Chủ tịch Hội đồng thành viên của công ty trách nhiệm hữu hạn hai thành
viên trở lên;
- Chủ sở hữu công ty trách nhiệm hữu hạn một thành viên;
- Thành viên hợp danh của công ty hợp danh.
- Người đại diện theo pháp luật của doanh nghiệp, hợp tác xã.
Người có yêu cầu mở thủ tục phá sản có thể nộp đơn trực tiếp tại Toà án nhân
dân hoặc gửi đến Tòa án nhân dân qua bưu điện. Ngày nộp đơn yêu cầu mở thủ
tục phá sản được tính từ ngày Tòa án nhân dân nhận đơn hoặc ngày có dấu bưu
điện nơi gửi.
❖ Thụ lý đơn
Trong thời hạn 3 ngày kể từ ngày nhận đơn, Chánh án Tòa án nhân dân phân công
một Thẩm phán hoặc Tổ Thẩm phán gồm 03 Thẩm phán giải quyết đơn yêu cầu mở
thủ tục phá sản. Theo quy định tại Điều 32 Luật phá sản 2014 thì Tổ thẩm phán được
phân công xem xét trong thời hạn 3 ngày và có thể đưa ra các hướng xử lý và phải
gửi bằng văn bản cho người nộp đơn và doanh nghiệp hợp tác xã bị nộp đơn như sau:
Một, trả lại đơn
Theo Điều 35 Luật phá sản 2014, Tòa án sẽ trả lại đơn yêu cầu mở thủ tục phá sản
khi có một trong các trường hợp:
- Người nộp đơn không đúng theo quy định;

- Người nộp đơn không thực hiện việc sửa đổi, bổ sung đơn yêu cầu của Tòa
án;
- Tòa án nhân dân khác đã mở thủ tục phá sản đối với doanh nghiệp, hợp tác
xã mất khả năng thanh toán;
- Người nộp đơn yêu cầu mở thủ tục phá sản rút đơn yêu cầu.
- Người nộp đơn không nộp lệ phí phá sản, tạm ứng chi phí phá sản, trừ
trường hợp không phải nộp lệ phí phá sản, tạm ứng chi phí phá sản.
Trong thời hạn 03 ngày làm việc kể từ ngày nhận được quyết định trả lại đơn yêu
cầu mở thủ tục phá sản của Tòa án nhân dân, người yêu cầu mở thủ tục phá sản có
quyền đề nghị xem xét lại, Viện kiểm sát nhân dân cùng cấp có quyền kiến nghị với
Chánh án Tòa án nhân dân đã ra quyết định trả lại đơn yêu cầu.
Hai, thay đổi nội dung đơn. Trường hợp đơn yêu cầu mở thủ tục phá sản không
đủ các nội dung quy định thì Thẩm phán thông báo cho người nộp đơn sửa đổi, bổ
sung đơn Thời hạn sửa đổi, bổ sung do Tòa án nhân dân ấn định, nhưng không quá
10 ngày làm việc kể từ ngày người nộp đơn nhận được thông báo; trường hợp đặc
biệt, Tòa án nhân dân có thể gia hạn nhưng không quá 15 ngày.
Ba, Chuyển đơn cho Tòa án nhân dân có thẩm quyền nếu thuộc thẩm quyền
giải quyết của Tòa án nhân dân khác và thông báo cho người nộp đơn yêu cầu mở thủ
tục phá sản biết.
Trong thời hạn 03 ngày làm việc kể từ ngày nhận được quyết định chuyển đơn thì
người nộp đơn hoặc Tòa án nhân dân được chuyển đơn có quyền đề nghị Chánh án
Tòa án nhân dân cấp trên trực tiếp xem xét lại việc chuyển đơn.
Trong thời hạn 03 ngày làm việc kể từ ngày nhận được đơn đề nghị, Chánh án Tòa
án nhân dân cấp trên trực tiếp giải quyết đề nghị xem xét lại việc chuyển đơn. Quyết
định của Chánh án Tòa án nhân dân cấp trên trực tiếp là quyết định cuối cùng.
Bốn, thụ lý đơn
Tòa án nhân dân thụ lý đơn yêu cầu mở thủ tục phá sản khi nhận được biên lai nộp
lệ phí phá sản, biên lai nộp tạm ứng chi phí phá sản. Trường hợp không phải nộp lệ
phí phá sản, tạm ứng chi phí phá sản thì thời điểm thụ lý được tính từ ngày Tòa án
nhân dân nhận đơn yêu cầu mở thủ tục phá sản hợp lệ.
Trong thời hạn 03 ngày làm việc kể từ ngày thụ lý đơn, Tòa án nhân dân phải
thông báo bằng văn bản cho người nộp đơn yêu cầu mở thủ tục phá sản, doanh
nghiệp, hợp tác xã mất khả năng thanh toán, các cơ quan, tổ chức đang giải quyết vụ
việc liên quan đến doanh nghiệp, hợp tác xã mất khả năng thanh toán do các bên
cung cấp và Viện kiểm sát nhân dân cùng cấp về việc thụ lý đơn yêu cầu mở thủ tục
phá sản.
Trường hợp người nộp đơn yêu cầu mở thủ tục phá sản là người đại diện theo pháp
luật của doanh nghiệp, hợp tác xã mất khả năng thanh toán thì Tòa án nhân dân phải
thông báo cho các chủ nợ do doanh nghiệp, hợp tác xã cung cấp. Trường hợp người
nộp đơn không phải là doanh nghiệp, hợp tác xã mất khả năng thanh toán thì trong
thời hạn 15 ngày kể từ ngày nhận được thông báo của Tòa án nhân dân, doanh
nghiệp, hợp tác xã mất khả năng thanh toán phải xuất trình cho Tòa án nhân dân các
giấy tờ, tài liệu theo quy định tại khoản 3 Điều 28 của Luật này.
12.3.2.2 Quyết định mở hoặc không mở thủ tục phá sản

Trong thời hạn 30 ngày kể từ ngày thụ lý đơn yêu cầu mở thủ tục phá sản, Thẩm
phán phải ra quyết định mở hoặc không mở thủ tục phá sản. Quyết định mở hoặc
không mở thủ tục phá sản có hiệu lực thi hành kể từ ngày ra quyết định.
Thẩm phán ra quyết định không mở thủ tục phá sản khi doanh nghiệp, hợp tác xã
không mất khả năng thanh toán. Quyết định không mở thủ tục phá sản của Tòa án
nhân dân phải được gửi cho người nộp đơn, doanh nghiệp, hợp tác xã bị yêu cầu mở
thủ tục phá sản và Viện kiểm sát nhân dân cùng cấp. Thời hạn gửi và thông báo
quyết định mở hoặc không mở thủ tục phá sản là 03 ngày làm việc kể từ ngày Tòa án
nhân dân ra quyết định.
Thẩm phán ra quyết định mở thủ tục phá sản khi doanh nghiệp, hợp tác xã mất
khả năng thanh toán. Quyết định mở thủ tục phá sản của Tòa án nhân dân phải được
gửi cho người nộp đơn, doanh nghiệp, hợp tác xã mất khả năng thanh toán, chủ nợ,
Viện kiểm sát nhân dân cùng cấp, cơ quan thi hành án dân sự, cơ quan thuế, cơ quan
đăng ký kinh doanh nơi doanh nghiệp, hợp tác xã có trụ sở chính và đăng trên Cổng
thông tin đăng ký doanh nghiệp quốc gia, Cổng thông tin điện tử của Tòa án nhân
dân và 02 số báo địa phương liên tiếp nơi doanh nghiệp, hợp tác xã mất khả năng
thanh toán có trụ sở chính. Trong thời hạn 07 ngày làm việc kể từ ngày nhận được
quyết định mở hoặc không mở thủ tục phá sản, người tham gia thủ tục phá sản có
quyền đề nghị xem xét lại, Viện kiểm sát nhân dân cùng cấp có quyền kháng nghị
quyết định mở hoặc không mở thủ tục phá sản.
12.3.2.3 Hoạt động kinh doanh của doanh nghiệp, hợp tác xã
sau khi có quyết định mở thủ tục phá sản
Sau khi có quyết định mở thủ tục phá sản, doanh nghiệp, hợp tác xã vẫn tiếp tục
hoạt động kinh doanh, nhưng phải chịu sự giám sát của Thẩm phán và Quản tài viên,
doanh nghiệp quản lý, thanh lý tài sản. Thẩm phán ra quyết định thay đổi người đại
diện theo pháp luật của doanh nghiệp, hợp tác xã đó theo đề nghị của Hội nghị chủ
nợ hoặc Quản tài viên, doanh nghiệp quản lý, thanh lý tài sản.
Hoạt động bị cấm của doanh nghiệp, hợp tác xã sau khi có quyết định mở thủ tục
phá sản. Sau khi có quyết định mở thủ tục phá sản, doanh nghiệp, hợp tác xã không
được thực hiện các hoạt động sau: Cất giấu, tẩu tán, tặng cho tài sản; Thanh toán
khoản nợ không có bảo đảm, trừ khoản nợ không có bảo đảm phát sinh sau khi mở
thủ tục phá sản và trả lương cho người lao động trong doanh nghiệp, hợp tác xã; Từ
bỏ quyền đòi nợ; Chuyển khoản nợ không có bảo đảm thành nợ có bảo đảm hoặc có
bảo đảm một phần bằng tài sản của doanh nghiệp, hợp tác xã.
Hoạt động của doanh nghiệp, hợp tác xã bị giám sát sau khi có quyết định mở thủ
tục phá sản. Sau khi có quyết định mở thủ tục phá sản, doanh nghiệp, hợp tác xã
phải báo cáo Quản tài viên, doanh nghiệp quản lý, thanh lý tài sản trước khi thực
hiện các hoạt động sau: Hoạt động liên quan đến việc vay, cầm cố, thế chấp, bảo
lãnh, mua bán, chuyển nhượng, cho thuê tài sản; bán, chuyển đổi cổ phần; chuyển
quyền sở hữu tài sản; Chấm dứt thực hiện hợp đồng có hiệu lực; Thanh toán khoản
nợ phát sinh sau khi mở thủ tục phá sản; trả lương cho người lao động trong doanh
nghiệp, hợp tác xã.
12.3.2.4 Một số vấn đề phải thực hiện sau khi có quyết định
mở thủ tục phá sản
Thứ nhất, đình chỉ thi hành án dân sự hoặc giải quyết vụ án.
Trong thời hạn 05 ngày làm việc kể từ ngày Tòa án nhân dân thụ lý vụ việc phá
sản, việc tạm đình chỉ thực hiện nghĩa vụ về tài sản của doanh nghiệp, hợp tác xã
mất khả năng thanh toán được thực hiện như sau:
Cơ quan thi hành án dân sự phải tạm đình chỉ thi hành án dân sự về tài sản mà
doanh nghiệp, hợp tác xã là người phải thi hành án (trừ bản án, quyết định buộc
doanh nghiệp, hợp tác xã mất khả năng thanh toán bồi thường về tính mạng, sức
khỏe, danh dự hoặc trả lương cho người lao động).
Tòa án nhân dân, Trọng tài phải tạm đình chỉ việc giải quyết vụ việc dân sự, kinh
doanh, thương mại, lao động có liên quan đến nghĩa vụ tài sản mà doanh nghiệp, hợp
tác xã là một bên đương sự.
Tòa án nhân dân phải tách và tạm đình chỉ giải quyết phần dân sự trong vụ án
hình sự, hành chính liên quan đến nghĩa vụ tài sản mà doanh nghiệp, hợp tác xã là
một bên đương sự.
Cơ quan, tổ chức có thẩm quyền tạm đình chỉ việc xử lý tài sản bảo đảm của
doanh nghiệp, hợp tác xã đối với các chủ nợ có bảo đảm.
Thứ hai, kiểm kê tài sản của doanh nghiệp, HTX mất khả năng thanh toán.
Trong thời hạn 30 ngày kể từ ngày nhận được quyết định mở thủ tục phá sản,
doanh nghiệp, hợp tác xã mất khả năng thanh toán phải tiến hành kiểm kê tài sản và
xác định giá trị tài sản đó;
Bảng kiểm kê tài sản đã được xác định giá trị phải gửi ngay cho Tòa án nhân dân
tiến hành thủ tục phá sản.
Thứ ba, lập danh sách chủ nợ và danh sách những người mắc nợ.
Lập danh sách chủ nợ:
Trong thời hạn 15 ngày kể từ ngày hết hạn gửi giấy đòi nợ, Quản tài viên, doanh
nghiệp quản lý, thanh lý tài sản phải lập danh sách chủ nợ. Danh sách chủ nợ phải
được niêm yết công khai tại trụ sở Tòa án nhân dân tiến hành thủ tục phá sản, trụ sở
chính của doanh nghiệp, hợp tác xã và đăng trên Cổng thông tin đăng ký doanh
nghiệp, Cổng thông tin điện tử của Tòa án nhân dân và phải gửi cho chủ nợ đã gửi
giấy đòi nợ trong 10 ngày làm việc kể từ ngày niêm yết.
Trong thời hạn 05 ngày làm việc kể từ ngày kết thúc thời hạn niêm yết, chủ nợ và
doanh nghiệp, hợp tác xã mất khả năng thanh toán có quyền đề nghị Thẩm phán xem
xét lại danh sách chủ nợ.
Lập danh sách người mắc nợ:
Quản tài viên, doanh nghiệp quản lý, thanh lý tài sản phải lập danh sách những
người mắc nợ doanh nghiệp, hợp tác xã mất khả năng thanh toán, trong đó phân định
rõ khoản nợ có bảo đảm, nợ không có bảo đảm, nợ đến hạn, nợ chưa đến hạn. Danh
sách người mắc nợ phải được niêm yết công khai tại trụ sở Tòa án nhân dân tiến hành
thủ tục phá sản, trụ sở chính của doanh nghiệp, hợp tác xã và phải gửi cho người mắc
nợ trong 10 ngày làm việc.
Trong thời hạn 05 ngày làm việc kể từ ngày kết thúc thời hạn niêm yết, người mắc
nợ và doanh nghiệp, hợp tác xã mất khả năng thanh toán có quyền đề nghị Thẩm
phán xem xét lại danh sách người mắc nợ.
Thứ tư, tổ chức hội nghị chủ nợ.
Hội nghị chủ nợ là cơ quan lâm thời được thành lập nhằm xem xét tình trạng mất
khả năng thanh toán nợ và xem xét phương án phục hồi hoạt động kinh doanh của
doanh nghiệp, hợp tác xã bị nộp đơn yêu cầu mở thủ tục phá sản.
Triệu tập Hội nghị chủ nợ. Trong thời hạn 20 ngày kể từ ngày kết thúc việc kiểm
kê tài sản (trong trường hợp việc kiểm kê tài sản kết thúc sau việc lập danh sách chủ
nợ) hoặc kể từ ngày kết thúc việc lập danh sách chủ nợ (trong trường hợp việc kiểm
kê tài sản kết thúc trước việc lập danh sách chủ nợ), Thẩm phán triệu tập Hội nghị
chủ nợ. Thông báo triệu tập Hội nghị chủ nợ và tài liệu khác có liên quan phải được
gửi cho người có quyền tham gia Hội nghị chủ nợ và người có nghĩa vụ tham gia Hội
nghị chủ nợ trong thời hạn chậm nhất là 15 ngày trước ngày khai mạc Hội nghị.
Những người có quyền tham gia Hội nghị chủ nợ: Chủ nợ có tên trong danh
sách chủ nợ; Đại diện cho người lao động, đại diện công đoàn được người lao động uỷ
quyền; Người bảo lãnh sau khi đã trả nợ thay cho doanh nghiệp, hợp tác xã mất khả
năng thanh toán.
Những người có nghĩa vụ tham gia Hội nghị chủ nợ: Người nộp đơn yêu cầu
mở thủ tục phá sản; Chủ doanh nghiệp hoặc người đại diện hợp pháp của doanh
nghiệp, hợp tác xã mất khả năng thanh toán.
Pháp luật quy định trong trường hợp người đại diện doanh nghiệp, hợp tác xã mất
khả năng thanh toán cố ý vắng mặt không có lý do chính đáng thì Quản tài viên,
doanh nghiệp quản lý, thanh lý tài sản có văn bản đề nghị Tòa án nhân dân xử lý theo
Điều kiện hợp lệ của Hội nghị chủ nợ. Theo quy định tại Điều 79 Luật phá sản
2014, Hội nghị chủ nợ được tiến hành hợp lệ và được pháp luật công nhận khi đáp
ứng các điều kiện sau:
- Có số chủ nợ tham gia đại diện cho ít nhất 51% tổng số nợ không có bảo
đảm;
- Quản tài viên, doanh nghiệp quản lý, thanh lý tài sản được phân công giải
quyết đơn yêu cầu mở thủ tục phá sản phải tham gia Hội nghị chủ nợ.
Trong trường hợp Hội nghị chủ nợ đã được triệu tập nhưng không đáp ứng được
một trong các điều kiện trên thì sẽ bị hoãn. Hội nghị chủ nợ sẽ được triệu tập lại trong
thời hạn 30 ngày kể từ ngày hoãn. Trường hợp Hội nghị chủ nợ đã được triệu tập đến
lần thứ hai nhưng vẫn không bảo đảm các điều kiện hợp lệ thì Thẩm phán lập biên
bản và ra quyết định tuyên bố phá sản.
Ra Nghị quyết của Hội nghị chủ nợ. Hội nghị chủ nợ có quyền đưa ra Nghị
quyết trong đó có một trong các kết luận được quy định tại khoản 1 Điều 83 Luật phá
sản 2014 như sau:
- Đề nghị đình chỉ giải quyết yêu cầu mở thủ tục phá sản nếu doanh nghiệp,
hợp tác xã không mất khả năng thanh toán;
- Đề nghị áp dụng biện pháp phục hồi hoạt động kinh doanh đối với doanh
nghiệp, hợp tác xã;
- Đề nghị tuyên bố phá sản doanh nghiệp, hợp tác xã.
Nghị quyết của Hội nghị chủ nợ được thông qua khi có quá nửa tổng số chủ nợ
không có bảo đảm có mặt và đại diện cho từ 65% tổng số nợ không có bảo đảm trở
lên biểu quyết tán thành. Nghị quyết của Hội nghị chủ nợ có hiệu lực ràng buộc đối
với tất cả các chủ nợ. Nghị quyết của Hội nghị chủ nợ có chữ ký của Thẩm phán, Quản
tài viên, đại diện doanh nghiệp quản lý, thanh lý tài sản và thông báo trước Hội nghị
chủ nợ.
Trường hợp Hội nghị chủ nợ không thông qua được Nghị quyết thì Tòa án nhân dân
tuyên bố doanh nghiệp, hợp tác xã phá sản.
12.3.2.5 Vấn đề bảo toàn tài sản của doanh nghiệp, hợp tác xã
sau khi có quyết định mở thủ tục phá sản
Thứ nhất, tuyên bố các giao vô hiệu.
Giao dịch của doanh nghiệp, hợp tác xã mất khả năng thanh toán được thực hiện
trong thời gian 06 tháng trước ngày Tòa án nhân dân ra quyết định mở thủ tục phá
sản bị coi là vô hiệu nếu thuộc một trong các trường hợp sau:
- Giao dịch liên quan đến chuyển nhượng tài sản không theo giá thị trường;
- Chuyển khoản nợ không có bảo đảm thành nợ có bảo đảm hoặc có bảo đảm
một phần bằng tài sản của doanh nghiệp, hợp tác xã;
- Thanh toán hoặc bù trừ có lợi cho một chủ nợ đối với khoản nợ chưa đến hạn
hoặc với số tiền lớn hơn khoản nợ đến hạn;
- Tặng cho tài sản;
- Giao dịch ngoài mục đích hoạt động kinh doanh của doanh nghiệp, hợp tác
xã;
- Giao dịch khác với mục đích tẩu tán tài sản của doanh nghiệp, hợp tác xã.
Những giao dịch nêu trên của doanh nghiệp, hợp tác xã mất khả năng thanh
toán được thực hiện với những người sau đây trong thời gian 18 tháng trước ngày Tòa
án nhân dân ra quyết định mở thủ tục phá sản thì bị coi là vô hiệu.
- Công ty mẹ, người quản lý công ty mẹ và người có thẩm quyền bổ nhiệm
người quản lý đối với công ty con;
- Công ty con đối với công ty mẹ; doanh nghiệp do hợp tác xã thành lập đối
với hợp tác xã;
- Người hoặc nhóm người có khả năng chi phối việc ra quyết định của cơ quan
quản lý doanh nghiệp, hợp tác xã đối với hoạt động của doanh nghiệp, hợp
tác xã đó;
- Người quản lý doanh nghiệp, hợp tác xã đối với doanh nghiệp, hợp tác xã;
- Vợ, chồng, cha đẻ, cha nuôi, mẹ đẻ, mẹ nuôi, con đẻ, con nuôi, anh, chị, em
ruột của người quản lý doanh nghiệp, hợp tác xã hoặc của thành viên, cổ
đông sở hữu phần vốn góp hay cổ phần chi phối;
- Cá nhân được uỷ quyền đại diện cho những người nêu trên;
- Doanh nghiệp trong đó những người thuộc các trường hợp nêu trên có sở
hữu đến mức chi phối việc ra quyết định của cơ quan quản lý ở doanh
nghiệp đó;
- Nhóm người thoả thuận cùng phối hợp để thâu tóm phần vốn góp, cổ phần
hoặc lợi ích ở công ty hoặc để chi phối việc ra quyết định của công ty.
Thứ hai, tạm đình chỉ, đình chỉ thực hiện hợp đồng đang có hiệu lực.
Trong thời hạn 05 ngày làm việc kể từ ngày Tòa án nhân dân thụ lý đơn yêu cầu
mở thủ tục phá sản, nếu xét thấy việc thực hiện hợp đồng đang có hiệu lực và đang
được thực hiện hoặc chưa được thực hiện sẽ có khả năng gây bất lợi cho doanh
nghiệp, hợp tác xã thì chủ nợ, doanh nghiệp, hợp tác xã mất khả năng thanh toán có
quyền yêu cầu Tòa án nhân dân ra quyết định tạm đình chỉ thực hiện hợp đồng, trừ
trường hợp xử lý các khoản nợ có bảo đảm.
Trong thời hạn 05 ngày làm việc kể từ ngày nhận được văn bản yêu cầu, nếu chấp
nhận thì Tòa án nhân dân ra quyết định tạm đình chỉ thực hiện hợp đồng; nếu không
chấp nhận thì thông báo bằng văn bản cho người yêu cầu biết.
Trong thời hạn 05 ngày làm việc kể từ ngày Tòa án nhân dân ra quyết định mở thủ
tục phá sản, Tòa án nhân dân phải xem xét các hợp đồng bị tạm đình chỉ để ra một
trong các quyết định: Tiếp tục thực hiện hợp đồng, hoặc đình chỉ thực hiện hợp đồng.
Thứ ba, xác định tài sản của doanh nghiệp, hợp tác xã mất khả năng thanh
toán.
Tài sản của doanh nghiệp, hợp tác xã mất khả năng thanh toán gồm:
- Tài sản và quyền tài sản mà doanh nghiệp, hợp tác xã có tại thời điểm Tòa
án nhân dân quyết định mở thủ tục phá sản;
- Tài sản và quyền tài sản có được sau ngày Tòa án nhân dân ra quyết định
mở thủ tục phá sản;
- Giá trị của tài sản bảo đảm vượt quá khoản nợ có bảo đảm mà doanh
nghiệp, hợp tác xã phải thanh toán cho chủ nợ có bảo đảm;
- Giá trị quyền sử dụng đất của doanh nghiệp, hợp tác xã được xác định theo
quy định của pháp luật về đất đai;
- Tài sản thu hồi từ hành vi cất giấu, tẩu tán tài sản của doanh nghiệp, hợp
tác xã;
- Tài sản và quyền tài sản có được do thu hồi từ giao dịch vô hiệu;
- Các tài sản khác theo quy định của pháp luật.
Đối với doanh nghiệp tư nhân, công ty hợp danh mất khả năng thanh toán,
ngoài các tài sản quy định nêu trên còn có thêm tài sản của chủ doanh nghiệp tư
nhân, thành viên hợp danh không trực tiếp dùng vào hoạt động kinh doanh.
Thứ tư, đăng ký giao dịch bảo đảm của doanh nghiệp, hợp tác xã mất khả
năng thanh toán.
Doanh nghiệp, hợp tác xã mất khả năng thanh toán cho người khác vay tài sản
mà theo quy định của pháp luật phải đăng ký giao dịch bảo đảm nhưng chưa đăng ký
thì doanh nghiệp, hợp tác xã phải thực hiện ngay việc đăng ký.
Thứ năm, áp dụng biện pháp khẩn cấp tạm thời

Trong quá trình giải quyết yêu cầu mở thủ tục phá sản, người có quyền, nghĩa
vụ nộp đơn yêu cầu giải quyết phá sản, Quản tài viên, doanh nghiệp quản lý, thanh lý
tài sản có quyền yêu cầu Tòa án nhân dân có thẩm quyền tiến hành thủ tục phá sản
ra quyết định áp dụng một hoặc một số biện pháp khẩn cấp tạm thời để bảo toàn tài
sản của doanh nghiệp, hợp tác xã mất khả năng thanh toán, bảo đảm quyền, lợi ích
hợp pháp của người lao động sau đây:
- Cho bán hàng hoá dễ bị hư hỏng, hàng hoá sắp hết thời hạn sử dụng, hàng
hoá không bán đúng thời điểm sẽ khó có khả năng tiêu thụ; cho thu hoạch,
cho bán hoa màu hoặc sản phẩm, hàng hoá khác;
- Kê biên, niêm phong tài sản của doanh nghiệp, hợp tác xã;
- Phong toả tài khoản của doanh nghiệp, hợp tác xã tại ngân hàng; phong tỏa
tài sản ở nơi gửi giữ;
- Niêm phong kho, quỹ, thu giữ và quản lý sổ kế toán, tài liệu liên quan của
doanh nghiệp, hợp tác xã;
- Cấm chuyển dịch quyền về tài sản đối với tài sản của doanh nghiệp, hợp tác
xã mất khả năng thanh toán;
- Cấm thay đổi hiện trạng đối với tài sản của doanh nghiệp, hợp tác xã mất
khả năng thanh toán;
- Cấm hoặc buộc doanh nghiệp, hợp tác xã, cá nhân, tổ chức khác có liên
quan thực hiện một số hành vi nhất định;
- Buộc người sử dụng lao động tạm ứng tiền lương, tiền công, tiền bồi thường,
trợ cấp tai nạn lao động hoặc bệnh nghề nghiệp cho người lao động;
- Các biện pháp khẩn cấp tạm thời khác theo quy định của pháp luật.
Ngoài ra, kể từ ngày Tòa án nhân dân ra quyết định tuyên bố doanh nghiệp,
hợp tác xã phá sản, nghiêm cấm ngân hàng mà doanh nghiệp, hợp tác xã bị tuyên bố
phá sản có tài khoản thực hiện việc thanh toán các khoản nợ của doanh nghiệp, hợp
tác xã bị tuyên bố phá sản, trừ trường hợp có sự đồng ý bằng văn bản của Tòa án
nhân dân hoặc cơ quan thi hành án dân sự.
12.3.3 Thủ tục phục hồi hoạt động kinh doanh

12.3.3.1 Điều kiện áp dụng thủ tục phục hồi
Thủ tục phục hồi hoạt động kinh doanh chỉ được diễn ra khi Hội nghị chủ nợ
thông qua được nghị quyết áp dụng biện pháp phục hồi hoạt động kinh doanh đối với
doanh nghiệp, hợp tác xã mất khả năng thanh toán.
12.3.3.2 Xây dựng và thông qua phương án phục hồi

Xây dựng phương án. Trong thời hạn 30 ngày kể từ ngày Hội nghị chủ nợ thông
qua nghị quyết có nội dung áp dụng thủ tục phục hồi hoạt động kinh doanh thì doanh
nghiệp, hợp tác xã mất khả năng thanh toán phải xây dựng phương án phục hồi hoạt
động kinh doanh và gửi cho Thẩm phán, chủ nợ, Quản tài viên, doanh nghiệp quản lý,
thanh lý tài sản cho ý kiến. Phương án phục hồi hoạt động kinh doanh phải nêu rõ các
biện pháp để phục hồi hoạt động kinh doanh; các điều kiện, thời hạn và kế hoạch
thanh toán các khoản nợ. Theo khoản 2 Điều 88 Luật phá sản 2014 quy định các biện
pháp để phục hồi hoạt động kinh doanh gồm có: Huy động vốn; Giảm nợ, miễn nợ,
hoãn nợ; Thay đổi mặt hàng sản xuất, kinh doanh; Đổi mới công nghệ sản xuất; Tổ
chức lại bộ máy quản lý, sáp nhập hoặc chia tách bộ phận sản xuất; Bán cổ phần cho
chủ nợ và những người khác; Bán hoặc cho thuê tài sản; Các biện pháp khác không
trái quy định của pháp luật.
Sau khi nhận được phương án phục hồi sản xuất kinh doanh do doanh nghiệp, hợp
tác xã gửi đến thì chủ nợ, Quản tài viên, doanh nghiệp quản lý, thanh lý tài sản phải
gửi ý kiến cho doanh nghiệp, hợp tác xã để hoàn thiện phương án phục hồi hoạt động
kinh doanh báo cáo Quản tài viên, doanh nghiệp quản lý, thanh lý tài sản, chủ nợ,
Ban đại diện chủ nợ (nếu có) trong thời hạn 10 ngày làm việc và phải báo cáo ngay
cho Thẩm phán.
Trong thời hạn 15 ngày kể từ ngày nhận được phương án phục hồi hoạt động kinh
doanh của Quản tài viên, doanh nghiệp quản lý, thanh lý tài sản chuyển đến, Thẩm
phán xem xét trước khi đưa phương án ra Hội nghị chủ nợ xem xét thông qua.
Thông qua phương án. Trong thời hạn 10 ngày làm việc kể từ ngày quyết định
đưa phương án phục hồi hoạt động kinh doanh của doanh nghiệp, hợp tác xã mất khả
năng thanh toán ra Hội nghị chủ nợ, Thẩm phán triệu tập Hội nghị chủ nợ để xem xét,
thông qua phương án phục hồi hoạt động kinh doanh.
Hội nghị chủ nợ thông qua phương án phục hồi hoạt động kinh doanh của doanh
nghiệp, hợp tác xã được xem là hợp lệ khi bảo đảm các điều kiện sau:
- Hội nghị chủ nợ được tiến hành hợp lệ
- Có quá ½ tổng số chủ nợ không có bảo đảm có mặt và đại diện cho từ 65% tổng
số nợ không có bảo đảm trở lên biểu quyết tán thành.
Công nhận nghị quyết của Hội nghị chủ nợ. Để nghị quyết của Hội nghị chủ nợ
được bảo đảm về mặt pháp lý và được bảo đảm thực hiện bằng sức mạnh cưỡng chế
Nhà nước thì Nghị quyết của Hội nghị chủ nợ thông qua phương án phục hồi hoạt
động kinh doanh phải được Thẩm phán ra quyết định công nhận. Sau khi Nghị quyết
này đã được công nhận thì nó có hiệu lực đối với tất cả người tham gia thủ tục phá
sản có liên quan.
12.3.3.3 Thực hiện phương án phục hồi

Thời hạn để thực hiện phương án phục hồi hoạt động kinh doanh của doanh
nghiệp, hợp tác xã mất khả năng thanh toán là không quá 3 năm nếu Nghị quyết của
Hội nghị chủ nợ thông qua phương án phục hồi hoạt động kinh doanh không quy định
một thời hạn khác.
Sáu tháng một lần, doanh nghiệp, hợp tác xã phải lập báo cáo về tình hình thực
hiện phương án phục hồi hoạt động kinh doanh của doanh nghiệp, hợp tác xã cho
Quản tài viên, doanh nghiệp quản lý, thanh lý tài sản. Quản tài viên, doanh nghiệp
quản lý, thanh lý tài sản có trách nhiệm báo cáo Thẩm phán và thông báo cho chủ nợ.
12.3.3.4 Đình chỉ thủ tục phục hồi
Thẩm phán ra quyết định đình chỉ thủ tục phục hồi hoạt động kinh doanh của
doanh nghiệp, hợp tác xã mất khả năng thanh toán nếu thuộc một trong các trường
hợp sau:
a) Doanh nghiệp, hợp tác xã đã thực hiện xong phương án phục hồi hoạt động
kinh doanh;
b) Doanh nghiệp, hợp tác xã không thực hiện được phương án phục hồi hoạt
động kinh doanh;
c) Hết thời hạn thực hiện phương án phục hồi hoạt động kinh doanh nhưng
doanh nghiệp, hợp tác xã vẫn mất khả năng thanh toán.
Quyết định đình chỉ thủ tục phục hồi hoạt động kinh doanh của doanh nghiệp,
hợp tác xã được Toà án thông báo công khai.
Trường hợp doanh nghiệp, hợp tác xã đã thực hiện xong phương án phục hồi
hoạt động kinh doanh, thì doanh nghiệp, hợp tác xã được coi là không còn mất khả
năng thanh toán. Thẩm phán phụ trách giải quyết yêu cầu mở thủ tục phá sản có
trách nhiệm ra thông báo bằng văn bản về việc chấm dứt quyền và nghĩa vụ của
Quản tài viên, doanh nghiệp quản lý, thanh lý tài sản. Các trường hợp còn lại, Thẩm
phán ra quyết định tuyên bố doanh nghiệp, hợp tác xã phá sản.
12.3.4 Tuyên bố doanh nghiệp, hợp tác xã bị phá sản

Tòa án sẽ tuyên bố phá sản doanh nghiệp trong các trường hợp sau:
- Doanh nghiệp, hợp tác xã mất khả năng thanh toán không còn tiền, tài sản
khác để nộp lệ phí phá sản, tạm ứng chi phí phá sản khi bị nộp đơn hoặc sau
khi đã thụ lý đơn;
- Khi Hội nghị chủ nợ không thành;
- Sau khi có Nghị quyết của Hội nghị chủ nợ đề nghị tuyên bố phá sản;
- Doanh nghiệp, hợp tác xã không xây dựng được phương án phục hồi hoạt
động kinh doanh trong thời hạn quy định;
- Hội nghị chủ nợ không thông qua phương án phục hồi hoạt động kinh doanh
của doanh nghiệp, hợp tác xã;
- Doanh nghiệp, hợp tác xã không thực hiện được phương án phục hồi hoạt
động kinh doanh.
Quyết định tuyên bố doanh nghiệp, hợp tác xã phá sản của Tòa án có hiệu lực thi
hành kể từ ngày ra quyết định.
12.3.5 Thi hành quyết định tuyên bố doanh nghiệp, hợp

tác xã bị phá sản
12.3.5.1 Thủ tục thi hành quyết định tuyên bố phá sản
Trong thời hạn 05 ngày làm việc kể từ ngày ra quyết định tuyên bố phá sản, cơ
quan thi hành án dân sự ra quyết định thi hành, phân công Chấp hành viên thi hành
quyết định tuyên bố phá sản.
Trong thời hạn 02 ngày làm việc kể từ ngày nhận được quyết định phân công của
Thủ trưởng cơ quan thi hành án dân sự, Chấp hành viên có văn bản yêu cầu Quản tài
viên, doanh nghiệp quản lý, thanh lý tài sản thực hiện việc thanh lý tài sản.
Các phương thức thanh lý tài sản:
Định giá tài sản: Quản tài viên, doanh nghiệp quản lý, thanh lý tài sản tổ chức
định giá tài sản thông qua tổ chức thẩm định gía. Bán tài sản
Bán tài sản. Tài sản được bán đấu giá nếu là là động sản có giá trị từ trên
10.000.000 đồng và bất động sản. Các tài sản còn lại có thể được bán không thông
qua thủ tục đấu giá.
12.3.5.2 Đình chỉ thi hành quyết định tuyên bố phá sản
Thủ trưởng cơ quan thi hành án dân sự quyết định đình chỉ thi hành quyết định
tuyên bố phá sản trong các trường hợp sau:
1. Doanh nghiệp, hợp tác xã bị tuyên bố phá sản không có tài sản để thanh lý,
phân chia;
2. Hoàn thành việc phân chia tài sản của doanh nghiệp, hợp tác xã bị tuyên bố
phá sản;
Thủ trưởng cơ quan thi hành án dân sự báo cáo Tòa án nhân dân đã giải quyết
phá sản và thông báo cho cá nhân, cơ quan, tổ chức có liên quan về việc đình chỉ thi
hành quyết định tuyên bố phá sản.
TÓM TẮT
Phá sản là một hiện tượng tất yếu trong nền kinh tế thị trường. Pháp luật phá sản
là công cụ pháp lý quan trọng để nhà nước quản lý nền kinh tế trong việc giải quyết
phá sản doanh nghiệp, hợp tác xã và là công cụ pháp lý quan trọng trong việc bảo vệ
quyền và lợi ích hợp pháp của chủ nợ, người lao động và của chính doanh nghiệp, hợp
tác xã bị phá sản.
Luật phá sản năm 2014 thay thế Luật phá sản doanh nghiệp, hợp tác xã năm 2004
quy định trình tự thủ tục, quyền và nghĩa vụ của các chủ thể tham gia trong quá trình
phá sản doanh nghiệp, hợp tác xã. Theo đó, luật quy định quyền và nghĩa vụ cụ thể
của các chủ thể khi phá hiện doanh nghiệp, hợp tác xã lâm vào tình trạng mất khã
năng thanh toán nợ đến hạn thì có quyền hoặc có nghĩa vụ nộp đơn cho Tòa án có
thẩm quyền để mở thủ tục phá sản; Luật cũng quy định quyền hạn, trách nhiệm của
Tòa án, Viện kiểm sát, Cơ quan thi hành án dân sự, Thẩm phán, Quản tài viên… trong
quá trình giải quyết phá sản doanh nghiệp, hợp tác xã.
Về trình tự thủ tục phá sản doanh nghiệp, hợp tác xã được thực hiện chủ yếu
thông qua các bước như sau:
- Nộp đơn và thụ lý đơn yêu cầu mở thủ tục phá sản;
- Quyết định mở thủ tục phá sản;
- Hội nghị chủ nợ;
- Phương án phục hồi hoạt động kinh doanh;
- Tuyên bố phá sản.
Ngoài ra Luật phá sản còn quy định các biện pháp bảo toàn tài sản của
doanh nghiệp, hợp tác xã khi có quyết định mở thủ tục phá sản; vấn đề về xử
lý tài sản tranh chấp trong quá trình giải quyết phá sản doanh nghiệp, hợp tác
xã.
1. Phá sản là gì? Phân loại phá sản? Phân biệt phá sản doanh nghiệp với giải thể
doanh nghiệp?
2. Trình bày những người có quyền và có nghĩa vụ nộp đơn yêu cầu phá sản doanh
nghiệp, hợp tác xã?
3. Phân tích thủ tục nộp đơn và thụ lý đơn yêu cầu phá sản doanh nghiệp, hợp tác
xã?
4. Phân tích điều kiện tiến hành Hội nghị chủ nợ và diễn biến của Hội nghị chủ nợ?
5. Phân tích ý nghĩa của phương án phục hồi hoạt động kinh doanh?
6. Trình bày trình tự thủ tục thông qua phương án phục hồi hoạt động kinh doanh?
7. Phân tích các trường hợp ra quyết định tuyên bố phá sản doanh nghiệp, hợp tác
xã?
8. Trình bày các biện pháp bảo toàn tài sản doanh nghiệp, hợp tác xã khi có quyết
định mở thủ tục phá sản?
9. Trình bày các trường hợp giao dịch của doanh nghiệp hợp tác xã bị phá sản được
tiến hành trước khi có quyết định mở thủ tục phá sản bị coi là vô hiệu?
10. Nêu các trường hợp xử lý tài sản tranh chấp trong quá trình giải quyết phá sản
doanh nghiệp, hợp tác xã?

Công ty TNHH 1 thành viên ABC, do công ty TNHH DEF làm chủ sở hữu, trụ sở đặt
tại huyện G tỉnh H. Từ năm 2010, do không tính toán chặt chẽ chi phí sản xuất nên
sản phẩm của A làm ra có giá thành cao, càng tiêu thụ càng bị lỗ nặng. Tính đến cuối
năm 2015, Công ty ABC đang có các khoản nợ sau: 
− Nợ Ngân hàng Vietcombank 800 triệu đồng, tài sản thế chấp trị giá 1 tỷ đồng. 
− Nợ Ngân hàng AgriBank 600 triệu đồng, tài sản cầm cố 400 triệu đồng.
−  Được Ngân hàng ACB đứng ra bảo lãnh để mua hàng trả chậm của công ty E trị
giá 1,5 tỷ đồng. Do Công ty ABC không thực hiện nghĩa vụ trả nợ cho công ty E
nên Ngân hàng ACB đã thực hiện nghĩa vụ trả nợ thay số tiền 1 tỷ đồng.
− Nợ công ty vận tải F 100 triệu đồng theo hợp đồng A thuê F vận chuyển hàng
hóa, không có bảo đảm.
− Nợ công ty TNHH G 1 tỷ đồng không có bảo đảm.
− Nợ doanh nghiệp tư nhân K 600 triệu đồng không có bảo đảm.
− Nợ tiền thuế của nhà nước 1 tỷ 200 triệu.
− Nợ lương công nhân 450 triệu.
Tất cả các khoản nợ trên đã đến hạn thanh toán. Do không thanh toán được các
khoản nợ đến hạn, một số chủ nợ đã nộp đơn đến tòa án yêu cầu mở thủ tục phá sản
công ty ABC. 
Căn cứ quy định pháp luật hiện hành, thực hiện các công việc sau:
1. Lập danh sách chủ nợ của ABC.
2. Những chủ nợ nào có quyền nộp đơn yêu cầu mở thủ tục phá sản đối với công
ty ABC?
3. Tòa án nào có quyền thụ lý đơn yêu cầu mở thủ tục phá sản với công ty ABC?
4. Sau khi thụ lý đơn, Tòa án phải làm gì tiếp theo?
Sau khi nhận được đơn yêu cầu của các chủ nợ, trên cơ sở giấy tờ tài liệu được
cung cấp, tòa án đã thụ lý nhận thấy tình hình tài chính, và hoạt động sản xuất của
công ty ABC như sau: 
− Tiền mặt trong tài khoản ngân hàng của Công ty ABC còn 250 triệu;
− Các khoản nợ khó đòi của khách hàng còn nợ từ các hợp đồng bán sản phẩm,
nếu thu hồi được hết khoảng 500 triệu.
− ABC thua lỗ trong thời gian dài nên các ngân hàng không cho ABC vay tiền.
− Tình hình tài chính của công ty DEF (chủ sở hữu công ty ABC) cũng đang gặp
khó khăn nên không thể đầu tư bổ sung cho ABC hay cho ABC vay để thanh
toán nợ;
− ABC còn một lượng hàn tồn kho, nếu đem bán hết thu hồi được 700 triệu;
− Máy móc, nhà xưởng của ABC đem bán hết được 1,6 tỷ.
Giải quyết các tình huống sau đây:
5. Tòa án có đủ căn cứ để ra quyết định mở thủ tục phá sản ABC chưa?
6. Giả sử tòa án ra quyết định tuyên bố phá sản doanh nghiệp ABC thì quyết định
này đúng hay sai?
7. Giả sử sau khi lập xong danh sách chủ nợ và ABC đã tiến hành kiểm kê xong tài
sản, Tòa án tiến hành triệu tập hội nghị chủ nợ. Điều kiện để Hội nghị chủ nợ
được tổ chức thành là gì?
8. Nếu Hội nghị chủ nợ được tổ chức không thành, tòa án có quyền tuyên bố phá
sản ABC hay không?
9. Biết rằng giá trị tài sản còn lại của ABC là 3 tỷ (không kể các tài sản đang cấm
cố, thế chấp cho các ngân hàng), chi phí phá sản là 50 triệu. Hãy phân chia cho
các chủ nợ?
TÀI LIỆU THAM KHẢO 292
TÀI LIỆU THAM KHẢO

Văn bản pháp luật
1. Hiến pháp năm 2013;
2. Bộ luật dân sự 2015;
3. Bộ luật tố tung dân sự 2015;
4. Bộ luật hàng hải Việt Nam 2005;
5. Luật các công cụ chuyển nhượng 2009;
6. Luật các tổ chức tín dụng 2010;
7. Luật cán bộ, công chức 2008;
8. Luật cạnh tranh 2004;
9. Luật Công an nhân dân Việt Nam năm 2014;
10. Luật Đầu tư 2005;
11. Luật Đầu tư 2014;
12. Luật Doanh nghiệp 2005;
13. Luật Doanh nghiệp 2014;
14. Luật Hợp tác xã 2003;
15. Luật Hợp tác xã 2012;
16. Luật phá sản 2004;
17. Luật phá sản 2014;
18. Luật Sĩ quan Quân đội nhân dân Việt Nam 1999 (sửa đổi, bổ sung năm 2008 và
2014);
19. Luật thương mại 2005;
20. Luật Trọng tài thương mại 2010;
21. Luật Viên chức 2012;

293 TÀI LIỆU THAM KHẢO
Tài liệu tham khảo
22. Bùi Ngọc Cường (2010), Giáo trình Luật thương mại (Tập 1 & 2), NXB. Giáo dục
Việt Nam;
23. Đỗ Văn Đại (2010), Luật hợp đồng Việt Nam – bản án và bình luận bản án, NXB.
Chính trị quốc gia;
24. Bùi Xuân Hải (2011), Luật Doanh nghiệp – Bảo vệ cổ đông – pháp luật và thực
tiễn, NXB. Chính trị quốc gia;
25. Phan Huy Hồng (2013), “Bàn về đổi mới chế định pháp nhân trong Bộ luật dân
sự 2005”, Tạp chí khoa học pháp lý, Số 2, tr. 38;
26. Phan Huy Hồng (2014), “Vấn đề đăng ký ngành nghề kinh doanh: cần sự đổi mới
mạnh mẽ và triệt để”, Tạp chí khoa học pháp lý, Số 2(81), tr.8;
27. Nguyễn Thị Khế (2007), Pháp luật về tổ chức các hình thức kinh doanh, NXB. Tư
pháp;
28. Hoàng Thế Liên (2010), Bình luận khoa học Bộ luật dân sự năm 2005 (Tập 1&2),
NXB. Chính trị quốc gia;
29. Phan Phương Nam (2014), “Những hạn chế, bất cập về giải thể doanh nghiệp ở
Việt Nam”. Tạp chí khoa học pháp lý, Số 1(80), tr.30;
30. Phạm Duy Nghĩa (2011), Giáo trình Luật kinh tế, NXB. Công an nhân dân;
31. Lê Thị Diễm Phương (2013), “Đề nghị và chấp nhận đề nghị giao kết hợp đồng -
nhìn từ góc độ so sánh”, Tạp chí khoa học pháp lý, Số 2, tr.54;
32. Nguyễn Thị Hoài Phương (2010), Pháp luật giải quyết tranh chấp kinh doanh
thương mại bằng tài phán ở Việt Nam, NXB. Chính trị quốc gia;
33. Dương Anh Sơn (2013), “Những yêu câu cần phải được đặt ra khi xây dựng chế
định hợp đồng trong bộ luật dân sự”, Tạp chí khoa học pháp lý, Số 2, tr.48;
34. Lê Trường Sơn (2014), “Hệ quả pháp lý do vi phạm nghĩa vụ cung cấp thông tin
tiền hợp đồng trong pháp luật các nước và kinh nghiệm cho Việt Nam”, Tạp chí
khoa học pháp lý, Số 6 (85), tr. 18;
35. Huỳnh Viết Tấn (2011), Luật trong kinh doanh. NXB. Chính trị quốc gia;
36. Lê Danh Vĩnh (2006), Pháp luật cạnh tranh tại Việt Nam, NXB. Tư pháp;
TÀI LIỆU THAM KHẢO 294
37. Trường ĐH Kinh tế Tp. Hồ Chí Minh (2012), Giáo trình Luật kinh tế, NXB. Kinh tế
Tp. Hồ Chí Minh;
38. Tổng cục Thống kê (2014), Niên giám thống kế, NXB. Thống kế;
39. Trường ĐH Luật Hà Nội (1998), Giáo trình Luật kinh tế, NXB. Công an nhân dân;

2016 +TLHT+-+LUẬT+KINH+DOANH

Uploaded by

Document Information

Original Title

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

2016 +TLHT+-+LUẬT+KINH+DOANH

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO

ĐẠI HỌC CÔNG NGHỆ TP.HCM

LUẬT KINH DOANH

TS. GVC Nguyễn Thành Đức (chủ biên)

CÂU HỎI ÔN TẬP .................................................................................................... 46

7.5.1 Đại hội thành viên ........................................................................................ 161

11.1.2 Đặc điểm ................................................................................................... 245

NỘI DUNG MÔN HỌC

KIẾN THỨC TIỀN ĐỀ

YÊU CẦU MÔN HỌC

CÁCH TIẾP NHẬN NỘI DUNG MÔN HỌC

PHƯƠNG PHÁP ĐÁNH GIÁ MÔN HỌC

BÀI 1: NHẬP MÔN LUẬT KINH DOANH

1.1 KHÁI NIỆM, ĐỐI TƯỢNG ĐIỀU CHỈNH, PHƯƠNG

1.1.1 Khái niệm

1.1.2 Đối tượng điều chỉnh

1.1.3 Phương pháp điều chỉnh

1.1.3.1 Phương pháp thoả thuận bình đẳng

1.1.3.2 Phương pháp mệnh lệnh phục tùng

1.2 CHỦ THỂ CỦA PHÁP LUẬT KINH DOANH

1.2.1 Các chủ thể kinh doanh

+ Được thành lập hợp pháp.

1.2.1.2 Các loại chủ thể kinh doanh

1.2.2 Cơ quan nhà nước có thẩm quyền

1.3 NGUỒN CỦA LUẬT KINH DOANH

1.3.1 Khái niệm nguồn của Luật kinh doanh

Luật thương mại 2005;

1.3.2.2 Các điều ước quốc tế

1.3.2.3 Tập quán thương mại

1.3.2.4 Các loại nguồn bổ trợ khác

BÀI 2: NHỮNG VẤN ĐỀ CHUNG VỀ

- Khái niệm, đặc điểm, phân loại doanh nghiệp;

- Quyền và nghĩa vụ của doanh nghiệp;

- Các hình thức tổ chức lại, giải thể doanh nghiệp.

2.1 KHÁI NIỆM, ĐẶC ĐIỂM, PHÂN LOẠI

2.1.1 Khái niệm

2.1.2 Đặc điểm

2.1.3 Phân loại

- Doanh nghiệp tư nhân;

- Công ty Hợp danh;

2.2 THÀNH LẬP VÀ ĐĂNG KÝ DOANH NGHIỆP

2.2.1 Thành lập, quản lý doanh nghiệp

2.2.1.2 Đối tượng bị cấm thành lập, quản lý doanh nghiệp

- Người chưa thành niên là người chưa đủ 18 tuổi;

2.2.2.2 Tài sản góp vốn vào doanh nghiệp

2.2.3 Lĩnh vực và ngành nghề đầu tư kinh doanh

2.2.3.1 Các ngành nghề cấm đầu tư kinh doanh

- Kinh doanh mại dâm;

- Mua, bán người, mô, bộ phận cơ thể người;

2.2.4 Đăng ký doanh nghiệp

2.2.4.1 Hồ sơ đăng ký doanh nghiệp

2.2.4.2 Đăng ký doanh nghiệp

❖ Đăng ký trực tiếp tại Sở Kế hoạch và Đầu tư

❖ Đăng ký doanh nghiệp qua mạng điện tử

- Có bộ hồ sơ hợp lệ. Bộ hồ sơ hợp lệ là bộ hồ sơ được lập đúng theo loại hình

- Tên doanh nghiệp được đặt đúng quy định;

- Nộp lệ phí đăng ký doanh nghiệp đầy đủ.

Thứ hai, công bố nội dung đăng ký doanh nghiệp.

3. Ngành, nghề kinh doanh;

7. Nơi đăng ký kinh doanh.

2.2.4.5 Thay đổi nội dung đăng ký doanh nghiệp

1. Tên doanh nghiệp và mã số doanh nghiệp;

2. Địa chỉ trụ sở chính của doanh nghiệp;