Jeugdrecht

Onstaan van categoriaal beleid

Geen kinderbeeld
 Voor 7 jaar, onbelangrijk en na volwassen
 Veel kindermoord, achterlaten kinderen, offeren kinderen…
 Meisjes meer dan jongens
 Hoge kindersterkte
 7 jaar = vak leren
Aanzet tot kinderbeeld
 Kind is ontschuldig, afgezonderd van maatschappij
 Volwassenen kent lot en rol in maatschappij
Huidig kinderbeeld
 Verschillende kinderbeelden
 Kind is krachtig persoon met eigen mogelijkheden
 Verschillende behandeling kinderen en volwassenen

Vroeger tot verlichting

 Uitzonderingen onmondigen romeinse tijd, maar sluwheid vult de leeftijd aan
 Opkomst centrale staten, opkomst staatsrechtbanken in de middeleeuwen
 Na middeleeuwen oordeel des onderscheids terugkomst
De verlichting
 Verbod op bepaalde kinderarbeid, gezinnen en industrie tegen
 Opkomst socialisme en betere sociale bescherming
 Filosoferen over hoe straffen
Na verlichting
 Klassieke criminologische school
o Reactie onmenselijke strafrechtsysteem ancien regime, bv heksen verdrinken
o Straffen efficiënt, rechtvaardig, menselijk en onwillekeurig
o 5 axioma’s: wilsautonomie, morele aansprakelijkheid, legaliteitsbeginsel,
proportionaliteitsbeginsel en gelijkheidsbeginsel
o Straf heeft 3 functies: vergelding, afschrikken anderen en morele verbetering dader
o Legaliteitsbeginsel en morele aansprakelijkheid minderjarigen
 Positivisme
o Criminaliteit sociaal gegeven
o Proportionaliteit wordt intentie
 Crimineel-antropologische school
o Op basis van schedel, geboren als crimineel
 Crimineel-sociologische school
o Verantwoordelijkheid maatschappij dat veel criminelen zijn
o Invloed van milieu op crimineel
o Preventie wordt belangrijk luik
 School van sociaal verweer
o Objectieve gevaar voor samenleving centraal
o Aard en duur hangt af van gevaarlijkheid/antisocialiteit
o Persoonlijkheid/milieu belangrijk
o Minderjarigen: statusdelicten (alleen minderjarigen kunnen plegen) en pre-
deliquentie
Eerste kinderbeschermingswet
 Ontzetting uit ouderlijke macht als burgerrechtelijke sanctie
 Delinquentie in pre delinquentie uitgesproken door kinderrechtbank
 Mogelijke straffen voor misdrijven door volwassenen ten opzichte van minderjarigen
Bevoegdheid
 Kinderrechtbank tot 16 jaar, misdrijf omschreven feiten en pre delinquentie
 Tot 18 jaar, bedelende en zwervende kinderen
 Ouderlijke klacht
Maatregelen
 Berisping
 Toevertrouwen aan persoon,, vereniging, openbare of private instelling
 Terbeschikkingstelling van de regering
Kritiek
 Geen sociaal luik, enkel tussenkomst gerecht
 Frequentie en aderlijke klacht, veel gevallen / tussenkomsten overheid
 Zwakke positie kind
Nood aan herzien
 Opkomst sociale wetenschap
 Aderlijke klacht aanpassen, want deze praktijk werd misbruikt om ook 16 en zeventienjarigen
nog voor kinderrechtbank te krijgen
 Stijging plaatsingen door grote aantal dossiers van ontzetting
 Wereldoorlogen leiden tot veel weeskinderen, veel criminaliteit

Wet op jeugdbescherming
Wijzigingen
 Optrekken leefde het 16 naar 18
 Vervanging kinderrecht bank en kinderrechter door jeugdrechtbanken en jeugdrechter
 Sociale bescherming
Beschermingsgedachten: delinquent gedrag is een gevolg van onderliggende problemen koma
minderjarigen moeten beschermd worden
Basisprincipes
 Sociale bescherming van de minderjarigen
o Preventief in begrijpen en op vrijwillige basis alle hulp krijgen
o Pre-delinquentie wordt vervangen door kind in gevaar
 Gerechtelijke bescherming van de minderjarige
o Kinderrecht bank wordt jeugdrechtbank, met ruimere bevoegdheden zoals adoptie
ontvoogding huwelijk van minderjarigen
o Opleggen van maatregelen aan ouders en minderjarigen waardoor plaatsing veel
minder snel hoeft te gebeuren
o Mogelijke maatregelen ouders
 Toezicht op sociale uitkeringen gezinsbijslag
 Maatregelen op basis van kind in gevaar
 Bijstand In de opvoeding van kinderen
 Ontzetting ouderlijke macht, volledig en gedeeltelijk
o Mogelijke maatregelen jongeren
 Berisping
 Ondertoezichtstelling
 Toevertrouwen aan betrouwbaar personen of geschikte instelling
 Toen vertrouwen naar Rijks gesticht
 Het handige geving en doorsturen naar de gewone rechtbank
 Ter beschikking stellen van de regering
  Huisarrest
Kritiek
 Kinderen zo lang mogelijk bij gezin blijven, positief
 Kind in gevaar in praktijk vaak sanctie geven niet preventie
 Sociale bescherming onvoldoende uitgewerkt

Bijzondere jeugdbijstand en bescherming

Nieuwe begrippen
 Hulpverlening ipv bescherming
 Jeugdbijstand ipv van jeugdbescherming
 Comité bijzondere jeugdzorg ipv jeugdbeschermingscomité
 Consulent ipv vaste afgevaardigde
 Vrijwillige hulpverlening ipv sociale bescherming
 Problematische opvoedingssituatie ipv kind in gevaar
Filosofie
 Scheiding vrijwillige hulpverlening en gerechtelijke hulpverlening
 Maatregel beperkt tot een jaar en stoppen als doel bereikt is
 Subsidiariteitsbeginsel: Kiezen minst ingrijpende maatregel
 Regionaliteitsprincipe
 Cliëntgericht, gezinsgericht, kwaliteitsgericht
 POS, vrijwillige hulp bekijken/stimuleren

Jeugdwet
Basisprincipes
 Wettelijke regeling bepaalde bestaande praktijken, zoals gemeenschapsdienst, alternatieve
sancties en herstelbemiddeling
 Nieuwe vormen herstel en opnemen verantwoordelijkheden
Filosofie
 Uitbreiding beschermingssysteem naar verantwoordelijkheids systeem
 Jongeren moet zich bewust zijn van daden
 Beschermende en opvoedkundige maatregelen
 Snelle efficiënte en preventief een gericht op het voorkomen van herhalen
Vernieuwing
 Pos naar vos
 Zwaarte feit beoordelingscriterium
 Betere Bescherming minderjarigen
Maatregelen
 Op niveau van parket
 Op niveau van jeugdrechtbank

Wetgevend kader en belangrijkste rechtbanken

Bevoegdheden gemeenschappen:
 Cultuur
 Onderwijs (uitzondering leeftijd leerplicht)
 Gezondheidszorg (gedeeltelijk): ouderenzorg, geestelijke gezondheidszorg, erkenning
zorgverstrekkers
 Bijstand aan personen: jeugdbeleid, jeugdbescherming (agentschap opgroeien)
 Justitie (gedeeltelijk): vervolgingsbeleid, jeugdsanctierecht, juridische bijstand
 Gemeenschap eigen regels maken
 Wel rekening met internationale regels
Brussel
  Jeugdhulp
o Eentalig nederlands -> vlaamse gemeenschap
o Tweetalig -> gemeenschappelijke gemeenschapscomissie
 Jeugddeliquentie
o Niet gericht op 1 taalgroep
 Gemeenschappelijke gemeenschapscomissie
 Mof blijft bestaan
 Uitvoeringen gesubsidieerd door beide gemeenschappen

Bijzondere wetgeving
 Decreet rechtspositie
o Rechten van minderjarigen in contact met jeugdhulp
o Opsomming rechten zelfstandig uitvoeren
o Zowel jeugdhulp als gerechtelijke jeugdhulp en jeugddeliquentie
 IVKR
o Kind is minderjarige onder 18 jaar , tenzij eerder meerderjarigheid bereikt
o Vrije meningsuiting, niet van ouders scheiden en rol van ouders

Rechtbanken

Familierechtbank
 Onderdeel rechtbank eerste aanleg
 Per gerechtelijk arrondissement
 Drie kamers
o Familiekamer
o Jeugdkamer
o Kamer voor minnelijke schikking
 Geschillen die oorsprong hebben in gezinsleven, bv adoptie
 Bepaalde rechtbank is blijvende rechtbank, bv waar minderjarige woont
 Openbaar ministerie, mondeling of schriftelijk tussenkomen zaak maar niet perse

Jeugdrechtbank
 Afdeling familierechtbank
 Per gerechtelijk arrondissement
 Socialedienst
o Onderzoek persoonlijkheid en milieu minderjarige
o Opdrachten sociale aard, bv contextbegeleiding
o Controleren uitvoeren gerechtelijke maatregelen
 openbaar ministerie
o Verplichte tussenkomst bij productionele dossiers
  jeugdrechter en jeugdrechtbank

jeugdeliquentierecht

!MOF (als misdrijf omschreven feit) en niet misdrijf, want handelingsonbekwaam!

Maatregel = “sanctie” in voorbereidende fase

Basisprincipes
 Jeugdeliquentie moet snel vastgesteld worden
 Op elk moment uitleggen welke regel overtreden
 Herstel van schade, met context
 Ernst is meebepalend reactie

Toepassingsgebied
 Gepleegd tussen 12 en 18
 Uitzonderingen
o Overtredingen Verkeerswetten tussen 16 en 18
o Aansprakelijkheidsverzekeringen
o Uithandengeving
o Administratieve sancties
 Maximumleeftijd: na 18 jaar soms tot 23-25 jaar

Actoren (nalezen)
 Politie
 Parket
 Onderzoeksrechter
 Jeugdgerechten
 Sociale dienst
 Advocatuur

Verloop procedure
1. Onderzoeksfase: feiten
 Proces verbaal door politie
 Parket voert onderzoek uit

2. Onderzoeksfase: persoon en leefomgeving

 Indien doorgestuurd door parket, door sociale dienst gerechtelijke jeugdhulpverlening

3. Afhandeling op niveau parket

 Snelle reactie
 Reacties
 o De zaak seponeren (einde, eventueel waarschuwingsbrief)
o Verval strafvordering afhankelijk bijzondere voorwaarden (bv contactverbod)
 Feiten niet ontkent
 Minderjarige aanwezig
 15 dagen bedenktijd (altijd)
 Max 6 maanden
o Voorstel bemiddeling
 duidelijk slachtoffer, niet ontkennen feiten
o Voorstel positief project
 Feiten niet ontkennen, aanwijzing schuld
 Binnen 6 maanden uitvoeren

4. Afhandeling op niveau v jeugdrechter

 Jeugdrechter gaat minderjarige horen
 Sociale dienst onderzoek minderjarige en omgeving
 Kan maatregelen tijdens wachten op proces
Ambulante maatregel = bv drugsverslaving begeleiding
5. Afhandeling op niveau jeugdrechtbank: definitieve rechtspleging
 Opleggen sancties (tot 23 jaar)
o Berisping of volstaan genomen maatregelen
o Positief project
o Ambulante sancties
o Voorwaarden opleggen
o Gesloten orientatie
o Gesloten begeleiding (
 ernstige misdrijven
 2,5 tot 7 jaar
 meer dan 16 jaar
 Schuldbekwaamheid
 Andere sancties gefaald
 Fysieke/psychische minderjarige of derde integriteit in gevaar
 Noodzakelijk
 Max tot 25 jaar
 Keuze eerst herstelrechtelijk aanbod

Gemeenschapsinstellingen
 De kempen, mol
 De zande in ruislede
 De grobbe in kortenberg

Kenmerken van de reacties in jeugddeliquentierecht

1. Beslissingscriteria
 Ernst van feiten
 Maturiteit minderjarige (mj)
 Herhaling of kans herhaling
 Veiligheid maatschappij
 Leefomgeving mj
 Veiligheid mj

2. Subsidiariteitsprincipe
 Kiezen minst ingrijpende maatregel/sanctie, met gelijkblijvend effect

3. Herziening maatregelen
 Herzien kan, maar naar minder ingrijpende maatregel
 Reacties langer als een jaar herbekijken na dat jaar
 4. Betrokkenheid
 Delictgericht werken met ouders
 Tov ouder niks afdwingbaar -> strafrecht

Uitzonderingen op bevoegdheid jeugdrechtbanken bij jeugddeliquentie

1. Uithandegeving
 De gewone rechtbank neemt over bij 16 of 17 jarige bij bv moord
 Extra onderoek -> gedagvaardigd -> jeugdrechtbank uitspraak uithandengeving
 Gevolgen
o Zaak komt bij om
o Kiezen, niet vervolgen, gewone strafrecht of doorverwijzing rechtbank
o Max 30 jaar en tot 23 delictpleger verblijft in vlaams detentiecentrum

2. Verkeersmisdrijven
 Enkel voor 16 en 17 jarigen
 3 categoriën
o Verkeersovertredingen
o Onopzetelijke doding en verwonding in samenhang met verkeersovertreding
o Overtreding ivm aansprakelijkheidsverzekering
 Gevolgen
o Om stelt minnelijke schikking voor of mj voor politierechtbank
o Niet bewezen -> vrijspraak
o Bewezen -> strafsanctie of opschorting straf
o Behandeld als meerderjarige
 Omgekeerde uithandengeving
 Samenhang met ander misdrijf in jeugdrechtbank behandeld

3. Administratieve sancties
 Sancties Uitgesproken door administratieve overheid, bv gas, busverbod
 Gas-boete -> storend gedrag, bv wildplassen door sanctionerende ambtenaar
o Vanaf 14 jaar
o Boete max 175 euri
o Bemiddeling
o Gemeenschapsdienst

Integrale jeugdhulp
Vrijwillige jeugdhulp -> zelf hulp via brede instap (kind en gezin, clb, caw…)
Verustende situatie vaststellen + maatschappelijke noodzaak = aanmelden gemandeerde voorziening
Sprake van verontrusting
 Ontwikkelingskansen mj bedreigd
 Integriteit mj of 1 of meerdere gezinsleden worden aangetast
Maatschappelijke noodzaak = maatschappij vind nodig om in situatie tussen te komen
Gerechtelijke jeugdhulpverlening
 Om krijgt melding verontrustende situatie
 Om beslist jeugdrechter dossier inkijken
o Jeugdrechter neemt beschikking
o Jeugdrechtbank doet uitspraak
o Bij vrijwillige hulpverlening of vos

Rechtspositie minderjarige

Rechten van minderjarigen

 Recht op jeugdhulp
 Recht om instemming met en vrije keuze van buitengerechterlijke hulp
o Recht om geïnformeerd vrij in te stemen met/ het weigeren van jeugdhulp
o Recht om vrij jeugdhulpaabieder te kiezen en om keuze nadien te wijzigen
o Recht om de Interventie te weigeren van een bepaalde jeugdhulpverlener
 Recht op informatie en duidelijke communicatie
 Recht op een gezinsleven
 Recht op inspraak en participatie
 Recht op eerbiediging privéleven
 Recht op toegang dossier
 Recht op vrij besteedbaar bedrag
 Recht op menswaardige behandeling
 Recht op beklag
 Recht op bijstand
Uitoefening van de rechten
Basisprincipe: minderjarige kan deze rechten zelfstandig en zonder vertegenwoordiging uitoefenen
3 uitzonderingen
 Het recht om geïnformeerd vrij in te stemmen met de buitengerechtelijke jeugdhulp of die
hulp te weigeren
 Het recht van de minderjarige om niet tegen zijn wil van zijn ouders te worden gescheiden,
tenzij een rechterlijke beslissing dat beveelt
 Het recht van de minderjarigen op toegang tot de dossiers gegevens die hem betreffen

Eerbiediging van deze rechten

Doel: jeugdhulp rechten respecteren, niet de jongeren dat moet afdwingen
Ongelimiteerd? Jeugdhulp niet in gedrang en belang jongeren voorop

Aansprakelijkheid van minderjarigen

3 voorwaarden
 Schade
 Daad: fout of onvoorzichtigheid
 Oorzakelijk verband tussen de schade en de daad

Zelf verantwoordelijk indien leeftijd onderscheid goed en kwaad (7 jaar)

Voor eigen daden van andere personen waarvoor men instaat , bv ouders voor kind
Handelingsonbekwaam: kan rechtsfeiten stellen die juridische gevolgen hebben, maar geen
rechtshandelingen stellen zonder toestemming
Ouders aansprakelijk, tenzij zelf niet fout in toezicht op moment of bij opvoeding
-> minderjarige (ook) zelf aansprakelijk
Indien aansprakelijk (verzekering burgelijke aansprakelijkheid
Beroepsgeheim

 Medische beroepen, vertoruwelijke info hebben, bv opvoeder of psycholoog

 Geen vertrouwelijke info aan derden zeggen
 Leerkrachten discretieplicht

Uitzonderingen:
Meldingsplicht misdrijven tov minderjarigen
Seksuele feiten, grooming, partnergeweld, terrorisme en radicalisering, sociale fraude
Schuldig verzuim > beroepsgeheim
Noodtoestand
 Noodzakelijk
 Enige mogelijkheid
 Ernstig gevaar
 Gevaar voor hoger belang

Beroepsgeheim in jeugdhulp
Schuldigverzuim:
- groot gevaar
- zichzelf of anderen niet in gevaar
- eigenlijk zelf kunnen doen
- nalatigheid van opvoeder
gedeeld beroepsgeheim
 elke deelnemper zelf beroepsgeheim
 In belang van jeugdhulp
 Enkel noodzakelijke info
 Cliënt weet dat info gedeeld wordt
 Delen in dezelfde context
Gezamenlijk beroepsgeheim
 Alle info gedeeld tussen collegas met zelfde zorgfunctie