Ekologia podstawowe pojęcia:

Ekologia to nauka badająca wzajemne zależności pomiędzy organizmami żywymi, a ich otoczeniem.
Nazwa "ekologia" ma swój źródłosłów w greckim słowie oikos, które oznacza dom (a w tym wypadku
środowisko, w jakim bytują organizmy żywe), został on wprowadzony w 1869 roku przez E. Haeckela.
Organizmy żywe oraz ich środowisko, które jest abiotyczne (nieożywione), są nierozerwalnie ze sobą
sprzężone a także kształtują się wzajemnie i warunkują swoje istnienie.

W naszym środowisku można wyróżnić kilka poziomów organizacji życia, każdym z nich zajmuje się
odrębny dział ekologii:

- osobnik, jako jednostka i jej relacje z otoczeniem, jest obiektem badań autekologii;

- populacja - czyli grupa osobników tego samego gatunku występująca na tym samym terenie;
badaniem populacji i jej relacji ze środowiskiem zajmuje się ekologia populacyjna;

- biocenoza to grupa organizmów różnych gatunków występująca w tym samym typie środowiska,
między którymi zachodzą różnego rodzaju interakcje; stosunki biocenoz z otoczeniem bada
synekologia (jeśli są to biocenozy roślinne - synekologia roślin, a jeśli zwierzęce - synekologia
zwierząt);

- ekosystem to kilka biocenoz bytujących razem w takich samych warunkach wyznaczanych przez
dany biotop, czyli elementy nieożywione krajobrazu (granice ekosystemu wyznacza zasięg ciągłości
warunków); ekosystemy bada ekologia systemowa;

- krajobraz - to kilka ekosystemów znajdujących się w jednorodnej przestrzeni fizjogeograficznej

(podobne warunki bytowania i podobny teren, na którym występują); badaniem krajobrazów zajmuje
się ekologia krajobrazu;

- biom - czyli wszystkie ekosystemy występujące w jednej strefie klimatycznej; badania nad biomami
prowadzone są w skali całego globu, nie ma jednej podjednostki ekologii, która by się tym zajmowała

- biosfera - czyli ogół gatunków występujących na Ziemi i warunków w jakich się znajdują (atmosfera,
litosfera, hydrosfera).

Populacja jest niejako podstawowym obiektem badań ekologii. Wyróżnia się ona pewnymi cechami:

- liczebność, czyli ilość osobników w danej populacji;

- zagęszczenie - ilość osobników danej populacji przypadająca na jednostkę powierzchni;

- rozrodczość - to stosunek liczby osobników nowonarodzonych do liczebności populacji; rozrodczość

maksymalna jest to zdolność do posiadania potomstwa; opór środowiska (czynniki biofizyczne
działające hamująco na rozrodczość populacji); opór środowiskowy podobnie jak rozrodczość
maksymalna wpływa na rozrodczość populacji ogółem; wyróżnić można dwie strategie rozrodczości:
strategia "r" (stawia na ilość: dużo potomstwa, za to brak opieki nad nim), oraz strategia "k"
(inwestuje w jakość: mało potomstwa, za to wychowywanie i troskliwa opieka nad nim);

- śmiertelność - czyli stosunek liczby osobników zmarłych do liczebności populacji; śmiertelność

maksymalna w sumie z oporem środowiska daje śmiertelność rzeczywistą;

- struktury wiekowe, w których wyróżnia się: strukturę rozwijającą się (przewaga osobników
młodych), strukturę ustabilizowaną (dominują w niej osobniki w wieku rozrodczym) oraz strukturę
wygasającą (w której dominują osobnika stare i niezdolne do rozrodu i pracy na rzecz populacji);

- rozprzestrzenianie - czyli przemieszczanie się jednostek do lub z populacji;

- rozmieszczenie (struktura przestrzenna); może być ono skupiskowe (jak np. u antylop), losowe (jak
w wypadku much) lub równomierne (jak w przypadku pingwinów);

- migracje czyli ruchy z populacji poza areał na jaki się ona znajduje (emigracja) lub przybywanie
nowych osobników z innych populacji spoza obszaru bytowania populacji, do której przybywają
(imigracja).

Aby opisać śmiertelność rzeczywistą populacji, korzystamy z tzw. krzywych przeżywania, jest ich kilka
rodzajów:

- krzywa wypukła, która charakterystyczna jest dla niektórych gatunków, zwłaszcza takich, których
osobniki mają duże rozmiary ciała i poświęcają wiele uwagi wychowaniu potomstwa; krzywa ta
opisuje śmiertelność, która niska jest we wczesnym okresie życia, a gwałtownie rośnie, gdy osobniki
osiągają dorosłość (małpy, słonie, człowiek);

- krzywa wklęsła - śmiertelność jest duża w młodości, a spada, gdy zwierzę dorasta; jest tożsama
wszystkim organizmom wybierającym strategię rozrodu typu "r", czyli wydającą liczne rzesze
potomków, którzy pozbawieni są opieki rodziców (małże, tasiemce, żaby);

- krzywa esowata - śmiertelność osobników młodych jest duża, stopniowo maleje u dorosłych i
wzrasta ponownie w okresie starości; bardzo rozpowszechniona, przypisać ją można wielu gatunkom,
np. pszczołom, mrówkom czy ptakom śpiewającym;

- krzywa schodkowa - charakterystyczna dla organizmów, których przeżywalność zmienia się w

poszczególnych stadiach życiowych, jak w przypadku motyli, których śmiertelność jest bardzo wysoka
w stadium złożonych jajeczek, a następnie w fazie linienia;

- krzywa jednostajnie nachylona - tempo umierania osobników jest stałe, bez względu na wiek i
formę rozwojową; jest ot jednak założenie czysto teoretyczne, gdyż nie znajdziemy na naszej planecie
gatunku, któremu można by ją przypisać.

W układzie ekologicznym, bez względu na jego zasięg, zawsze wyróżnić można dwie jego strefy: część
abiotyczną (czyli nieożywioną, jak litosfera, atmosfera, hydrosfera, czy promienie świetlne
docierające do powierzchni globu i ich energia, a także promieniowanie odbite Ziemi), oraz część
biotyczną (czyli wszelkie organizmy żywe, bądź roślinne bądź zwierzęce, zamieszkujące teren.

Organizmy te występują w pewnych przestrzeniach:

- nisza ekologiczna to trójwymiarowa przestrzeń, w której osobnik jest w stanie utrzymać się przy
życiu;

- stanowisko jest miejscem występowania danego osobnika;

- siedlisko, czyli zespół warunków abiotycznych, w których żyją poszczególne osobniki

- zasięg - rozmieszczenie organizmów na powierzchni kuli ziemskiej; odbywa się to bez wpływu
człowieka; zasięgi mogą być opisywane słownie lub przedstawiane na mapach w postaci kształtów
ograniczonych liniami (lub punktami albo barwnymi plamami) oznaczającymi najdalej na zewnątrz
leżące stanowiska;

- areał - czyli obszar aktywności poszczególnych organizmów lub rodzin organizmów; jeśli areał jest
aktywnie broniony, nosi nazwę terytorium albo rewiru.

Wszystkie organizmy występujące na danym terenie wchodzą ze sobą w różnego rodzaju interakcje.

Stosunki te mają różnoraki charakter - mogą być neutralne, antagonistyczne bądź protekcjonistyczne.

Stosunki neutralne to przede wszystkim neutralizm, który polega na tym, że populacje różnych
gatunków nie oddziałują na siebie nawzajem (jak w przypadku wiewiórek i kretów).

Stosunki antagonistyczne:

- konkurencja, czyli oddziaływanie polegające na walce dwóch lub więcej gatunków o pewne czynniki,
co wynika z podobnych warunków bytowania (ich nisze ekologiczne nakładają się); konkurencja jest
oddziaływaniem przynoszącym szkody wszystkim konkurentom, w jej wyniku słabsze gatunki zostają
wypierane;

- drapieżnictwo - jest to interakcja o charakterze ujemnym, w wyniku której drapieżnik reguluje

liczebność populacji ofiar poprzez fizyczną eliminację jej osobników; w drapieżnictwie obowiązuje
jedna zasada: koszty energetyczne zdobycia pokarmu (którym w tym przypadku jest osobnik
populacji ofiar) muszą być mniejsze niż zysk energetyczny wypracowany w wyniku polowania;

- pasożytnictwo - kolejny typ interakcji ujemnej; w wyniku pasożytnictwa, pasożyt reguluje liczebność
populacji gospodarzy poprzez obniżenie ich kondycji biologicznej, bowiem nie zabija on swego
gospodarza, ale na tyle osłabia jego organizm, by nie mógł go zwalczyć, a nadal był w stanie go żywić;
- amensalizm - w wyniku tej interakcji czynności życiowe osobników jednej populacji szkodzą
osobnikom drugiej, przy czym pierwsza strona nie wyciąga z tego wymiernych korzyści.

Reakcje protekcjonistyczne:

- komensalizm - w wyniku tej interakcji jedna populacja czerpie korzyści z istnienia i czynności
życiowych drugiej populacji, która nie cierpi przez to żadnych niekorzyści; komensale to organizmy,
które żywią się resztkami zdobyczy innych zwierząt; wyróżniamy endokomensale (zamieszkujące
wnętrze innego organizmu) lub egzokomensale (zamieszkujące na terenie występowania danego
organizmu);

- protokooperacja - czyli inaczej współżycie dwóch populacji, które czerpią korzyści z istnienia
partnera, ale są w stanie przetrwać, w razie, gdyby drugiego zabrakło;

- mutualizm - współistnienie dwóch populacji, między którymi więzi są tak silne, że jedna populacja
nie potrafi przetrwać bez drugiej.

Bardzo ważne jest tu zjawisko tolerancji ekologicznej, które przejawia się w zdolności organizmu do
przystosowywania się do zmian pewnych czynników, kształtujących jego jakości życiowe. Zakres
tolerancji ekologicznej może być:

- szeroki (zwany inaczej eurytotermicznym), jak w przypadku człowieka;

- wąski (inaczej: stenotermiczny), który może być oligotermiczny (dotyczy istot zimnolubnych, np. ryb
arktycznych) lub politermiczny (obejmuje zwierzęta ciepłolubne, jak np. żółwie).

W związku z tolerancją ekologiczną powstały swa prawa:

- prawo minimum Liebiga, które stwierdza, że każdy czynnik, który występuje w najmniejszych
ilościach w otoczeniu organizmu, ma na niego ograniczający wpływ (jak w przypadku wzrostu rośliny,
który ograniczony może zostać w wyniku niedoborów światła);

- prawo tolerancji Shelforda - mówi ono, że zarówno nadmiar, jak i niedobór czynnika może działać w
sposób ograniczający na organizm.

W naturze występują dwa typy łańcuchów pokarmowych:

- łańcuchy detrytusowe: detrytusofagi (organizmy żywiące się detrytusem, czyli zawiesiną związków
organicznych) - konsumenci I - konsumenci II - konsumenci III - reducenci;

- łańcuchy spasania: producenci - konsumenci I - konsumenci II i III - reducenci.

W łańcuchach tych pojawiają się pewne grupy organizmów:

- producenci - to organizmy autotroficzne, czyli takie, które potrafią przetworzyć energię słoneczną,
dwutlenek węgla i inne substancje nieorganiczne przekształcić w substancje organiczne, niezbędne
im do życia; stanowią więc źródło substancji organicznych dla organizmów, które nie są w stanie
same ich sobie wytworzyć; są to wszelkiego rodzaju rośliny, a także glony;

- konsumenci - to organizmy nie posiadające zdolności do wytwarzania sobie pokarmu, w związku z

czym ich źródłem energii stają się pożerane organizmy; konsumenci I (pierwszego rzędu) pożerają
producentów; konsumenci II (drugiego rzędu) pożerają organizmy roślinożerne; konsumenci III
(trzeciego rzędu) są drapieżcami pożerającymi inne mięsożerne stworzenia;

- reducenci - to grupa organizmów, która przetwarza resztki i odpady, których żadni konsumenci nie
przetworzyli.

W związku z łańcuchami pokarmowymi pojawia się jeszcze zjawisko produktywności, czyli

intensywności gromadzenia określonego poziomu troficznego (pokarmowego) we własnej biomasie.
Wyróżniamy:

- produktywność pierwotną, czyli intensywność zamiany energii świetlnej na chemiczną; netto -

obserwowany przyrost biomasy organizmów autotroficznych przypadający na jednostkę czasu; brutto
- obserwowany koszt utrzymania danego układu w sumie przyrostem biomasy autotrofów;

- produktywność wtórną, czyli proces przyswajania energii oraz jej magazynowania przez
konsumentów; netto - przyrost biomasy heterotrofów; brutto - koszt utrzymania w sumie z
przyrostem biomasy heterotrofów.

Woda i jej ochrona:

Zanieczyszczenia wody są jednymi z najbardziej powszechnych, a zarazem najbardziej dokuczliwych.

W wyniku postępującej urbanizacji, nadmiernego nawożenia, czy też zanieczyszczania środowiska
przez zakłady przemysłowe, znaczna cześć ludności pozbawiona jest źródeł czystej wody. W efekcie
odprowadzania do wód ścieków, woda pobierana przez ludność (ale często i przez przemysł) wymaga
uzdatniania, co generuje nie tylko koszty ale wpływa negatywnie na jej walory zdrowotne. Z drugiej
strony woda nieuzdatniona nie nadaje się do użytku, niosąc ze sobą najróżniejsze zanieczyszczenia
biologiczne i chemiczne. W dobie zmian klimatycznych problem dostępu do czystej wody będzie się
jeszcze nasilał (utrata niektórych terenów, mniejsza suma opadów, wysychanie cieków).
Ochrona wody w praktyce sprowadza się do różnych działań mających na celu zarówno ograniczenie
dopływu zanieczyszczeń (np. nowsze technologie w przemyśle, budowa oczyszczalni), jak i do
poprawy jakości wód już zanieczyszczonych (np. zbieranie plam oleju, napowietrzanie, renaturalizacja
rzek). Oczywiście wszelkie działania związane z użytkowaniem wody np. pobieranie, odprowadzanie
ścieków, mają odpowiednie umocowanie w aktach prawnych. W Polsce badaniami stanu wód i oceną
ich jakości zajmuje się Główny Inspektorat Ochrony Środowiska, w ramach Państwowego
Monitoringu Środowiska. Do końca 2004 roku obowiązywała czterostopniowa skala oceny jakości
wody (I, II, III klasa czystości oraz NON czyli wody pozaklasowe). Mimo wielu działań mających na celu
poprawę jakości wód podejmowanych w ostatnich 20 latach, stan czystości większości krajowych
wód jest daleki od oczekiwań. Jeszcze w 2004 roku ponad 50% wód w Polsce mieściło się w kategorii
NON – a więc w praktyce, miały one wody nie nadające się do użycia. Od 2005 roku obowiązuje skala
pięciostopniowa (I, II, III, IV i V klasa czystości), obowiązująca w Unii Europejskiej i uwzględniająca
więcej badanych parametrów. W praktyce pierwszy raport o stanie czystości wód w oparciu o nową
skalę, powstał dopiero w 2009 roku.

Ochrona wody może być realizowana przez podejmowanie działań takich jak:

Odprowadzanie do wody (lub gruntu) wyłącznie ścieków oczyszczonych. W praktyce sprowadza się to
zarówno do budowy sieci kanalizacyjnych i nowych oczyszczalni ścieków, jak i do modernizacji tych
już istniejących i inwestowaniu w czystsze technologie.

Stosowanie w rolnictwie i gospodarstwie domowym wyłącznie środków ulegających szybkiej

biodegradacji. W praktyce oznacza to np. ograniczone stosowanie nawozów i środków ochrony roślin
(odpowiednie substancje, dawki i terminy) oraz używanie środków czystości zawierających mniej
fosforu.

Inwestowanie w nowe, bezpieczne technologie przemysłowe oraz modernizacja tych uciążliwych.

Oznacza to np. stosowanie zamkniętych obiegów wody, budowę oczyszczalni oraz instalowanie
wydajnych filtrów.

Odizolowanie wysypisk śmieci i hałd odpadów przemysłowych od wód podziemnych oraz

powierzchniowych (warstwy izolacyjne, oczyszczanie wód odpływowych).

Odsalanie i oczyszczanie wód odprowadzanych z kopalni oraz z ulic (chociażby ograniczenie

stosowania soli sypanej zimą na drogi).

Zanieczyszczenia wody, w zależności od stosowanego podziału można podzielić na kilka grup. A

zatem można mówić o zanieczyszczeniach chemicznych (np. ropa, sole metali ciężkich, detergenty,
pestycydy) jak i o biologicznych (np. bakterie, sinice, glony). Użytecznym kryterium (związanym z
rodzajem oczyszczania) jest źródło pochodzenia zanieczyszczeń np.: ścieki przemysłowe,
gospodarcze, bytowe, odpadowe czy też spływ z terenów rolniczych. W praktyce wody najczęściej są
zanieczyszczone substancjami biogennymi (związki azotu i fosforu), solami metali ciężkich (np. rtęć,
ołów, cynk, kadm), substancjami ropopochodnymi (np. smary, ropa) oraz bakteriami (np. salmonella,
E.coli).

Gleba i jej ochrona:

Zanieczyszczenia ziemi (w węższym pojęciu gleb) są oczywiście powiązane ze stanem całego
środowiska, a wpływają na nie pośrednio zanieczyszczenia wód i powietrza. Podobnie jak w
przypadku pozostałych zanieczyszczeń, do zatruwania ziemi przyczynia się rozwój przemysłu i
urbanizacja, ale także komunikacja i rolnictwo. Jednak źródłem zanieczyszczeń ziemi jest nie tylko
działalność człowieka związana z produkcją przemysłową czy rolniczą, ale także wszelkie
przekształcenia krajobrazu.

Niszczenie siedlisk różnych gatunków (np. wycinanie puszczy tropikalnej, zaśmiecanie lasów),
przeznaczenie kolejnych ziem pod zabudowę (postępująca urbanizacja), czy też przekształcenia w
krajobrazie rolniczym (melioracja, intensyfikacja produkcji, wypalanie traw) powodują daleko idące
zmiany. W efekcie dochodzi do zmian mikroklimatu, a w dalszej kolejności do stepowienia,
wyjaławiania gleb, wyginięcia niektórych gatunków. Skutkiem tych zmian są całe połacie terenu
skażonego przez przemysł, lub zniszczonego przez intensywne uprawy, na którym nawet przyroda
odradza się z trudem.

Ochrona ziemi (gleb) zmierza więc nie tylko do zmniejszania uciążliwości działań człowieka na
środowisko, ale także do renaturalizacji terenów już zniszczonych i przywracania ponownie ich funkcji
przyrodzie, czy człowiekowi. Oczywiście zarówno użytkowanie gleb (np. rolnictwo), jak i
wprowadzanie do środowiska zanieczyszczeń (np. wysypiska śmieci), obwarowane jest odpowiednimi
aktami prawnymi. W Polsce monitoring jakości gleby i ziemi w ramach Państwowego Monitoringu
Środowiska prowadzi Główny Inspektorat Ochrony Środowiska aktami prawnymi.

Ochrona ziemi i gleby może być realizowana przez podejmowanie działań takich jak:

Ograniczenie emisji zanieczyszczeń przemysłowych i komunikacyjnych. Działania takie mogą

obejmować zarówno inwestycje w nowe technologie (lub modernizację już istniejących), jak i
propagowanie określonych środków transportu. Zagadnienia te ściśle łączą się zarówno z ochroną
powietrza jak i wody, bo ich stan bezpośrednio wpływa na skażenie gleb (ziemi),

Ograniczenie uciążliwości rolnictwa dla środowiska. Działania takie mogą obejmować zarówno
ograniczenie intensywności produkcji (farmy wielkoprzemysłowe, monokulturowe gospodarstwa,
mniejsze nawożenie itp.) jak i też biologiczną ochronę upraw, stosowanie płodozmianu czy wreszcie
ograniczenie zmian krajobrazu (np. zachowanie zadrzewień śródpolnych),

Przewracanie prawidłowych stosunków wodnych co zapobiega m in. stepowieniu. Możliwe jest tutaj
zarówno stosowanie ochrony biernej (np. obszary chronionego krajobrazy, rezerwaty itp.), jak i
czynnej (np. mała retencja, prawidłowa melioracja, nasadzenia drzew),

Odpowiednia edukacja ekologiczna (uświadomienie szkodliwości wypalania traw, czy zaśmiecania

lasów),

Budowanie bezpiecznych składowisk odpadów i wysypisk śmieci (lub modernizacja już istniejących).
Chodzi tutaj nie tylko o odizolowanie od środowiska takich terenów, ale także o ich rekultywację po
okresie użytkowania. Z zagadnieniem tym wiąże się także recykling i segregacja śmieci.
Zanieczyszczenia ziemi można podzielić w zależności od źródła ich pochodzenia. Do najczęściej
występujących można zaliczyć: zanieczyszczenia przemysłowo-chemiczne (np. sole metali ciężkich,
substancje ropopochodne), rolnicze (np. związki azotu i fosforu z nawozów mineralnych, bakterie i
pasożyty z nawozów naturalnych, środki ochrony roślin), czy wreszcie związane z działalnością
bytową człowieka (składowiska odpadów i śmieci, zaśmiecanie lasów). Osobną kategorię stanowią
szkody związane z przekształceniem krajobrazu: działalność kopalni odkrywkowych i głębinowych,
zaśmiecanie środowiska, wypalanie traw, budownictwo itp.

Gospodarka rolna i leśna

Gospodarka leśna - działalność leśna w zakresie urządzania, ochrony i zagospodarowania lasu,

utrzymania i powiększania zasobów i upraw leśnych, gospodarowania zwierzyną, pozyskiwania - z
wyjątkiem skupu - drewna, żywicy, choinek, karpiny, kory, igliwia, zwierzyny oraz płodów runa
leśnego, a także sprzedaż tych produktów oraz realizację pozaprodukcyjnych funkcji lasu.

Gospodarka rolna pełni trzy funkcje: ekonomiczną – produkcja żywności i pasz, wytwarzanie
surowców dla przemysłu przetwórczego, udział w tworzeniu produktu krajowego brutto, społeczną –
zapewnianie społeczeństwu miejsc pracy, przestrzenną – przekształcanie krajobrazu naturalnego w
rolniczy.

Ochrona przyrody:

Ochrona przyrody – ogół działań zmierzających do zachowania w niezmienionym lub optymalnym

stanie przyrody ożywionej i nieożywionej, a także krajobrazu. Głównym celem ochrony przyrody jest
utrzymanie stabilności ekosystemów i procesów ekologicznych oraz zachowanie różnorodności
biologicznej

Powietrze i jego ochrona:

Źródłem zanieczyszczeń powietrza są przede wszystkim przemysł oraz transport. W wyniku

przemieszczania się mas powietrza na znaczne odległości, jego zanieczyszczenia należą do
najgroźniejszych, ponieważ w krótkim czasie może zostać skażony znaczny obszar.

W efekcie zanieczyszczony może być nawet obszar o dużych walorach przyrodniczych, znacznie
oddalony od ośrodków przemysłowych, który pozornie nie jest narażony na skażenie. Ponadto ten
rodzaj zanieczyszczeń w znacznym stopniu wpływa na pozostałe, zarówno w wyniku jego
powszechności (chociażby transport) jak i możliwości kumulowania się (np. opad pyłu pochodzenia
przemysłowego na glebę zanieczyszczoną nadmierną ilością nawozów mineralnych, czy też kwaśne
deszcze).

Obok niekorzystnych zmian środowiska o zasięgu lokalnym (np. smog) czy regionalnym, ten typ
zanieczyszczeń wpływa także na środowisko globalnie i tak np. zmiany klimatyczne czy dziura
ozonowa są jednym z następstw zanieczyszczania powietrza. Ochrona powietrza stała się szczególnie
ważna w ostatnich latach, kiedy to wiele państw stara się znacznie redukować tego typu
zanieczyszczenia, tym samym ograniczając swój udział w ocieplaniu się klimatu

Niekorzystne oddziaływanie na powietrze jest obwarowane odpowiednimi aktami prawnymi, które

określają nie tylko normy, ale też rodzaje kar oraz działania minimalizujące emisje tego typu
zanieczyszczeń. W Polsce monitoring jakości powietrza w ramach Państwowego Monitoringu
Środowiska prowadzi Główny Inspektorat Ochrony Środowiska. W ostatnich latach można
obserwować systematyczną poprawę jakości powietrza, chociaż wciąż w wielu rejonach
uprzemysłowionych normy są nadal przekraczane.

Ochrona powietrza może być realizowana przez podejmowanie działań takich jak:

Instalowanie wydajnych filtrów kominowych. Nawet w przypadku starszych technologii urządzenia

takie zatrzymują znaczną część zanieczyszczeń, w przypadku nowszych technologii filtry zazwyczaj są
montowane seryjnie.

Wdrażanie nowych, czystszych technologii przemysłowych. W praktyce nowsze technologie są

czystsze (mniejsza emisja gazów/pyłów) oraz mniej energochłonne. Cześć szkodliwych substancji
stosowanych w przemyśle zastępowana jest przez inne, bezpieczniejsze (np. zamienniki freonów).

Modyfikacja istniejących technologii i większa hermetyzacja produkcji. W praktyce oznacza to np.

odsiarczanie węgla przed jego spaleniem, czy też dbałość o odizolowanie produkcji od środowiska. W
przypadku ogrzewania domów korzystna jest zmiana paliwa na mniej emisyjne (np. gaz ziemny
zamiast węgla) oraz ocieplanie budynków.

Inwestowanie w ekologiczne środki transportu i modyfikacja już istniejących. Oznacza to nowsze nie
emisyjne, lub nisko emisyjne samochody wyposażone w lepsze katalizatory, modyfikowane paliwa
(np. bezołowiowe), rozbudowę transportu elektrycznego (np. szynobusy, trolejbusy). Ważna jest
także promocja transportu rowerowego, czy wodnego oraz wdrażanie nowych technologii w
transporcie lotniczym.

Budowanie izolacyjnych pasów zieleni wokół zakładów przemysłowych. Zieleń zatrzymuje pewną
ilość zanieczyszczeń gazowych, szczególnie pyłów.

Zanieczyszczenia powietrza można podzielić w zależności od ich rodzaju (gazowe lub pyłowe), oraz od
ich źródła (przemysłowe, transportowe, związane z produkcją energii oraz naturalne). Do najczęściej
występujących należy zaliczyć: tlenki azotu (NOx – przemysł i transport), dwutlenek siarki (SO2 –
przemysł, energetyka i transport), tlenek i dwutlenek węgla (CO, CO2 -wszystkie źródła) a także pyły
(przemysł i energetyka).

Gospodarka odpadami:

Gospodarka odpadami – szereg procesów związanych ze zbieraniem, przetwarzaniem, nadzorem nad

tego typu działaniami, jak również późniejsze postępowanie z miejscami unieszkodliwiania odpadów
oraz działania wykonywane w charakterze sprzedawcy odpadów lub pośrednika w obrocie odpadami.

PSZOK - punkt selektywnego zbierania odpadów komunalnych, to miejsce na terenie gminy, w

którym mieszkańcy mogą pozostawiać odpady, których nie można oddać w ramach co miesięcznej
zbiórki odpadów organizowanej w workach i pojemnikach.

Hałas, wibracje, promieniowanie i skuteczna ochrona przed nimi:

ŹRODLA HAŁASU I WIBRACJI

W dzisiejszym zurbanizowanym świecie mamy do czynienia z powszechnością występowania zjawisk
hałaśliwych i wibracyjnych. Występują one zwłaszcza w dużych miastach, wzdłuż tras
komunikacyjnych, wokół obiektów przemysłowych i usługowych o charakterze wytwórczym..

Fizycznymi źródłami hałasu w środowisku są najczęściej:

 maszyny, urządzenia i narzędzia (np. młoty pneumatyczne, sprężarki, wiertarki, szlifierki);

 część procesów technologicznych generujących hałasy aerodynamiczne (np. zrzuty pary pod
ciśnieniem);
 pojazdy komunikacji drogowej, szynowej, lotniczej, wodnej;
 inne pojazdy (ciągniki rolnicze, maszyny budowlane itp.);
 urządzenia komunalne (windy, hydrofory, transformatory, pompy).

Ze wzglądu na źródło i miejsce występowania hałasu, wyrocznia się hałas: przemysłowy,

komunikacyjny (drogowy, kolejowy, lotniczy), komunalny (osiedlowy), mieszkaniowy (domowy).

KIERUNKI DZIAŁAŃ

W ZAKRESIE OCHRONY PRZED HAŁASEM

Hałas przez wielu mieszkańców miasta stołecznego Warszawy jest odczuwany jako jeden z
najbardziej uciążliwych czynników ujemnie wpływających na środowisko. W celu ochrony środowiska
i zdrowia ludzkiego przed hałasem należy podjąć działania zmierzające do:

1. przeanalizowania i wprowadzenia koniecznych zmian w inżynierii ruchu drogowego:

  wprowadzenia stref ograniczonego ruchu lub całkowitej eliminacji pojazdów z wybranych

ulic i rejonów miasta,
  poprawienia organizacji ruchu gwarantującej płynność jazdy,
  budowę obwodnic miejskich,
  ukończenie pierwszej i budowę następnych linii mera
  poprawy stany nawierzchni ulic i torowisk tramwajowych,
  budowę ścieżek rowerowych,
  stworzenia systemu preferencji dla komunikacji zbiorowej, rozwijanie systemów "Park and
Ride" (dojazd do przystanku komunikacji zbiorowej, zaparkowanie pojazdu i kontynuowanie
podróży komunikacją zbiorową),
  wyeliminowania z produkcji oraz stopniowe eliminowanie z użytkowania środków
transportu, maszyn i urządzeń, których hałaśliwość nie odpowiada standardom Unii
Europejskiej;

2. zmniejszenie uciążliwości związanej z istniejącym poziomem hałasu poprzez:

  budowę ekranów i przegród akustycznych,

  zwiększenie ilości izolacyjnych pasów zadrzewień,
  stosowanie dźwiękochłonnych elewacji,
   wymianę okien na dźwiękoszczelne w domach mieszkalnych przy trasach intensywnego
ruchu;

3. opracowania kompleksowego planu akustycznego oraz prowadzenie odpowiedniego planowania

przestrzennego, które pozwoli na:

  ocenę uciążliwości lub zagrożeń hałasem,

  zakwalifikowanie istniejących obiektów i obszarów do odpowiednich stref akustycznych,
uniknięcie pomyłek lokalizacyjnych przy budowie nowych obiektów, w tym lokalizowanie
nowych miejsc pracy w obszarach charakteryzujących się mniejszym natężeniem ruchu
komunikacyjnego,
  programowanie przewidywanego poziomy hałasu innych jego parametrów, dobór metod i
środków zmierzających do ograniczenia i utrzymania na możliwie niskim poziomie,
  analizę trendów zachodzących w klimacie akustycznym,
  rozstrzygnięcie spraw związanych ze zwalczaniem hałasu, nakładanie kar i odszkodowań,
rozpatrywanie skarg i wniosków mieszkańców oraz podejmowanie decyzji dotyczących
likwidacji źródeł hałasu;

4. ograniczenie liczby lotów samolotów szczególnie w porze nocnej;

5. rozwinięcia systemu monitoringu lokalnego poprzez:

  opracowanie programu monitoringu lokalnego

  uruchamianie (u latach 2002 lub 2003) stacji monitoringu całodobowego, w punktach
szczególnej uciążliwości hałasu drogowego,
  prowadzenie monitoringu okresowego w kilku wybranych punktach miasta;

6. prowadzenia działalności edukacyjnej o zagrożeniu środowiska i zdrowia ludzkiego hałasem.

Promieniowanie – strumień cząstek lub fal wysyłanych przez ciało. Wytwarzanie promieniowania jest
nazywane emisją. Pierwotnie pojęcia promieniowania używano do promieni słonecznych. Potem do
tych rodzajów wysyłanych cząsteczek i fal, którego wąski strumień

Wibracje – drgania o małej amplitudzie i niskiej częstotliwości kilkunastu-kilkudziesięciu herców. Z

biologicznego punktu widzenia wibracje są bodźcami fizycznymi przenoszącymi się bezpośrednio z
ośrodka drgającego, na poszczególne tkanki ciała człowieka lub na cały organizm, z pominięciem
środowiska powietrznego.