1

YARARLANILAN VE OKUNMASI ÖNERİLEN KAYNAKLAR

• Kağıtçıbaşı, Ç. ve Cemalcılar, Z. (2016). Dünden Bugüne

İnsan ve İnsanlar: Sosyal Psikolojiye Giriş. İstanbul: Evrim.

• Kağıtçıbaşı, Ç. (2012). Günümüzde İnsan ve İnsanlar:

Sosyal Psikolojiye Giriş. (13. Basım). İstanbul: Evrim.

• Aronson, E., Wilson, T. D., Akert, R. M. (2012). Sosyal

Psikoloji, Çev. Okhan Gündüz. İstanbul: Kaknüs.

• Hogg, M. A. ve Vaughan, G. M. (2011). Sosyal Psikoloji (2.

Baskı). Çev. İbrahim Yıldız - Aydın Gelmez. Ankara: Ütopya.

• Taylor, S. E., Peplau, L. A., Sears, D. O. (2010). Sosyal

psikoloji (2. Baskı). Ali Dönmez (Çev.). Ankara: İmge.
2
• Freedman, J. L., Sears, D. O. ve Carlsmith, J. M. (1989).
Sosyal Psikoloji. Ali Dönmez (Çev.). İstanbul: İmge.

• Sosyal Psikoloji. (2009). Nuri Bilgin (Ed.). (3. Baskı).

İzmir: Ege Üniversitesi Edebiyat Fakültesi.

• Arkonaç, S. A. (2008). Sosyal Psikolojide İnsanları

Anlamak: Deneysel ve Eleştirel Yaklaşımlar. Ankara:
Nobel.

• Şerif, M. ve Şerif, C. W. (1996). Sosyal Psikolojiye Giriş I-

II. Mustafa Atakay – Aysun Yavuz (Çev.). İstanbul: Sosyal.

• Hortaçsu, N. (2012). En Güzel Psikoloji Sosyal Psikoloji.

Ankara: İmge.
3
• Jahoda, G. (2011). Sosyal Psikoloji Tarihi. Şeyda Başlı
(Çev.). İstanbul: Türkiye İş Bankası.

• Sosyal Psikoloji. (2015). Hamit Çoşkun (Ed.). (2. Baskı).

İstanbul: Elma.

• Silah, M. (2005). Sosyal Psikoloji: Davranış Bilimi (2.

Baskı). Ankara: Seçkin.

• Cialdini. Robert B. (2015). İknanın Psikolojisi: Teori ve

Pratik Bir Arada. Yasemin Fletcher (Çev.). İstanbul:
MediaCat.

• Demirtaş, H. A. (2004). Temel İkna Teknikleri : Tutum

Oluşturma ve Tutum Değiştirme Süreçlerindeki Etkilerinin
Altında Yatan Nedenler Üzerine Bir Derleme. İletişim, 19, 73-
93.
4
• Sineklerin Tanrısı – William Golding
• Hayvan Çiftliği - George Orwell

5
• 12 Kızgın (Öfkeli) Adam (12 Angry Man)
• Deney - The Experiment
Stanford Hapishane Deneyi (Stanford Prison Experiment )
• Tehlikeli Oyun (Die Welle )

6
 Sosyal Psikolojinin Çalışma Konuları

 Sosyal psikoloji nedir?

 Sosyal Etki ve Uyma
 İtaat
 Sosyal Karşılaştırma
 Tutum ve Tutum Değişimi
 Sosyal Biliş
 Sosyal Algı
 İletişim ve Propaganda
 Pro-sosyal Davranışlar
 Özgeci Davranış
 Saldırganlık
7
 Kişilerarası Çekicilik ve Yakın İlişkiler
 Kişilerarası iletişim
 Önyargı
 Örgütlerde Grup ve Grup Süreçleri
 İzlenim oluşturma
 Atıflar
 Guruplar arası İlişkiler
 Kitle Davranışı
 Liderlik
 Etik Davranışlar ve Yönetimi
 Benlik vb.

8
• İnsanların toplumsal davranışlarıyla
ilgili

• Olaylar

• Sorular

• Açıklamalar

9
• Koronavirüs (Covid-19) – … izolasyonlu odayı terk eden
3 kişi, polis tarafından tekrar hastaneye götürüldü
• İnsanlar koronavirüsten (Covid-19)
korunmak için gerekli önlemlere uyuyor
mu?

• Koronavirüs (Covid-19) test sonuncu pozitif

çıkan bir kişi, karantinada olduğu hastane
ya da evi neden terk ediyor?
https://www.kamudanhaber.
net/ , 16.03.2020 • Koronavirüs (Covid-19) test sonucu pozitif
çıkmasına rağmen neden düğün vb. gibi
kalabalık ortamlara katılıyor?

• Koronavirüs (Covid-19) testinin pozitif

çıktığını neden çevresindeki insanlardan
gizliyor?
10
• Lütfen öldürme beni !

• Los Angeles’in zengin bölgelerindeki bir mahalle

sakinleri bir evden yükselen feryatları duydular.
• Ancak hiç kimse yardım etmeye yeltenmemişti.
• Polisi arayan bile olmamıştı.
• (New York Times, 3 Temmuz 1981).

• Yardım çığlıklarını duyan mahalle sakinleri neden

hiçbir şey yapmadı?
• Mahalle sakinleri yalnızca bir telefon görüşmesiyle
trajediyi engelleyebilecekken neden yardım
çığlıklarına kulaklarını tıkadı?
• Bu durum onların hangi özelliklerinden
kaynaklanıyordu?
• Bu gibi kişilerin arkadaşınız ya da komşunuz olmasını
ister miydiniz?
• Küçük bir çocuğunuz olsa onu bu mahalle
sakinlerinden birine emanet eder miydiniz?
11
• Konferans - telefon konuşmalarının dinlenmesi

• ABD’de bir üniversitede ülke güvenliği üzerine bir

konferanstasınız. Konuşmacı 11 Eylül’de olanlardan
sonra, hükümetin, telefon konuşmalarını dinlemeye
hakkı olduğu savunuyor.
• Siz de, bu fikre katılıyorsunuz.
• Siz tam konuşacakken, arkadaşınız sizin
düşündüğünüzden farklı fikirler ileri sürüyor.

• Çoğu üniversite öğrencisinin,

çoğunluğun fikrine uyacağını duymak
sizi şaşırtır mıydı?
• ABD’de de olduğu gibi, insanlar neden
başkalarının düşüncelerine uyarlar?

12
• Halkın Tapınağı (Peoples Temple)- Jonestown Katliamı

• Çok sayıda insan nasıl olup da kendi

çocuklarını öldürdükten sonra intihar
etmeye ikna olmuştu?
• Bu insanların davranışlarını siz nasıl
açıklardınız? 13
• 1985 yılında Beyrut Havaalanı’nda Amerikan uçağı,
yolcularla birlikte rehin alındı

• “Stockholm Sendromu” adıyla bilinen

bir olguyu ifade eder.

• Taklit ve model alma - Basında ünlü ve saygın bir kişinin

intiharı

Basında ünlü ve saygın bir kişinin

intiharıyla ilgili haberler öne çıktığında,

14
• Angajmanın tırmanışı - Önce büyük sonra küçük rica

 Hakan, eşi ve çocukları, Cumartesi gecesi

misafir ağırlar ve Pazar günü de gün
boyunca onlara hizmet ederler.

• Toplum İçinde Sorumluluğun Dağılması

• New York şehrindeki bir cinayet

olayı.

15
• İzlenimleriniz nedir?

• Ne tür atıflarda bulunuyorsunuz?

16
17
“Önce Büyük Sonra Küçük Rica” Tekniği – Karşılıklı ödün

• Sahilde yürürken, çiçek satan bir bayan “çiçek almaz

mısınız?” diye sorar.
• Hayır cevabını aldığında.
• Çiçeği bayana uzatır ve “ağabey benden olsun” der.

18
“Önce Büyük Sonra Küçük Rica” Tekniği
- Algısal zıtlaştırma

19
Ben-merkezci düşünce sosyal bilişimizi nasıl
etkiler

• İnsanlar piyango bayilerinden

bilet alırken,

• alıcı bileti kendi seçer, bayi

seçmez.

20
• Saldırganlığa neden olan etmenler
nelerdir?

• Ön yargıyı nasıl azaltabiliriz?

• İki insanın birbirinden hoşlanmasına ya

da birbirini sevmesine hangi değişkenler
neden olur?

21
• Sosyal psikolojik
araştırmalara dayanarak
bu soruların olası yanıtları
nelerdir?

• Tüm bu olaylar,
 bireyin diğerleriyle ilişkilerinde gözlenen ve
 sosyal psikologların ilgilendiği, duygu ve
davranışları, inanç ve tutumları yansıtır.

22
 • “Bir bireyin duygu, düşünce ve davranışlarının,
diğer kişilerin davranışlarından veya
özelliklerinden etkilenme biçimini inceleyen bir
bilim dalıdır” (Baron ve Byrne).

• Tanımda,
Sosyal • Diğer kişilerin algılanan özellikleri etkilidir
Psikoloji • Çevresini oluşturan objeler, yerler veya başka
öğeler
nedir? • Kişisel özellikler

• Bugün klasik olarak yapılan tanım:

• “İnsanların duygu, düşünce ve

davranışlarının, başka insanların gerçek
ya da hayal edilen (dolaylı)
varlıklarından etkileniş tarzını anlama
ve açıklama çabasıdır” (Allport, 1962). 23
• 1) “Sosyal psikoloji, insanların sosyal gruplara
katılmaları sonucu ortaya çıkan davranış
düzenliliklerini” inceler.

• 2) “Sosyal psikoloji, sosyal çevre tarafından

kontrol edilen, etkilenen ve sınırlandırılan insan
davranışını açıklar.”

24
 Bu, tarihsel gelişimi açısından bugün için bile geçerli
olan sosyal psikolojinin iki özelliğini yansıtır.

Psikolojik sosyal psikoloji Sosyolojik sosyal psikoloji

• William McDougall

• Lee D. Ross

25
• “PSİKOLOJİK SOSYAL PSİKOLOJİ” akımı,
• Olayları “içten-dışa” (bireyden çevreye) doğru inceler.
• Bireyin davranışını ve nedenlerini, sosyal çevre içinde
fakat birey düzeyinde açıklar.
• Bireyin “iç” olaylarının, sosyal davranışı şekillendirişi ön
plana çıkar.

• “SOSYOLOJİK SOSYAL PSİKOLOJİ” akımı ise, olayları

“dıştan-içe” (çevreden bireye) doğru ele alır.
Araştırma birimi, sosyal çevre ya da gruptur.
Bu yaklaşım kişinin iç olaylarıyla değil, kişilerarası olaylarla
ilgilidir.

26
 • Sosyal psikolojik ele alış ile
• salt sosyolojik ve salt psikolojik ele alışlar
arasındaki farkla ilgili örnekler.

27
Toplumsal çöküntü devrelerinde intihar olaylarının sayısı
artar.
İntihar
Sosyal yapı çöküntüsü (sosyal olay oranı)

(sosyal etki) (sosyal tepki)

(bağımsız değişken)
(bağımlı değişken)

28
 Sosyal Olgu (Sosyal) Davranış
Düzeyi Kişilik Düzeyi Düzeyi

İçe-dönük
(Kendini suçlama İntihar
eğilimi)
Engelleyici Sosyal Sıkıntı
Koşullar Dışa dönük
Saldırganlık (Başkalarını Başkasını öldürme
suçlama eğilimi)

Bağımsız değişken Ara değişken Bağımlı değişken

29
 Sosyal psikolojik yaklaşım ile salt psikolojik yaklaşımın
farkı:

Psikolojik Davranış ve
(Kişilik) Düzeyi Tutum
Engellenme (ve Dış gruplara
Saldırganlık

değiştirme
diğer psikolojik karşı önyargılı

nefret
Sıkıntı

Yön
ve
koşullar) ayırım
Güdülerin
engellenmesi
(Psikolojik etki) (Psikolojik tepki)
(Bağımsız değişken) (Bağımlı değişken)

30
• DİĞER (OTHER) KAVRAMI
• Diğer kavramı üç açıdan ele alınmaktadır:

1. Diğerinin bilgisini elde etmek. Diğeri kimdir?

2. Ben ve diğerleri arasındaki karşılıklı ilişkiler.
3. Sosyal etkileşimdir.

31
 Sosyal Psikoloji
ve
İlişkili Olduğu Bilim Dalları

• Sosyal Psikoloji, kendine özgü bakış açısıyla ve

ilgilendiği konular itibariyle, bir yandan
psikolojinin diğer uzmanlık alanlarıyla diğer
yandan sosyal bilimlerle ilişkilidir.

32
 Sosyal Psikolojinin Çok-Disiplinli Bir Şekilde Kavramlaştırılması
Ortak Konular Belirgin Sosyal Psikoloji Konuları Örn.: Ortak Konular
Örn.: Roller, Kişilerarası ilişkiler, tutumlar, küçük Örn.: Algı,
organizasyonlar gruplar vs. Güdülenme vs.
vs.

İlgili sosyal İlgili doğal

Sosyoloji Psikoloji bilimler:
bilimler: Örn.:
Tarih, Ekonomi, Örn.: Fizyoloji,
Sosyal Bilimler Genetik,
vs. Biyokimya vs.
Antropoloji

Marlowe, 1975,
Akt. Kağıtçıbaşı ve
Cemalcılar, 2016).

Ortak Konular Örn.: Kültür, kişilik, dil vs. 33

• Sosyal psikoloji ile kişilik psikolojisinin karşılaştırılması

• Sosyal davranışları açıklamaya çalışan kişilik

psikologları, genellikle bireysel farklılıklar üzerinde
yoğunlaşır. Ancak sosyal psikologlara göre, sosyal
etkinin oynadığı rolü de dikkate almak gerekir.

• Klinik Psikoloji
• Bilişsel Psikoloji
• Sosyoloji

34
SOSYAL PSİKOLOJİNİN TARİHSEL GELİŞİMİ

35
36
(Akt. Kağıtçıbaşı ve Cemalcılar, 2016).

37
• Sosyal psikologlar, günümüzde,

 üniversitelerde

 kamu sektöründe ve

 özel sektör gibi çeşitli alanlarda

çalışmaktadır.

38