ΝΕΟΕΛΛΗΝΙΚΗ ΓΛΩΣΣΑ Γ΄ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ ΕΝΟΤΗΤΑ 1: ΤΡΟΠΟΙ ΣΥΝΔΕΣΗΣ ΠΡΟΤΑΣΕΩΝ

ΤΡΟΠΟΙ ΣΥΝΔΕΣΗΣ ΠΡΟΤΑΣΕΩΝ

Ασύνδετο σχήμα
Στην εικόνα βλέπετε δύο κρίκους μιας αλυσίδας. Όπως τοποθετούνται οι κρίκοι ο
ένας δίπλα στον άλλον, χωρίς να συνδέονται, έτσι μπορούμε να τοποθετήσουμε προτάσεις και φράσεις τη
μία δίπλα στην άλλη.
Οι προτάσεις και οι φράσεις που διατάσσονται μ’ αυτόν τον τρόπο είναι ομοειδείς και ισοδύναμες:
Τοποθετούνται η μια δίπλα στην άλλη, χωρίς παρατακτικούς συνδέσμους.    
                                  
•  Άνοιξε την πόρτα, περιεργάστηκε την αίθουσα, προχώρησε στο σαλόνι, κάθισε στη μεγάλη
πολυθρόνα. (Ρηματικές φράσεις-προτάσεις).
•  Ήρθα, είδα, νίκησα. (Ρηματικές φράσεις-προτάσεις).

Παρατακτική σύνδεση

Τι αλλάζει σ’ αυτή την εικόνα; Οι κρίκοι συνδέθηκαν. Τώρα πια έχουμε μια αλυσίδα. Δεν έχουμε κρίκους
στη σειρά. Ωστόσο, οι ιδιότητες που αναφέραμε στο ασύνδετο σχήμα παραμένουν: Για να είναι χρήσιμη η
αλυσίδα, δεν μπορεί να υπάρχουν «αδύνατοι» κρίκοι. Όλοι πρέπει να είναι το ίδιο ισχυροί. Η «ισότητα»
πάνω απ’ όλα! Οι δεσμοί (ή, αν θέλετε, οι σύνδεσμοι) συνδέουν κρίκους ίσης αντοχής.
Θεωρήστε ότι οι κρίκοι είναι προτάσεις και φράσεις, και οι δεσμοί παρατακτικοί σύνδεσμοι. Τώρα πια
έχουμε έναν άλλο τρόπο διάταξης προτάσεων και φράσεων: την ΠΑΡΑΤΑΞΗ.
Παρατάσσουμε ομοειδείς και ισοδύναμες προτάσεις (κύριες με κύριες, δευτερεύουσες με δευτερεύουσες)
και φράσεις, χρησιμοποιώντας για τη σύνδεσή τους παρατακτικούς συνδέσμους .

Παρατακτικοί σύνδεσμοι είναι:
α) συμπλεκτικοί: και, κι, ούτε, μήτε, ουδέ, μηδέ.
β) διαχωριστικοί  ή διαζευκτικοί: ή, είτε.
γ) αντιθετικοί: μα, παρά, αλλά, όμως, ωστόσο, μόνο.
δ) συμπερασματικοί: λοιπόν, ώστε, άρα, επομένως, οπότε
ε) επεξηγηματικοί: δηλαδή

•  Σ’ αγαπώ και σε σκέφτομαι. (Κύριες προτάσεις)

•  Διαβάζεις τώρα ή κοιμάσαι; (Κύριες προτάσεις).
•  Της είπε ότι την αγαπά και ότι τη σκέφτεται. (Δευτερεύουσες προτάσεις).
•  Ούτε είδε ούτε άκουσε τίποτα. (Κύριες προτάσεις).
•  Είπε ότι δεν είδε και ότι δεν άκουσε τίποτα. (Δευτερεύουσες προτάσεις).
•  Όχι μόνο δεν ήρθε, αλλά και δεν τηλεφώνησε.
 •  Όχι μόνο ήρθε, αλλά και κάθισε με τις ώρες.

   Υποτακτική σύνδεση

Στην εικόνα αυτή βλέπετε μια ξύλινη φορητή κρεμάστρα.

Ας δούμε τι συμβαίνει εδώ. Κρεμάμε τα ρούχα στους γάντζους της.
Τα ρούχα κρέμονται, δηλαδή εξαρτώνται από τους γάντζους της κρεμάστρας.
Κάτι παρόμοιο συμβαίνει και με τις Δευτερεύουσες προτάσεις: Ο ρόλος τους μέσα
στην περίοδο είναι να εξαρτώνται από μια Κύρια ή και μια άλλη Δευτερεύουσα.

Η ΥΠΟΤΑΞΗ είναι ο τρόπος σύνδεσης των δευτερευουσών προτάσεων με τις

κύριες. Οι δευτερεύουσες (εξαρτημένες) προτάσεις υποτάσσονται στις κύριες  ή σε άλλες
δευτερεύουσες- εξαρτώνται απ’ αυτές. Η σύνδεση γίνεται με τους υποτακτικούς συνδέσμους.

Υποτακτικοί σύνδεσμοι είναι:
α) αποτελεσματικοί:  ώστε (να),  που  (να)
β) ειδικοί: που, πως, ότι
γ) χρονικοί: όταν, σαν, ενώ, καθώς, αφού, αφότου, πριν (να), μόλις, προτού, ώσπου, ωσότου, όποτε,
όσο που.
δ) αιτιολογικοί: γιατί, επειδή, αφού.
ε) υποθετικοί: αν, σαν, άμα.
στ) τελικοί: να, για να.
ζ) Ενδοιαστικοί-διστακτικοί: μη(ν), μήπως.
η) βουλητικοί: να.
θ) εναντιωματικοί: αν και, ενώ, μολονότι, παρ’όλο που.
ι) αναφορικές αντωνυμίες και αναφορικά επιρρήματα (με τα οποία εισάγονται οι αναφορικές
προτάσεις): που/οποίος,-α,-ο, όσος,-η,-ο, ό,τι, όπου, όπως.
κ) ερωτηματικές αντωνυμίες και ερωτηματικά επιρρήματα (με τα οποία εισάγονται οι πλάγιες
ερωτηματικές προτάσεις): τι/ποιος,-α,-ο, πόσος,-η,-ο, πού, πώς, πότε 

•  Φοβάμαι μήπως μειωθεί πολύ η τιμή των μετοχών μου. (Κύρια και Ενδοιαστική πρόταση).
•  Κοιμάται ακόμη, γιατί χθες δούλευε μέχρι τις πέντε. (Κύρια και Αιτιολογική πρόταση).
• Έβγαλε το πουκάμισό του, επειδή έκανε ζέστη. (Κύρια και Αιτιολογική πρόταση).
•  Έβγαλε το πουκάμισό του, όταν διαπίστωσε ότι λείπει ένα κουμπί. (Κύρια και Χρονική πρόταση).
•  Χαίρομαι που ήρθες. (Κύρια και Αιτιολογική πρόταση).
•  Πήγε να φέρει βοήθεια. (Κύρια και Τελική πρόταση).
•  Οδηγούσε γρήγορα, για να προλάβει το τρένο. (Κύρια και Τελική πρόταση).
•  Το ανέκδοτο ήταν τόσο κρύο, που δεν γέλασε κανείς. (Κύρια και Αποτελεσματική πρόταση).
•  Αν χάσεις το θάρρος σου, χάνεις τα πάντα στη ζωή. (Υποθετική και Κύρια πρόταση).
•  Εμπόδια είναι αυτά τα τρομερά πράγματα που βλέπεις, όταν απομακρύνεις το βλέμμα από τους
στόχους σου.