„Schematy - porządkują życie człowieka czy je ograniczają?

Schemat to według słownika języka polskiego gotowy wzór czegoś,

powielany potem wielokrotnie. Podążanie za schematem dla jednych może
być wygodnym trzymaniem się w swojej strefie komfortu, natomiast dla innych
nieznośną, monotonną udręką. Niemniej jednak istnienie schematów prowadzi
do ograniczeń.
W swoim utworze Gombrowicz schemat zachowań człowieka nazywa
Formą. Tłumi ona wszelki indywidualizm, zabija to, co w człowieku
niepowtarzalne, a więc ogranicza ludzi, niszczy ich indywidualizm. Z jednej
strony doceniane wartości to szczerość, autentyczność, natomiast z drugiej
człowieka skazuje się na nieustanne udawanie i przybierania określonej
Formy, by dopasować się do społeczeństwa.
Główny bohater powieści-Józio Kowalski mając trzydzieści lat, zostaje uznany
za niewystarczająco dojrzałego, przez co zaczyna próbę odnalezienia
swojego prawdziwego „ja”. Schematy narzucone przez społeczeństwo
na Józia Kowalskiego spowodowały zacofanie bohatera, zwiększenie jego
niedojrzałości i uniemożliwiły jego rozwój, zatrzymując go na etapie
nastolatka. Józio stara się odkryć swoją tożsamość, chce pozbyć się „gęby”,
jednak gdy udaje mu się pozbyć jednej Formy, zaraz przybiera nową.
Z dojrzałego mężczyzny w dziecko, a następnie w kochanka, a nawet
romantycznego porywacza. Każda z tych ról niesie ze sobą nową Formę
i niejako narzuca przestrzeganie innych wzorców. W ostatniej scenie utworu,
gdy Józio i Zosia przemierzają łąki, narrator dochodzi do smutnego wniosku,
że nie ma ucieczki przed gębą, jak tylko w inną gębę, a przed człowiekiem
schronić się można jedynie w objęcia innego człowieka. Przed pupą zaś
w ogóle nie ma ucieczki.
W podanym fragmencie „Ferdydurke” Witolda Gombrowicza
powiedziane jest, że to, co widzimy u drugiego człowieka, na co dzień nie jest
jego prawdziwą naturą, tylko jakaś określona Forma, którą przybiera.
Człowiek ślepo imituje zachowania innych ludzi, zapominając o swoich
przekonaniach. Jest w nigdy niekończącym się pościgu w poszukiwaniu
nowych Form, by tylko jak najlepiej wpasować się w społeczeństwo, nie do
końca świadomie, ale dobrowolnie. Dosadnie podkreślona jest waga Formy.
Jest ona przedstawiona jako klucz do społecznego życia. Fragment w sposób
krytyczny odnosi się do ludzi, którzy zamiast rozwijać i doskonalić swój własny
styl wolą poddać się sztuce, służyć jej, a przez to popadać w indolencję
i stagnację. Schematy ograniczają nie tylko naszą prawdziwą tożsamość, ale
również potrafią skutecznie zahamować nasz rozwój.
Choć schematy istniały od zawsze w każdej epoce, znalazły się
przypadki próbujące je łamać. Szczególną epoką, w której to zjawisko było
szczególnie powszechne, był romantyzm. Czas ten obfituje w utwory
o buntowniczej tematyce. Jednym z nich jest Werter z powieści Johanna
Wolfganga Goethego pod tytułem „Cierpienia młodego Wertera”. Podejście
Wertera do miłości jest więc niekonwencjonalnie, niepasujące do ówczesnego
rozumienia tych spraw, które na pierwszym miejscu stawia małżeństwo.
Werter myśli raczej o wrażeniach i odczuciach, a nie zalegalizowaniu związku.
Uważa, że najważniejsza jest siła uczucia, natomiast ślub zabija prawdziwą
miłość. Werter jest uwikłany nie tylko w swoje uczucie, ale także konflikty
społeczne. Bohater poszukuje wyzwolenia od mieszczańskiej moralności,
sztywnego kodeksu moralnego. Swój indywidualizm stara się wyrazić poprzez
osobliwy strój i zachowanie. Czuje wewnętrzny sprzeciw i bunt wobec
dyskryminacji mieszczaństwa na arystokratycznych salonach. Nie jest
w stanie dostosować się do utartych schematów i zaakceptować nakładanych
przez nie ograniczeń do tego stopnia, że popełnia samobójstwo.
Podsumowując, schematy dla niektórych mogą być czynnikiem
porządkującym życie, jednak w mojej opinii bardziej przyczyniają się
do ograniczenia indywidualności człowieka i mogą prowadzić
do wyobcowania. Sam Gombrowicz zwraca uwagę, że jednostka nigdy nie
jest w pełni sobą w relacjach z innymi, zawsze dostosowuje się do jakiejś
odgórnie narzuconej konwencji, co samo w sobie jest więzieniem.