‫وﯾﺴﮑﻮاﻻﺳﺘﯿﮏ‬

‫وﯾﺴﮑﻮاﻻﺳﺘﯿﮏ‬
 ‫ﭘﺪﯾﺪهﻫﺎي ﻣﻬﻢ در ﺗﻐﯿﯿﺮ ﺷﮑﻞ ﻫﺎي )اﻻﺳﺘﯿﮏ ﯾﺎ‬ ‫‪2‬‬

‫ﭘﻼﺳﺘﯿﮏ( واﺑﺴﺘﻪ زﻣﺎن‬

‫‪•-‬‬

‫‪Creep/‬‬ ‫در ﺻﻮرﺗﯿﮑﻪ ﺗﻨﺶ اﻋﻤﺎل ﺷﺪه ﺛﺎﺑﺖ ﺑﻤﺎﻧﺪ‪ ،‬ﮐﺮﻧﺶ ﺑﻪ ﺗﺪرﯾﺞ ﺑﺎ ﮔﺬﺷﺖ زﻣﺎن اﻓﺰاﯾﺶ ﻣﯽ ﯾﺎﺑﺪ •‬
‫‪Viscoelastic‬‬
‫‪behavior‬‬

‫•‬ ‫در ﺻﻮرﺗﯿﮑﻪ ﮐﺮﻧﺶ ﺛﺎﺑﺖ ﺑﻤﺎﻧﺪ ‪ ،‬ﺗﻨﺶ ﺑﺎ ﮔﺬﺷﺖ زﻣﺎن ﮐﺎﻫﺶ ﻣﯽ ﯾﺎﺑﺪ‪.‬‬
‫‪•-‬‬
‫‪relaxation‬‬
 ‫وﯾﺴﮑﻮاﻻﺳﺘﯿﮏ‬ ‫‪3‬‬

‫در اﻻﺳﺘﯿﺴﯿﺘﻪ ﮐﻼﺳﯿﮏ ﻫﯿﭻ ﺗﺎﺧﯿﺮ زﻣﺎﻧﯽ ﺑﯿﻦ اﻋﻤﺎل ﺑﺎر و ﺗﻐﯿﯿﺮ ﺷﮑﻞ وﺟﻮد ﻧﺪارد ﯾﻌﻨﯽ در ﻧﺎﺣﯿﻪ اﻻﺳﺘﯿﮏ ﺑﻪ‬
‫ﻣﺤﺾ آن ﮐﻪ ﻧﯿﺮوﯾﯽ ﺑﻪ ﺟﺴﻢ وارد ﺷﻮد آن ﺟﺴﻢ ﺗﻐﯿﯿﺮ ﺷﮑﻞ ﻣﯽ ﯾﺎﺑﺪ ‪.‬‬

‫اﻣﺎ در ﺑﻌﻀﯽ از ﻣﻮاد ﺑﻪ ﻋﻠﺖ ﺳﺎﺧﺘﺎر دروﻧﯽ ﺧﺎص‪ ،‬ﯾﮏ ﺗﻐﯿﯿﺮ ﺷﮑﻞ اﻻﺳﺘﯿﮏ واﺑﺴﺘﻪ ﺑﻪ زﻣﺎن وﺟﻮد دارد ﮐﻪ اﺻﻄﻼﺣﺎ ﺑﻪ اﯾﻦ ﻣﻮاد‬
‫‪ ،‬وﯾﺴﮑﻮاﻻﺳﺘﯿﮏ ﻣﯽ ﮔﻮﯾﻨﺪ ‪ .‬اﯾﻦ ﻧﻮع ﺗﻐﯿﯿﺮ ﺷﮑﻞ ﻧﺒﺎﯾﺪ ﺑﺎ ﺧﺰش ﮐﻪ ﯾﮏ ﺗﻐﯿﯿﺮ ﺷﮑﻞ واﺑﺴﺘﻪ ﺑﻪ زﻣﺎن از ﻧﻮع ﭘﻼﺳﺘﯿﮏ اﺳﺖ اﺷﺘﺒﺎه ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺷﻮد ‪.‬‬

‫ﭘﻠﯿﻤﺮﻫﺎ ﺟﺰء ﻣﻮاد وﯾﺴﮑﻮاﻻﺳﺘﯿﮏ ﻣﺤﺴﻮب ﻣﯽ ﺷﻮﻧﺪ‪.‬‬

‫ﺗﻐﯿﯿﺮ ﺷﮑﻞ ﻫﺎي وﯾﺴﮑﻮاﻻﺳﺘﯿﮑﯽ در ﻓﻠﺰات و ﺳﺮاﻣﯿﮏ ﻫﺎ آﻧﻘﺪر ﮐﻢ اﺳﺖ ﮐﻪ از آﻧﻬﺎ ﺻﺮف ﻧﻈﺮ ﻣﯽ ﺷﻮد‪.‬‬
 ‫ﻣﻮاد وﯾﺴﮑﻮاﻻﺳﺘﯿﮏ‬ ‫‪4‬‬

‫‪ ‬ﻣﻮاد وﯾﺴﮑﻮاﻻﺳﺘﯿﮏ وﻇﯿﻔﻪ ي دﻣﭗ ﮐﺮدن ارﺗﻌﺎﺷﺎت را ﺑﺮ ﻋﻬﺪه دارﻧﺪ‪.‬‬

 ‫‪5‬‬

‫ﺣﻠﻘﻪ ﻫﯿﺴﺘﺮزﯾﺲ اﻻﺳﺘﯿﮏ‬

‫اﮐﺜﺮ ﻣﻮاد داراي رﻓﺘﺎر اﻻﺳﺘﯿﮏ اﯾﺪه آل ﻧﯿﺴﺘﻨﺪ و ﺑﺨﺸﯽ از اﻧﺮژي ﺟﺬب ﺷﺪه در ﻣﺮﺣﻠﻪ ﺑﺎرﮔﺬاري در اﺛﺮ‬ ‫‪‬‬
‫اﺻﻄﮑﺎك داﺧﻠﯽ در ﺣﺠﻢ ﻧﻤﻮﻧﻪ ﻫﺎ از ﺑﯿﻦ ﻣﯽ رود‪.‬‬
‫اﻻﺳﺘﻮﻣﺮﻫﺎ ﺑﻪ دﻟﯿﻞ وﺟﻮد اﺻﻄﮑﺎك ﺑﯿﻦ زﻧﺠﯿﺮه ﻫﺎي ﭘﻠﯿﻤﺮي داراي ﺣﻠﻘﻪ ﻫﯿﺴﺘﺮزﯾﺲ اﻻﺳﺘﯿﮏ ﺑﻮده و ﭘﺪﯾﺪه‬ ‫‪‬‬
‫ﻫﺎي ﮔﺮﻣﺎﯾﺶ داﺧﻠﯽ در آﻧﻬﺎ اﯾﺠﺎد ﻣﯽ ﺷﻮد‪.‬‬
‫ﻫﯿﺴﺘﺮزﯾﺲ )و در ﻧﺘﯿﺠﻪ اﺗﻼف اﻧﺮژي( در ﻣﻮاد ﭘﻠﯿﻤﺮي )ﺑﺎ رﻓﺘﺎر وﯾﺴﮑﻮاﻻﺳﺘﯿﮏ( ﺑﯿﺸﺘﺮ از ﻣﻮاد ﺳﺮاﻣﯿﮑﯽ )ﺑﺎ‬ ‫‪‬‬
‫رﻓﺘﺎر اﻻﺳﺘﯿﮏ( ﯾﺎ ﻓﻠﺰي )اﻻﺳﺘﯿﮏ‪-‬ﭘﻼﺳﺘﯿﮏ ( ﻣﯽ ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬
 ‫‪6‬‬

‫‪ ‬وﯾﺴﮑﻮاﻻﺳﺘﯿﺴﯿﺘﻪ ﺧﺎﺻﯿﺘﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ در ﺑﻌﺪ ﻣﻮﻟﮑﻮﻟﯽ و ﺑﺎ ﺑﺎزآراﯾﺶ‬

‫ﻣﻮﻟﮑﻮلﻫﺎ ﻫﻤﺮاه اﺳﺖ‪ .‬ﻫﻨﮕﺎﻣﯽ ﮐﻪ ﺗﻨﺸﯽ ﺑﻪ ﻣﺎدهاي وﯾﺴﮑﻮاﻻﺳﺘﯿﮏ ﻣﺎﻧﻨﺪ‬
‫ﭘﻠﯿﻤﺮ اﻋﻤﺎل ﻣﯽﺷﻮد‪ ،‬ﻣﻮﻗﻌﯿﺖ ﺗﻌﺪادي از زﻧﺠﯿﺮهﻫﺎي ﺑﻠﻨﺪ ﭘﻠﯿﻤﺮي ﺗﻐﯿﯿﺮ‬
‫ﻣﯽﮐﻨﺪ‪ .‬اﯾﻦ ﺗﺤﺮﮐﺎت ﯾﺎ ﺑﺎزآراﯾﺶﻫﺎ‪ ،‬ﺧﺰش ﻧﺎﻣﯿﺪه ﻣﯽﺷﻮد‪.‬‬
 ‫‪7‬‬

‫ﻣﺪل ﻫﺎي وﯾﺴﮑﻮاﻻﺳﺘﯿﮏ‬

‫ﻓﻨﺮ‬
‫دﺷﭙﺎت‬
 ‫ﻣﺪل ﻣﺎﮐﺴﻮل‬ ‫‪8‬‬

‫دﺷﭙﺎت و ﻓﻨﺮ ﺑﻪ ﺻﻮرت ﺳﺮي ﺑﺴﺘﻪ ﺷﺪه اﻧﺪ‪.‬‬ ‫‪‬‬

‫ﻫﻨﮕﺎﻣﯽ ﮐﻪ ﺗﻨﺶ آﻧﯽ ﺑﻪ اﯾﻦ ﺳﯿﺴﺘﻢ اﻋﻤﺎل ﻣﯽ ﺷﻮد ‪،‬‬ ‫‪‬‬

‫ﻋﻨﺼﺮﻫﻮﮐﯿﻦ ﺑﺎ اﻓﺰاﯾﺶ ﻃﻮل ﻣﺘﻨﺎﺳﺐ ﺑﺎ ﺗﻨﺶ‪ ،‬ﻓﻮراً ﭘﺎﺳﺦ ﻣﯽ‬
‫دﻫﺪ‪.‬‬
‫در اﯾﻦ آراﯾﺶ دو ﻋﻀﻮ ﺗﺤﺖ ﺗﻨﺶ ﯾﮑﺴﺎن ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺘﻪ اﻣﺎ ﮐﺮﻧﺶ‬ ‫‪‬‬
‫ﻣﺘﻔﺎوﺗﯽ ﺗﺠﺮﺑﻪ ﺧﻮاﻫﺪ ﻧﻤﻮد‪.‬‬
 ‫‪9‬‬

‫ﻓﻨﺮ ﯾﮏ ﺟﺎﻣﺪ ﮐﺎﻣﻼً اﻻﺳﺘﯿﮏ را ﻣﺪل ﻣﯽ ﮐﻨﺪ‪.‬‬ ‫‪‬‬

‫ﺛﺎﺑﺖ ﻓﻨﺮ اﺳﺖ‪.‬‬ ‫ﻧﯿﺮو و‬ ‫ﺗﻐﯿﯿﺮ ﻃﻮل ﻓﻨﺮ‪،‬‬ ‫‪‬‬

‫دﺷﭙﺎت ﯾﮏ ﻣﺎده ﮐﺎﻣﻼً وﯾﺴﮑﻮز را ﻣﺪل ﻣﯽ ﮐﻨﺪ‬ ‫‪‬‬

‫ﺛﺎﺑﺖ دﺷﭙﺎت اﺳﺖ‪.‬‬ ‫ﻧﯿﺮو اﻋﻤﺎﻟﯽ و‬ ‫ﺗﻐﯿﯿﺮﻃﻮل در دﺷﭙﺎت‪،‬‬ ‫‪‬‬

‫اﺑﺘﺪا ‪ ،‬ﯾﮏ ﻧﯿﺮوي ﻧﺎﮔﻬﺎﻧﯽ ‪ ،F‬در زﻣﺎن ‪ ،t = 0‬اﻋﻤﺎل و ﺳﭙﺲ ﺛﺎﺑﺖ ﻧﮕﻪ داﺷﺘﻪ ﻣﯽ ﺷﻮد‪.‬‬ ‫‪‬‬
 ‫‪10‬‬

‫ﺣﺎﻟﺘﯽ را در ﻧﻈﺮ ﺑﮕﯿﺮﯾﺪ ﮐﻪ دو ﻋﻀﻮ ﺳﺮي ﺗﺤﺖ ﯾﮏ اﻓﺰاﯾﺶ ﻃﻮل ﻧﺎﮔﻬﺎﻧﯽ در زﻣﺎن ‪ t = 0‬ﻗﺮار‬ ‫‪‬‬
‫ﮔﯿﺮﻧﺪ و اﯾﻦ ﮐﺸﯿﺪﮔﯽ ﺑﺮاي ﯾﮏ دوره زﻣﺎﻧﯽ ﺣﻔﻆ ﻣﯽ ﺷﻮد )ﻣﻄﺎﺑﻖ ﺷﮑﻞ (‪ .‬در اﯾﻨﺼﻮرت ﻧﯿﺮو‬
‫ﺑﺼﻮرت ﺗﺎﺑﻌﯽ از زﻣﺎن ﮐﺎﻫﺶ ﻣﯽ ﯾﺎﺑﺪ‬
 ‫‪11‬‬

‫اﻓﺰاﯾﺶ ﻣﯽ ﯾﺎﺑﺪ‪.‬‬ ‫=‬ ‫در اﺑﺘﺪا ﮐﻞ ﺗﻐﯿﯿﺮ ﻃﻮل در ﻓﻨﺮ اﯾﺠﺎد ﻣﯽ ﺷﻮد ) =‪ ،(e‬ﺑﻪ ﻃﻮري ﮐﻪ ﻧﯿﺮو در اﺑﺘﺪا ﺑﻪ‬ ‫‪‬‬

‫اﻓﺰاﯾﺶ ﻣﯽ ﯾﺎﺑﺪ‪.‬‬ ‫اﯾﻦ ﻧﯿﺮو ﺑﺎﻋﺚ ﻓﻌﺎل ﺷﺪن دﺷﭙﺎت ﻣﯽ ﺷﻮد و ﺑﻪ ﺗﺪرﯾﺞ ﮐﺮﻧﺶ‬ ‫‪‬‬

‫ﻧﯿﺮو در ﻓﻨﺮ‪:‬‬ ‫‪‬‬

‫ﮐﻪ ﺑﺮاﺑﺮ ﻧﯿﺮو در دﺷﭙﺎت اﺳﺖ‪.‬‬ ‫‪‬‬

‫ﺑﺎ ﺗﻠﻔﯿﻖ دو راﺑﻄﻪ ﻓﻮق ‪:‬‬ ‫‪‬‬

 12

:‫ﺑﺎ ﺟﺎﯾﮕﺰﯾﻦ ﮐﺮدن‬ 

:Relaxation time
 ‫ﻣﺪل ﮐﻠﻮﯾﻦ‬ ‫‪13‬‬

‫‪ ‬دﺷﭙﺎت و ﻓﻨﺮ ﺑﻪ ﺻﻮرت ﻣﻮازي ﺑﺴﺘﻪ ﺷﺪه‬

‫اﻧﺪ‪.‬‬
‫‪ ‬در اﯾﻦ ﺣﺎﻟﺖ ﮐﺮﻧﺶ ﻓﻨﺮ و دﺷﭙﺎت ﯾﮑﺴﺎن اﺳﺖ‬
‫وﻟﯽ ﻣﯿﺰان ﺗﻨﺶ آﻧﻬﺎ ﻣﺘﻔﺎوت اﺳﺖ‪.‬‬
‫‪ ‬در اﯾﻦ ﻣﺪل ﺗﻐﯿﯿﺮ ﻃﻮل ﺟﺰء اﻻﺳﺘﯿﮏ ) ﻓﻨﺮ( ‪،‬‬
‫ﺗﻮﺳﻂ ﺟﺮﯾﺎن در دﺷﭙﺎت ﮐﻨﺘﺮل ﻣﯽ ﺷﻮد‪.‬‬
 ‫‪14‬‬

‫‪ ‬در اﯾﻦ ﻣﺪل‬

‫‪ ‬ﻓﺮض ﮐﻨﯿﺪ در زﻣﺎن ‪ t = 0‬ﻧﯿﺮوي ‪ F‬ﺑﻪ ﻗﻄﻌﻪ وارد ﺷﻮد و ﺳﭙﺲ ﻣﻘﺪار آن ﺛﺎﺑﺖ ﻧﮕﻪ‬
‫داﺷﺘﻪ ﺷﻮد‪.‬‬
 ‫‪15‬‬

‫‪ ‬در زﻣﺎن ﺑﯿﻨﻬﺎﯾﺖ ﻓﻨﺮﻫﻤﻪ ﻧﯿﺮو را ﺗﺤﻤﻞ ﻣﯽ ﮐﻨﺪ ﻟﺬا‪:‬‬

 ‫‪16‬‬

‫‪ ‬در ﻣﺪل ﻣﻮازي ﺑﻪ دﻟﯿﻞ ﻣﻘﺎوﻣﺖ ‪ dashpot‬ﻧﻤﯽ ﺗﻮان ﺗﻐﯿﯿﺮ ﻃﻮل را ﺑﻪ ﺻﻮرت ﻟﺤﻈﻪ اي‬
‫اﻋﻤﺎل ﮐﺮد‪.‬‬
 ‫ﻣﺪل ﻫﺎي ﺗﺮﮐﯿﺒﯽ‬ ‫‪17‬‬

‫‪ ‬ﻓﻨﺮ ﺷﻤﺎره ‪ 2‬ﺑﻪ ﺻﻮرت ﻣﻮازي ﺑﺎ دﺷﭙﺎت و ﻓﻨﺮ ﺷﻤﺎره ‪ 1‬ﺑﻪ ﺻﻮرت ﺳﺮي ﺑﺎ ﺗﺮﮐﯿﺐ ﻗﺮار‬
‫دارد‪.‬‬
 ‫‪18‬‬

‫ﻣﻌﺎدﻻت اﺳﺎﺳﯽ اﯾﻦ ﻣﺪل‪:‬‬ ‫‪‬‬

‫ﻓﺮض ﮐﻨﯿﺪ ﻧﯿﺮوي ‪ F‬ﺑﺼﻮرت ﻧﺎﮔﻬﺎﻧﯽ در زﻣﺎن ‪ t=0‬اﻋﻤﺎل ﺷﻮد و ﺳﭙﺲ ﺛﺎﺑﺖ ﻧﮕﻪ داﺷﺘﻪ ﺷﻮد‪.‬‬ ‫‪‬‬
19
20