2.1.7.

Örgütsel Kültürün Örgütsel Davranışa Etkileri

Örgüt kültürü, geniş toplumun kültürüne göre bir alt kültür olarak
nitelendirilebileceği gibi örgüt içindeki diğer alt kültürlere göre de bir üst (baskın)
kültür olarak nitelendirilebilir. Ancak bu kültür, örgüt içinde oluşabilecek çeşitli alt
kültürlerin (meslek grubu, iş grubu, birim vb.) üst üste bir toplamı da değildir.
Bunların bütününü kuşatan ve bu alt kültürleri ortak paydalarda bütünleştiren bir
kültür olarak görülebilir.

örgüt kültürü örgüt çalışanlarının örgütsel davranışını tayin eden bir yaşam
biçimidir. Hatta örgüt kültürü çalışanların sadece iyi davranışları ve hangi ölçüde
yapması gerektiğini tayin etmekle kalmaz, onun iş dışı davranışlarında, dünyaya
bakışında da etkili olur.

2.1.8. Örgüt Kültürüne Üst Yönetimin Etkisi

Örgütün yöneticileri, özellikle en üst yöneticisi, örgütün kültürünün oluşmasına
büyük katkıda bulunurlar. Üst yöneticinin önem vermediği bir değer örgüte kolay
kolay giremez. Üst yöneticinin beğendiği değerler kolayca yayılırlar. Üst yönetici,
bunun için, iletişimi denetlemeden, ödül ve ceza sistemlerini çalıştırmaya dek,
pek çok yol ve yöntemleri dener. Örgütün kültürü, üst yöneticiden ve öteki
yöneticilerden bu denli etkilenince, ister istemez onların kişilik özelliklerini de
yansıtır. Örgütün kültürü, üst yöneticinin ve onu izleyen öteki yöneticilerin kişilik
özelliklerine göre nitelik kazanır (Balcı, 2002).

Vries ve Miller, üst yöneticinin kişilik özellikleri yüzünden sağlıksızlaşan örgüt

kültürlerini, beş kümede toplayarak bu kültürlerin iş görene olası etkilerini
belirtmeye çalışmışlardır. Bu beş tür örgüt kültürü aşağıda özetlenmiştir (Balcı,
2002):

a. Paranoid Kültür: Üstlerle astlar arasında aşırı şüpheci, güvensiz bir ortam
vardır. Üst, alttakileri sık sık denetler. Altlar da sürekli kaçma yollarını arar.

b. Depresif Kültür: Astla üst arasındaki ilişkiler sorunludur. Çözümden kaçma

vardır.

c. Karizmatik Kültür: Sanki kutsal bir kişi tarafından örgüt yönetilmektedir.

Yönetici her şeyi bilir.

d. Bürokratik Kültür: Yönetici, bütün yapılan işleri doküman haline getirme

isteğindedir. e. Politik Kültür: Bütün işleri astlara devretme, yöneticinin kenara
çekilmesi vardır.

2.1.9. Okul Kültürü

Okul kültürü, bireysel okulun zamanla oluşturduğu bir yaşam tarzıdır. Okulda
olumlu bir kültür yaratılmasında okul yöneticisine büyük iş düşmektedir. Yönetici
bürosunda oturmakla olumlu bir okul kültürü oluşturamaz. Yönetici sınıfta olup
bitenleri bilmek zorundadır. Sınıfta ne öğretildiğini, materyalin öğrencilerine nasıl
iletildiğini gözleme imkânı için yönetici bizzat sınıfta olmalıdır. Yöneticinin sıkça
okulun her tarafında görülmesi, öğretmenlerin moralini yükseltmektedir.
Yöneticinin 13 doğru yer ve zamanda bulunması, kimi konuların soruna
dönüşmeden çözülmesi fırsatını verir (Balcı, 2002).

Geçmişte okuldan beklenen temel görev öğrencilere var olan kültürü aktarma ile
sınırlandırılmaktaydı. Ancak toplumsal yapılarda görülen sosyal, ekonomik ve
kültürel değişimler, eğitim ve yönetim bilimlerindeki yeni gelişmeler okulu farklı
işlevlerini yerine getirmesi gereken toplumsal yapılar olmaya itmiştir. Bilgi
toplumu nitelendirmesiyle tanımlanan toplumsal dönüşüm sonucu, bilgi ekonomik
gelişmenin en önemli unsuru olarak görülmekte, bu anlayış okulları bilginin
sadece aktarıldığı değil üretildiği yerler olarak ekonomik gelişmenin temel ögesi
haline getirmektedir (Bayrak, 2011).

Okul kültürü okul üyeleri arasında gerçekleşen etkileşimler sonucu ortaya çıkan
inanç ve değerler sistemidir. Kültürün oluşturulması ve geliştirilmesinden
öncelikle okul yöneticisi sorumludur.

2.1.9.1. Okulun Örgüt Yapısı

Bir örgüt olarak okul yönetimi, yönetim süreçleri çerçevesinde etkinlik gösterir.
Yönetim süreçleri, okulun örgüt olarak varlığını sürdürmesine ve okulun
amaçlarına ulaşmasına hizmet eder. Okulda yönetsel açıdan işletilecek sürecin
etkililiği bu alanda uzmanlaşmış bireylerin görevi üstlenmesiyle olanaklıdır
(Bayrak, 2011). Okulun yapılandırılmasında önemli öğelerden biri de okul
kültürüdür. Okul kültürü, okulda yer alan bireylerin paylaştığı duygular, normlar,
etkileşimler, etkinlikler, beklentiler, varsayımlar, inançlar, tutumlar ve
değerlerden oluşmaktadır (Taymaz, 2003). Okul kültürünün temel ögeleri
arasında değerler, normlar, törenler, hikâyeler, sayıtlılar, masallar, kahramanlar
sayılabilir. Okul kültürü üzerinde okul yöneticisinin etkisi oldukça fazladır. Okul
yöneticisi, diğer yönetsel etkinliklerle birlikte okul kültürünü bilinçli ya da bilinçsiz
olarak yönetmektedir. Okul yöneticisi sadece okul kültürünün yönetiminden değil,
oluşturulmasından ve denetiminden de sorumludur (Çelik, 2000). Okul kültürü
güçlü ve zayıf kültür biçiminde sınıflandırılabilir. Güçlü kültür olumlu insan
ilişkilerini, eğitim ortamını, açık iletişimi ve karşılıklı güveni ifade eder (Taymaz,
2003). Okul kültürü güçlü olan okulların yönetimi daha kolay olacaktır. Çünkü
okul kültürü, okul çalışanlarının iyi davranışını ve hangi ölçüde yapması
gerektiğini tayin eden bir yaşam biçimidir (Balcı, 2001). Güçlü kültürlere sahip
okullarda yer alan bireylerin davranışları, benimsenmiş olan normlar
çerçevesinde şekillenecek, bireylerin iç denetim sistemleri tarafından
yönlendirilecektir. Öğrencinin temel değer olarak kabul edildiği eğitim anlayışında
okul kültürünün tüm ögeleri, öğrencileri merkeze alan bir eğitim anlayışına
odaklanmalıdır. Öğrencileri okuldan uzaklaştıran ve baskıcı okul kültürleri
yönetici-öğretmen-öğrenci-ilişkilerinde en önemli engeli oluşturmaktadır. Okulun
sahip olduğu örgüt yapısı, okulda bulunan kadrolar ve kurullar tarafından
şekillendirilir.

2.1.9.2. Okul Yönetimi

Okul, eğitim sisteminin en kritik ve en etkili öğesidir. Eğitim sisteminin bütünlüğü
içinde belirlenen amaçların gerçekleştirilmesi ya da amaçların eyleme
dönüştürülmesi 17 okul aracılığıyla olur (Bursalıoğlu, 1991). Okulun dışındaki
başka eğitim örgütleri ve eğitim yönetimi uygulamaları, okulun eğitim sisteminin
amaçlarını gerçekleştirmesine katkıda bulunmaya çalışır (Başaran, 2000). Okullar
eğitimin üretildiği temel birimler olarak, eğitim sisteminin temel yapı taşını
oluşturmaktadır. Eğitim sistemi içinde geliştirilen yeni politikalar, uygulamalar,
eğitim sisteminin yönetimi, yeni yönetim modelleri, okul yöneticilerinin
yetiştirilmesi, okul kültürü gibi pek çok unsur doğrudan okul yönetimi üzerinde
etkili olmaktadır (Bayrak, 2011

Okul yönetiminin diğer örgütlerin yönetiminden gösterdiği farklılıklar, bir eğitim

girişimi olan okulun sahip olduğu özelliklere dayandırılmaktadır. Bu özellikleri şu
şekilde sıralamak olanaklıdır (Bursalıoğlu, 2000): a. Okulun temel kaynağı ve
öğretim süreçlerinin hedefi insandır, b. Okulun eğitim-öğretim sürecinde etki
düzeyleri belirlenemeyen değişkenler yer alır, c. Okulda farklı değerler bulunur ve
bu değerlerden doğan çatışmalar uzlaştırılır, d. Okulun süreç ve somut olmayan
amaçları nedeniyle ürün niteliklerini değerlendirmek güçtür, e. Okuldaki insan
kaynaklarının büyük bir çoğunluğu alanlarında uzmandır, f. Okul bireylere
öğrenme yaşantılarının sunulması için hazırlanan özel bir çevredir, g. Okul
çevredeki örgütler tarafından etkilenirken ve kendisi de bu örgütleri etkiler, h.
Okul, yarar grupları tarafından etkilenmeye çalışılır, i. Okul kültür aktarımını
sağlama amacıyla işlev görür, j. Okul bürokratik ve kamusal bir örgütdur, Her
örgüt gibi okulun da kendine özgü bir kültürü vardır. Ancak bu kültür okul
yönetiminden daha çok, üst yönetimlerin politika ve kararları tarafından
şekillenir.

2.1.9.3. Okul Yönetiminin Boyutları

Okul yönetimi boyutları “insan kaynağının yönetimi, öğrenci kaynağının yönetimi,
eğitim programının yönetimi, okul işletmesinin yönetimi‟‟ şeklinde dört kısma
ayrılabilir (Taymaz, 2003)

Okulda insan kaynağının yönetimi, çalışanların güdülenmesi, eğitimi,

geliştirilmesi, kariyer planlaması gibi boyutları da içine almaktadır. Öğrenci
kaynağının yönetimi, öğrencilerin eğitimin amaçlarına ulaşması için gerekli olan
düzenlemelerin etkili olarak işe koşulmasını kapsamaktadır. Öğrenci kaynağının
yönetimi kapsamında, öğrencilerin okula kaydedilmesi, nakil ve kayıt 19
işlemlerinin yapılması, devam durumlarının izlenmesi, sağlık hizmetlerinin
sağlanması, not kayıt sistemlerinin işletilmesi gibi işlemleri kapsamaktadır
(Bayrak, 2011).

Eğitim programının yönetimi, okul yönetiminin asıl işi olarak görülmektedir.

Çünkü eğitim programı okulun işleyişine yön veren temel öğedir. Okulu
yönetmek, eğitim programının gereklerini yerine getirmektir. Eğitim programının
yönetimi kapsamına, derslerin düzenlenmesi, eğitsel kollar, kutlama ve anma
etkinlikleri, öğrencilere yönelik yetiştirici ve eğitici etkinlikler girer (Başaran,
2000). Eğitim programlarının yönetimi, diğer okul yönetimi boyutlarında olduğu
gibi büyük ölçüde okullara ilişkin yasal düzenlemeler tarafından açıklanmıştır
(Bayrak, 2011). Okul yönetimi, eğitim yönetiminin sınırlı bir alana uygulanmasını
ifade etmektedir. Okul yönetiminin hareket sınırlarını milli eğitim sisteminin genel
ve özel amaçları ile temel ilkeleri belirler (Taymaz, 2003).
2.1.9.4. Okul Yönetimine İlişkin Belli Başlı Kavramlar
Okul yönetimine ilişkin temel kavramlar okul, okul yönetimi ve okul yöneticisi
olarak ifade edilebilir. Okul, eğitim sisteminde eğitim-öğretim etkinliklerinin
gerçekleştiği temel üretim birimidir. Okul yönetimi, okulun amaçlarına ulaşması
için 20 okuldaki insan ve madde kaynaklarının etkili ve verimli olarak harekete
geçirilmesi sürecidir. Okul yöneticisi, okulun amaçlarına ulaşması için, yönetsel
ve işlevsel süreçleri işleten, okul yönetimi konusunda uzmanlık becerilerine sahip,
hak ve sorumlulukları yasalarca belirlenmiş olan kişidir (Bayrak, 2011).