Фудбалот е колективен спорт во кој учествуваат две екипи, каде секоја екипа има по 11 играчи во

полето. Фудбалот го играат и мажи и жени и моментално претставува најпопуларен спорт на

светот. Многумина го сметаат и за најважната споредна работа на светот. Фудбалот се игра со
адекватна фудбалска топка на правоаголно игралиште покриено со природна или вештачка трева.
На двете страни на игралиштето се наоѓаат голови. Целта на играта е да се уфрли топката во
противничкиот гол со било кој дел од телото освен со раката.

ИСТОРИЈА НА ФУДБАЛОТ

Игрите кои се засновале на шутирање на топката се играле меѓу разни народи и земји во текот на
долгата човечка историја. Најстарите податоци за игра во која се шутира топката, потекнува од
Кина за време на династијата Чин во перидот од 255-206 година п.н.е. Постојат и бројни записи за
игри кои се одржувале во текот на историјата во Јапонија и Римското царство. За создавањето на
современиот фудбал кој што денес го познаваме, најзаслужни се донесените правила од 1867
година, т.н. „Шефилдски фудбалски правила“ и создавањето на првиот фудбалски сојуз во 1863
година. Двата настана се случиле во Англија.

Асоцијацијата која официјално ги одредила правилата на фудбалската игра и која денес ги

донесува се нарекува IFAB(International Football Association Board). Основана е 1886 година во
Манчестер во присуство н англискиот, шкотскиот, велшкиот и ирскиот фудбалски сојуз. Најстарото
фудбалско натпреварување кое постои е англискиот FA куп. Прв пат е одржан во 1871 година.
Најуспешниот клуб во FA купот е Арсенал, кој овој куп го има освоено 13 пати, додека единствен
неанглиски клуб кој го освоил е велшкиот Cardif City.Англија, исто така е дом на најстарата лига
на светот која е основана 1888 година од страна на FC Aston Villa.Лигата се состоела од 12
клубови од средна и северна Англија. Светската фудбалска федерација FIFA е основана на 21 мај
1904 година во Париз. Денешното седиште на FIFA се наоѓа во Цирих. Европската фудбалска
федерација UEFA е основана на 15 јуни 1954 година во Базел. Денешното седиште на UEFA се
наоѓа во Нион.

Кога се во прашање Олимписките игри, фудбалот по прв пат се појавува на летните олимписки
игри во Лондон во 1908 година. Овие олимписки игри биле првото натпреварување во историјата
каде се одиграле меѓународни натпревари. Првиот фудбалски победник на олимписките игри
била репрезентацијата на Обединетото кралство. Светската фудбалска федерација FIFA го има
организирано првото светско првенство во фудбал (FIFA World Cup)во 1930 година во
Монтевидео, Уругвај. Учествувале 13 репрезентации, а победник била репрезентацијата на
домаќинот Уругвај која ја победила репрезентацијата на Аргентина во финалето со 4:2, пред
повеќе од 90.000 гледачи.

Првото европско фудбалско првенство во организација на UEFA е одржано во Франција во 1960

година под називот Куп на Европските нации. Учествувале 17 репрезентации на стариот
континент, а победник била репрезентацијата на Советскиот сојуз, која во финалето ја победила
репрезентацијата на Југославија со резултат 2:1.

Во организација на UEFA во 1955 година е одржано првото натпреварување на европските

клубови под назив куп на Европските шампиони. Денеска ова натпреварување се нарекува UEFA
Лига на шампиони. Најуспешен клуб во ова натпреварување е шпанскиот Реал Мадрид кој до сега
12 пати ја има совоено Лигата на шампионите.

СВЕТСКИ ПРВЕНСТВА ВО ФУДБАЛ

Досега се одиграни вкупно 21 светко првенствп. Најуспешна репрезентација на светските

првенства е Бразил. Бразил со сега има освоено 5 светски првенства. Италија и Германија имаат
освоено по 4 првенства. Аргентина и Уругва по 2, додека Франција, Шпанија и Англија имаат
освоено по 1 FIFA World Cup. Најдобар стрелец на едно светско првенствоп бил Бразилецот
Роналдо кој на свесткото првенство во Јапонија и Јужна Кореа во 2002 година има постигнато 8
голови. Најдобар стрелец на сите светски првенства во историјата бил Германецот Мирослав
Клосе, кој има постигнато вкупно 16 голови на 4 светски првенства.

ЕВРОПСКИ ПРВЕНСТВА ВО ФУДБАЛ

До сега се имаат одиграно вкупно 15 евроспки првенства. Најуспешни репрезентации на

европските првенства се репрезентациите на Шпанија и Германија кои ова натпреварување го
имаат освојувано по 3 пати. Франција 2 пати го има освојувано ова натпреварување, а Русија,
Чешкаѕ, Португалија, Данска, Грција, Италија и Холаднија имаат освоено по едно европско
првенство.
Најдобар стрелец на едно европско првенство е французинот Мишел Платини кој во 1984 година
во Франција има постигнато 9 голови. Мишел Палтини и португалецот Кристијано Роналдо се
најдобри стрелци на европските првенства со по 9 голови, со тоа што Роналдо, овие голови ги има
постигнато на 2 првенства, а Платини на само едно.

ТЕХНИКА НА ФУДБАЛСКАТА ИГРА

Техниката во фудбалот подразбира начин на движење на играчите со кои се решава одредена

задача односно ситуација во која што играчот се има пронајдено.
Според карактерот и активноста на играчот во полето, техниката се дели на:
- Техника на движење без топка;
- Техника на движење со топка;

Според пропишаните правила на учество на игралите се дели на:

- Техника на играчи во поле;
- Техника на голманот;

Техниката на движење без топка и со топка се составен дела како на играчот во полето, така и на
голманот. Под техника на движење на играчот без топка се подразбира одење, лесно и брзо
трчање, трчање со забрзување, трчање со промена на насока, скокови, дофрлања и падови.

Техниката на движење на играчот со топка ја сочинуваат:

- Водење на топката;
- Додавање и примање на топката;
- Шутирање;
 - Дриблање;
- Одземање на топката;
- Техниката на голманот;

Технички добро обучениот играч значајно се издвојува во однос на фудбалерите со послаби

технички можности и често на таков играч му се доделуваат главните улоги во тимот.

ВОДЕЊЕ НА ТОПКАТА

Во методиката на обуката за фудбалот, една од првите работи која се обучува е водењето на

топката. Положбата на телото е многу битно и треба да биде таков што нозете треба да се благо
свиткани, тежиштето на телпто да е спуштено, движењето да се одвива на предните делови на
стопалото, глвата да е подигната и погледот да е насочен на околината а периферно на топката.

Водењето на топката може да биде:

- Праволиниско
o Со внатрешната страна на стопалото;
o Со надворешната страна на стопалото;
o Со гребенот на стопалото;
- Криволиниско
o Со внатрешната страна на стопалото;
o Со надворешната страна на стопалото;
o Со гребенот на стопалото;
- Специфично
o Ролање;
o Жонглирање;

ДОДАВАЊЕ НА ТОПКАТА

Додавањето на топката ја претставува сржта на техниката на фудбалот. Квалитетното додавање

или пас играта е предуслов за успешно учество на било кое натпреварување. Додавањата најчесто
се вршат со нога, понатаму со главата и понатаму со останатите делови од телото освен со раката.
Додавањата со нога можат да се поделат на:
- Додавање со внатрешната страна на стопалото;
- Додавање со надворешната страна на стопалото;
- Додавање со гребенот на стопалото;
- Додавање со врвот на стопалото (шпиц);
- Додавање со петата;
- Додавање со потколеницата;
- Додавање со коленото;
- Додавање со натколеницата;

ПРИМАЊЕ НА ТОПКАТА

Покрај квалитетното додавање за успешен фудбалер е потребно да поседува и квалитетен прием

на топката. Во современиот фудбал условите се такви топката најчесто да се прима во движење.
Топката може да се прими со нога, глава, гради и стомак.
Приемот на топката се дели на:
- Прием со внатрешната страна на стопалото;
- Прием со надворешната страна на стопалото;
- Прием со гребенот на стопалото;
- Прием со ѓон;
- Прием со потколеница;
- Прием со коленото;
- Прием со натколеницата;

ШУТИРАЊЕ

Ударите по топката или шутирањето се основни елементи на техниката на фудбалот и најчесто се

применуваат во текот на играта. Кон усовршувањето на шутирањето треба да се посвети највеќе
внимание и време. Тие се користат за уфрлање на топката во играта после прекинот на играта, за
додавање помеѓу соиграчите и за шутирање на голот. Шутирањето, најчесто се изведува со ногата,
а чест случај е да се шутира и со главата.
Шутирањето со нога се дели на:
- Шут со внатрешната страна на стопалото;
- Шут со внатрешната страна на гребенот на стопалото;
- Шут со надворешната страна на гребенот на стопалото;
- Шут со гребенот на стопалото;
- Шут со пета;
- Шутс о врвот на стопалото (шпиц);
- Волеј шут;

ДРИБЛИНГ

Дриблингот и фмтирањето претставуваат најтешки елементи на фудбалската техника, затоа што

топката ретко кога може да се води или додава без пречки од противничкиот играч. Дриблингот е
нагла и изненадна промена во насоката на движење на играчот со топката, заради збунување на
противникот, а најчесто се остварува со водење на топката.

Типовите на дриблинг се:

- Со внатрешната страна на стопалото;
- Со надворешната страна на стопалото;
- Со ѓонот и петата назад;
- Со заобиколување на противникот;
- Со лажен шут;
- „Точак“ техника;
- Со надворешна ротација – фелш;
- Со ролање наназад;
- Со бочно ролање;

ОДЗЕМАЊЕ НА ТОПКАТА
Со цел успешно да зе изведе одземањето на топката од противникот; играчот треба да поседува
стартна брзина, одлучност и временска проценка за моментот на нападот. Се разликуваат три
основни ситуации во кои играчот се обидува да ја одземе топката:
1. Кога противникот со топкатѕа се наоѓа свртен со лицето;
2. Кога противникот со топката се наоѓа од едната или другата страна на играчот;
3. Кога противникоѕ со топката се наоѓа свртен со грбот во однос на играчот;

Начините на одземање на топката кои се применуваат се:

- Основно одземање;
- Челно вклизување – лизгачки старт;
- Со зализгување од страна;

ТЕХНИКА НА ГОЛМАНОТ

Техниката и самата улога на голманпт во фудбалскиот тим значајно се разликува од останатите

играчи во полето. Покрај основните техники, голманот мора да поседува и голмански техники, а
основната улога му е да го зачува својот гол од шутовите на проѕивничките играчи. Во
современиот фудбал значајно се придава на сигурноста во обуката на голманот за играта во
голманскиот простор.

Техниките на голманот опфаќаат:

- Фаќање на топката;
- Соборување на топката;
- Одбивање на топката – боксирање;
- Исфрлање на топката со рацете;
- Паѓање;
 - Фрлање;
- Испукување и дегажирање на топката;

ТАКТИКА НА ФУДБАЛСКАТА ИГРА

Тактиката на фудбалската игра е однапред подготвен, осмислен и организиран план со кој на

најефикасен начин се користат сите индивидуални, групни и тимски вредности на својата екипа и
сите групни и тимски слабости на противничката екипа. Тактиката е надоградба на техничките
знаења и физичката подготвеност на фудбалерите. Осмислувањето на тактиката зависи од
креативните способности на стричњаците и играчите кои се во тренинг процесот.

Факторите за избор на тактиката се:

- Квалитетите и маните на сопствената и противничката екипа;
- Целта на клубот во тој момент;
- Пласманот во табелата на двете екипи;
- Пропозициите на натпреварот;
- Местото на одигрување на натпреварот;
- Димензиите на теренот;
- Атмосферските прилики;

ТАКТИКА И СИСТЕМИ НА ИГРА

Тактиката претставува вкупен план на игра на еден тим, додека системот на

игра е само и исклучиво почетниот распоред на играчите на терен.
Системот го одредува просторот и линииите по кои играчите се движат, а
задачите на играчите во организацијата на еден тим се далеку поголеми.
Основното барање на современиот фудбал е во фазата на одбрана сите
играчи да играат одбрана, а во фазата на напад сите играчи да играат во
напад. Тенденцијата е да се створи вишок во одбраната и во нападот. Се
тежнее до завршницата на нападот да се стигне во што пократок рок.
Еволутивниот развој на системот во играта е:
- 1863 Т-систем во напад биле 8 играчи распоредени долж средната
линија а зад нив по еден халф и еден бек:
- 1866 систем на 6 играчи во напад - 2 бека, 2 халфа, 2 крила, 2 полутки,
2 центарфори;
- 1872-1925 систем на 5 играчи во напад – појава на 3 халфа, игра во
маневарскиот простор добива на значење;
- 1925 систем 2 W

TAKTIKA I SISTEMI IGRE

Evolutivni razvoj sistema igre
• 1863. T-sistem - u napadu je bilo čak 8 igrača raspoređenih duđ srednje linije, a iza njih po 1 half i 1
bek.
• 1866. Sistem 6 igrača u napadu - 2 beka. 2 halfa. 2 krila, 2 polutke. 2 centarfora.
• 1872 - 1925. Sistem 5 igrača u napadu - pojava 3 halfa, igra u manevarskom prostom dobija na značaju.
• 1925. Sistem 2-W - povlače se dva igrača iz napada u manevarski prostor.
• 1930 - 1954. Sistem W-M - u zadnjoj linije se postavljaju 3 beka i 1 centarhalf, a napad se
• organizuje po bokovima krilima i u centralnoj poziciji 1 centarfor. Odbrambene varijante ovog sistema
su bile bunker, brava i katenačo, a napadačke povučeno krilo i povučeno 1 krilo.
• 1954. Sistem 4 beka, tj 4:2:4 - 4 beka (2 centralna i 2 krilna), 2 manevarska i 4 napadača (2
• krilna i 2 centarfora). Najviše uspeha sa ovim sistemom ostvaraju mađari i brazilci tokom 50-ih.
• 1970. Sistem 4:3:3 - 4 beka. 3 manevarska i 3 napadača. Ovaj sistem su proslavili tokom 70-ih ekipe
Bajema. Ajaksa i reprezentacije Holandije. Sistem se i danas primenjuje.
• Kao odgovor na 4:3:3 sistem pojavljuje se sistem 4:4:2. Sistem se igra i danas u različitim
• varijantama. Jedna od prvih varijanti ovog sistema bila je 3:5:2.
• Sledeća varijanta sistema koja se pojavila je sistem 4:2:3:1.
• A kao odgovor na 4:2:3:1, pojavljuje se varijanta 4:1:4:1.
KLASIFIKACIJA TAKTIKE
Osnovna podela taktike je na:
• taktiku odbrane,
• taktiku napada.
Prema broju igrača koji učestvuju deli se na:
• individualnu,
• grupnu,
• timsku.
Shodno navedenom postoje: individualna, grupna i timska taktika odbrane i individualna, grupna i timska
taktika napada.
Individualna odbrana
Podrazmnevaju se sve mere, akcije ili sposobnosti pojedinca koje su usmerene na onemogućavanje
dragog pojedinca iz protivničke ekipe u sprovođenju akcija. Te akcije i suprotstavljanja mogu biti sa
loptom
i bez lopte. Delujući na protivnika koji ima loptu, igrač nastoji da oduzme loptu i onemogući dodavanje,
dribling i šut na gol.
Grupna odbrana
Ova odbrana podrazumeva odbranu grupe igrača koja dejstvuje zajedno u cilju neutralisanja napada
protivnika. Zadaci grupne odbrane su: međusobno osiguranje, zajedničko suprotstavljanje
kombinacijama,
pravljenje ofsajd zamki, pravljenje živog zida, saradnja sa golmanom. Postoje 3 vrste grupnih (zonskih)
odbrana: pasivna, aktivna i kombinovana.
Timska odbrana
Predstavlja organizaciju akcija protiv protivnika u kojoj učestvuje svih 11 igrača (često se igra kada se
lopta izgubi). Osnovni principi ove odbrane su: odbrana protiv kvalitetnih napadača zahteva markaciju,
brze
igrače treba pokrivati na odstojanju, okosnicu odbrane čine golman, 2 centralna beka i 2 ili 1
manevarski igrač.
Individualni napad
Podrazumeva izvođenje napadačke akcije od strane samo jednog igrača. Retko se sreće u samoj igri.
Grupni napad
U grupnom napadu učestvuje najmanje 2 igrača. Karakteristične postavke grupnog napada su: tandem
igra i trougao saradnja. Osnovni principi grupnog napada su: svaki napad mora biti izveden brzo uz
obaveznu
promenu ritma igre, napad počinje sa većim brojem igrača a završava se sa manjim brojem, napad počinje
sa jedne a završava se na drugoj strani, napad se realizuje uz međusobnu usklađenost igrača i primenom
promene mesta uz kretanje što većeg broja igrača jednog tiima. Neki od oblika grupnog napada su:
kontranapad
i brzi napad. Grupni napad se najčešće koristi.
Timski napad
Ovaj napad na posredan ili neposredan način zahteva učešće svih igrača jednog tima u napadu.
PRAVILA FUDBALSKE IGRE
Fudbal kao i većina drugih sportova ima veliki broj pravila koja regulišu realizovanje jedne fudbalske
utakmice. U ovom materijalu će biti navedeno nekoliko osnovnih pravila.
• Dimenzije terena su: dužina (od 90m do 120m), širina (os 45m do 90m). Teren se obeležava belim
linijama. Na dve strane terena nalaze se dva gola dimenzija 7,32m x 2,44m. Golovi su postavljeni na
ivicama terena u dva kaznena prostora dužine 16,5m od ivice terena, i širine po 16,5m od unutrašnje
ivice svake stative gola. U svakom kaznenom prostom nalazi se golmanski prostor čije su ivice udaljene
5,5m od ivice terena i 5,5m od unutrašnjih ivica svake stative gola. Na 11m udaljenosti od ivice nalazi
se bela tačka sa koje se izvode kazneni udarci.
• Lopta za igranje je napravljena od kože, obim 68cm-70cm i težine do 450gr.
• Svaka ekipa ima po 11 igrača u polju od kojih ih je jedan golman. Najmanji broj igrača sa kojim ekipa
može da igra je 7. Broj rezervnih igrača nije tačno određen, ah na zvaničnim utakmicama na klupi ne
može sedeti više od 11 rezervnih igrača. Tokom trajanja utakmice dozvoljeno je da se zamene 3 igrača.
• Utakmica traje 90min (2X45min), sa poluvremenom od 15mm. Na takmičenjima po kup sistemu
ukoliko nakon 90nhn ne bude pobedmka. utakmica se nastavlja sa 2 produžetka po 15min. sa pauzom
od 5min. Ako m nakon produžetaka ne bude pobednika pristupa se izvođenju jedanaesteraca (penala).

• Oprema igrača - dres. kopačke, štucne, štitnici (kostobrani). Oprema golmana mora da bude takva cia
se razlikuje u boji od ostalih igrača istog tima, i postavljena dodatnim štitnicima na dresu. Golman
obavezno koristi i rukavice za fudbal.
• Svaku utakmicu sudi glavni sudija sa dva pomoćnika. Četvrti sudija je zadužen za dešavanja oko
terena, promene igrača, kontrola poštovanja pravila. U novije vreme, uključuju se još dvoje dodatnih
sudija koji se nalaze iza gola i kontrolišu dešavanja u neposrednoj blizini gola.
• Lopta je u igri sve dok svojim punim obimom ne pređe neku od ivica terena. Pogodak se priznaje kada
lopta svojim punim obimom pređe gol liniju.
• Ofsajd. U fudbalu postoji pravilo da igrač napadačke ekipe u trenutku kada prima loptu od svog
saigrača ne može da bude iza poslednje linije odbrane protivničke ekipe. Nema pravo da bude najbliži
protivničkom golmanu u trenutku dodavanja lopte.
• Svako grubo ponašanje igrača i obaranje protivničkog igrača sudija svira kao faul i slobodan udarac.
U slučaju oštrih faulova u zavisnosti od procene. sudija ima pravo da dodeli žuti karton ili crveni
karton koji znači automatsko isključenje sa utakmice. U slučaju da isti igrač dobije drugi žuti karton,
automatski mu se dodeljuje i crveni karton nakon čega napušta utakmicu. Svaki faul sa dve noge kao
i faul poslednjeg igrača odbrane automatski se kažnjava crvenim kartonom.
• Svaki faul nad napadčem u svom kaznenom prostoru, automatski se sudi kao najstroža kazna -
jedanaesterac.
KOŠARKA
ISTORIJA KOŠARKE
Decembar 1891 - Džejms Nejsmit, kanadski lekar i profesor fizičkog vaspitanja na koledžu Springfild,
osmislio je novu igru na zatvorenom terenu koja bi služila za održavanje kondicije učenika tokom dugih
zima.
Odbacio je mnoge predložene igre s objašnjenjem da su pregrube ili nepotpune, i na kraju je modifikovao
dečju igru “patka na kamenu“, prilagodio je nekoliko sportova u jednu celinu i napisao je jednostavna
pravila.
Koš je stavio na visinu od 3,05 metara. Taj koš se razlikovao od današnjeg po tome što je imao čvrsto
dno, dok današnji koševi imaju mrežicu koja propušta loptu. Dok su koševi imali čvrsto dno, svaki put
nakon
postignutoga koša lopte su se morale izbijati iz koša.
Nejsmitova nova igra bila je vrlo slična rukometu koji je nastao otprilike u isto vreme kao i košarka,
krajem19. veka.
Ženska košarka počela je 1894 godine kada je Senda Berenson, profesorka fizičkog vaspitanja prilagodila
Nejsmitova pravila ženama.
Košarka se prvo igrala fudbalskom loptom. Prve lopte izrađene isključivo za košarku bile su smeđe, što
je bila uobičajena boja sve do pedesetih godina 20. veka kada je Pol Toni Hinkl, u potrazi za loptom koja
bi
bila uočljivija, u upotrebu uveo narandžastu loptu, koja je i danas standardna.
Prva službena košarkaška utakmica održana je 20. januara 1892. u dvorani Gimnazije Udruženja
mladih hrišćana. Igralo se s devet igrača na terenu upola kraćem nego današnji NBA teren.

Originalni naziv košarke na engleskom je basketball, a složenica je od reči basket – koš i ball – lopta. Ime
je Nejsmitu predložio jedan od njegovih učenika. Igra je bila popularna od samog početka.
Vođenje ili odbacivanje lopte od podloge (enleski: dribling), nije bilo predviđeno prvim pravilima.
Predviđeno je bilo samo dodavanje lopte između saigrača odbacivanjem lopte od podloge. Dodavanje
lopte
bio je prvi primer kretanja lopte. Vođenje je postepeno našlo put do košarke i postao dozvoljen, međutm,
nije
se previše koristio zbog nepravilnog oblika tadašnjih lopti i njihovog nepravilnog odskoka. Tek je
sredinom
pedesetih vođenje postalo popularna metoda baratanja loptom, što je bilo uslovljeno poboljšanjem njenih
svojstava za što je zaslužan Pol Toni Hinkl.
ELEMENTI KOŠARKAŠKE IGRE
Vođenje lopte
Vođenje lopte je jedan od načina kojima pravila dozvoljavaju da se u košarci krećemo s loptom. Prema
pravilima košarke ne smemo učiniti više od dva koraka (osim pivotiranja) zadržavajući loptu u rukama.
Takođe pravila ne dozvoljavaju vođenje lopte s dve ruke istovremeno tj. sme se voditi istovremeno samo
jednom rukom.
Dozvoljeno je naizmenično vođenje (odgurivanje) lopte desnom i levom rukom, ali nijednog trenutka
rukom (šakom) ne smemo doći ispod donjeg dela lopte (u odnosu na pravac guranja lopte ka podlozi), a
takođe ne smemo “zadržavati” ni jednom rukom.
Vođenje je vrlo složen element tehnike jer traži sinhronizovanu tehniku trčanja i “rada ruku”. I jedno i
drugo odvija se s loptom. Usvajanje ovog složenog elementa tehnike traži uporno ponavljanje kako bi se
čitav “motorički obrazac” automotizovao, tj. odvijao bez svesne kontrole kretanja, a zatim i bez vizuelne
kontrole lopte.
Vođenje lopte, dribling, je veoma efektan i atraktivan oblik osvajanja prostora, ali ga uprkos tome treba
koristiti samo onda kada je to neophodno; ne smemo se dovesti u situaciju da ga koristimo neumereno,
neekonomično i neefikasno jer time smanjujemo mogućnost izbora sledećih napadačkih akcija svoje
ekipe,
dajemo vremena protivniku da postavi obranu, trošimo nepotrebno svoju energiju.
Vođenje u mestu
Košarkaški stav kod vođenja u mestu može biti paralelan ili dijagonalan, a koji ćemo primeniti zavisi od
pozicije saigrača i protivničkog igrača. Za dribling u mestu korisniji je dijagonalni stav budući da
osigurava
bolju pokretljivost napred - nazad, a to su najčešći pravci kojim se pri vođenju krećemo.
Polazak u dribling iz mesta kada loptu držimo u rukama
Prethodna akcija, zaustavljanje, odnosno stav, paralelni ili dijagonalni, položaj protivnika bitno utiče na
tehniku polaska u dribling, no uglavnom razlikujemo dva načina polaska u dribling.
Polazak u dribling direktnim korakom
Polazak u dribling ukrštenim korakom (cross-over):
Nisko vođenje
Visoko vođenje
Promena pravca vođenja
Za ovu promenu bitna je pravovremenost i odlično održavanje ravnotežnog položaja što se postiže
pravilnim izvođenjem i odbacivanjem svih nepotrebnih kretnji. Sama promena će zavisiti od protivnika, a
ruka kojom vodimo loptu takođe će se menjati u zavisnosti od protivnika. Kod toga treba imati na umu
osnovni zahtev kod vođenja: naše telo mora uvek da bude između protivnika i lopte koju vodimo.
Oštra i nagla promena pravca može nam pomoći kod oslobađanja od protivnika, a ako je ona još
povezana
s promenom brzine uspeh je siguran. Kod toga treba paziti da ne dođe do “nošenja” lopte što je prekršaj
pravila.
59
INFORM ATI ON TECHNOLOGY
SC HO OL

Promena pravca driblingom iza leđa

Igrač koji vodi loptu se kratkotrajno zaustavi, zapravo na kratko menja ritam. Rukom kojom dribla,
“gura”, loptu iza leđa ispod zadnjice, tempirajući njen odskok tako da se putanja lopte nastavi nešto
ispred
iskoračene noge, gde je prihvaća suprotna ruka i nastavlja dribling.
Promena pravca sa okretom (rolling)
Ova promena ima prednost u zaštiti lopte, jer je napadač okrenut protivniku polubočno ili leđima,
odnosno
u trenutku okreta odbrambeni igrač je između driblera i lopte.
Nepovoljno kod ove promene je to što je u jednom trenutku dribler leđima okrenut i prema svojim
saigračima, te u tom trenutku gubi pregled igre. Loptu vodimo desnom rukom u visini natkolenice
(bedra).
Dugim korakom leve noge krenemo u protivnika - između njegovih stopala. Prenesemo težište na prednji
deo
stopala i okrenemo telo za 3/4 oko njega na levo driblajući desnom rukom (na visini ne višoj od kolena)
tako
da postavljajući šaku bočno i iza lopte snažno privučemo loptu uz pivot-okret u pravcu kojem se
okrećemo.
Kod toga se koristimo samo jednim dugim driblingom. Kako se okrećemo tako loptu “pokupimo” levom
rukom, a loptu sada štitimo slobodnom (desnom) rukom. Izvođenje okreta levom rukom oko desne noge
odvija se na suprotan način.
Zaustavljanje iz driblinga
Koristi se kada se ispred igrača naglo ispriječi protivnik, pa time izbjegavamo sudare, povrede i pravljenje
ličnih grešaka. Ono služi i za fintiranje i za osvajanje bolje pozicije za dodavanje ili šutiranje. Nakon
zaustavljanja možemo loptu i dalje voditi ili je uzeti u ruke. Zaustavljanje se može završiti u paralelnom
ili
dijagonalnom stavu.
Držanje, hvatanje i dodavanje lopte
Držanje lopte i hvatanje lopte su usko povezani. Budući da ćemo se susretati s početnicima osnove ću
navesti posebno.
Držanje lopte
Loptu treba držati tako da smo svakog trenutka sposobni izvesti potrebnu akciju. Takođe treba voditi
računa da je lopta zaštićena od iznenadnog napada protivnika, a držanje lopte treba biti stalna pretnja
protivniku, na način da bez (gubitka vremena) posebnih priprema (promena položaja dlanova) možemo
krenuti u dribling, dodati loptu ili šutirati.
Ima više načina držanja lopte, ali za početnike je najkorisnije i najčešće primjenljivo loptu držati s dve
ruke tako da se šake sa prstima nalaze sa strane, iza i ispod lopte. Palčevi su usmereni jedan prema
drugom
i u zavisnosti od veličine šake, dodirivaće se ili ne i međusobno čine ugao od cca 90 stepeni. Šake i prste
treba postaviti tako da prsti ne prelaze najširi dio lopte (prema napred).
Loptu treba držati čvrsto, ali ne preterivati u tome, jer možemo preći u grčevitost, u prostoru nešto nižem
od prsa ali nešto bliže telu koje je u košarkaškom stavu, paralelnom ili dijagonalnom.
Hvatanje lopte
Kod obučavanja početnika najpred treba učiti držanje lopte, a zatim hvatanje lopte. Ima različitih načina
hvataja lopte, ali ćemo obraditi ono najkarakterističnije (hvatanje lopte obema rukama u visini glave –
prsiju),
koje kada se savlada predstavlja osnovu za sva ostala.
Primanje, hvatanje lopte je osnovni, ali ne i glavni element, jer kvalitetno primanje predstavlja samo
preduslov za izvođenje ostalih tehničkih elemenata: dodavanja, vođenja i šuta.
Dodavanje lopte
Dodavanje lopte sa dve ruke sa grudi
60
INFORM ATI ON TECHNOLOGY
SC HO OL

Dodavanje s dve ruke s grudi je najtipičnije košarkaško dodavanje. Primjenjivost mu je mnogostruka i

prednost mu je što se iz košarkaškog stava može izvesti bez ikakvih pripremnih pokreta i bez zauzimanja
nekih polaznih položaja naročito ako su igrači prije toga primili loptu. Ovo dodavanje može se izvoditi iz
mesta
iz paralelnog ili dijagonalnog stava, iz kretanja, a primenjuje se za kraća i srednja rastojanja (udaljenosti).
Dodavanje sa dve ruke udarcem o tlo
U nekim situacijama kada između nas i saigrača, kom dodajemo loptu stoji odbrambeni igrač, koji želi
“preseći” dodavanje, koristimo dodavanje udarcem lopte o tlo. Dodavanje se izvodi s istim položajem
ruku
i istim pokretima kao i kod prethodnog dodavanja, iz nešto nižeg stava, a lopta se “rotira” (zavrti) prema
igraču kom dodajemo u trenutku opružanja ruku, (kao da loptu gurnemo palčevima). Lopta se može
dodati
i bez rotacije.
Vrlo je važno odrediti mesto gde će lopta udariti o tlo. To je mesto na 2/3 udaljenosti od dodavača,
odnosno u zavisnosti od položaja odbrambenog igrača pored samog njegovog stopala, jer mu je tu najteže
preseći loptu.
Dodavanje sa dve ruke iznad glave
Sve popularnije i efikasnije dodavanje, naročito kad zbog odbrane ne možemo spustiti loptu ili je tek
osvojena skokom kao početak kontranapada ili uhvaćena nakon visokog dodavanja”postu – pivotu” pa je
treba povratno dodati.
Šutiranje
Ne umanjujući ni jedan element košarke, možemo reći da je šut najvažniji, jer je on vrhunac primene
ostalih tehničkih elemenata. U početku se svi tehnički elementi uče zato da bi igrači uspešno naučili
šutirati
na (u) koš. Savladavanje šutiranja u košarci i njegovo usavršavanje je istovremeno jedan od najlakših i
najtežih zadataka u treningu košarkaša.
Zadatak je lak jer za njega postoji velika zainteresovanost. Uostalom, na treningu bilo kojeg nivoa,
možemo videti da čim igrač stupi na teren, prvo što će samoinicijativno učiniti je šut.
Zadatak je težak jer se koš nalazi na relativno velikoj visini (305 cm), uz to je obruč malen (45 cm), a
odbrambeni igrači pokušavaju na svaki način sprečiti lagano šutiranje. Kako u igri pobeđuje ekipa koja je
postigla više koševa od protivničke ekipe, možemo zaključiti da je šutiranje najvažniji element igre, a da
ostali teh.-takt. elementi stvaraju uslove za izvođenje preciznog šutiranja. Šutiranje je povlastica koja se
ne
sme zloupotrebljavati, tj. igrači pored osnovne tehnike trebaju znati i osnovnu primenu: kako, kada i
odakle
šutirati.
Generalna podela šutiranja i to prema karakteru kretanja igrača je:
• šutiranje iz mesta,
61
INFORM ATI ON TECHNOLOGY
SC HO OL

• šutiranje iz kretanja,
• šutiranje iz skoka,
• slobodna bacanja kao specifični šut.
Šut jednom rukom iz mesta
Šut jednom rukom iz mesta je osnovni šut i istovremeno predstavlja osnovu za učenje i usavršavanje
ostalih varijanti i tehnika šutiranja, koje se čak i više primenjuju. Ali on je vrlo bitan u metodici
obučavanja
početnika zbog dobijanja osećaja za izbačaj preko vrhova prstiju i rada u zglobu šake. Takođe je dobro
savladan “osnovni šut” preduslovi prva faza u učenju skok šuta.
Šutiranje jednom rukom iz mesta je do sada nezamenljiv način izvođenja slobodnih bacanja. Ovaj šut
izvodi se iz dijagonalnog ili paralelnog stava i osim razlike u postavljanju stopala nema razlike s obzirom
na:
položaj šake na lopti, položaj lopte u odnosu na telo, izvođenje izbačaja, opružanja tela i ruke u pravcu
šuta,
cilja - prema kojem se lopta usmerava i parabole leta lopte.
Šutiranje iz kretanja
Ovi se šutevi primenjuju prilikom utrčavanja, pretrčavanja i prodora na koš, u blizini koša kao i
kontranapadu,
bilo da se radi o dodanoj lopti ili je igrač sam doveo. Najjednostavniji način šutiranja iz kretanja je šut iz
dvokoraka.
Suština šuta iz kretanja iz dvokoraka je u savladavanju i povezivanju šuta jednom rukom iz mesta i
dvokoraka u jednu celinu. Dvokorak služi igraču da se pomoću, pravilima dozvoljena dva dodira (skoka
ili
koraka), što više približi košu ili da dvokorakom – dvoskokom promeni pravac kretanja i tako dođe u što
povoljniju poziciju za šut.
Šutiranje iz skoka
Skok-šut je najsavremeniji način šutiranja i danas ne postoji “opasniji” šut od ovoga. Brzo i precizno
izveden, ako mu je još prethodila finta, neodbranjiv je. Upotrebljava se sa svih rastojanja, a opisati ga
možemo
kao šut u skoku s guranjem. Igrač se odvoji s oba stopala od podloge i kad dosegne najvišu tačku svoga
skoka, gura loptu prema košu.
Može se primjenjivati iz kretanja i iz mjesta, bilo da smo loptu primili ili posle zaustavljanja iz vođenja,
iz paralelnog ili malog dijagonalnog stava. Sama tehnika šutiranja je uglavnom ista kao i kod osnovnog
šuta iz mesta jednom rukom, ali zbog potrebe odlične sinhronizacije između skoka (opružanje tela) i šuta
(opružanje ruke) ne preporučuje se početnicima u prvoj fazi obučavanja.
Kod učenja i kod izvođenja skok-šuta trebamo niz elemenata, pokreta sinhronizovati u jednu skladnu i
tečnu akciju:
62
INFORM ATI ON TECHNOLOGY
SC HO OL

• osnovni stav,
• skok,
• položaj lopte u rukama,
• položaj lopte u odnosu na telo,
• izbačaj lopte i opružanje tijela i ruke za loptom,
• mesto usmjeravanja lopte,
• pozitivan mentalni stav.
TAKTIKA U KOŠARCI
Definicija i ciljevi taktike u košarci
Primena košarkaške tehnike u situaciji igre – utakmice, zaisi od puno faktora, ali jedan od vrlo važnih je
odabir taktike. Taktika igre je celokupna primena individualnih, grupnih i ekipnih delovanja u nadmetanju
sa
protivnikom radi postizanja maksimalnih rezultata.
Osnovni cilj svake taktike je odabir sredstava, sposobnosti i načina vođenja igre protiv protivnika u
određenim uslovima.
Globalni taktički koncept, a time I poslove u igri s obzirom na tok igre, moguće je posmatrati kroz četiri
osnovne faze igre:
1. odbranu,
2. konverziju – tranziciju obrane u napad,
3. napad,
4. konverziju –tranzicija napad u obranu.
Taktika na planu igre cele ekipe može se precizno definisati terminima obavljanja poslova (Trninić, 1996)
pri čemu bi svaki igrač, prvenstveno s individualnog aspekta, u svakom trenutku trebaoznati koje poslove
mora obaviti tokom igre.
KLASIFIKACIJA TAKTIKE U KOŠARCI
Kako bi preglednije analizirali taktiku košarke uvažavajući da košarkaška igra ima kontinuirani tok
izvedbe
potrebno je poznavati strukturu igre, faze i podfaze toka igre.
Svaka faza toka igre ima konkretna obeležja s vrlo specifičnim i precizno definisanim ciljevima unutar
složenog taktičkog delovanja. Sa stajališta strukturne analize i ako igu posmatramo kao živi dinamički
sastav
63
INFORM ATI ON TECHNOLOGY
SC HO OL

(non-stop-game) košarku u osnovi analiziramo sa aspekta napada i obrane, a faze konverzije iz obrane u
napad i obratno analiziraće se unutar navedenih osnovne faza toka igre.
Klasifikacija taktike košarkaške igre
Taktika igre u napadu
Individualni napad
Individualni napad može biti napad igrača bez lopte i napad igrača sa loptom.
Napad igrača sa loptom može biti:
• primenom dodavanja,
• primenom vođenja lopte,
• primenom ubacivanja lopte u koš,
• primenom prodora na koš.
Neke od osnovnih napadačkih taktika u košarci su pick and roll i back door.
Pik end rol (engl. pick and roll), koji se takođe naziva i „skrin end rol“ (engl. screen and roll), vrsta je
napadačke akcije u košarci u kojoj igrač postavlja blok (pik) za svoga saigrača koji vodi loptu i zatim se
kreće
iza odbrambenog igrača (rol) da bi prihvatio dodavanje.[1] Iako je jedna od najprostijih napadačkih akcija
u
košarci, gotovo da je nezamenljiva i najefikasnija akcija.
Pik end rol se obično izvodi sa nižim bekom ili plejom i višim prednjim napadačem ili centrom koji
postavlja blok za svoga saigrača sa loptom.
Igra počinje tako što je bek ili plejmejker između napadača koji vodi loptu i koša. Dok bek motri na
napadača sa loptom, napadač se kreće u pravcu svoga saigrača. Njegov saigrač staje na put beku, i na taj
način ga usporava. Bek je sada odvojen od napadača sa loptom i može da bira; ili da pokuša ponovo da
uhvati napadača sa loptom, ili da ostane da čuva igrača koji pravi blok. Ako nastavi da čuva napadača sa
loptom, igrač koji je pravio blok pomera se paralelno sa pravcem u kojem se kreće njegov saigrač koji
vodi
loptu, odnosno u pravcu koša, rotirajući telo i pivotirajući oko noge koja stoji na parketu. Odbrambeni
igrač
mora tada ili da žuri da zatvori napadača sa loptom, ili je uxvaćen u klopku između dva napadačka igrača.
Čak i ako se još jedan odbrambeni igrač umeša u ovu akciju, igrač sa loptom, njegov saigrač koji mu je
pravio
blok, ili obojica, imaće mnogo više prostora i slobode za kretanje nego ranije.
64
INFORM ATI ON TECHNOLOGY
SC HO OL

Cilj ovoga je da se odbrambeni bek prebaci da čuva igrača sa loptom, tako da napadački tim dobije
nadmoćnu prednost pod košem. Niži bek ima prednost u brzini nad višim odbrambenim igračem, dok
viši centar ima prednost u visini nad nižim bekom. Pošto igrač s loptom može da bira, odbrambeni bek je
prinuđen ili da mu pruži šansu za šut ili pas, ili da se pomeri sa svoje pozicije i tako otvori mogućnost
drugom
napadaču za postizanje koša. To se najčešće i događa, odnosno najčešće je na dobitku bloker koji se
obično
nađe u poziciji da primi dodavanje sa čistim putem za zakucavanje ili neku drugu vrstu sigurnog pogotka
(zicer).
Ovo je akcija sa velikim šansama da se usput iznudi i lična greška pošto se drugi odbrambeni igrači tada
ubacuju u igru kako bi pokušali da spreče proboj i postizanje koša. U alternativnom slučaju ovo može da
dovede do toga da igrač koji vodi loptu momentalno ostane bez beka i tako dobija slobodu ili da doda
loptu
bilo kojem otvorenom saigraču ili da izvede “nebranjeni šut”.
Uspeh strategije zavisi najviše od igrača koji vodi loptu, koji treba da oceni situaciju i hitro donese
odluku,
da li će da izvede šut, doda blokeru koji izvodi roling ili doda loptu drugom saigraču. Bloker takođe treba
da
prepozna otvoreni prostor na parketu i da bude spreman da primi dodavanje i završi akciju.
Back door
Osnova ovog napada je kao sto i bukvalan prevod kaze ulazak na zadnja kroz zadnja vrata. Nakon
dodavanja lopte beku od strane krila pleju, krilo dolazi u blokadu i nakon toga vrši izlazak iz blokade
naglim
okretom unazad i prema kosu. Nakon izlaska iz blokade dobija loptu od strane pleja i ako je blokada
dobro
izvedena kao i izlazak iz nje igrač ima otvoren put ka košu.
Taktika odbrane u košarci
Taktika odbrane u košarci se može podeliti na individualnu odbranu i zonsku odbranu.
Osnovna karakteristika zonske odbrane je da je to defanzivno postavljanje igrača u odbrambenim
zadacima koje podrazumeva odbranu prostora, ne čoveka (igrača).
65
INFORM ATI ON TECHNOLOGY
SC HO OL

Zona je, pre svega, tip timske odbrane u kojoj je neophodno učestvovanje svih pet igrača, jer je košarka
sport u kom se akteri jako brzo kreću, pa je budnost i koncentracija svih odbrambenih igrača u zoni
neophodna
da bi zona dala rezultat.
Osnovna načela individualne odbrane:
• Sprečavanje napada da ostvari koncept igre,
• Onemogućavanje da lopta bude u sredini igrališta (usmeravanje lopte),
• Sprečavanje rotacije napada sa opterećene na neopterećenu stranu,
• Pritisak na loptu u primanju, dodavanju, driblingu i šutu,
• Zatvaranje unutarnjih dodavanja,
• Zaustavljanje prodora s loptom,
• Onemogućavanje napadu više od jednog šuta.
66
INFORM ATI ON TECHNOLOGY 8. ODBOJKA
ISTORIJA ODBOJKE
Odbojka je nastala 1895. godine i njen nastanak se vezuje za William G. Morgana. Morgan je kao
profesor
zadužen za razvoj sporta i rekreacije u mestu Holiok eksperimentisao kombinujući tenis (tenisku mrežu) i
koristeći loptu za košarku. Tenisku mrežu podigao je na visinu od 198cm. Prvobitan naziv odbojke bio je
mintonette, a 1896. odigrana je prva odbojkaška utakmica. U početku se igralo sa košarkaškom loptom,
ali
je zbog prevelike težine 1900. izmišljena posebna lopta za odbojku. 1917. godine odbojka je stigla u
Evropu,
a 1918. god. broj igrača je smanjen na šest. Danas je odbojka veoma rasprostranjena i popularna igra i
atraktivna je disciplina na Olimpijskim igrama.
ODBOJKA KAO TIMSKI SPORT I OSNOVNA PRAVILA
Odbojka je timska (kolektivna) igra u kojoj se dve ekipe od po šest igrača bore na terenu dimenzija 18x9
m. Po sredini igrališta razapeta je mreža široka 1 metar i dugačka 9,5 metara. Razmak između gornjeg
ruba
mreže i tla je različit: 243 cm za seniore i 224 cm za seniorke. Odbojkaška utakmica se igra na tri
dobijena
seta. Svaki set se igra do 25-og poena (ili na razliku u koliko je rezultat 24:24). Eventualni peti set u
slučaju
rezultata 2:2 u setovima igra se do 15og poena.
Igralište je središnjom linijom podeljeno na dva polja. Na 3 metra od nje pružaju se paralelne linije koje
označavaju zonu napada, a iza njih zonu obrane.
Prostor za serviranje je iza zadnje linije i može se slobodno servirati s bilo kojeg mesta duž linije.
Početni udarac (servis) izvodi desni igrač poslednje linije, nastojeći da prebaci loptu u protivničko polje.
Ako je servis izveden nepravilno ili ako je protivnik u toku nadigravanja bio uspešniji, protivnik stiče
pravo
serviranja.
Ekipa sme loptu dodirnuti tri puta u jednom poenu, a isti igrač ne sme odigrati loptu dvaput uzastopce.
Lopta ostaje u igri dok ne dodirne teren, zid ili neki predmet, odnosno dok neko od igrača ne napravi
grešku.
Nakon Olimpijskih igara u Atlanti 1996. FIVB je za predstojeće Olimpijske igre u Sidneju 2000. godine
uveo
novog specijalnog igrača, libera. Libera je lako prepoznati na terenu jer nosi različitu boju dresa od svojih
saigrača i uvek se nalazi u zadnjem delu terena gde može zameniti bilo kog igrača Libero ne sme
servirati,
smečevati niti se rotirati sa igračima na prvoj liniji terena, ali igra vrlo važnu ulogu u prijemu
protivničkog
67
INFORM ATI ON TECHNOLOGY
SC HO OL

servisa i odbrani polja. Libero je uveden da bi uz pomoć bolje odbrane polja poeni duže trajali i da bi se
dala
prilika i nižim igračima koji u današnje vreme nemaju velike šanse uspeti kao napadači ili kao igrači prve
linije.
ELEMENTI ODBOJKAŠKE IGRE
1. servis,
2. prijem servisa,
3. distribucija lopte prstima (dizanje lopte),
4. smeč,
5. blok,
6. odbrana.
Elementi odbojkaške igre dele se na elemente odbrane i elemente napada.
Elementi napada su:
• servis,
• dizanje lopte,
• smeč.
Elementi odbrane su :
• prijem servisa,
• blok,
• odbrana od napada.
Redosled primene elemenata odbojkaške igre:
Servis
Servis je početni udarac kojime počinje svaki poen, izvodi se na početku seta i posle svake greške. Igrač
mora udariti loptu tako da pređe mrežu i pogodi unutar terena protivnika. Postoje dve vrste servisa -
gornji i
donji, ali danas u vrhunskoj odbojci više niko ne servira donji servis.
Najpopularniji i najatraktivniji servis je smeč servis koji može biti veoma težak za prijem ako ima veliku
brzinu i rotaciju. Pored smeč servisa u odbojci se koriste i flot servis da zemlje kao i flot servis iz skoka.
Flot
68
INFORM ATI ON TECHNOLOGY
SC HO OL

servis je karakterističan po tome sto lopta nema rotaciju nego ‘pluta’ po vazduhu, a vazdušne struje baš iz
tog razloga menjaju pravac kretanja lopte i ovaj servis čine jako neugodnim za prijem.
Vrste servisa:
• donji servis,
• flot servis sa zemlje,
• flot servis iz skoka,
• smeč servis.
Prijem servisa
Dve osnovne tehnike prijema servisa su:
1. prijem podlakticama “čekić“, koji je osnovna tehnika,
2. prijem prstima - koji je pogodan za prijem taktičkih servisa.
Stav za prijem najčešće je dijagonalan. Meta za dodavanje prijema je ograničen prostor ispred mreže u
zoni za dizanje. Primač mora da doda loptu tako da ona bude na određenoj visini, sa doziranim ubrzanjem
i
bez rotacije tako da dizač može da je digne idealno.
Prijem podlakticama se obavlja kroz 4 faze:
Prva faza: izbor pozicije i stava za prijem. Zavisno od timskog sistema primač zauzima poziciju za prijem
koja mu omogućava najlakše procenjivanje servera. Uobičajan je mobilni stav koji se postiže:
• pomeranjem tela napred –nazad,
• kratkim koracima u desno i levo,
donji servis flot servis sa zemlje
flot servis iz skoka smeč servis
69
INFORM ATI ON TECHNOLOGY
SC HO OL

• prebacivanjem težine sa noge na nogu. Tipična su dva načina držanja ruku:

• podlaktice iznad natkolenica,
• podlaktice iznad natkolenica, ali su laktovi više razdvojeni od šaka.
Druga faza: pripremna-dolazak na mesto prijema i zauzimanje pravilnog stava. Za idealan položaj i stav
računa se situacija kada primač prima servis ispred središnje ose svoga tela. Da bi to postigao najčešće je
neophodno da primač načini najmanje jedan ili više koračića ka lopti. Spuštanje težišta i kosi položaj leđa
su uslov za formiranje čekića.
Treća faza: osnovna- amortizacija i dodavanje. Odlike stava za prijem:
• telo je okrenuto prema serveru, nagnuto napred sa ravnim leđima i pogledom na loptu,
• stopala su paralelno postavljena u blagom iskoraku,
• podlaktice se sastavljaju spajanjem šaka, vrhovi prstiju se pomeraju nazad, ruke se isturaju ispred
težišta tela, na loptu se deluje donjom trećinom podlaktica,
• od brzine leta lopte zavisi dinamika delovanja na loptu,
• pri prijemu snažnih smeč servisa neophodno je da primač amortizuje loptu pravilnim postavljanjem
podlaktica, čvrstinom u ramenima, kukovima i skočnom zglobu čime amortizuje kinetičku energiju i
menja pravac lopte,
• prijem “slabijih“ servisa i flot servisa vrši se pomeranjem težišta tela najpre u kuku i kolenima i
dodavanjem ka dizaču.
Četvrta faza: završna faza. Osnovne aktivnosti su: praćenje lopte pogledom, rasformiranje čekića,
zauzimanje stava i prelazak u smeč ili zaštitu smečera.
Dizanje lopte
Pod pojmom dizanja lopte podrazumeva se: odigravanje lopte prstima (može biti i čekićem) koje za svoj
cilj ima distribuciju lopte do napadača (smečera) kako bi mu se obezbedila što povoljnija pozicija za
napad.
Pozicija tehničara vezuje se za ulogu glavnog organizatora igre i igrača koji uz konsultaciju sa trenerom
određuje napadačku taktiku ekipe.
Prema pravcu dizanje se moze podeliti u dve grupe, a svaka od njih na podgrupe tj.akcije koje se
organizuju
u zavisnosti od pravca dizanja.
Osnovne dve grupe su:
1. dizanje ispred glave,
2. dizanje iza glave.
70
INFORM ATI ON TECHNOLOGY
SC HO OL

Smeč
Smeč je najefikasniji i najatraktivniji oblik upućivanja lopte u polje protivnika, a time i postizanja poena.
Lopta dignuta iznad nivoa mreže hvata se u skoku u najvišoj mogućoj tački i što većom brzinom i što
strmije
upućuje u protivničko polje.
Tehnika izvođenja smeča sastoji se iz pet faze:
1. faza zaleta (sastoji se iz tri koraka, ukoliko je smečer desnoruk koraci za smeč su sledeći leva-
desnaleva
i obrnuto u slučaju sa je smečer levoruk),
2. faza odskoka (karakteristika da je sunožni),
3. faza leta,
4. faza udaranja lopte,
5. faza doskoka (amortizacija skoka).
Blok
Blok je prva linija obrane u odbojci i najefikasnija obrana od smeča. Za blokiranje su zadužena tri igrača
koja se nalaze na mreži. Oni mogu postaviti blok tako da prate protivničkog tehničara i njegovo dizanje,
pa se
ravnaju prema njemu ili da pre same akcije protivnika odluče da li će pokušati blokirati brzi napad sa
sredine
mreže.
Glavna karakteristika dobrog bloka je prelazak rukama na drugu stranu mreže u trenutku skoka, jer ako
ruke blokera stoje ravno na bloku dobar smečer će to znati iskoristiti, tako da će bloker na kraju
izblokirati
smeč, ali na svoju stranu, najčešće sam sebi pod noge.
dizanje ispred glave dizanje iza glave
71
INFORM ATI ON TECHNOLOGY
SC HO OL

Blok možemo podeliti s obzirom na broj igrača koji ga formiraju na:

• jedinačni blok,
• dvojni blok,
• trojni blok.
Odbrana polja
Odbrana polja kao element odbojkaške igre kao sto i sama reč kaže ima za cilj da spreči da lopta upućena
od strane protivničke ekipe dotakne tlo terena ekipe koja se brani.
Kao glavni cilj odbrane postavlja se amortizacija lopte upućene od strane smečera protivničke ekipe
kako bi ista ostala pod kontrolom i iskoristila za kontar-napad i tako donela prednost ekipi koja se brani.
U odbranu polja mogu biti uljučena 6 igrača ukoliko ekipa reši da odbranu formira bez bloka, 5 igrača
ukoliko se ekipa brani sa jednim blokom, 4 igrača ukoliko se se brani sa dvojnim blokom i 3 ako ekipa
formira
trojni blok.Postavka igrača u odbrani zavisi od taktičke zamisli trenera kao i od trenutne situacije na
terenu.
TAKTIKA U ODBOJCI
Taktika odbojkaške igre se menjala kroz istoriju. Prvi princip taktike zasnivao se na tome da svako od
igrača igra sve pozicije u timu i ona se nazivala 6:0 (nije bilo primača, dizača).
Danas se u savremenoj odbojci koriste sistema taktike 4:2, 5:1.
Sistem 4:2
Sistem 4:2 se naziva tako jer u sistemu taktike postoje dva dizača i četiri napadača. Može se igrati na dva
načina: sa dizačem iz prve linije ili sa utrčavanjem dizača iz druge linije. Ovaj drugi način igranja taktike
4:2
mnogo je efikasniji, jer na mreži ostaju tri napadača, pa je samim tim i napad efikasniji.
Ovaj sistem se najčešće koristi u mlađim kategorijama kao uvođenje u sistem 5:1.
jedinačni blok dvojni blok
trojni blok
72
INFORM ATI ON TECHNOLOGY
SC HO OL

Sistem 5:1
U savremenoj odbojci ovaj sistem je početkom osamdesetih godina prošlog veka preuzeo primat nad
svim ostalim sistemima taktike u odbojci.
Karakteristike ovog sistema su:
1. tačno definisane pozicije igrača u terenu:
• tehničar,
• dva primača servisa,
• dva srednja blokera,
• korektor i
• libero - čija je uloga da u odbrani zameni najslabijeg odbrambenog igrača (najčešće srednjeg blokera
koji su u ovom elementu odbojkaške igre limitirani svojom visinom),
2. u terenu je samo jedan tehničar .
USPESI NAŠIH ODBOJKAŠA
Muška odbojkaška reprezentacija
Olimpijske igre:
• 1996, Atlanta - bronzana medalja,
• 2000, Sidnej - zlatna medalja.
Svetska prvenstva:
• 1998, Tokio - srebrna medalja,
• 2010, Rim - bronzana medalja.
Evropska prvenstva:
• 1975, Beograd - bronzana medalja,
• 1979, Pariz - bronzana medalja,
• 1995, Atina - bronzana medalja,
• 1997, Holandija - srebrna medalja,
• 1999, Beč - bronzana medalja,
• 2001, Česka Republika - zlatna medalja,
73
INFORM ATI ON TECHNOLOGY
SC HO OL

• 2005, Beograd i Rim - bronzana medalja,

• 2007, Moskva - bronzana medalja,
• 2011, Beč - zlatna medalja,
• 2013, Danska - bronzana medalja.
Ženska odbojkaska reprezentacija
Olimpijske igre:
• 2016, Brazil - srebrna medalja.
Svetska prvenstva:
• 2006 Japan - bronzana medalja.
Evropska prvenstva:
• 1951 Pariz - bronzana medalja,
• 2007 Belgija - srebrna medalja,
• 2011 Beograd - zlatna medalja,
• 2015 Holandija - bronzana medalja.
74
INFORM ATI ON TECHNOLOGY
SC HO OL

9. RUKOMET
Rukomet je kolektivna igra loptom. Od prvih uokvirenih pravila krajem 19. veka u Danskoj, preko prvih
zvaničnih pravila postavljenih u Nemačkoj početkom 20. veka, do današnjeg dana, savremeni rukomet je
pretrpeo različite promene pravila.
Danas je to dinamična i atraktivna igra u kojoj se smenjuju svi prirodni oblici kretanja; ciklični i aciklični,
bez i sa loptom: od hodanja i trčanja, preko skokova i padova, do bacanja, guranja i sl.
Podjednako je popularan u muškoj i ženskoj kategoriji. Najpopularniji je u Evropi, Africi i Aziji, mada je
sve popularniji i u Australiji i severnoj i južnoj Americi. Najbolja nacija uopšteno gledano je Francuska,
kao i
nordijske zemlje Norveška, Danska i Švedska.
Rukomet je sport u kome na jednoj utakmici učestvuju 2 ekipe sa po 6 igrača u polju i po jednim
golmanom.
Pozicije igrača u napadu su dva krilna igrača (levo i desno), tri beka (levi, srednji i desni), kružni napadač
ili pivotmen i golman.
U odbrani se igrači obeležavaju u zavisnosti od sistema brojevima od 1 do 6, mogu biti i halfovi,
centarhalfovi, prednji centri itd.
Igra se u dvoranama, na igralištu u obliku pravougaonika dužine 40m i širine 20 m.
Golovi su postavljeni na sredini gol-aut linije. Široki su 3 m, a visoki 2 m. Linija od 6 m ograničava
golmanov prostor. U tom prostoru golman može slobodno da se kreće. Ako igrač sa loptom nagazi ili
pregazi
liniju od 6 metara, lopta se oduzima toj ekipi.
Linija od 7 m je linija sa koje se izvodi penal.
Isprekidana polukružna linija na 9 m je linija sa koje se izvodi prekršaj koji se napravi nad igračem sa
loptom.
Kratka linija koja se nalazi 4,5 m od linije centra označava prostor za izmenu igrača. U rukometu su
dozvoljene “leteće izmene”, odnosno ekipa koja napada ima pravo u tom prostoru sa strane “svoje klupe”
da
zameni i svih 7 igrača dok joj traje napad ukoliko želi i u svakom napadu dok traje utakmica.
75
INFORM ATI ON TECHNOLOGY
SC HO OL

TEHNIKA RUKOMETA
Tehnika podrazumeva određen način racionalnog pokreta ili kretanja prema utvrđenom redosledu,
odnosno biomehanički ispravno i uspešno izvođenje struktura kretanja u cilju postizanja određenih
zadataka
u okvirima pravila igre. Najbolja tehnika je ona koja obezbeđuje izvođenje zadate aktivnosti uz
minimalnu
potrošnju energije. Tehnika nastaje nakon višegodišnje prakse u određenoj formi kretanja.
Školska tehnika - osnovni mehanizam izvođenja tehničkih elemenata. Predstavlja unapred određeni
redosled izvođenja tehničkog elementa, na osnovu izučavanja strukture tog elementa, željenog cilja i
pravila
igre.
Stil - individualna tehnika pojedinačnog sportiste. Predstavlja prilagođavanje osnovne tehnike vlastitim
specifičnostima.
Tehnika rukometa treba da bude racionalna, ekonomična i svrsishodna. Sa učenjem tenhike se počinje
od najmlađeg uzrasta. Usavršavanje i održavanje tehnike ne prestaje do kraja karijere rukometaša.
Tehnički elementi rukometa su brojni. Zavise od faze igre, poseda lopte, igračke pozicije i broja igrača.
Najjednostavnija i sveobuhvatna podela je sledeća:
• tehnika igre u napadu,
ｻｻ bez lopte,
ｻｻ sa loptom,
• tehnika igre u odbrani,
• tehnika golmana.
TEHNIKA IGRE U NAPADU
Napad je faza igre u kojoj je jedna ekipa u posedu lopte. Iako igra u napadu uglavnom pretpostavlja da
se radi o igri sa loptom, samo jedan igrač u trenutku zaista poseduje loptu, a svi ostali igrači te ekipe
izvode
različite pripremne radnje bez lopte.
76
INFORM ATI ON TECHNOLOGY
SC HO OL

U tehničke elemente igre u napadu bez lopte spadaju: hodanje, trčanje, promene pravca, skokovi, finte,
blokade. Uspeh u napadu će uveliko zavisiti i od kvaliteta izvedbe tih kretnji.
Neposredni cilj igre je svakako postići pogodak, gol. Takođe, igra sa loptom je daleko kompleksnija
radnja, jer je u aktivnost uključeno baratanje rekvizitom, tako da se veća pažnja u obuci svakako poklanja
elementima tehnike sa loptom.
To međutim nije u potpunosti opravdano u najmlađem uzrastu, gde je decu, naročito u savremenom
društvu, važno naučiti i pravilnoj tehnici trčanja, skokova, padova...
U elemente tehnike sa loptom spadaju:
• Hvatanje lopte
• Držanje lopte
• Vođenje lopte
• Dodavanje lopte
• Šut na gol
• Finte sa loptom
Hvatanje lopte
Lopta se u rukometu može hvatati jednom ili sa obe šake. Pri hvatanju lopte najvažnije je da su šake
usmerene u pravcu kretanja lopte, prstima usmerenim na gore, kao i da su otvorene “da prsti ne idu ka
lopti”.
Kod hvatanja sa obe šake razlikuju se hvatanje visokih (iznad visine struka) i niskih lopti (ispod visine
struka). U zavisnosti od visine zavisi i položaj šaka.
Tehnika hvatanja visokih lopti podrazumeva da šake treba postaviti u položaj tzv. “korpe”. Ovaj položaj
šaka karakteriše da su dlanovi usmereni prema lopti, prema pravcu dolaska lopte, prsti nisu opruženi i
zategnuti, ali nisu ni savijeni, već zauzimaju normalan fiziološki položaj, pre svega opušteni. Važan detalj
predstavlja položaj palčeva, koji su postavljeni jedan do drugog pod uglom od 45 do 90 stepeni, te
zajedno
sa kažiprstima formira trougao. Nakon kontakta lopte sa šakama, u zavisnosti od jačine upućene lopte,
zavisiće i amortizacija.
To znači da se nakon kontakta šake blago povlače u nazad, laktovi se savijaju ka telu, kako bi se lopta
dovela pod kontrolu. Najpre se uči hvatanje lopte u visini grudi, a zatim i lopti u visini glave, nakon toga i
iznad visine glave, i u skoku.
Kod tehnike hvatanja niskih lopti prsti su usmereni ka tlu. Za razliku od visokih lopti, ovde su mali prsti
spojeni pod uglom od 45 do 90 stepeni.
77
INFORM ATI ON TECHNOLOGY
SC HO OL

Držanje lopte
Rukometna lopta se drži u otvorenoj šaci, prstima. S obzirom na to, na kvalitet držanja direktno utiču
dva parametra: planimetrijski parametar šake (rastojanje od vrha palca do vrha malog prsta kada je šaka
otvorena, po mogućnosti da linija koju te tačke stvaraju bude prava) i dužina šake (rastojanje od korena
šake
do vrha srednjeg prsta).
Lopta se može držati na više načina: jednom ili sa dve šake, kao i jednom uz pomoć druge ruke. U
zavisnosti od usmerenosti šake, lopta se može držati pothvatom ili nathvatom.
Zbog veličine šake rukometaša u različitim uzrastima, važno je prilagoditi i veličinu lopte. Mlađe
selekcije
koriste lopte 0 i 1, seniorke veličinu 2, dok seniori koriste loptu veličine 3.
Vođenje lopte
Iako se vođenje lopte ne koristi previše često u toku organizovanog napada jedne ekipe, to je element na
koji se takođe mora obratiti posebna pažnja u obuci, jer značajno doprinosi boljoj kontroli lopte.
Vođenje se koristi u sledećim situacijama:
• kontra napad,
• dribling u igri jedan na jedan,
• igra protiv “presinga”.
Lopta se vodi potiskivanjem o tlo, a izvodi se šakom i u zglobu lakta. Šaka mora da bude otvorena, a
kontakt se uspostavlja dlanom i prstima isključivo sa gornjom polovinom lopte.
Tehnika vođenja lopte u mestu podrazumeva da je igrač u iskoračnom stavu (iskoračna noga suprotna
od ruke kojom se vodi lopta), težište tela je na oba stopala, a projektuje se na prednjoj trećini stopala.
Kolena
su blago povijena, a telo je ispravljeno koliko to položaj dozvoljava (ne dozvoliti savijanje glave i leđa).
Insistiratii na držanju glave uspravno, kako bi sve vreme igrač imao dobar pregled igre. Ruka je pored
tela,
lakat u visini kuka, podlakat prema napred, a šaka u pronaciji.
Lopta se potiskuje opružanjem lakta, a poslednji kontakt sa loptom ostvaruje šaka, preciznije jagodice
prstiju, čime se lopta usmerava u željenom pravcu. Odbijena lopta se amortizuje blagim savijanjem lakta i
šake na gore, do sledećeg potiskivanja. Lopta se vodi pored tela, a u visini prednje noge.
Visina vođenja lopte u mestu je do visine kuka ili niže. Smanjivanje visine vođenja ostvaruje se
spuštanjem težišta tela, odnosno savijanjem kolena, a nikako savijanjem tela. Ugao koji zatvara putanja
lopte sa podlogom treba da iznosi 90 stepeni.
Prelaskom u kretanje dolazi do korekcije tehnike vođenja. Pre svega menja se ugao koji putanja lopte
zatvara sa podlogom, odnosno ugao se smanjuje u zavisnosti od brzine kretanja. Što je kretnja igrača brže
78
INFORM ATI ON TECHNOLOGY
SC HO OL

ugao je manji i obratno. Uporedo sa smanjenjem ugla, dolazi do povećanja visine vođenja, koja dostiže, u
maksimalno brzom kretanju, kao što je situacija kod kontranapada i do visine ramena.
Kod vođenja u kretanju, gde igrač obilazi prepreke, odnosno slalom vođenja, u principu se ne narušava
tehnika trčanja i vođenja lopte, osim u momentima kad kad se okreće oko prepreke ili promene smera
kretanja. U ovakvim situacijama brzina se smanjuje, što dovodi do povećanja ugla koji zatvara putanja
lopte
sa tlom i smanjenje se visine vođenja. U ovakvim situacijama može doći do promene ruke vođenja, ali ne
mora, u zavisnosti od pozicije protivničkih igrača.
Nepisano pravilo je da se lopta vodi daljom rukom od protivničkih igrača (odbrambenih igrača) kako bi
što bolje zagradili loptu i održali je pod kontrolom.
Dodavanje lopte
Komunikacija između saigrača u igri loptom se vrši dodavanjem. Na taj način se lopta, pored vođenja,
prenosi kroz polje za igru.
U rukometnoj igri dodavanje se može izvesti jednom ili sa obe šake, u mestu, kretanju, skoku, okretu ili
padu.
Razlikuju se osnovna i specijalna dodavanja. Osnovna su proistekla iz prirodnih oblika bacanja lopte i
najčešća su u toku igre, dok su specijalna modifikacije i koriste se u specifičnim situacijama, kao deo
taktike
u saradnji dva ili više igrača.
U odnosu na putanju lopte, dodavanje može biti pravolinijsko, parabolično i dodavanje o tlo.
Osnovno dodavanje
Osnovno dodavanje može biti izvedeno kratkim ili dugim zamahom, u zavisnosti od udaljenosti igrača.
Dodavanje kratkim zamahom se koristi uglavnom u pozicionom napadu, na kraćim rastojanjimaNakon
hvatanja, ruka sa loptom se vodi nazad i u stranu, a ugao koji zatvara podlakat i nadlakat ne bi trebao da
bude manji od 90 stepeni. Dovođenjem lopte u tzv. zadnji položaj, šaka prelazi duži put od lakta i u
krajnjoj
tački se nalazi iza lakta. U jednom trenutku dolazi do pomeranja lakta prema napred, a zglob šake i dalje
ide
u nazad, do krajnje napetosti u mišićima ramena pri čemu se pripremna faza završava.
Druga faza, faza realizacije, obuhvata sam čin izbačaja lopte. Naglom aktivnošću mišića,lakat, podlakat
i šaka se usmeravaju prema napred i dole. Lakat prvi prolazi liniju ramena, a potom se blokira i ide prema
gore, a podlakat i šaka nastavljaju kretanje napred čime dolazi do prestizanja lopte. Ovaj način izbačaja
lopte predstavlja posebnu tehnika nazvanu, bič tehnika, čime dolazi do slaganja sila s ciljem što
efikasnijeg
izbačaja lopte. Izbačaj lopte se završava savijanjem šake, palmarnom fleksijom.
79
INFORM ATI ON TECHNOLOGY
SC HO OL

Poslednji kontakt sa loptom, ostvaruju jagodice prstiju, čime se lopta usmerava, a ruka prati kretanje
lopte. Treba napomenuti da putanja dovođenja lopte, odnosno pripreme za izbačaj i putanja izbačaja lopte
nije simetrična.
Treća faza, predstavlja završnu fazu, gde se težište tela prenosi na prednju nogu, ukoliko se izbačaj radio
u dijagonalnom stavu. Izbačajna ruka, nakon što lopta napusti šaku, nastavlja kretnju prema napred i na
dole. U ovoj fazi igrač pogledom prati let lopte.
Dodavanje dugim zamahom se koristi za duža rastojanja, prilikom kontranapada, produženog
kontranapada i sl.
Tehnika izvođenja je slična bočnom šutu sa tla. Za ovu vrstu dodavanja specifičan je i rad nogu. Lopta se
prima na prvom koraku, u drugom se dovodi u položaj za izbačaj, a u trećem koraku se izbacuje lopta.
Evidentna je razlika u visini dovođenja lopte u položaj za izbačaj. Kod tehnike dodavanja dugim
zamahom
lopta se spušta do visine kuka, dok šaka ne zauzme paralelan položaj sa tlom. Kod faze izbačaja lopte,
dolazi
do rotacije kuka, zatim ramena, a potom se ruka usmerava prema napred. Ugao podlakta i nadlakta
zatvara
ugao oko 90 stepeni, težište se prenosi na prednju nogu, jer je kod prethodne faze težište na zadnjoj nozi.
Izbačaj lopte se vrši istom putanjom kojom je lopta dovedena u položaj za izbačaj, vrši se pregibanje
šake, a ruka nastavlja kretnju i završava u visini kolena suprotne noge.
Specijalna dodavanja
Koje će se specijalno dodavanje koristiti zavisi najviše od situacije u igri. Kao i osnovna dodavanja,
specijalna moraju da budu dovoljno precizna i sigurna da obezbede saigračima kontrolu nad loptom i
kontinuitet u igri.
Ona mogu biti:
• bočno dodavanje bližom ili daljom rukom,
• dodavanje iza leđa,
• dodavanje iza glave,
• dodavanje kroz noge i
• dodavanje iz skoka.
Šut
Šut na gol
Šut na gol predstavlja završnicu napada, sa ciljem da igrač prenosom lopte u pravcu protivničkog gola
postigne pogodak.
U zavisnosti od kretanja igrača neposredno pre šuta, razlikuju se šut iz koraka i skok šut.
Šut iz koraka može biti čeoni i bočni.
Kod čeonog šuta, ruka se dovodi u poziciju za šut kratkim zamahom, dok se tehnika trčanja ne narušava,
bilo da se šut izvodi nakon vođenja ili dodavanja. Može se izvesti sa slabije i sa jače noge kao odrazne.
Bočni šut se izvodi dugim zamahom ruke sa loptom, dok se zalet vrši zanoženjem, donoženjem ili
prednoženjem. Varijanta bočnog šuta koji se uglavnom radi iz mesta, je šutiranje sedmeraca. Zalet se tom
prilikom vrši samo zanoženjem slabije u nazad, s obzirom na pravila igre, tj. da se linija sedmerca ne sme
preći pre izbačaja lopte.
Skok šut se deli u zavisnosti od putanje težišta tela u skoku, na skok šut u vis i skok šut u dalj.
80
INFORM ATI ON TECHNOLOGY
SC HO OL

Još neke specijalne vrste šutiranja u odnosu na putanju težišta tela u pripremi i realizacji su šut iz ereta,
šut iz okreta i šut uskakanjem u golmanov prostor “cepelin”.
U odnosu na putanju lopte nakon izbačaja šut može biti direktan - pravolinijski, o tlo, lob, šut uvrtanjem
“kokica”, “suvi list” i “šrauba”.
Skok šut u vis
Ova vrsta šuta se izvodi sa bekovskih pozicija kada je šut potrebno uputiti preko bloka odbrambenih
igrača. Tada putanja težišta tela mora da bude vertikalna, kako se igrač ne bi sudario sa protivnicima.
Skok šut u vis karakteristišu četiri faze:
1. faza zaleta,
2. faza odskoka,
3. faza leta u kojoj se izvodi šut i
4. faza doskoka.
Zalet može da se napravi bez lopte i sa loptom, i u tom smislu igrač može da šutira iz prvog koraka, kao
i iz dva ili tri koraka zaleta sa loptom.
Zalet bez lopte može da bude pravolinijski i polukružni. Sa loptom igrač u zavisnosti od situacije i
tehničke
obučenosti može da pravi zalet od jednog, dva ili tri koraka. Dalje, odskok može da bude sa jače noge,
slabije
ili sunožni.
Savremene tendencije su takve da igrači sve manje koriste zalet od tri koraka sa loptom.
Školska tehnika podrazumeva tri koraka. Prvi korak se pravi jačom nogom i to je običan trčeći korak.
Drugi korak slabijom nogom je nešto duži, spušta se težište i malo se smanjuje brzina zaleta. Na taj način
se igrač optimalno priprema za treći korak koji je kraći, potkolenica sa tlom zaklapa oštar ugao od oko 45
stepeni i na taj način se ostvaruje mogućnost za maksimalnu visinu odskoka.
Odskok mora da bude brz i snažan, izvodi se zamahom suprotnom nogom od odrazne, tj. zamajnom.
Taj zamah je brz, natkolenica je paralelna sa tlom, koleno je usmereno na gore, kao i stopalo. Zamajna
noga
mora biti ispred tela. Za to vreme se pravi i zasuk trupom, kao i zamah rukom sa loptom koji može biti
dugi i
kratki. Dugi zamah će doprineti većoj visini skoka. Odskok se radi na 9-10 metara udaljenosti od gola.
Faza leta u kojoj se izvodi šut počinje naglim opružanjem zamajne noge, kao i opružanjem stomačnih
mišića. Opružanje zamajne noge se prenosi na snažnu rotaciju trupa napred, pa preko ramenog zgloba,
zatim lakta i na kraju šake do izbačaja lopte prema golu. Ovaj način izbačaja lopte naziva se „bič“
tehnikom
, kojom izbačaj lopte postaje mnogo snažniji.
81
INFORM ATI ON TECHNOLOGY
SC HO OL

Doskok može da se izvrši na odskočnu nogu ili na obe noge. Razdaljina između mesta odskoka i doskoka
nam govori o kvalitetu skok šuta u vis, idealna je 1-1.5 metar. Sve preko toga ukazuje da se više radi o
skok
šutu u dalj, odnosno da skok nije imao dovoljnu visinu.
Skok šut u dalj
Obično se radi sa krilnih pozicija u pozicionom napadu, kao i u šutu iz kontra napada. Sam naziv govori o
osnovnoj razlici od skok šuta u vis, a to je da se u fazi leta prelazi daleko veća razdaljina.
Finte sa loptom
Fintom ili varkom podrazumeva se tehnički element individualne igre u napadu koji igrač koristi kako
bi stekao vremensku ili prostornu prednost u odnosu na obrambenog igrača koji ga čuva. Kvalitetnim
izvođenjem ovog elementa napadaču je omogućena nesmetana realizacija šutiranja na gol ili mu
osigurava
nastavak tehničko-taktičkog delovanja u povoljnijim situacijama u odnosu na protivnika.
Svaka finta se sastoji iz dva dela: prividnog kretanja i realnog kretanja.
U prividnom kretanju igrač u napadu dovodi u zabludu odbrambenog igrača što se tiče smera i intenziteta
kretanja. Cilj ove faze je da navede obrambenog igrača na izbacivanje težišta tela iz ravnotežnog položaja
ili na kretanje odbrambenog igrača u željenom pravcu. Uverljivost lažne faze finte ogleda se
verodostojnim
kretanjem celog tela u lažnom smeru.
Ova celina sažeta je u izvođenju prvog koraka finte. Potom sledi izvođenje druge faze.
Faza realnog kretanja se realizuje u momentu nakon reakcije odbrambenog igrača na prividnu kretnju,
posle pomeranja težišta odbrambenog igrača, uspostavlja se kretnja u suprotnu stranu čime se stiče
vremenska i prostorna prednost.
Osnovne finte sa loptom su: jednostruka finta u jaču i u slabiju stranu i prve su u procesu učenja. Nakon
toga se nadograđuju dvostruka finta u jaču i slabiju stranu, finta lažnog dodavanja i lažnog šuta, finta
okretom, finta skok šut i finta otklonom.
82
INFORM ATI ON TECHNOLOGY
SC HO OL

TEHNIKA IGRE U ODBRANI

Odbrana je faza igre u kojoj ekipa nije u posedu lopte. Laici smatraju da je igranje odbrane u rukometu
veoma agresivno. Istina je da je tako bilo u prošlosti, ali savremene tendencije su takve da su se i pravila
igre
izmenila da se svaka grubost strogo sankcioniše.
Baš zbog toga je igra u odbrani postala veoma kompleksna aktivnost koja zahteva izuzetnu fizičku,
psihološku i taktičku obučenost igrača. Anticipacija - predviđanje akcija igrača u napadu - takođe
zauzima
značajnu ulogu.
Odbrambeni stavovi
Kvalitetno postavljanje igrača u odbrani je preduslov za efikasnu igru. Odbrambeni stav predstavlja
položaj tela igrača koji obezbeđuje da se na najjednostavniji, najefikasniji i najracionalniji način izvedu
motoričke kretnje koje zahtevaju odbrambene aktivnosti.
U rukometnoj praksi razlikuju se dva odbrambena stava: paralelni stav i dijagonalni stav.
Kretanje igrača
Igrači koji se kreću u fazi odbrane to mogu činiti, dokoračnim, prekoračnim i zakoračnim tehnikama
kretanja, kao i trčanjem.
Blokiranje lopte
Blokiranje lopte može da bude jednom ili sa obe ruke, iz koraka ili u skoku.
83
INFORM ATI ON TECHNOLOGY
SC HO OL

Zaustavljanje igrača
Iako pravila igre sankcionišu zaustavljanje igrača sa loptom, odnosno prekršaj, izvođenjem bacanja sa 9
metara, u rukometu se potencira ovakva igra u odbrani s ciljem da se spreči razvoj igre u napadu i
postizanje
pogotka.
Prilikom zaustavljanja igrača napada, odbrambeni igrači ne smeu da primenjuju nedozvoljene načine
odbrane, kao što su udaranje igrača, vučenje igrača, hvatanje za vrat, grubo i naglašeno odgurivanje,
podizanje igrača od tla, i slično.
Ovakve aktivnosti u zavisnosti od situacije za posledicu imaju isključenje na dva minuta, sedmerac ili
crveni karton.
Zaustavljanje igrača se uglavnom izvodi iz dijagonalnog stava, jer igrač odbrane ovim stavom
ostvaruje dobar početni položaj za postizanje „dobrog“ kontakta sa igračem napada.
Iskoračna noga je usmerena u pravcu kretanja igrača u napadu. Ruka sa te strane je visoko usmerena
na izbačajnu ruku napadača, tj. na njegovu podlakticu, sa ciljem da se oduzme lopta napadaču. Drugu
ruku
igrač u odbrani usmerava na kuk napadača, kako bi ga onemogućio u promeni visine i položaja težišta
tela.
Kada se ostvari kontakt neophodno je da se igrač isprati, tj. da se kretanje uskladi sa kretanjem igrača u
napadu do zaustavljanja igre.
To se sve izvodi blago savijenim rukama u zglobu lakta, odnosno kuka i kolena, kako bi korekcija
kretanja
u odnosu na napadača bila što lakša i bolja.
Oduzimanje lopte kod vođenja
Lopta se pokušava oduzeti u momentu kad napusti napadačevu ruku, kad je potisnuta prema tlu, jer to je
momenat kad najviše vremena treba igraču napada da ponovo uspostavi kontakt sa loptom.
Prvi važan faktor je da igrač zauzme dobar položaj u odnosu na napadača sa loptom, dakle iza leđa ili
sa strane vođenja lopte. S obzirom na to da je vreme za koje se to dešava izuzetno kratko, najbitnije je da
odbrambeni igrač ima dobar tajming, odnosno momentum. Preciznije, kretnja se uspostavlja u momentu
potiskivanja lopte, a sam kontakt ruke sa loptom treba da se desi u momentu kad se lopta odbija od tla.
Lopta se oduzima ispruženom rukom i otvorenim dlanom. Izbija se ili prema drugoj ruci ili u prostor
prema nekome od saigrača.
Presecanje lopte
Dodavanje lopte napadača ispred ili unutar odbrambene formacije, a posebno ako napadači nisu
pokretljivi (čekaju na prijem lopte) je prilika za odbrambene igrače (ako su dobro skoncentrisani) da
procene
pravi trenutak i izađu na presecanje lopte.
Najbolje je koncentrisati se na plitka dodavanja ispred odbrambene formacije, naročito ako je igrač sa
loptom poveo loptu i zaustavio vođenje, a nije ostvario povoljnu poziciju za šut i evidentno je da će
uslediti
dodavanje.
84
INFORM ATI ON TECHNOLOGY
SC HO OL

TEHNIKA GOLMANA
Tehnika golmana se najbolje sagledava u odnosu na fazu igre u kojoj se njegova ekipa nalazi.
Dok je ekipa u odbrani, golman se takođe nalazi u “aktivnoj fazi odbrane” i najpre radi niz pripremnih
aktivnosti koje se sastoje od različitih stavova: osnovni (visoki, srednji i niski) stav i krilni (levi i desni)
stav)
i kretnji: osnovno, bočno i kombinovano kretanje.
U trenutku kada jedan od protivničkih igrača uputi šut ka golu, golman tada primenjuje konkretnu tehniku
odbrane šuta. Ta tehnika se razlikuje u odnosu na poziciju sa koje je šut upućen, kao i u odnosu na
udaljenost,
preciznost i jačinu šuta.
Ukoliko je u mogućnosti, golman će loptu uhvatiti. Tehnika hvatanja se ne razlikuje od one kod igrača u
polju.
U situacijama kada loptu nije moguće uhvatiti (malo jači, iznenadni šut), golman može sprečiti
protivničku
realizaciju primjenjujući tehniku zaustavljanja lopte. Na ovaj način se vrši amortizacija udarne snage
lopte,
a lopta usmerava u dostupan prostor kako bi se što pre stavila pod kontrolu. Zaustavljanje se vrši najčešće
obema rukama. Tako se savladavaju snažne, ali dostupne lopte.
Lopta se zaustavlja ravnomerno raširenim prstima obe šake, dlanovima usmerenim prema lopti. Odmah
nakon dodira s loptom, ona se usmerava na dole, tako da udari o tlo ispred golmana, a zatim se hvata.
Zaustavljanje se može izvršiti i drugim delovima tela, pri čemu je najvažniji momenat amortizacije lopte i
usmeravanje udarne sile na dole da bi posle odbijanja o tlo bila pod kontrolom.
Ako je šut te jačine i preciznosti da ne može da se zaustavi, tada se primenjuje tehnika odbijanja lopte.
Kod odbijanja lopte se razlikuje tehnika odbrane visokih, srednjih i niskih lopti pri šutu sa bekovskih
pozicija, zatim tehnika odbrane lopti sa pri šutu sa male udaljenosti; otvaranjem i odnoženjem, kao i
tehnika
odbrane šuta sa krilne pozicije.
Nakon odbrane šuta, dolazi do faze igre golmana sa loptom. Aktivnosti koje se tada razlikuju su dolaženje
u posed lopte i igra sa loptom koja je pod kontrolom.
Pri dolasku u posed lopte u golmanovom prostoru, najvažnije je da se do lopte dođe na najbrži mogući
način kako bi mogao da usledi što brži prelazak njegove ekipe u napad. Tu će se služiti osnovnim
načinima
kretanja, pravolinijskim i kombinovanim hodanjem i trčanjem, hvatanjem lopte sa jednom ili dve ruke.
Kada
ima loptu pod kontrolom, golman će loptu ubaciti u igru iz svog prostora tehnikama dodavanja lopte koja
se
ne razlikuju od onih igrača u polju.
Dok je golmanova ekipa u napadu, on se nalazi u tzv. “pasivnoj fazi odbrane”. Tada je najvažnije da održi
koncentraciju i eventualno spreči protivnički kontranapad (“preseče loptu”) u slučaju greške njegove
ekipe.
Golman takođe može da učestvuje i u fazi igre u napadu njegove ekipe, u polju za igru. Tada koristi sve
tehnike kretanja i baratanja loptom kao i igrači u polju.
85
INFORM ATI ON TECHNOLOGY
SC HO OL

TAKTIKA RUKOMETA
Reč taktika je grčkog porekla nastala iz ratne terminologije. Predstavlja planski promišljen pristup s
predviđanjem protivnikovih poteza povlačenjem svojih najadekvatnijih koji najčešće utiče na ishod
utakmice.
Taktika rukometa prema fazi igre je najlakši način za klasifikaciju. Tu se deli na taktiku igre u napadu i
taktiku igre u odbrani.
Taktika igre u napadu
1. Individualna taktika napada sastoji se od:
• hvatanja i dodavanja lopte,
• šutiranja,
• vođenja lopte,
• utrčavanja i otkrivanja,
• fintiranja.
2. Grupna taktika napada sastoji se od:
• zabadanja,
• povratne lopte,
• ukrštanja,
• odvlačenja,
• blokada,
• grupnog kontranapada.
3. Kolektivna taktika napada:
• kolektivni kontranapad,
• sistem napada sa jednim kružnim napadačem,
• sistem napada sa dva kružna napadača,
• sistem igre sa igračem više ili manje u napadu,
• sistem igre sa sedam napadača.
Taktika igre u odbrani
Igra u odbrani se takođe može podeliti na individualnu, grupnu i ekipnu igru. Sistemi u odbrani mogu biti
kolektivni (6:0, 5:1, 3:2:1, 4:2, 3:3), individualni (presing) i kombinovani (5+1, 4+2).
OSNOVNA PRAVILA RUKOMETA
Cilj igre je loptom pogoditi gol, tj postići pogodak. Igra se po dva poluvremena od po 30 minuta, i ekipa
koja postigne više golova je pobednik.
86
INFORM ATI ON TECHNOLOGY
SC HO OL

Igrači smeju rukama dodirivati loptu i dodavati se međusobno kao i šutirati prema golu. Svaki igrač sme
napraviti do tri koraka držeći loptu u ruci, dok za svaki sledeći korak mora voditi loptu odbijajući je od
poda,
ili je mora dodati saigraču ili šutirati na gol.
Svi igrači se slobodno kreću po celom terenu, osim u prostoru od 6 metara ispred oba gola. U tom
prostoru sme stajati samo golman. Ostali igrači smeju iznad golmanovog prostora uhvatiti, dodati ili
šutnuti
loptu samo u skoku.
Odbrambeni igrači mogu do određene mere ometati napadače u pokušaju dodavanja ili šutiranja na gol.
Ukoliko pri tome koriste udarce ili grubo povlačenje protivnika jedan od dvojice sudija će dosuditi
prekršaj.
Za izrazito grube prekršaje može se dobiti kaznaisključenja iz igre na 2 minuta ili trajnog isključenja iz
igre.
Za vreme kazne od 2 minuta ekipa nema pravo zamene isključenog igrača.
Prekršaj se izvodi sa mesta gde je napravljen osim u dva slučaja :
1. ukoliko je prekršaj napravljen u zoni deveterca, a pri tom nije bilo izrazite prilike za postizanje gola,
dosuđuje se tzv. deveterac, koji se izvodi sa isprekidane linije deveterca sa mesta koje je najbliže
mestu gde se prekršaj dogodio.
2. ukoliko je prekršaj bio u zoni oko 6 metara i to u trenutku izrazite prilike za postizanje gola dosuđuje se
kazneni udarac, sedmerac ili penal. Kod izvođenja sedmerca, svi odbrambeni igrači moraju stajati iza
linije od 9 metara, a jedan napadač upućuje direktan udarac na gol s pozicije sedam metara.
87
INFORM ATI ON TECHNOLOGY __
57
INFORM ATI ON TECHNOLOGY

54
INFORM ATI ON TECHNOLOGY