Opieka i edukacja terapeutyczna w chorobach przewlekłych w tym

niewydolność oddechowa

Przykładowy proces pielęgnowania pacjenta z nadciśnieniem tętniczym.

mgr Urszula Klimaszewska

 Plan pracy

1. Wstęp

 charakterystyka jednostki chorobowej

2. Opis przypadku.

 wywiad środowiskowo – rodzinny

 wywiad chorobowy

3. Przebieg aktualnej choroby

4. Opis stanu pacjenta w dniu obserwacji

5. Cel i plan opieki

6. Realizacja planu opieki

7. Ocena i wnioski do dalszej pielęgnacji

8. Wskazówki dla pacjenta do samoopieki

2
1. CHARAKTERYSTYKA JEDNOSTKI CHOROBOWEJ

Nadciśnienie tętnicze jest chorobą układu krążenia, zaburzeniem hemodynamicznym

uwarunkowanym utrzymywaniem się podwyższonej pojemności minutowej lub
zwiększonego oporu obwodowego, bądź jednoczesnym podwyższeniem obu tych
parametrów.

Klasyfikacja nadciśnienia wg standardów WHO i Międzynarodowego Towarzystwa

Nadciśnienia Tętniczego z 2003r

Wartości ciśnienia krwi (mmHg)

Rodzaj ciśnienia Ciśnienie skurczowe Ciśnienie
rozkurczowe
Ciśnienie optymalne <120 <80
Ciśnienie prawidłowe 120 - 129 80 - 84
Ciśnienie wysokie prawidłowe 130 - 139 85 - 89
Ciśnienie graniczne 140 90
Nadciśnienie I stopnia (łagodne) 140 - 159 90 – 99
Nadciśnienie II stopnia (umiarkowane) 160 - 179 100 - 109
Nadciśnienie III stopnia (ciężkie) Powyżej 180 Powyżej 110
Izolowane nadciśnienie skurczowe Powyżej 140 Poniżej 90

Nadciśnienie tętnicze jest najczęściej występującą chorobą układu krążenia, jest

zarazem najczęstszą przyczyną rozwoju choroby niedokrwiennej serca i udarów mózgu.
Nadciśnienie wtórne albo objawowe oznacza związek przyczynowy nadciśnienia z
określoną jednostką chorobową, możliwą do klinicznego rozpoznania. Stanowi 5% populacji
chorych z nadciśnieniem.
Nadciśnienie pierwotne czyli samoistne jest odrębnym stanem chorobowym, w którym
nie wykazano takiego związku. Obecny stan wiedzy medycznej nie pozwala znaleźć
przyczyny ponad 80% przypadków nadciśnienia.
Szacuje się, że w Polsce na nadciśnienie cierpi ponad 20% dorosłej populacji.

3
 Objawy

Nadciśnienie jest chorobą, która przez długi czas może pozostawać utajona ze
względu na częsty brak objawów. Nie ma też grupy objawów charakterystycznych na tyle, by
mogły od razu sygnalizować utrzymywanie się podwyższonego ciśnienia krwi. Pierwszymi
objawami są zazwyczaj częste bóle głowy, kojarzone z bólami migrenowymi występujące
zwykle rano w okolicy potylicznej, zawroty głowy, nadmierna pobudliwość nerwowa,
szybkie przemęczenie, trudności w koncentracji, kołatanie serca, zaburzenia snu,
zaczerwienienie twarzy, nadmierna potliwość. Czasem objawy te występują tylko w
sytuacjach stresowych a na co dzień nie są odczuwalne. Rozpoznanie nadciśnienia w tym
okresie może być dokonane jedynie przez pomiar ciśnienia krwi.
Dolegliwości i inne objawy przedmiotowe występują z reguły dopiero z chwilą
rozwoju zmian narządowych, zwykle po kilku, a niekiedy kilkunastu latach. Najczęściej na
ogół ujawniają się zmiany w sercu. Pierwszym ich objawem jest cwał przedsionkowy i
elektrokardiograficzne objawy przewagi lewego przedsionka a następnie cechy przerostu
lewej komory. Przerost serca ułatwia pracę tylko w początkowym okresie, po czym zmniejsza
jego sprawność i wydajność. W przebiegu nadciśnienia wystąpić może każda z postaci
klinicznych niedokrwiennej choroby serca. Tętnice z upływem czasu stają się grubsze i
sztywniejsze, a ich średnica (światło) coraz mniejsza co w konsekwencji doprowadza do
rozwoju miażdżycy tętnic. Ta z kolei prowadzi do rozwoju choroby wieńcowej, zawału serca,
udaru mózgowego czy zmian w kończynach określanych nazwą miażdżycy zarostowej
kończyn dolnych.
Jednym z najpoważniejszych powikłań nadciśnienia tętniczego jest udar mózgu do
którego dochodzi w wyniku zamknięcia jednej z tętnic doprowadzających krew do mózgu
(udar zakrzepowy) lub jest on następstwem pęknięcia naczynia i wylewu krwi do tkanki
mózgowej (udar podpajęczynówkowy i śródmózgowy). Najcięższym powikłaniem
nadciśnienia jest tętniak rozwarstwiający aorty. Dość rzadkim następstwem zwykle skrajnie
wysokiego nadciśnienia jest encefalopatia nadciśnieniowa. Do jej głównych objawów
należą bóle głowy, zaburzenia świadomości i drgawki oraz przemijające porażenia, które
cofają się po obniżeniu ciśnienia.
Ujawnienie się objawów klinicznych ze strony nerek świadczy na ogół o
zaawansowanym, długotrwałym nadciśnieniu. Pierwszym z nich bywa nykturia a w
późniejszym okresie choroby rozwinąć się mogą objawy przewlekłej mocznicy.

4
 Pierwszym sygnałem rozwijającej się niewydolności krążenia jest zwykle zadyszka
wysiłkowa lub napadowa duszność nocna. Nie rzadko również obrzęk płuc.

Rozpoznanie

Rzetelna diagnostyka pozwala ocenić stopień zaawansowania choroby oraz wykluczyć

inne schorzenia, daje szansę wykrycia czynników sprzyjających rozwojowi zmian w układzie
krążenia.
Elementy rozpoznania:
1. Pomiar ciśnienia tętniczego krwi całodobowy (ABPM)
2. Badania morfologiczne i biochemiczne krwi
3. Badania dna oka
4. USG jamy brzusznej
5. Badanie echokardigraficzne serca

Leczenie
Podstawową metodą leczenia jest farmakoterapia. Według aktualnych zaleceń leczenia
nadciśnienia wydanych przez ESH/ ESC (Międzynarodowe Towarzystwo Nadciśnienia
tętniczego i Kardiologicznego) w 2003 roku podstawowym sposobem postępowania jest
monoterapia ze stopniowym zwiększaniem dawki i dodanie drugiego (trzeciego) leku
hipotensyjnego, jeśli pierwszy lek nie zapewnia normalizacji ciśnienia oraz zmiana
pierwszego leku, jeśli jest nieskuteczny lub źle tolerowany przez chorego. Podkreśla się
znaczenie terapii skojarzonej dwoma lekami w małych dawkach.
Obecnie panuje pogląd, ze ponad 70% chorych z nadciśnieniem tętniczym II i III
stopnia dla osiągnięcia normalizacji ciśnienia wymaga leczenia skojarzonego. Według
Towarzystwa Nadciśnienia Tętniczego w monoterapii zaleca się: leki moczopędne, beta –
adrenolityczne, antagoniści wapnia, inhibitory konwertazy angiotensyny (ICA), antagoniści
receptora angiotensyny II.

2. Opis przypadku.
Jan L. - lat 40. Od 20 lat mieszka w Warszawie, obecnie w M - 4 . Rozwiedziony od 5
lat, od 3 lat żyje w związku partnerskim z drugą kobietą. Ma 15 letniego syna Adama, który
go regularnie odwiedza w każdy weekend. Rodzice Pana Jana L. mieszkają w mieście, oboje
są na emeryturze. Ojciec pacjenta (80 lat) jest pod opieką poradni kardiologicznej i

5
neurologicznej, cierpi na nadciśnienie tętnicze z powikłaniem w postaci zwężenia naczyń
mózgowych. Matka (75 lat) jest nadal bardzo aktywna, działa w stowarzyszeniu zajmującym
się walką z otyłością i zdrowym sposobem odżywiania się. Pacjent ma bardzo dobry kontakt z
rodziną. Partnerka życiowa Pana Jana L. ma 35 lat jest pielęgniarką. To ona nakłoniła go do
pierwszej wizyty u lekarza celem zdiagnozowania i leczenia nadciśnienia.
Pan Jan zajmuje wysokie stanowisko państwowe, pracuje zwykle 12 godzin/ dobę, w
ogromnym stresie. W ciągu dnia spędza około 8 godzin przed ekranem monitora komputera.
Nie ma jak sam twierdzi czasu na aktywność fizyczną czy relaks.
Pacjent od 4 lat ma rozpoznane nadciśnienie tętnicze, hipercholesterolemię i otyłość
(BMI 35), waży 100 kg przy wzroście 165 cm. Pali około 40 papierosów dziennie. Alkohol
pije dość często z reguły 1 - 3 piwa (3 razy w tygodniu). W ciągu 4 lat zmieniał lekarza
prowadzącego 4 razy, w większości przypadków korzystał z porad lekarza rodzinnego bądź
lekarza z pakietu medycznego. Od pół roku jest pod opieką poradni kardiologicznej szpitala
Rejonowego . Dwukrotnie był hospitalizowany z powodu bólu w klatce piersiowej, pierwszy
pobyt 7 dniowy w maju 2020 rok, drugi 4 dniowy w listopadzie 2021 roku. Wykluczono
wtedy chorobę wieńcową. Po wyjściu ze szpitala nie stosował się do zaleceń lekarza: zakazu
palenia tytoniu, ograniczenia spożycia alkoholu, diety niskotłuszczowej, leki przyjmował
nieregularnie. Jak twierdzi od pół roku pod ogromnym naporem swojej partnerki zmienił
nawyki żywieniowe i poddaje się regularnie (2 x w tygodniu) pomiarowi RR, codzienne
zażywa też leki. Do chwili obecnej jednak nadal nie zaprzestał palenia papierosów i picia
alkoholu - piwa. Dwukrotnie w ciągu roku miał modyfikowane leczenie z powodu
wystąpienia działań niepożądanych leku: przy lekach z grupy ICA (Accupro) – suchy
męczący kaszel, przy lekach blokujących kanał wapniowy - obrzęki kończyn dolnych. W obu
przypadkach po odstawieniu leku objawy ustąpiły. W chwili obecnej zażywa Tertensif 75 mg/
dobę, Bisoprolol 2,5 mg/ dobę i co drugi dzień 1 tabletkę Kalipozu prolongatum. Z karty
obserwacyjnej prowadzonej przez partnerkę Pana Jana wynika, że ciśnienie tętnicze
utrzymuje się w granicach 130/ 90 mmHG, HR- 80ud/min. Przed rozpoczęciem leczenia jego
RR wahało się pomiędzy 160 – 155/ 105 – 110 mmHg.

3. Przebieg aktualnej choroby.

Dnia 12.02.2022 roku o godzinie 9.00 do szpitala został przyjęty Jan L. z silnym
bólem w odcinku piersiowym kręgosłupa, opasującym z promieniowaniem do klatki
piersiowej. Powłoki skórne blade, zlane potem, widoczny niepokój, oddech nieznacznie
przyspieszony 32 odd/min, bez uruchomienia mięśni oddechowych dodatkowych. RR w

6
chwili przyjęcia 180/110 mmHg, HR 88 ud/ min. Partnerka Pana Jana L. twierdziła, ze ból
utrzymuje się od wczoraj ale dzisiaj nastąpiło wyraźne jego nasilenie. W Izbie Przyjęć
wykonano EKG, które nie wykazało zmian dla niedokrwienia mięśnia sercowego, pobrano też
krew celem oznaczenia poziomu troponiny oraz enzymów CK, CK- MB, AsPAT, AlAT a
także poziom K, Na. Chorego przewieziono na oddział kardiologiczny i podłączono do
kardiomonitora.

4. Opis stanu pacjenta w dniu obserwacji.

Druga doba pobytu chorego w szpitalu. Obecnie dolegliwości bólowe znacznie
mniejsze. Dzisiaj miał wykonany test wysiłkowy, który przerwano przy obciążeniu 13,7
METS, bez dolegliwości bólowych w klatce piersiowej, bez zmian w EKG, bez zaburzeń
rytmu serca. Dzisiaj również o godzinie 10.00 zdjęto pacjentowi założony wczoraj aparat
Holtera do całodobowego pomiaru ciśnienia. Pacjent oczekuje na wynik, wie jednak, że
towarzyszył temu badaniu duży stres i wartości ciśnienia były wysokie.
O godzinie 09.30 dokonano pomiaru RR 130/ 90 mmHg, HR 80 ud/ min, temperatura
ciała 36,6º C. Pacjent zniecierpliwiony i zaniepokojony faktem hospitalizacji i przymusowym
zaprzestaniem palenia w szpitalu. Odczuwa również dyskomfort z powodu, że jest w szpitalu
a nie w pracy.
O godzinie 11.30 miał wykonany Rtg klatki piersiowej i kręgosłupa w odcinku
piersiowym, w którego opisie: płuca są bez zagęszczeń i cech zastoju, sylwetka serca w
normie, przepona wolna, w odcinku piersiowym kręgosłupa drobne zmiany zwyrodnieniowe
pod postacią zaostrzenia krawędzi trzonów środkowych i dolnych kręgów piersiowych,
innych zmian nie stwierdzono.
O godzinie 12 miał wykonane TTE serca, które nie wykazało patologii.

5. Problemy pielęgnacyjne, cel i plan opieki.

Problem/ Cel Plan opieki

diagnoza
1. Ból o Złagodzenie bólu  Monitorowanie parametrów życiowych
charakterze  Zapewnienie ciszy i spokoju
napadowym w  Ograniczenie wysiłku fizycznego
odcinku  Leki p/ bólowe (Majamil) na zlecenie lekarza
piersiowym  Nacieranie pleców maścią z dodatkiem leku p/
kręgosłupa bólowego (Venoruton)
promieniujący
do klatki
piersiowej

7
2. Niepokój Zminimalizowan  Zapewnienie poczucia bezpieczeństwa
związany z ie napięcia  Pomoc w adaptacji do warunków szpitalnych
hospitalizacją emocjonalnego,  Nawiązanie kontaktu z pacjentem
likwidacja  Szczere informacje, wyjaśnienia
niepokoju  Ograniczyć ilość osób przebywających na sali
 Organizacja czasu wolnego
3. Nadmierna Utrzymanie ciała  Toaleta całego ciała przynajmniej 2 razy dziennie
potliwość w czystości  Zmiana bielizny osobistej, pościelowej
 Zapewnienie bielizny osobistej luźnej, przewiewnej,
z naturalnych włókien
 Zapewnienie płynów do picia
 Zapewnienie mikroklimatu sali– wilgotność 50-
70%, temperatura 17-20°C
 Prowadzenie bilansu wodnego
4. Brak Zmobilizowanie  Ocena poziomu wiedzy chorego na temat
motywacji do chorego do szkodliwości nikotyny
zaprzestania całkowitej  Edukacja w zakresie negatywnego wpływu palenia
palenia i rezygnacji z papierosów na układ krążenia i cały organizm
ograniczenia nałogów  Zapoznanie z możliwościami stosowania środków
spożycia ułatwiających rzucenie palenia: plastry ,
alkoholu akupunktura

5. Otyłość Zmniejszenie  Edukacja na temat wpływu nadmiernej masy ciała

stanowiąca masy ciała na funkcjonowanie poszczególnych narządów i
zagrożenie układów
wystąpienia  Przedstawienie zasad stosowania diety
powikłań niskotłuszczowej
 Wykazanie pozytywnych skutków zmniejszenia
masy ciała
 Nauczanie dokonywania pomiaru BMI
 Zachęcanie do codziennej kontroli masy ciała
 Edukacja z zakresu zasad prawidłowego odżywiania
6. Całkowity Aktywizacja  Zapoznanie z pozytywnym wpływem ruchu na
brak ruchu chorego funkcjonowanie organizmu
 Przedstawienie zestawu ćwiczeń nie pochłaniających
zbyt dużo czasu
 Mobilizowanie do codziennych spacerów,
korzystania z basenu

7. Brak wiedzy Uzyskanie  Edukacja w zakresie przyczyny, objawów i

o chorobie i szerszej wiedzy następstw nadciśnienia
skutkach jej na temat choroby  Zapoznanie z czynnikami ryzyka zawału i udaru
lekceważenia mózgu, rozpoznania objawów zwiastujących
 Przedstawienie pozytywnego wpływu obniżenia
masy ciała, aktywności fizycznej na spadek ciśnienia
tętniczego
 Przekazanie informacji na temat zasad
farmakoterapii w leczeniu nadciśnienia

8
  Nauka dokonywania samodzielnego pomiaru RR i
prowadzenia karty obserwacyjnej w domu

6. Realizacja zaplanowanych działań

Problem Ocena zaplanowanych działań

Ból o charakterze Pacjent ma założoną kartę obserwacyjną, pomiary podstawowych
napadowym w parametrów życiowych dokonywane są nadal 4x dziennie. Otrzymuje
odcinku zgodnie z kartą zleceń lek p/ bólowy Majamil 2x dziennie. Zalecono
piersiowym również stosowanie żelu z dodatkiem leku p/ bólowego (Venoruton) –
kręgosłupa, zabieg nacierania nim pleców wykonuje partnerka pacjenta 2x dziennie.
promieniujący do Pacjenta pouczono o konieczności ograniczenia wysiłku a w późniejszym
klatki piersiowej okresie zakazie uprawiania sportów wyczynowych czy ćwiczeń
statycznych.
Niepokój Stała obecność przy chorym jego partnerki i personelu zmniejszyła lęk.
związany z Każdorazowo uzyskuje pełną informację na temat planowanych działań
hospitalizacją pielęgnacyjnych, diagnostycznych i terapeutycznych. Pacjent został
poinformowany o regulaminie szpitala, zapoznany z topografią oddziału,
poznał prawa pacjenta. W przypadku jakichkolwiek wątpliwości personel
jest do jego dyspozycji. Pacjenta umieszczono na sali 2 – osobowej celem
zapewnienia spokoju, ciszy, możliwości wypoczynku.
Nadmierna Pacjent korzysta z natrysku 2 x dziennie. Zalecono również wietrzenie sali
potliwość i stosowanie bielizny bawełnianej. Chory ma założony bilans płynów, w
którym uwzględnia się również utratę płynów przez skórę. Pacjent wypija
około 2l płynów/ na dobę (woda niegazowana).
Brak motywacji W rozwiązaniu problemu skupiono się tu głównie na edukacji chorego.
do zaprzestania Zapoznano pacjenta z negatywnym wpływem nikotyny na układ krążenia,
palenia i zwłaszcza z jej właściwościami podwyższania ciśnienia tętniczego krwi.
ograniczenia Przedstawiono choremu możliwości zastosowania środków
spożycia alkoholu wspomagających zaprzestanie palenia, tych które nie mają w ogóle lub
mają niewielki wpływ na ciśnienie tętnicze np. gumy Nicorette, plastry
NiQuitin w małych dawkach. Przedstawiono możliwość zastosowania
akupunktury jako zabiegu pomagającego w pozbyciu się nałogu. Pacjent
otrzymał broszury i ulotki przestawiającego korzyści zaprzestania palenia
a także propozycję planu rzucenia palenia „Zdecydowanie nie palić”.
Chorego pouczono również o wpływie alkoholu nie tylko na wzrost
ciśnienia ale także o tym, że jego eliminacja powoduje znaczący spadek
RR o 5 – 10 mmHg i ułatwia obniżenie masy ciała (1g czystego alkoholu
to 7 kcal natomiast 1 g cukru to 5 kcal).
Otyłość Pacjenta zapoznano z wpływem otyłości na organizm, z chorobami jakie
stanowiąca stanowią konsekwencję nadmiernej masy ciała, w tym: cukrzyca typu II,
zagrożenie nadciśnienie tętnicze, hiperlipidemia, udar mózgu, niewydolność serca,
wystąpienia choroba wieńcowa, kamica pęcherzyka żółciowego, zmiany
powikłań zwyrodnieniowe stawów, nowotwory, zaburzenia oddychania w czasie
snu, żylaki kończyn dolnych, zespół polimetaboliczny. Przedstawiono
propozycję diety stworzoną indywidualnie dla niego z uwzględnieniem

9
 produktów, które lubi (zalecenia dołączono do karty zaleceń
pielęgniarskich). Choremu zaproponowano również konsultację z
lekarzem w kwestii dotyczącej możliwości stosowania preparatów, które
posiadają udowodnioną skuteczność w leczeniu otyłości ( Orlistat i
Sibutramina). Pacjenta edukowano również w zakresie samodzielnego
obliczania wskaźnika masy ciała (BMI) = masa ciała w kg / (wzrost)2 w m
2 i interpretacji wyników – otrzymał ulotkę dołączoną do karty zaleceń
pielęgniarskich).
Całkowity brak Chorego zapoznano z ogromnym znaczeniem ruchu zwłaszcza przy
ruchu leczeniu nadciśnienia i otyłości ( utrata energii, wyrównanie zaburzeń
metabolicznych, zapobieganiu efektowi jo – jo przy odchudzaniu).
Pacjentowi zaproponowano zestaw ćwiczeń głownie dynamicznych takich
jak jazda na rowerze, codzienny 15 minutowy marsz oraz pływanie.
Ćwiczenia, których nie powinien wykonywać mają charakter statyczny
np. podnoszenie ciężarów, czy inne ćwiczenia siłowe lub charakter
wyczynowy. Chorego pouczono iż wysiłek fizyczny powinien być
stopniowany, rozpoczynać je należy od minimalnej dawki 30 – 45 min 3
razy w tygodniu.
Brak wiedzy o Pacjenta edukowano w zakresie przyczyn, objawów i następstw
chorobie i nadciśnienia. Wskazywano istne znaczenie systematycznego stosowania
skutkach jej zleconych leków przy jednoczesnym wzroście aktywności fizycznej,
lekceważenia zaprzestaniu palenia i picia alkoholu i konieczności absolutnego
stosowania diety ze zmniejszona zawartością soli (zaproponowano
działania mające na celu obniżenie ilości soli w diecie – załącznik zaleceń
pielęgniarskich). Chorego przeszkolono również w temacie zasad i
umiejętności samodzielnego pomiaru RR ( pomiar po odpoczynku w
pozycji leżącej, ręka z podpartym łokciem, ramię na wysokości serca,
dolny brzeg mankietu zawsze 2-3 cm powyżej zgięcia łokciowego,
pomiaru dokonywać 1 x dobę i zawsze w sytuacji złego samopoczucia)
oraz interpretacji wyników i konieczności prowadzenia dzienniczka
obserwacji ciśnienia tętniczego.

7. Wnioski do dalszej pielęgnacji.

Zaplanowanie procesu pielęgnowania i postępowanie według niego pozwala na wykonanie
planu opieki z większą precyzją. W wyniku podjętych działań pielęgnacyjnych i
edukacyjnych stan zdrowia Pana Jana poprawił się. Dolegliwości bólowe ustąpiły całkowicie.
Obecnie chory przygotowywany jest do wypisu ze szpitala. Zabiegi pielęgnacyjne
wykonywano szybko, sprawnie tak aby pacjent mógł jak najwięcej czasu odpoczywać.
Niepokój i lęk związany z faktem hospitalizacji ustąpił. Wyjaśniono choremu istotę choroby,
pacjent stał się aktywnym członkiem zespołu terapeutycznego. Edukacja z zakresu walki z
otyłością, możliwości zaprzestania palenia spotkała się z ogromnym zainteresowaniem
pacjenta. Już podczas pobytu w szpitalu chory zminimalizował ilość wypalanych papierosów
i bez zastrzeżeń stosował się do zaleceń dietetycznych oferowanych przez szpitalną kuchnię
Pacjent posiada również ogromną motywację do zmniejszenia masy ciała poprzez stosowanie

1
ćwiczeń. W trakcie pobytu w szpitalu pacjent nauczył się pomiaru wskaźnika masy ciała i
ciśnienia tętniczego.
Wykazuje większą świadomość związaną z niebezpiecznymi następstwami nadciśnienia
tętniczego i otyłości. Jest w pełni świadom zagrożeń. W pełni zdolny do samoopieki.
Dodatkowo uzyskuje wsparcie ze strony partnerki życiowej, która aktywnie uczestniczyła w
całym procesie edukacji.

8. Wskazówki do samoopieki.

1. Zalecenia dietetyczne
 Ograniczenie spożycia soli poniżej 6g/ dobę poprzez:
 nie dosalanie potraw,
 jedzenie chleba ze zmniejszoną zawartością soli,
 zastąpienie soli kuchennej przyprawami (wszystkie suszone zioła, chrzan, curry, przecier
pomidorowy).
 Sól zawierają: woda morska, mieszanki warzywne, kostki rosołowe, ekstrakty sosów,
musztarda, ketchup, maggi, majonez, sosy do przyprawiania potraw
 Wszystkie świeże potrawy zawierają znikome ilości soli: 100mg sodu zawiera- 1300g
świeżych pomidorów, 125 g świeżej ryby, 2500 g suszonych warzyw strączkowych, 160 g
surowego mięsa wieprzowego, 135 g surowego steku, 200 ml mleka. Mniej niż 100 g
sodu znajduje się w : 3100 g surowych ziemniaków, 4700 g orzeszków ziemnych w
łuskach, 5000 g świeżych warzyw.
 Konserwy i dania gotowe zawierają bardzo dużo soli
 Dieta w nadciśnieniu
 Zalecenia energetyczne dla osób pracujących: 1700 kcal dziennie
 Białko podaje się w granicach normy fizjologicznej jednak nie mniej niż 1g na 1 kg
należnej wagi ciała. Połowa ilości białka powinna pochodzić z produktów pochodzenia
zwierzęcego: mleko, twaróg, chude mięso, białko kurzego jaja.
 Ogólna ilość tłuszczu nie powinna przekraczać 20 – 25 % dobowego zapotrzebowania
energetycznego. Polecany jest olej sojowy, słonecznikowy, tłuszcz z ryb morskich.
 Zapotrzebowanie energetyczne pokrywają węglowodany.

1
 Zaleca się spożywanie zwiększonej ilości składników mineralnych i witamin, szczególnie
witaminy C, z powodu stosowania leku o działaniu moczopędnym: owoce jagodowe,
cytrusowe, owoce dzikiej róży, kwaśne jabłka, pomidory, chrzan, zieloną pietruszkę.
 Produkty p/ wskazane: mocna, pita w dużych ilościach kawa, mocna herbata, alkohol,
potrawy smażone, ostre i pikantne, tłuste zupy i sosy, konserwy, żółte sery, pakowane
wędliny.
 Produkty zalecane: warzywa i owoce, chude mięsa cielęcina, ryby, kura, wołowina, ryż,
kasze,
 Posiłki należy spożywać częściej ale w mniejszych ilościach 4 – 5 razy dziennie, ostatni
posiłek 2 – 3 godziny przed snem.
 Potrawy gotowane na wodzie i na parze, duszone bez tłuszczu, pieczone w folii lub
pergaminie, bez dodatku soli
 Jadłospis: śniadanie – płatki owsiane na mleku, pasta z twarogu z pomidorami, sok z
czarnej porzeczki; II śniadanie – jabłko; obiad – zupa szpinakowa z grzankami, pieczona
w folii aluminiowej rolada z mięsa z jarzynami, ćwikła, ziemniaki puree, surówka
owocowa; podwieczorek – galaretka owocowa; kolacja – pulpety z kaszy manny, surówka
warzywna, napój z dzikiej róży.

2. Program rzucenia palenia „Zdecydowanie nie palić”

 Wybierz konkretny dzień, w którym przestaniesz palić i trzymaj się go, stwórz listę
powodów dla których to robisz
 Wyrzuć z domu, samochodu i miejsca pracy wszystkie papierosy, popielniczki,
zapalniczki i wszystkie inne rzeczy, które kojarzą ci się z paleniem
 Powiedz swojej rodzinie i przyjaciołom, że rzucasz palenie
 Spróbuj znaleźć przyjaciela lub członka rodziny, który rzuciłby palenie razem z tobą
 Bądź przygotowany na sytuacje, w których odczujesz największą ochotę na papierosa i
staraj się ich unikać. Jeżeli nie możesz zaplanuj wcześniej co zrobisz zamiast zapalenia
papierosa
 Zacznij ćwiczyć
 Przypominaj sobie ciągle dlaczego rzucasz palenie
 Pamiętaj, ze rzucenie palenia jest trudne ale z czasem jest coraz łatwiej
 Mierz swoje sukcesy każdego dnia i o każdej porze
 Nagradzaj siebie

1
3. Kontrola ciśnienia tętniczego krwi 1 x na dobę, prowadzenie dzienniczka
4. Pomiar BMI 1 raz w miesiącu lub 1 x w tygodniu kontrola masy ciała
5. Aktywność fizyczna
 Codziennie 20 minutowy marsz
 2 razy w tygodniu pływanie lub jazda na rowerze
 przerwy w pracy wykorzystane na spacer

Literatura:
1. Pielęgniarstwo Kardiologiczne (red) Kaszuba D., Nowicka A. PZWL. Warszawa 2011
2. Wielka Interna. Kardiologia (red) Pruszczyk P., Hryniewiecki T., Drożdż J. Medical
Tribune Polska. Warszawa. 2012 ISBN – 978-83-60135-82-2