Francis Mae L.

Saja
4285- Panitikang Panrehiyon

SORSOGON
 Isa sa pinakamasaysayang lugar sa Pilipinas. Dito kauna-unahang misa sa pulo ng Luzon.
Idinaos sa Otabu, bayan ng Bulan, Hibalong sa Magallanes na kung saan ay unang tinigilan
ng mga Kastila.
 Sa Sorsogon, unang dumaong ang mga Kastila noong 1567 at sa unang dokumento nila ay
nabanggit ang ilog Bicol. Tinawag din ang Bicol na “Los Camarines” ng mga Kastila. Dito
natayo ang unang Katoliko sa pamamahala ni Padre Alonzo Jimenez noong 1567. Dating
bahagi ng Albay ang Sorsogon, isa sa pinakabatang isla sa Luzon na ang dating pangalan ay
Ibalon. At sinakop ito ng mga Kastila at ginawang kabisera noong 1649.
 Sorsogon ang kapitolyo, walang lungsod ngunit binubuo ng 17 munisipalidad.
 Bicol na may halong Bisaya ang wikang ginagamit dito.
 Hanapbuhay: pangingisda, pagsasaka, pagtotroso at paghahayupan
 Produkto: abaka, pili, niyog at kopra
 Yamang mineral: asin, bato at bakal
Mga magagandang tanawin:
Bulkang Bulusan, Rizal Beach, Bucal-bucalan Spring, Resort Bolos Spring

MASBATE
 Hugis-sensil ang Masbate.
 Binubuo ng tatlong pulo na nakahimlay sa Hilaga ng mga pulo sa Visaya at ng Hilagang
Kanluran ng Bicol Peninsula.
 Ang lupain nito ay may 4, 048 km2, walang lungsod subalit binubuo ng 21 bayan o
munisipalidad. Pinakamalaki at siyang pang-11 sa pinakamalaking pulo sa kapuluan.
 Pinakamataas na bahagi ng lalawigan ang Mt. Engano na matatagpuan sa Burias na may
taas na 427.63 metro.
 Hanapbuhay: pagsasaka, pag-aalaga ng baka, pangingisda, pagmimina, at pagtotroso
 Produkto: mais, niyog, saging, bigas, at mga yamang mineral na ginto, pilak, aksido at
manganese.
 Wika: Bicol, Tagalog, Cebuano at Waray
Mga magagandang tanawin:
Dacu Beach Resort, Espinosa Beach Resort Valencia Beach Resort, Tinago Beach Resort,
Matang Tubig Springs

CATANDUANES
 Bantog ito sa taguring “Pulo ng Dagat-Silanangan at Lupain ng Hinihinalang mga Pakpak”.
 Pinakamaliit na lupain sa buong Bicol
 Ang Virac ang pinaka-kapitolyo at binubuo ng 11 sa bayan.
Mga magagandang tanawin:
Bato-Balombong Falls, Binahawan Falls sa Cabugao, Radar Station sa Buenavista,
Igang Beach

Kaugalian sa Panliligaw
a. Lagpitao o palaktaw-laktaw – unang pagpapakita sa pamamagitan ng isang
tagapamagitan.
b. Pasanco – pagsusuri ng bawat isa sa prospektibong kapareha.
c. Pag-agad – paninilbihan sa Tagalog. Ang panunuyo ng lalaki sa pamilya ng babae ay may
negosasyon din bago ikasal (dowry) o dote sa katagalugan.
d. llinakad – ekstrang bayad pag ang babaing ikakasal ay siyang pinakamatanda sa pamilya.
e. Sayod (drawings) ng kasunduan sa pagpapakasal – ang dalawang panig ay
nagsasagawa ng “tronco” (panunusog ng lahi/ pinagmulang angkan para maiwasan ang
pagsasama ng magkamag-anak).
f. Pagcaya – sa wakas ang pagsaksi sa kasal.
g. Pururan o Hurulungan – ang pagbibigay ng mga regalo.
h. Pastoras – kaugalian kung Kapaskuhan. Ang mga sayaw at awitin nito’y pinananatili at
ipinapandong ng pamilya at kamag-anak ng “parabulo” o tagapagsanay.
Panitikang Suanoy (ancient)

Dula
 Nagsimula ang paglikha ng dula ng mga katutubong Bikolano nang ipakilala sa Naga at
Legazpi ang Sarsuwela kung kaya’t ang mga unang anyo ng dula ay mula sa anyo ng
Sarswela (Ang sarsuwela o zarzuela ay impluwensiya ng mga Kastila ito ay isang dulang may
kantahan at sayawan, na mayroong isa hanggang limang kabanata. Ito’y nagpakita ng mga
sitwasyon ng Pilipino na may kinalaman sa mga kuwento ng pag-ibig at kontemporaryong isyu.). Ang
mga unang dula karaniwang itinatanghal sa Bikol ay hango mula sa isinaling dula sa Kastila.
Ilan sa mga dulang naisulat sa Bikol:
 Pagkamoot sa Banwag Tinoboan ni Asisclo Jimenez
 Langanan an Sadiri ni Jose Figueroa
 An Matamyangon na Agom ni Jose Figueroa
 Angelina ni Valeriano Zuniga
 An Pagmaowt nin Cayamanan

Maikling Kwento
 Ang maikling Kwento ay tinatayang nagsimula noong 1929 sa pangunguna ni Nicolasa Ponte de
Perfecto kung saan nailimbag sa Kalendaryong Bikol ang kanyang apat na Kwento bagama't
sinasabing nag-ugat sa lore ang maikling kwento. Ang mga panulat ni Perfecto ay nag
pasimula ng mga panibagong tema at paksain na sinundan ng ibang mahusay na
manunulat sa Bikol.
Ilan sa mga maikling kwentong naisulat sa Bikol:
 Binayaan ni Nicolasa Ponte de Perfecto
 An Maimon
 Reimpos Cantahan ni Juan Nicolas
 Mga Tolong Magturogang ni Aniceto Gonzales

Literature ng Bikol
a) Epiko
Isa sa mga tanyag at maipagmamalaking epiko ng mga taga-bikol ay ang “Epiko ng Ibalon” (Ang epiko ng
Ibalon ay ang matandang Kasaysayan ng Ibalon. Ang panahong nasasaklaw ng matandang kasaysayan ng
kabikulan ay nagsimula noong sinauna hanggang sa pagdating ng mga kastila na si Juan Salcedo noong
1573. Ibalon o Ibalnon ang naging tawag ng mga Kastila sa pook na ito at sa pangalang ito naunang nakilala
ang lupain ng mga sinaunang Bikolano. At ang epikong ito ay binubuo ng sampung saknong na may apat na
taludtod ang bawat saknong. Ang sukat ay ladindalawang pantig ang bawat taludtod. Ito ay isinalin ni Fr.
Jose Castano sa kastila.)

b) Osipon/Oripon
Isang uri ng salaysay na pinakamadaling hubuging anyo maaaring dagli, maikling kuwento, salayasy o
sanaysay. Isa sa mga lumaganap na anyo sa Bikol bunga ng paglaganap ng mga diyaryong Bikolano.
Ginagamit ng mga nanunulat upang magbunyag ng palalong ugali at magpalaganap ng aral o leksiyon.

c) Alamat
Ang alamat ay ang mga haka-hakang kwentong bayan tungkol sa pinagmulan ng isang bayan.
(Alamat ng Bulkang Mayon. Ang Bulkang Mayon ay tungkol sa magkasintahan. Pumanaw dahil sa kanilang
pag-iibigan.)
Alamat ng Albay, Si Irago at ang Binata, Ang Alamat ng Buhi, Ang Alamat ng Birheng Penafrancia, Ang Ang
Alamat ng Iriga at marami pang iba.

d) Tigsik
Ang tigsik ay isang uri ng panitikan mula sa mga Bicolano. Ito ay maihahalintulad sa isang talumpating
binibigkas sa mga kapistahan at iba pang pagdiriwang.

e) Ranga
sulat ng Bikol

f) Rawitdawit
Tulang Bikolano
Mga manunulat ng Rehiyon V

Aguilar Celedonio V
 Ipinanganak sa Camalig, Albay noong Marso 6, 1923
 Isang manunulat ng tula sa Weekly Women’s Magazine noong 1950
 Shaken Shadows noong 1966 at This Season and Night

Alejandra, Clemente
 Ipinanganak sa Bulocon-canaman, Camarines Sur noong Nobyembre 23, 1985
 Isa siyang poet at playwright
 Isa rin siyang manunulat ng Samahang Bikol
 Darorroaggoyog (Just Hum to Yourself) 1927
 Madaling Isip (In Short)
 Siya rin ang sumulat ng dulang Prinsipe Lizardo at Prinsipe Femando
 Panalo noong 1926 sa pagsasalit ng Mi Ultimo Adios ni Rizal

Arrieta, Nicolas Serrano

 Isinilang sa Camagong, Oas Albay noong ika-06 ng Disyembre 1862
 Dalawa sa kanyang nobela ay ang “An Dahas ni Pagcamoot o Duang Puso” (The Power of Love in
Two Hearts) at ang “An Agos na Magtood” (Go With the Flow)
 Sumulat din siya ng mga dula tulad ng “Zarzuela Bicolana” (Bicol Sarswela)
 “An Marhan na Sorsogon” (The Good Sorsogon), “Pantinople y Adriana (Pantinople and Adriana), at
“Orontis” (Orientas)

Bobis, Merlinda Carullo

 Ipinanganak sa Tabacco, Albay noong Nobyembre 25, 1959
 “Kantada ng Babaeng Mandirigma” (daragang Magayon) isang epiko (Cantata of the Warrior
Woman) 1993

Fuentabella, Manuel Tria

 Isinilang sa Sangay, Camarines Sur noong ikaw-11 ng Oktubre 1889
 Manunulat sa Bicol at Spanish
 “Maski Nanok ang Pagtorog Ko” (Though Fast Asleep)
 “Mayda Baya Ranga” (Come, Oh Comfort) “An Pana&quot” (The Arrow)
 O Obispong Namomotan (O Beloved Bishop), “An Santong Kundiman” (Our Song)
 “Luhang Mapait” (Bitter Tears)

Perfecto, Mariano
 Ipinanganak sa Ligao, Albay noong 1850
 An Parabareta (Newspaper)
 Almanaque Bikolnon (Bicol Alamanac)
 “An Pagguiao can mga Pastores can Pagcamondag ni Jesu Duman sa Protal sa Belen” (The
awakening of the Shepherds during the Birth of Jesus in the Manger)

Salazar, Antonio Bufete

 Isinilang sa Malinao, Albay
 Ang kanyang mga isinulat na tula ay ang “An Pagtubod” (By Belief)
 Tota Pulchra (Absolutely Beautiful), “Sa Bicolandia” (In Bicolandia)
 Tonog na Gikan sa Langit (Voice from Heaven)
 Nagsalin din siya ng Noli Me Tangere at El Filibusterismo at lang tula ni Jose Rizal sa Bicolano

Manalang-Gloria, Angela
Nagsimula siyang magsulat ng mga pansanay na sulatin sa silid-aralan. Sa gulang na labing- anim,
nakapaglathala na siya ng kanyang mga tula sa Women’s Outlook. Naimpluwensiyahan siya ng kanyang
guro sa Ingles, C.V. Wickers, na siyang pumatnubay sa kanya sa pagiging makata. Nakilala ang pangalan
niya sa pagiging makata sa kolehiyo nang magwagi siya sa Literary Contest at nalathala ang kanyang tula sa
Sunday Tribune. Philippine Collegian, Literary Apprentice at herald Mid-Week Magazine.

Lee, Ricky (Ricardo Amola Lee)

 Isa siyang scriptwriter ng mga pelikula, mananaysay at kwentista.
 Nagturo siya ng script writing sa UP matapos niyang makamit ang digring
 Basilyer ng Artes sa Ingles sa nasabing pamantasan.
 Ang unang isinulat niyang pampelikula ay “Sa Kuko ng Agila” na pinangungunahan nina Pres
Estrada at Senador Coseteng na noon ay kapwa na senador.
 Isa rin siya sa mga pinagpipitaganan at kinikilalang scriptwriter ng bansa