Kabanata 3:

Panahon ng mga
Kastila
01
 KALIGIRANG KASAYSAYAN

• Ang isinasaalang-alang na unang pananakop ng mga

Kastila sa ating kapulun ay ang pananatili rito ni
Miguel Lopez de Legazpi noong 1565, bilang
kaunaunahang Kastilang gobernador-heneral. At dito
nagsimula ang panitikan ng mga tao rito. Ang diwa
ng pasimulang ito ay nagpatuiloy nang walang
pagbabago hanggang sa pagkakaroon ng digmaan sa
Kabite noong 1872. Higit sa tatlong dantaon din ang
pananakop na ito ng mga Kastila.

02
 MGA IMPLUWENSYA NG KASTILA SA
PANITIKANG FILIPINO

1. Ang “Alibata” na ipinagmamalaking kauna-unahang abakadang

Filipino na nahalinhan ng alpabetong Romano.
2. Ang pagkakaturo ng Doctrina Cristiana na kinasasaligan ng mga
gawang makarelihiyon.
3. Ang wikang Kastila na naging wika ng Panitikan nang panahong
yaon. Marami sa mga salitang ito ang naging bahagi ng wikang
Filipino.
4. Ang pagkakadala ng mga alamat ng Europa at tradisyong Europeo
rito na nagging bahagi ng Panitikang Filipino tulad ng awit, corido,
moro-moro, at iba pa.
5. Ang pagkakasinop at pagkakasalin ng makalumang panitikan sa
Tagalog at sa ibang wikain.
6. Ang pagkakalathala ng iba’t ibang aklat pambalarila sa wikang
Filipino tulad saTagalog, Ilokano, at Bisaya.
7. Ang pagkakaroon ng makarelihiyong himig ng mga lathalain ng
mga panahong Yaon.

03
 MGA UNANG AKLAT

1. ANG DOCTRINA CRISTIANA

• Ito ang kauna-unahang aklat na nalimbag sa
Pilipinas noong 1593, sa pamamagitan ng
siklograpiko.
• Akda ito nina Padre Juan de
• Placencia at Padre Domingo Nieva. Nasusulat
ang aklat sa Tagalog at Kastila.
• Naglalaman ito ng Pater Noster, Ave Maria,
Regina Caeli, Sampung Utos ng Diyos,
• Nagtataglay lamang ng 87 pahina ang akdang
ito subalit nagkakahalaga naman ng $5,000.

04
 2. NUESTRA SEÑORA DEL
ROSARIO
• Ito ang ikalawang aklat na nalimbag
sa Pilipinas.
• Akda ito ni Padre Blancas de San
Jose noong 1602 at nalimbag sa
Imprenta ng
• Pamantasan ng Sto. Tomas sa tulong
ni Juan de Vera, isang mestisong
Intsik.
• Naglalaman ito ng mga talambuhay
ng mga santo, nobena, at mga tanong
at sagot sa relihiyon.

05
3. ANG BARLAAN AT JOSAPHAT
• Ang Barlaan at Josaphat (1708) - ang una’t
pinakamakabuluhang salin sa Tagalog ng prosang
umiinog sa buhay ng dalawang santo.
• “Aral na tunay na totoong pag aacay sa tauo, nang
manga cabanalang gaua nang manga
maloualhating santos na si Barlaan ni Josafat”
• Ipinalaman sa sulat ni S. Juan Damaceno na salin
sa Tagalog ni Fray Antonio de Borja.
• Inilathala ng Lacompania de Jesus ang akda at may
pahintulot ni Pablo Clain, ang pinunong
probinsiyal ng Kompaya ni Hesus sa Filipinas, at
ni Arsobispo Arebalo, matapos suriin ni Padre Fray
Nicolas De San Pedro na priyor sa bayan ng Pasig.
• Umabot sa 553 pahina ang salin sa Tagalog ni Fray
de Borja.

06
4. URBANA AT FELIZA
• Padre Modesto de Castro na ipinanganak sa
Biñan, Laguna noong unang hati ng ika-19
na dantaon.
• Nag-aral siya sa Colegio Real de San Jose,
naging Kura sa Catedral ng Maynila at
pagkatapos ay sa Naik, Kabite.
• Bukod sa “Urbana at Feliza” ay sinulat din
niya ang “Pláticas Doctrinales” (1864),
“Exposicion de las Siete Palabras en
Tagalo”, at “Novena a San Isidre en
Tagalo”, atb. Sa pamamagitan ng “Urbana
at Feliza” ay natagurian siyang “Ama ng
Tuluyang Klasika sa Tagalog”.
• “Pagsusulatan nang Dalawang Binibini na
si Urbana at si Feliza”

07
 MGA AKDANG PANGWIKA
ANG PITONG (7) AKDANG
PANGWIKA

1. Arte Y Reglas De La Lengua Tagala

2. Compendio De La Lengua Tagala
3. Vocabulario De La Lengua Tagala
4. Vocabulario De La Lengua Pampango
5. Vocabulario De La Lengua Pampango
6. Arte De La Lengua Bicolana
7. Arte De La Lengua Iloka

08
 AWITING BAYAN
SAMPUNG HALIMBAWA NG
AWITING BAYAN

1. Kundiman
2. Dalit
3. Kumintang
4. Oyayi
5. Diona
6. Talindaw
7. Suliranin
8. Sambotani
9. Dung-aw
10. Ogasyon 09
LERON-LERON SINTA
Leron, Leron, sinta
Buko ng papaya
Dala dala’y buslo
Sisidlan ng sinta
Pagdating sa dulo’y
Nabali ang sanga,
Kapos kapalaran
Humanap ng iba.

Gumisang ka Neneng, tayo’y manampalok

Dalhin mo ang buslo, sisidlan ng hinog
Pagdating sa dulo’y uunda-undayog
Kumapit ka Neneng, baka ka mahulog.
Halika na Neneng at tayo’y magsimba
At iyong isuot ang baro mo’t saya

Ang baro mo’t sayang pagkaganda-ganda

Kay ganda ng kulay — berde, puti, pula.
Ako’y ibigin mo, lalaking matapang
Ang baril ko’y pito, ang sundang ko’y siyam
10
Ang lalakarin ko’y parte ng dinulang
Isang pinggang pansit ang aking kalaban.
11

PAMULINAWEN
(Iloko)

Pamulinawen Pusok imdengamman

Toy umas-asog agrayo ita sadiam
Panunotermman, di ka pagintutulngan
Toy agayat, agrayo ita sadiam
Essem ti diak kalipatan
Ta nasudi unay a nagan
Uray sadin ti ayan, disso sadino man
No malagipka, pusok ti mabang-aran.
12

DANDANSOY
(Bisaya)

Dandansoy, bayaan ta ikaw

Pag-uli ako sa payaw
Ugaling kon ikaw hidlawon
Ang payaw imo lang lantawon
Dandansoy, kon imo apason
Bisan tubig di magbalon
Ugaling kon ikaw uhawon
Sa dalan magbobon-bobon
SARONG BANGGI
(Bikol)

Sarong banggi sa higdaan

Nakadangog ako, hinuni nin sarong gamgam
Sa liba ko, katorogan
Bako kundi simong voces iyo palan
Dagos ako banggon si sakuyang mata iminuklat
Sa tahaw nin kadikluman ako nangangalagkalag
Si sakuyang mata ipinasirang ko sa itaas
Simong laog nahiling kong maluhaan.
Duman sa inaaya bantog buayahon
Lumangoy si nooy sa kalipongawon
Dai pigbabakli ang mga tentasyon
Basta mahiling niya ang saiyang kailusyon.
13
14
ATIN CU PUNG SINGSING
(Kapampangan)

Atin cu pung singsing

Metong yang timpucan
Amana que iti
Cang indung ibatan
Sangcan queng sininup
Quing metong acaban
Mewala ya iti
Ecu camalayan
Quing sucal ning lub cu
Susucdul quing banua
Mengurus cung gamat
Babo ning lamesa
Ninumang manaquit
Queng singsing cung mana
Calulung pusu cu
Manginu ya que ya
15

MGA DULANG PANLIBANGAN

Napakarami ng mga dulang

panlibangan ang ginanap ng ating mga
kalahi noong panahon ng Kastila.
Halos lahat ng mga dulang ito ay
patula. Narito ang mga sumusunod:
TIBAG

Dala ito sa atin ng mga

Kastila upang ipakita at
ipaalaala ang paghahanap ni
Sta. Elena sa kinamatayang
krus ni hesus sa
pamamagitan ng pagtitibag
ng bundukbundukan.

16
LAGAYLAY
• Sa mga Pilarenos ng Sorsogon, isang
pagkakataon at pag-iipunipon kung buwan
ng Mayo ang pagkakaroon ng lagaylay. Abril
pa lamang, namimili na si Kikay, ang anak
ng sakristan mayor ng mga dalagang sasali
rito. Kung minsan, ipiniprisinta na ng mga
magulang ang kanilang anak kahit hindi pa
dalaga, dahil sa isang panata na ginawa dahil
sa pagkakasakit o isang pabor na nais
makamtan.
• Sa ibang bahagi ng Kabikulan, iba naman
ang pagtatanghal ngunit ang layunin ay
pareho: paggalang, pagpuri, at pag-aalay ng
pagmamahal sa mahal na krus na nakuha ni
Santa Elena sa bundok na tinibag.

17
 SENAKULO

Pagtatanghal ito na natutungkol

sa buhay at pagpapakasakit ng
ating Poong si Hesukristo. Ang
salitaan dito ay mula sa
“Pasyon.”

18
 PANUNULUYAN

Isang pagtatanghal ito na

isinagagawa bago mag-alas
dose ng gabi ng kapaskuhan.
Natutungkol ito sa
paghahanap ng matutuluyan
ng Birheng Maria at ni
Joseph upang doon iluwal ang
sanggol na si Hesukristo.

19
PANUBONG
Isang mahabang tulang nagpaparangal sa isang
may kaarawan o kapistahan na kung tawagin ay
panubong ay ginaganap bilang parangal sa isang
panauhin o may kaarawan. Ang unang bahagi ay
sinisimulang awitin sa may tarangkahan ng bahay
ng may kaarawan. Ang ikalawang bahagi ay inawit
habang umaakyat sa hagdan ang mga kumakanta.
Ipinaliliwanag nila rito ang halaga ng bawat
baitang. Kapag nasa huling baitang na sila, hindi
agad sila papasok hanggang hindi natatapos ang
awitin at hanggang hindi sila pinapapasok upang
ipahiwatig na sila ay nahihiya. Dapat ay
anyayahan sila ng may bahay, upang pagkatapos
ng pag-aawit sila kung nasa loob na sila ng bahay.
Ang pararangalan ay kailangang umupo sa isang
silya at siya ay lalagyan ng isang koronang yari sa
sariwang bulaklak at handugan bilang

20
 KARILYO

Ito ay itinuturing na isang laro ng mga tau-

tauhang ginagampanan ng mga aninong
ginawa mula sa karton, na pinanonod na
gumagalaw sa likod ng isang puting tabing
at pinagagalaw naman ng taong di nakikita
na siyang nagsasalita rin para sa mga
kartong gumagalaw.

21
 MORO – MORO

Tulad ng sinakulo ang moro-moro

ay itinatanghal din sa isang
ipinasadyang entablado. Ito'y
itinatanghal sa mga araw ng pista
ng bayan o ng nayon upang
magdulot ng aliw sa tao at laging
ipaalala sa mga ito ang kabutihan
ng relihiyong Kristiyano. Ang mga
moro-moro ay may hari't reyna at
mga mandirigmang kawal.

22
KARAGATAN
Ito'y batay sa alamat ng singsing ng isang prinsesa na naihulog niya sa dagat sa hangaring
mapangasawa niya ang kasintahang mahirap. Hinamon niya ang mga binatang may gusto sa
kanya na sisirin sa dagat at ang makakuha'y pakakasalan niya.

“KARAGATAN”
Dalaga - "Ikaw nga ang unang napili ng Diyos Sumisid sa aking singsing na aking nhinulog
Subalit hindi upang siyang maging irog Kundi idaan lang muna sa pagsubok.
"Kaya't sisirin mo ang tanong kong ito At singsing kong ito ay nang maangkin mo Sa sinsing na
linao at walang pabato Turan mong simula at ang dulot nito"

Binata - "Karagatang ito'y kahit na malalim Pangangahasan kong aking lulusungin, Hustong
bait ninyo ang titimbulanin Na inaasahang sasagip sa akin."
"Karagatan ito'y oo nga't mababaw Mahirap lusungin nang hindi maalam Kaya kung sakaling
ako'y masawi man Kamay mong isasagip yaong hinihintay."

23
DUPLO
Ito ang humalili sa karagatan. Ito'y
paligsahan ng husay sa pagbigkas at
pangngatwiran na patula. Ang
pangangatwiran ay hango sa Bibliya, sa
mga sawikain, at mga kasabihan,
Karaniwang nilalaro ito sa paglalamay sa
gunita ng isang namatay.

24
KURIDO
• Ang salitang "corrido" (baybay sa Kastila) ay
nangangahulugang kasalukuyang mga balita (current
events) sa mga Mehikano.
• Dito sa Pilipinas, ang kunido ay isang tulang
pasalaysay na natutungkol sa katapangan,
kabayanihan, kababalaghan, at pananmpalataya ng
mga tauhan. Karamihan sa mga paksa ay galing sa
Europa at dinala lamang dito ng mga Kastila. Naging
tanyag na awitin noong ikalabinsiyam na siglo ang
kurido dahil sa kakulangan ng babasahin, libangan, at
panoorin ang mga tao.
• Ang ilan sa ating mga manunulat ng kurido ay sina
Jose de la Cruz, Ananias Zorilla, at Francisco
Baltazar.

25
 PRINSIPE ORENTIS
ni Jose de la Cruz

O Trinidad Santisima Dios na tatlong Persona Walang huli't walang una Capangyarihan i
lisa
Sa lakas ng carunungan
At tanang capangyarihan Balang inyong calooban Yari ng ano mang bagal.
Linalang din namang tigis Yaong Imperio ng langit Sampo ng mga Angeles Arcangeles,
Querubines.
At sa iyo Inang Virgen
Virgeng dating maawain Ang tulong mo i papagcantim
Matuto nang sasabihin. Yayang din sa camahalan Nagyon dito i napipisan
Ang aquing capamanhican
Munting tahimik ay bigyan.
At aquing pupunuan na Corrido | ipagbadia Hangga't salin sa historia Niyon buhay ni
Cassandra.
At ang mundong Universo Linalang mo rin Dios co Madlang halaman at damo Isda,
hayop, ibang tao.
Caya ang hingi ko ngayon Ang ana mo't papaampon Sa aquin ay labuloy Sabi co i nang
mapatuloy
Sa historia i sinasambit Ang buhay ni Orandatis Doon naman i calaquip Buhay nitong si
Orentis.
Historiang wikang Castila At limbag ng pagcatala Tinatagalog at tinula sa corrido i
26 inilagda.
 LA INDIA ELEGANTE Y EL
NEGRITO AMANTE

• Ang “La india elegante y el negrito

amante” ang kaisa-isang dulang may
isang yugto ni Francisco Baltazar na
nabuhay pa.
• Naganap ang “La india elegante y el
negrito amante” sa isang plasa ng
bayan ng pagpipistahan
• Tauhan: Uban na kaminero; si Kapitan
Toming, ang Itang “negrito amante”; at
si Menangge, ang Tagala (“india
elegante”) na sinisinta ni Toming.

27
 SARSUELA
• Ang sarsuela ay isang melodrama o dulang
musikal na tatluhing yugto. Angpaksa ay
natutungkol sa pag-ibig, paghihiganti,
panibugho, pagkasuklam, at iba
pangmasisidhing damdamin.
• Naglalarawan din ito ng pang- araw-araw na
buhay ng mga Pilipino. Upang lalong
magustuhan ng mga manonood, hinahaluan
ito ngkatatawanan na laging ginagampanan
ng mga katulong sa dula. Sinasabing ito’y
naging libangan nang mga huling taon na ng
pananakop sa atin ng mga Kastila
• Halimbawa ng sarsuela, “walang sugat” ni
Severino Reyes
28
TULONG SA PAG-AARAL
Mga Salita o Lipon ng mga Salitang Nararapat Unawain

1. Alpabetong Roman
2. Duplo
3. Karagatan
4. Kurido
5. Moro-moro
6. Tibag
7. Sarsuela
8. Pananapatan
9. Karilyo
10.Silograpiya
11. Pasyon
12.Dalit
13.Lagda
14.Ditso
15.Pangangalulwa
16.Corado
29
17.Harana
18.Bilyako
GROUP 2

DE JESUS, ANTONETTE
ESTRELLA, JEIZEL MARIEL
FRANCISCO, JOYCE ANN
MAGTOTO, JULIA
RUBIANO, KATHLEEN
RIVERA, RON JAYCEE

30