FINAL - ΒΟΓΙΑΣ 25-5-2016:Layout 1 6/6/2016 12:42 πμ Page 4

Το παρόν έργο πνευματικής ιδιοκτησίας προστατεύεται από τις διατάξεις της ελληνικής
νομοθεσίας (Ν. 2121/1993 όπως έχει τροποποιηθεί και ισχύει σήμερα) και από τις διε-
θνείς συμβάσεις περί πνευματικής ιδιοκτησίας. Απαγορεύεται απολύτως, χωρίς γραπτή
άδεια του εκδότη, η κατά οποιονδήποτε τρόπο ή οποιοδήποτε μέσο (ηλεκτρονικό, μη-
χανικό ή άλλο) αντιγραφή, φωτοανατύπωση, και εν γένει αναπαραγωγή, εκμίσθωση ή
δανεισμός, μετάφραση, διασκευή, αναμετάδοση στο κοινό, σε οποιαδήποτε μορφή και
η εν γένει εκμετάλλευση του συνόλου ή μέρους του έργου.

ΕΞΩΦΥΛΛΟ:
Ο πίνακας του εξωφύλλου είναι του Αιμίλιου Προσαλέντη και εμφανίζει επιταγμένο
πλωτό νοσοκομείο, πιθανόν το πλοίο «Αλβανία» ή το «Ήπειρος», να μεταφέρει τραυ-
ματίες κατά τη διάρκεια του πολέμου.
(Πίνακας από την συλλογή του Εθνικού Ιστορικού Μουσείου).

Σχεδιασμός εξωφύλλου: Λάμπρος-Ανδρόνικος Βόγιας

Σελιδοποίηση: Μανιά Ευαγγελία
Επιμέλεια κειμένων: Ευμορφία Ταταριώτου

© 2016 Χαράλαμπος Δ. Βόγιας

e-mail: babiswojas@gmail.com

© 2016 Carpe Librum

Σόλωνος 99, 10678 Αθήνα
τηλ: 2103846805 - fax: 2103848269
www.captainbookondemand.gr

ISBN: 978-618-5186-08-1
FINAL - ΒΟΓΙΑΣ 25-5-2016:Layout 1 6/6/2016 12:42 πμ Page 5

Χαράλαμπρος Δ. Βόγιας

Ο ΕΛΛΗΝΟΤΟΥΡΚΙΚΟΣ
ΠΟΛΕΜΟΣ ΤΟΥ 1897

Κινηματογραφικές, Υγειονομικές
και άλλες Πρωτοτυπίες
Ευρεία Γενική Βιβλιογραφία

Carpe Librum
FINAL - ΒΟΓΙΑΣ 25-5-2016:Layout 1 6/6/2016 12:42 πμ Page 6

Λίγα λόγια...
Ο Χαράλαμπος Βόγιας σπούδασε
Μηχανικός Μηχανολόγος στο Πολυ-
τεχνείο του Βρότσλαβ, του οποίου
ήταν συνιδρυτής ο μεγάλος Έλληνας
μαθηματικός Κωνσταντίνος
Καραθεοδωρή.
Αργότερα πήγε στην Ουάσιγκτον
των Η.Π.Α., όπου διατέλεσε στέλε-
χος πολυεθνικών εταιριών κι εργά-
στηκε ως διευθύνων μηχανικός στον
τομέα του ηλεκτρο-μηχανολογικού
εξοπλισμού κτιρίων και μεγάλων
έργων υποδομής. Αντιστοίχως, εργά-
στηκε στην Ευρώπη και την Ελλάδα.
Πολύγλωσσος, συλλέκτης παλαιότυ-
πων βιβλίων, καθώς και ιστοριοδίφης
με ιδιαίτερο ενδιαφέρον για την ιστο-
ρία της Θεσσαλίας και του Ελληνι-
σμού εκτός συνόρων.
Είναι παντρεμένος κι έχει δύο παιδιά.
Το 2005 έχει εκδώσει το βιβλίο
«Η Καρύτσα του Κισσάβου, Ιστορία,
Λαογραφία, Τραγούδια».
FINAL - ΒΟΓΙΑΣ 25-5-2016:Layout 1 6/6/2016 12:42 πμ Page 7

ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ

Εισαγωγή – Περίληψη 9
Σύντομη παρουσίαση της ιστορίας του Ελληνοτουρκικού Πολέμου του
1897 15
Οι απαρχές του σινεμά και η πρώτη παρουσίαση πόλεμου σε σινεμά 28
Οι ταινίες του Georges Méliès για τον Ελληνοτουρκικό Πόλεμο του
1897 36
Η ταινία «La Prise de Tournavos parles troupes de Sultan»
[«Ή Άλωση του Τυρνάβου από τα Στρατεύματα του Σουλτάνου»] 38
«Combat Naval en Grèce» [«Ναυμαχία στην Ελλάδα»] 50
«Le Dernier de Cartouche» [«Το τελευταίο φυσίγγι»] 54
Τεχνικά μέσα που χρησιμοποιούσε ο George Méliès στα έργα του 60
Ο Frederic Villiers πρώτος στην ιστορία πολεμικός καμεραμάν
και δημιουργός ταινιών ντοκιμαντέρ 61
Η χάλκευση και η προπαγάνδα του πολέμου με χρήση σινεμά 70
Η μεγαλύτερη στην ιστορία της Θεσσαλίας παρουσία του διεθνούς
τύπου με την πρωτοφανή σε έκταση κάθοδο πολεμικών ανταποκριτών 70
Το πρώτο στην ιστορία φωτογραφικό πρακτορείο 75
Οι πρώτες στην ιστορία γυναίκες πολεμικές ανταποκρίτριες στην Ελ-
λάδα 77
Πρώτη στην ιστορία χρήση ποδηλάτου σε πολεμικές συγκρούσεις 81
Το θεατρικό έργο του Richard Harding Davis «The Galloper» [«Ο
Καλπάζων»] 82
Η κινηματογραφική ταινία «The Galloper» [«Ο Καλπάζων»] του 1915 103
Σύντομη ιστορία των απαρχών του κινηματογράφου στην Ελλάδα 108
Οι υγειονομικές πρωτοτυπίες κατά την διάρκεια του Ελληνοτουρκικού
πολέμου του 1897 109
FINAL - ΒΟΓΙΑΣ 25-5-2016:Layout 1 6/6/2016 12:42 πμ Page 8

Πρώτα στην παγκόσμια ιστορία πλωτά νοσοκομεία εξοπλισμένα με

χειρουργεία 110
Πρώτη στην παγκόσμια ιστορία χρησιμοποίηση Ακτινών–Χ κοντά σε
ένα πεδίο μάχης 123
Πρώτη επώνυμη Ελληνίδα στρατιώτης τραυματίας πολέμου 144
Οι Πρώτες ταινίες του σινεμά με θέμα τις Ακτίνες–Χ 145
Πρώτη νοσηλευτική βοήθεια στην Ελλάδα από εθελόντριες τρίτων
χωρών και Ελληνίδες 149
Σύντομη Βιογραφία του Georges Méliès 153
Σύντομη Βιογραφία του FredericVilliers 154
Σύντομη Βιογραφία της Harriet Boyd Hawes 156
Σύντομη βιογραφία του Richard Harding Davis 164
Σύντομη βιογραφία του Alfred George Robyn 166
Σύντομη βιογραφία του συγγραφέα του Wallace Irwin 168
Σύντομη βιογραφία του Raymond Hitchcock και της γυναίκας του
Flora Zabelle 170
Σύντομη βιογραφία το Francis Charles Abbott 171
Βιβλιογραφία της εργασίας 173
Ευρεία γενική βιβλιογραφία του ελληνοτουρκικού πολέμου του 1897 177
FINAL - ΒΟΓΙΑΣ 25-5-2016:Layout 1 6/6/2016 12:42 πμ Page 9

ΕΙΣΑΓΩΓΗ – ΠΕΡΙΛΗΨΗ
Με την ευκαιρία του ελληνοτουρκικού πολέμου του 1897, χρησιμοποιείται,
για πρώτη φορά, στην παγκόσμια ιστορία η νέα εφεύρεση της εποχής, η κινη-
ματογραφική κάμερα, για να παρουσιάσει σκηνές πολέμου. Η πρώτη κινημα-
τογραφική ταινία γυρίστηκε μόλις δύο χρόνια πριν, το 1895, από τους αδελφούς
Lumière. Το 1896 η εφεύρεση αυτή γίνεται εργαλείο του μάγου του κινηματο-
γράφου Georges Méliès, ο οποίος 1896 γυρίζει πάνω από 60 ταινίες. Στα τέλη
Μαρτίου του 1897 ή στις αρχές Απριλίου του 1897, ο Méliès γυρίζει στο νέο
του στούντιο (εγκαινιάστηκε στης 22.3.1897, στο Montreuil-Sous-Bois, έξω από
το Παρίσι), την πρώτη, στην ιστορία, σκηνοθετημένη πολεμική ταινία, μία από
τις 7 ταινίες, που κατά τη γνώμη μου, γύρισε ο Méliès, για τον πόλεμου του 1897.
Η εγγονή του Madeleine Malthête - Méliès αναφέρει, στη βιογραφία του παπ-
πού της, ότι τα έργα για τον ελληνοτουρκικό πόλεμο ήταν τα πρώτα του έργα,
που γυρίστηκαν σε στούντιο, κάνοντάς τα γνωστά παγκοσμίως ως πρώτα τέτοια
έργα. Η πρώτη στην ιστορία πολεμική κινηματογραφική ταινία, από τον George
Méliès πρέπει να είναι το έργο «Épisodes de guerre» (1897).
Στη Θεσσαλία και γενικώς στην Ελλάδα χρησιμοποιείται, για πρώτη φορά,
κινηματογραφική κάμερα στον πόλεμο. Αυτό γίνεται πραγματικότητα από έναν
άλλον πρωτοπόρο του κινηματογράφου, τον γνωστό τότε καλλιτέχνη-ζωγράφο
και πολεμικό ανταποκριτή, Frederic Villiers, που έρχεται στον Βόλο στις 24
Απριλίου 1897 με μία κινηματογραφική κάμερα, και γυρίζει «επί τόπου» πο-
λεμικές σκηνές. Επειδή οι μάχες του πολέμου διεξάγονταν στη Θεσσαλία, τα
έργα του Frederic Villiers παρουσιάζουν, για πρώτη φορά, σε κινηματογραφική
ταινία τη Θεσσαλία.
Ο Méliès γύρισε την πρώτη, στην ιστορία, σκηνοθετημένη ταινία πολέμου
και ο Villiers για πρώτη φορά έκανε λήψεις με κάμερα στον χώρο των μαχών
και είναι ο πρώτος καμεραμάν- ρεπόρτερ, με δράση σε πεδίο μάχης, με αποτέ-
λεσμα ο πόλεμος αυτός να είναι ο πρώτος, παγκοσμίως, πόλεμος που κινημα-
τογραφήθηκε. Αυτό έγινε παράλληλα και από τους δύο δημιουργούς, με τον
έναν να γυρίζει τις πρώτες σκηνοθετημένες πολεμικές ταινίες στο στούντιό του,
FINAL - ΒΟΓΙΑΣ 25-5-2016:Layout 1 6/6/2016 12:42 πμ Page 10

10

στη Γαλλία και ο άλλος να γυρίζει πρώτες αληθινές εικόνες από τη μάχη του
Βελεστίνου.
Αυτό που κάνει τα γυρίσματα του ελληνοτουρκικού πολέμου, από τους Mé-
liès και Villiers διπλά ενδιαφέροντα, είναι το γεγονός ότι αυτή ήταν η πρώτη
προσπάθεια κατά την οποία χαλκεύεται πόλεμος σε μία ταινία, στα έργα και
των δύο. Και στους δύο μπορούμε να καταλογίσουμε σημαντικές πρωτοτυπίες
της ιστορίας του κινηματογράφου.
Ο ελληνοτουρκικός πόλεμος του 1897, ήταν να γίνει, ο πρώτος σύγχρονος
πόλεμος, οι ειδήσεις του οποίου, λόγω του τηλεγράφου γίνονται γνωστές μερι-
κές ώρες μετά τα συμβάντα, μέσω ανταποκρίσεων, από τους πιο γνωστούς πο-
λεμικούς ρεπόρτερ της εποχής, των μεγαλύτερων εφημερίδων και περιοδικών
της υφηλίου. Ευρωπαϊκές και αμερικανικές εφημερίδες έστειλαν τους πιο διά-
σημους πολεμικούς ανταποκριτές τους για την κάλυψη των εχθροπραξιών, κυ-
ρίως άνδρες, αλλά και δύο γυναίκες, που βρέθηκαν στην Ελλάδα, τον Απρίλιο
του 1897. Βρέθηκαν παρόντες πάρα πολλοί ανταποκριτές, περισσότεροι από
ότι χρειαζόταν για να καλύψουν αυτόν τον σύντομο πόλεμο. Τόσοι πολύ αντα-
ποκριτές, δημοσιογράφοι, φωτογράφοι, ζωγράφοι και ένας κινηματογραφι-
στής, ποτέ δεν βρέθηκαν συγκεντρωμένοι μαζί, στην ιστορία της Θεσσαλίας
της τότε Ελλάδας. Για παράδειγμα, στη Λάρισα, μετά τη νέα υποχώρηση του
ελληνικού στρατού, συγκεντρώθηκαν 30 περίπου, πολεμικοί ανταποκριτές.
Ήταν η μεγαλύτερη ποτέ παρουσία του διεθνούς Τύπου, με την πρωτοφανή σε
έκταση κάθοδο πολεμικών ανταποκριτών στη Θεσσαλία.
Μία άλλη πρωτοτυπία του πολέμου του 1897 ήταν η τοποθέτηση δύο γυναι-
κών πολεμικών ανταποκριτριών, από τον υπεύθυνο της NewYork Journal, για
να δώσει μία γυναικεία ματιά στην περιγραφή του πολέμου. Η μία ήταν η Har-
riet Boyd Hawes, απόφοιτος του «Smith College», και φημισμένη, αργότερα,
κλασική αρχαιολόγος. Η δεύτερη γυναίκα ανταποκρίτρια ήταν η Cora Taylor-
Crane, μία όμορφη ξανθιά μποέμ, η οποία υπέγραφε τις ανταποκρίσεις της ως
Imogene Carter, και ήταν σύζυγος του Stephen Crane, ενός εκ των καλύτερων
αμερικανών συγγραφέων.
Στο διάστημα του πολέμου του 1897 δημιουργείται το πρώτο, παγκοσμίως,
φωτογραφικό πρακτορείο Τύπου. Το όνομά του ήταν «Underwood & Under-
wood», δημιούργημα των αδελφών Bert & Elmer Underwood, άλλη μία πρωτιά
του εν λόγω πολέμου.
Επίσης στο διάστημα του πολέμου του 1897, χρησιμοποιείται, για πρώτη
φορά, ποδήλατο σε πολεμικές συγκρούσεις. Ο Frederic Villiers στα «Απομνη-
μονεύματά» του γράφει, ότι ήταν ο πρώτος που χρησιμοποίησε ποδήλατο, αλλά
αυτό δεν ανταποκρίνεται στην αλήθεια. Αυτή η αξίωση δεν ήταν αληθινή, διότι
και άλλοι ανταποκριτές έφεραν στην Ελλάδα ποδήλατα για να καλύψουν τον
πόλεμο. Οι πιο γνωστοί δημοσιογράφοι, που χρησιμοποίησαν ποδήλατα ήταν
ο Wilfred Pollock, της Morning Post, ο John Foster Bass της New York Journal
και ο E. Bouillon της Journal de Paris.
FINAL - ΒΟΓΙΑΣ 25-5-2016:Layout 1 6/6/2016 12:42 πμ Page 11

11

Ο Richard Harding Davis, γνωστός Νεοϋορκέζος δημοσιογράφος και συγ-

γραφέας, βρέθηκε στην Ελλάδα ως ανταποκριτής του πολέμου του 1897, έζησε
από κοντά τα γεγονότα και πρόσεξε διάφορα χιουμοριστικά στοιχεία στους
χαρακτήρες των ατόμων που συνάντησε, όπως οι συναδέλφοι του, Έλληνες και
Τούρκοι, τους οποίους περιγράφει στο θεατρικό του έργο «The Galloper» («Ο
Καλπάζων»). Ο Villiers π.χ. πρέπει να είναι ο Copeland Shuyler και η Kirke-
Warren η Cora Crane, που ο Davis δεν συμπαθούσε και πολύ. Η δράση του
έργου εκτυλίσσεται στην Ελλάδα, στο διάστημα του πολέμου του 1897, και συγ-
κεκριμένα σε ένα ξενοδοχείο της Αθήνας, στο λιμάνι του Πειραιά και σε ένα
πανδοχείο του Βόλου. Το έργο είναι μία φαρσοκωμωδία σε στιλ μιούζικαλ και
παιζόταν στο Broadway της Νέας Υόρκης, με τους Έλληνες να είναι ντυμένοι
εύζωνοι, με ελληνική μουσική και χορό. Είναι το πρώτο θεατρικό έργο του
«Broadway», με θέμα τη Θεσσαλία και πιθανόν το μοναδικό.
Το θεατρικό έργο του Richard Harding Davis έγινε και βάση ενός έργου του
κινηματογράφου, που κυκλοφόρησε στις ΗΠΑ, στις 10 Σεπτεμβρίου του 1915.
Στον πόλεμο αυτό πραγματοποιήθηκαν για πρώτη φορά ακτινογραφίες σε
πολεμικά τραύματα και η χρήση πλοίων ως πλωτά νοσοκομεία που διέθεταν
και χειρουργικές αίθουσες.
Το 1897, κατά τη διάρκεια του ελληνοτουρκικού πολέμου, ήταν η χρυσή
εποχή των πολεμικών ανταποκριτών, καθώς ο πόλεμος μονοπωλούσε το ενδια-
φέρον της κοινής γνώμης, με αποτέλεσμα όλοι οι πολεμικοί ρεπόρτερ να κα-
τευθυνθούν προς την Ελλάδα. Η μεγαλύτερη ομάδα πολεμικών ανταποκριτών
ήταν της New York Journal, του δημοσιογραφικού ομίλου του Randolph Hearst.
Εκτός από τις ανταποκρίσεις τους, όταν επέστρεψαν στα σπίτια τους, οι περισ-
σότεροι έγραψαν τις εντυπώσεις τους από τον πόλεμο στην Ελλάδα. Η βιβλιο-
γραφία για αυτόν τον πόλεμο είναι αρκετά μεγάλη. Το διαπιστώνει αυτό, ήδη
στις 7 Αυγούστου 1897, ο ανώνυμος αρθρογράφος του περιοδικού The Aca-
demy, που γράφει τα ακόλουθα: «Θα ήταν ενδιαφέρον να καταρτισθεί η βιβλιο-
γραφία των έργων που έχουν ξεπηδήσει ως άμεση ή έμμεση συνέπεια της
πρόσφατης φάσης της πολιτικής στην Εγγύς Ανατολή». Μέχρι τότε δεν υπήρχε
μία πλήρης βιβλιογραφία του θέματος και πιστεύουμε ότι είναι χρήσιμο που
συστάθηκε, προκειμένου να «εκπληρωθεί» η επιθυμία του αρθρογράφου του
The Akademy. Καταφέραμε να αποδελτιώσουμε πάνω από 657 λήμματα, για
τον πόλεμο του 1897, με δημοσιεύματα από 23 χώρες. Η Ελλάδα έχει τις πε-
ρισσότερες δημοσιεύσεις, πέρα του 50% του συνόλου, με τα αποδελτιωμένα
λήμματα να είναι 339. Ο αριθμός των δημοσιευμάτων των άλλων χωρών είναι
ο ακόλουθος:
Αγγλία: 65/ ΗΠΑ: 64/ Τουρκία: 52/ Γαλλία και Ρωσία από: 27/ Γερμανία:
25/ Ιταλία: 21/ Αίγυπτος, Αυστροουγγαρία, Ολλανδία και Σουηδία: από 4/ Βέλ-
γιο, Δανία, Ελβετία και Ισπανία: από 3/ Βουλγαρία και Φινλανδία από 2/ και
Ιρλανδία, Νορβηγία Πολωνία, Πορτογαλία και Πακιστάν από 1.
Είναι αξιοσημείωτο το μέγεθος της βιβλιογραφίας, σε σχέση με την γνώση
FINAL - ΒΟΓΙΑΣ 25-5-2016:Layout 1 6/6/2016 12:42 πμ Page 12

12

του κοινού γι’ αυτόν τον πόλεμο, που είναι, κατά την γνώμη μου, εξαιρετικά
μικρή. Γι’ αυτό πρέπει να ευθύνεται η αποτυχία της Ελλάδας σ’ αυτόν και πι-
θανόν γι’ αυτό δεν άξιζε την προσοχή του κοινού.
Ο πόλεμος του 1897, όπως αναφέρουμε πιο πάνω, ανέδειξε πολλές παγκό-
σμιες και ελληνικές πρωτοτυπίες, οι οποίες είναι οι ακόλουθες:
3 Πρώτη, στην ιστορία, σκηνοθετημένη κινηματογραφική πολεμική ταινία
από τον George Méliès, τέλος Μαρτίου 1897, «Épisodes de guerre»
(1897), που ήταν το πρώτο του έργο, που γυρίστηκε σε στούντιο.
3 Ο Ελληνοτουρκικός Πόλεμος του 1897 είναι ο πρώτος, παγκοσμίως, πό-
λεμος που κινηματογραφήθηκε.
3 Πρώτη, στην ιστορία, κινηματογραφική αναπαράσταση προσφάτων ειδη-
σεογραφικών γεγονότων από τον George Méliès, τέλος Μαρτίου 1897,
«Épisodes de guerre» (1897).
3 Frederic Villiers, ο πρώτος , στην ιστορία, πολεμικός κάμεραμαν-ρεπόρ-
τερ στη μάχη του Βελεστίνου, 30 Απριλίου - 6 Μαΐου 1897.
3 Πρώτες, στην ιστορία, λήψεις με κάμερα, από τον Frederic Villiers, κινη-
ματογραφικών σκηνών μιας ελληνικής πόλης, του Βόλου, της Θεσσαλίας
και γενικώς της Ελλάδας.
3 Πρώτες, στην ιστορία, λήψεις με κάμερα, από τον Frederic Villiers, πολε-
μικών συγκρούσεων σε πεδίο μάχης, στο Βελεστίνο.
3 Πρώτο, στην ιστορία, πολεμικό ντοκιμαντέρ του Frederic Villiers, 30
Απριλίου-6 Μαΐου 1897.
3 Πρώτα, στην ιστορία, ειδικά εφέ, σε κινηματογραφική ταινία, από τον
George Méliès, στις αρχές Μαΐου 1897 («La Prise deTournavos parles
Troupes du Sultan»).
3 Πρώτη, στην ιστορία του κινηματογράφου, παρουσίαση μιας ναυμαχίας.
3 Η μεγαλύτερη σε μέγεθος παρουσία του διεθνούς Τύπου στη Θεσσαλία.
3 Πρώτες, παγκοσμίως, γυναίκες πολεμικές ανταποκρίτριες.
3 Πρώτο, στην ιστορία, φωτογραφικό πρακτορείο των αδελφών Underwood
& Underwood.
3 Πρώτη, στην ιστορία, χρήση ποδηλάτου σε πολεμικές συγκρούσεις.
3 Πρώτη, στην ιστορία, χρησιμοποίηση στην Ελλάδα πλωτών νοσοκομείων.
3 Πρώτη στην ιστορία χρήση πλωτού νοσοκομείου με εγκατεστημένο εκεί
χειρουργείο.
3 Πρώτο, στην ιστορία, θεατρικό έργο στο «Broadway» της Νέας Υόρκης
με θέμα τον ελληνοτουρκικό πόλεμο του 1897.
FINAL - ΒΟΓΙΑΣ 25-5-2016:Layout 1 6/6/2016 12:42 πμ Page 13

13

3 Πρώτη, στην ιστορία, χρήση μηχανημάτων ακτινογραφίας σε πολεμική

σύρραξη.
3 Πρώτες, στην ιστορία, επώνυμες τραυματίες γυναίκες-στρατιώτες πολέ-
μου οι οποίες θεραπεύθηκαν στα πολεμικά νοσοκομεία.
3 Δημιουργία του Σώματος των Αδελφών Νοσοκόμων του ελληνικού στρα-
τού.
3 Πρώτος, στην ιστορία, σύγχρονος πόλεμος τον οποίο διεξήγαγε το νεο-
σύστατο ελληνικό κράτος μετά την επανάσταση του 21.

Πιστεύω ότι οι ταινίες του κινηματογράφου και η θεατρική φαρσοκωμωδία,

στα οποία αναφέρθηκα, είναι ένα σπουδαίο γεγονός για τη Θεσσαλία και αξί-
ζουν να γίνουν γνωστά στο ευρύ κοινό. Η δράση του μεγάλου πρωτοπόρου σκη-
νοθέτη Georges Méliès και του επίσης πρωτοπόρου καμεραμάν και σκηνοθέτη
ντοκιμαντέρ FredericVilliars μπορεί να γίνει θέμα ενός τιμητικού φεστιβάλ,
όπου θα παρουσιασθούν τα έργα του Méliès και η ταινία της φαρσοκωμωδίας
του R. Harding Davis «Τhe Galloper».
Όλες οι μεταφράσεις έγιναν από τον συγγραφέα, εκτός εάν αναγράφεται
άλλος μεταφραστής.

Χαράλαμπος Βόγιας
Μπακού, 12 Μαρτίου, 2012