ფიზიკის გამოყენება კულინარიაში

დიფუზია
ნივთიერება არის მატერია. მატერია შედგება ორი ძირითადი ნაწილისაგან ველი და
ნივთიერება. ნივთიერება შედგება უმცირესი ნაწილაკებისაგან , რომელთა შორის არის
შუალედები. ნივთიერების უმცირესი ნაწილაკებია მოლეკულები , რაც ნივთიერებაში
მილიონობითაა. ნივთიერებაში არსებული ნაწილაკების მოძრაობას და მათ შორის მყოფ
შუალედების არსებობას ადასტურებს დიმფუზია.

კულინარიაში ხშირად გვხვდება დიფუზია. რა არის დიფუზია ალბათ იკითხავთ ? დიფუზია

არის ნივთიერების მოლეკულების ერთმანეთსში შერევა. დიფუზია სხვადასხვა
აგრეგატულ მდგომარეობაში სხვადასხვა სიჩქარით ხდება რადგან მოლეკულებს შორის
შუალედები სხვადასხა ზომისაა ყველაზე მარტივად აირადში უფრო ჩქარა ხდება რადგან
შუალედებს შორის დიდი დაშორებაა და მოლეკულები ერთმანეთში მარტივად ერვა .
დიფუზიის სიჩქარე დამოკიდებულია ტემპერატურაზე. მაღალ ტემპერატურაზე უფრო მალე
ხდება ხოლო დაბალზე უფრო ნელა, რადგან მაღალ ტემპერატურაზე მოლეკულები
ერთმანეთს შორდება და შუალედები იზრდება შესაბამისად ისინი უფრო ჩქარა
მოძრაობენ და ერთმანეტსაც მალევე ერევიან.

დიფუზია კულინარიაში
იკულინარიაში დიფუზიას დიდი მნიშვნელობა აქვს. მას დიასახლისები ხშირად იყენებენ
მაგალითად როდესაც ბებო გვიკეთებს ხოლმე მწნილს ან კამპოტს. დამწნილების
პროცესის ახსნა ძალზე მარტივია. ადუღებულ წყალში ვათავსებთ სასურველ ბოსტნეულს
და ვამატებთ მარილს სწორედ მარილია ის ინგრედიენტი რომლითაც დამწნილება ხდება
რადგან მარილის მოლეკულები ბოსტნეულისას ერევა და როდესაც საკმარის მარილებს
მიიღებს მაგრდება და ხრაშუნდება ესეც დიფუზიაა.

ცდები
ჩავატაროთ რამოდენიმე ცდა და გავიგოთ მეტი დიმფუზიაზე:

N1
ავიღოთ ორი ჭიქა ერთი ცხელი წყლით და ერთი ცივით და ორივეში ჩავყაროთ ყავა

დავინახავთ რომ ცივ ჭიქაში რთულად იხსნება ყავა და ძალიან უჭირს ხოლო ცხელში
ეგრევე გაიხსნა რაც იმას ადასტურებს რომ დიმფუზია მაღალ ტემპერატურაზე უფრო
ჩქარა ხდება ვიდრე დაბალ.
N2

ჩავატაროთ ცდა ცივ და ცხელ წყლებზე ავიღოთ სამი ჭიქა. ერთი აავსე ცხელი წყლით და
ერთი ცივით ამის შემდეგ მესამე ჭიქაში მოათავსე ორივე. მათი მოლეკულები არ
განსხვავდებიან. რის შედეგადაც მივიღებთ თბილ წყალს ანუ ეს ნიშნავს რომ ცივი და
ცხელი მოლეკულების ერთმანეთსი სერევა მოხდა და შეცვალა წყლის ტემპერატურა ანუ
მოხდა დიმფუზია. ფოტო სურათი

N3

რატომ არ ვრცელდება სუნამოს სუნი მთიან ოთახში? ამის

ახსნა მარტივია სუნამოს მოლეკულები ერევა აირისაში და
სუნამოს სუნი იკარგება.

N4

მოდით მოვიყვანოთ რამოდენიმე დიფუზიის შემთხვევა

კულინარიაში მე და დედა სულ ვაკეთებთ ნამცხვარს მორჩეენილი საკვებიდან და მათ
ერთმანეთში ვურევთ სანამ ერთგვაროვანი მასა არ გახდება და სულ ვუმატებთ ძმარში
გახსნილ სოდას ესეც დიმფუზიაა ფიზიკაში. მე პირადად არ მინახავს მაგრამ ინტერნეტში
მინახავს დიმფუზიის საშიში გამოყენება როგორიცაა ქიმიური ნივთიერებების შერევა
რომელიც აფეთქებას ან ძლიერ ამოფქვევას იწვევს რაც კავისთვის საზიანოა .

სიმკვრივე

სიმკვრივე არის ფიზიკური სიდიდე. ის არის მოლეკულების ერთმანეთთან სიმჭიდროვე .

სიმკვრივეს ქმნის მოლეკულები და მასსში არსებული შუალედები. სიმკვრივე აღინიშნება
ბერძნული ასოთი p ,,რო“. სიმკვრივის გამოთვლის ფორმულაა p=m/v.
გავაკეთოთ რამოდენიმე ცდა რომ გავიაზროთ რა არის სიმკვრივე
და როგორ ითვლება სიმკვრივე:
N1

ავიგოთ ორნაირი საპონი თხევადი და მყარი როგორ გავიგოთ მისი სიმკვრივე სწორედ
ამაში დაგვჭირდება ფორმულა და მისი დახმარებით ამოვხსნით მე პასუხად ეს მივიღე
მაგრამ ყველა სხვადასხვა სიმკვრივეებს მიიღებტ მიუხედავად ერთი და იგივეა თუ არა
საპონი

N2

ჩავატაროთ ცდა კარტოფილზე და გავიგოთ მისი სიმკვრივე და გავყვეთ ფორმულას ჩემს

მიერ არებული კარტოფილის სიმკვრივე მივიღე 714,28

ფორმულა

M=0,25

V=350mm=0,00035

P=0,25:0,00035=714,28
N3

მოდით ეხა წავიხალისოთ მოვამზადოთ კოქტეილი რისთვისაც დაგვწირდება 4 ჭიქა

საღებავები და შაქარი ავიღოთ ერთ ჭიქა და სხვადასხვა სიმკვრივეების შექმნისთვის
ჩავყაროთ 2ჩკ შაქარი და მეორეში 1ჩ ხოლო მესამეში საერთოდ არა შემდეგ კარგად
გავურიოთ წყალსი წყალი უნდა იყოს ცივი როდესაც გაიხსნება შევღებოთ სამისე
სხვადასხვა ფერად და მეოთხე ჭიქაში ყველაზე დიდი დან ყველაზე პატარა სიმკვრივის
მიხედვით განვალაგოთ ძალიან ნელა შპრიცით და მივიღებთ ცისარტყელას. ამდ შემდეგ
ერთი თბილ ადგილას ერთი მაცივარში და დაველოდე დაახლოებით 3 საათი და ვანახე
რომ თბილ ადგილას რაც იდო ნელ ნელა შეერია ერთმანეთს და მაცივარში ისევ ისეთი
იყო ეს იმიტომ რომ დიმფუზია მაღალ ტემპერატურაში უფრო ჩქარა ხდება . მე დავთვალე
თითოეულის შაქრის ჩაყრამდე და შაქრის ჩაყრის შემდეგ სიმკვრივეები და ეს მივიღე

M=105=0,105

V=105:1000000=0,000105

P=0,105:0,000105=1000

შაქრის ჩაყრის მერე

N1

M=110=0,11

V=110:1000000=0,00011

P=0,11:0,00011=1000

N2

M=107=0,107

V=107:1000000=0,000107

P=0,107:0,000107=1000
N4

ეს ცდა არის წყალზე და ზეთზე და ძალიან მარტივია მაგრამ ესეც უკავშირდება სიმკვრივეს
და იგივეა რაც კოკტეილზე ავიღოთ წყლიანი ჭიქა და ჩავასხათ ზეთი ვნახავთ რომ ზეთი
უფრო პატარა სიმკვრივისაა და ამიტომ წყალზე ტივტივებს. მაგრამ როცა ავურევთ
წარმოიქმნება ტორნადოსავით რაღაც და შემდეგ ზეთს შლის მაგრამ ის ამის მიუხედავად
მაიც წყლის ზევით რჩება მაგრამ კოქტეილის შემთხვევაში არევის შემდეგ ისინი
ერთმანეთს შეერია ეს იმიტომ რომ ზეთის სიმკვრივე ბევრად უფრო ნაკლებია ვიდრე
წყლის.