Biblia

1.Człowiek w relacji z Bogiem. Omów zagadnienie na podstawie znanych Ci fragmentów  Księgi Rodzaju.
W swojej odpowiedzi uwzględnij również wybrany kontekst.

Księga Rodzaju jest pierwszą księgą Starego Testamentu. Opowiada dzieje świata od chwili, gdy został
stworzony przez Boga. Historie przedstawione w Księdze Rodzaju ukazują Boga jako doskonałego Stwórcę, siłę
sprawczą, która ustanawia reguły. Za pomocą języka właściwego dla mitu wyjaśniają sens i porządek świata, a
także pochodzenie człowieka, jego miejsce we wszechświecie. Ujawniają także znaczenie dobra i zła. Wiele
historii opisanych w Księdze Rodzaju stało się inspiracją dla twórców różnych epok, którzy zaproponowali własne
interpretacje zdarzeń przedstawionych w Biblii.  Bóg jawi się zarówno jako opiekun człowieka, jak i surowy
sędzia. Bóg stworzył człowieka na swój obraz i podobieństwo. Otoczył go opieką, zaufał mu, nadał imię, obdarzył
wolną wolą oraz możliwością panowania nad światem przyrody. Stwórca, dając człowiekowi Eden, uczynił go
szczęśliwym i bezpiecznym. Pierwsi ludzie dokonali wyboru. Dali się skusić – zjedli owoc z drzewa poznania
dobra i zła, za co zostali wygnani z raju. Historia Kaina i Abla, synów Adama i Ewy, pokazuje, że Bóg nie odwrócił
się od ludzi. Stwórca doceniał ofiary składane mu przez Abla. Gdy Kain z zazdrości o przychylność Boga zabił
brata i nie przyznał się do popełnionego czynu, został przeklęty i naznaczony piętnem (tzw. kainowe znamię,
piętno), które jednocześnie miało go chronić. W historii o wieży Babel, w której zuchwali ludzie próbowali
zbudować wieżę sięgającą do samego nieba, Bóg sprawił, że zaczęli oni mówić różnymi językami, przez co nie
ukończyli swojego dzieła i rozproszyli się po całym świecie. Historia ofiary Izaaka pokazuje, że Bóg oczekuje od
człowieka dowodu wierności – w tym celu zażądał, aby Abraham złożył mu w ofierze ukochanego syna Izaaka.
Abraham nie zawahał się i podniósł nóż, by zabić syna – wtedy jednak pojawił się anioł i go powstrzymał.
Abraham zyskał błogosławieństwo od Boga. Na boską przychylność mógł też liczyć bogobojny Noe, który wraz z
rodziną i zwierzętami został ocalony podczas potopu zesłanego przez Stwórcę jako kara za moralny upadek
ludzi. Jeden z najbardziej znanych fresków Michała Anioła Stworzenie Adama, znajdujący się w kaplicy
Sykstyńskiej, ukazuje bliskość i jedność Stwórcy z człowiekiem – palce Boga i Adama prawie stykają się ze sobą,
jest to moment, w którym Bóg tchnie życie w mężczyznę. Obraz Masaccia Wygnanie z raju przedstawia
pierwszych ludzi w chwili, gdy zostali wypędzeni z krainy szczęśliwości. Nad odchodzącymi unosi się anioł z
czerwonymi skrzydłami i mieczem w dłoni – wysłannik Boga. Adam zakrywa twarz w rozpaczy, Ewa próbuje ukryć
nagość, jej oblicze wyraża ból, obawę przed niepewnym losem. Scena ma charakter dramatyczny. Relacje
człowieka z Bogiem pokazane w Księdze Rodzaju obrazują zmienną naturę ludzi. Bliskość, otwartość Boga na
potrzeby człowieka, obdarowanie go wolną wolą i panowaniem nad zwierzętami przeradza się w konflikt
spowodowany grzechem Adama i Ewy, przeciwstawieniem się regułom ustanowionym przez Stwórcę. Postawy
takich bohaterów biblijnych jak Noe czy Abraham ukazują z kolei relacje z Bogiem oparte na przychylności.

2.Jak człowiek może się zachować w obliczu cierpienia? Omów zagadnienie na podstawie znanych Ci
fragmentów Księgi Hioba. W swojej odpowiedzi uwzględnij również wybrany kontekst.

Przeżywanie cierpienia jest niezwykle trudnym doświadczeniem egzystencjalnym dla człowieka, a pytanie o sens
cierpienia dotyczy każdego z nas. Choroba, śmierć najbliższych, głód, bieda to zjawiska, których nierzadko
doświadczamy. I wciąż szukamy przyczyn oraz sposobów na ich uniknięcie. Dlatego też cierpienie, zwłaszcza
niezawinione, od zawsze nurtowało twórców dzieł. Człowiek cierpiący pojawia się zarówno w tekstach literackich,
jak i ikonicznych. Biblijna Księga Hioba koncentruje się właśnie wokół tematu cierpienia i Bożej sprawiedliwości.
Hiob cierpi, a jego cierpienie przekracza wszelkie wyobrażenie – Bóg, aby przekonać Szatana o lojalności
bohatera i jego głębokiej wierze, odbiera Hiobowi niemal wszystko: majątek, dzieci, zdrowie. Pojawia się pytanie
o sens tak ogromnego bólu. Przyjaciele radzą Hiobowi uznać swoją winę, nawet jeśli teraz czuje się niewinny.
Twierdzą bowiem, że cierpienie jest wynikiem grzechów. Hiob posiada niewzruszoną pewność swojej prawości,
dlatego wobec strasznego cierpienia wybucha skargą, pragnie poznać przyczynę swojego nieszczęścia. Kocha
Stwórcę, lecz nie potrafi pogodzić się ze swoim złym losem – przemawia przez niego żal, czasem smutek,
wypowiada też ostre słowa, w których przeklina swój los. Pragnie, by Bóg zesłał mu śmierć. Aby poznać
przyczynę i sens swojego cierpienia, Hiob domaga się rozmowy z Bogiem. Bóg odpowiada wiernemu słudze, ale
nie czyni tego wprost: ukazuje niewiedzę Hioba na temat stworzenia świata, dowodząc, że człowiek nie jest w
stanie zrozumieć Jego zamiarów i poczynań. Losów Hioba pozwala zastanowić się nad niezawinionym
cierpieniem, pojawiającym się również w III cz. Dziadów  Adama Mickiewicza, w scenie ukazującej Panią Rollison,
która błaga Nowosilcowa o łaskę dla swojego dziecka. Matka cierpi z powodu uwięzienia syna. Nie rozumie,
dlaczego ona – ślepa i samotna – musi znosić tak niewyobrażalne męki. Wie, że młody Rollison jest bity i
maltretowany. Męka jedynego dziecka sprawia, że matka poniesie każda ofiarę – zrozpaczona kobieta przyjmuje
postawę pokory wobec nieczułego, okrutnego Senatora, klęka przed nim, aby wyjednać łaskę dla syna. Historia
Hioba pokazuje, że mimo cierpienia można zachować wiarę w Boga, można godnie znosić swój los. Biblijny
bohater staje się symbolem upartego i dumnego trwania w cierpieniu mimo chwil zwątpienia, słabości, rozpaczy,
a nawet buntowniczej skargi na los. Obcowanie z cierpieniem, na co zwraca uwagę Adam Mickiewicz w III
części Dziadów, może także wywoływać współczucie. Cierpienie można uznać za temat aktualny. Przykłady
literackie pokazują, że człowiek powinien je, mimo wszystko, zaakceptować. Nawet jeśli uzna, że jego
nieszczęście jest niezawinione.
3.Motyw marności świata. Omów zagadnienie na podstawie znanych Ci fragmentów Księgi Koheleta. W
swojej odpowiedzi uwzględnij również wybrany kontekst.

Motyw marności świata ma swoje źródło w biblijnej Księdze Koheleta, należącej do ksiąg mądrościowych.
Kohelet wskazuje na nietrwałość wszystkiego, co wydaje się człowiekowi wartościowe, o czym świadczą
słowa: Marność nad marnościami i wszystko marność. Wspomniany motyw pojawił się w różnych tekstach kultury
na przestrzeni epok, co świadczy o zainteresowaniu tematyką przemijania, upływu czasu. Motyw marności świata
uświadamia, że życie każdego człowieka przeminie, niezależnie od jego wykształcenia, bogactwa czy pozycji
społecznej. Kohelet zwraca uwagę, że wszystko zależy od czasu. Mimo zwrócenia uwagi na przemijalność
wszystkiego, co doczesne, mędrzec radzi, aby cieszyć się życiem oraz umiejętnie z niego korzystać. Zaleca przy
tym, aby ufać Bogu i żyć w zgodzie z jego przykazaniami, ponieważ Bóg będzie sądził każdego z nas. Jedną z
części Księgi Koheleta jest Oda do rozpaczy, w której mędrzec tłumaczy, że cierpienie jest elementem
człowieczeństwa, ponieważ tylko doświadczając bólu, człowiek może docenić szczęście. Poeta podkreśla, że
ludzie od zawsze fascynowali się tym, co ziemskie i nietrwałe, lecz zaznacza, że trzeba odróżniać dobro od zła,
dbać o czystość duszy i pamiętać o Bogu jako najwyższej wartości. Motyw marności świata ukazany przez
Koheleta w Biblii stał się ważnym przesłaniem dla twórców różnych epok, którzy przestrzegają, że życie to tylko
chwila, szybko przemijająca, więc trzeba ją mądrze wykorzystać.

4.Refleksje na temat sensu życia. Omów zagadnienie na podstawie znanych Ci fragmentów  Księgi
Koheleta. W swojej odpowiedzi uwzględnij również wybrany kontekst.

Księga Koheleta jest jedną z ksiąg mądrościowych w Biblii. Kohelet osobę przemawiającą, mędrca, który zadając
sobie pytania o cel i sens życia, snuje refleksje na temat przemijania ludzkiej egzystencji. Potwierdzają to
wielokrotnie powtarzane słowa: Marność nad marnościami – wszystko marność  . W części Oda do
rozpaczy  mędrzec podkreśla, że cierpienie jest elementem człowieczeństwa, który sprawia, że potrafimy docenić
szczęście. W jednym z fragmentów Księgi Kohelet zwraca się do młodzieńca – zachęca, aby cieszył się życiem,
odsunął od siebie przygnębienie, bo młodość szybko przemija. Podpowiada, aby kroczyć za głosem serca, ale
pamiętając o tym, że Bóg będzie sądził z czynów każdego. Kohelet zwraca uwagę, że taki sam los czeka ludzi
mądrych i głupców. Mądrość nie zapobiega przemijaniu i śmierci oraz nie eliminuje cierpienia w ludzkim życiu.
Człowiek zatem powinien mieć dystans wobec tego, co go spotyka. W wierszu Cnota grunt wszystkiemu  Daniel
Naborowski wylicza różne ulotne wartości, o które ludzie zabiegają. Tłumaczy, że nie należy przeceniać ani dóbr
materialnych, ani zaszczytów i urzędów, bo one przeminą. Równocześnie należy z nich korzystać, skoro zostały
nam dane, ale roztropnie. Pielęgnowanie cnoty rozumianej jako przestrzeganie zasad moralnych jest jedyną
trwałą wartością. Aby w krótkim i ulotnym życiu człowieka odnaleźć sens, trzeba przyjmować z pokorą to, co
przynosi los – doświadczenia zarówno pozytywne, jak i negatywne. Kohelet przekonuje, że bogactwo, władza,
mądrość, wykształcenie nie są w stanie uczynić człowieka w pełni szczęśliwym. Pozostawia więc ludziom
przesłanie, które uczy dystansu i pokory, a jednocześnie zachęca do cieszenia się życiem, mądrego przeżywania
chwil, które są nam dane. Podobną postawę wobec życia prezentuje barokowy poeta Daniel Naborowski, który
zwraca uwagę na niematerialne wartości w życiu.

5.Literacki obraz końca świata. Omów zagadnienie na podstawie znanych Ci fragmentów Apokalipsy św.
Jana. W swojej odpowiedzi uwzględnij również wybrany kontekst.

Ostatnia księga Nowego Testamentu, Apokalipsa św. Jana, należy do tzw. ksiąg prorockich, przynoszących opis
końca świata oraz wyjaśniających sens dziejów. Księga powstała pod koniec I wieku n.e. Św. Jan przedstawia w
niej wizje, których miał doznać w czasie swego pobytu na wyspie Patmos, dokąd został zesłany jako biskup
Efezu. Apokalipsa nasycona jest tajemniczą symboliką, uniemożliwiającą jednoznaczne odczytanie tekstu.
Zawarte w księdze opisy, na przykład znaków zapowiadających zburzenie Jerozolimy albo walki szatana z
Kościołem, są niezwykle plastyczne i silnie oddziałują na wyobraźnię odbiorców. Świadczą o tym obecne w
dziełach różnych epok liczne odwołania do przedstawionego przez św. Jana opisu czasów ostatecznych.
Uważany za twórcę księgi św. Jan opisał swe widzenia, w których została mu objawiona tajemnica czasów
ostatecznych, czyli Sądu Bożego, zwanego potocznie dniem końca świata. Księga nie zapowiada jednak
absolutnego kresu dziejów – z kataklizmu wyłania się nowy świat, nastaje nowy porządek oznaczający ostateczny
tryumf Kościoła. Zwiastunami wielkiego dnia gniewu Bożego są w Apokalipsie kolejno: siedem pieczęci, siedem
trąb i siedem czasz. Motywy apokaliptyczne to zjawiska, które wiążą się z nadejściem czasów ostatecznych, na
przykład towarzyszące otwarciu szóstej pieczęci trzęsienia ziemi, czarne słońce, krwawy księżyc czy też
spadające na ziemię gwiazdy. Po otwarciu siódmej pieczęci powietrze rozświetlają błyskawice, rozlegają się
gromy, ziemia trzęsie się. Kiedy aniołowie opróżniają kolejne czasze, na ludzkość spadają ogromne cierpienia,
krwawe pożogi, a ziemię pokrywają ciemności. W wierszu Czesława Miłosza koniec świata następuje bez
błyskawic i gromów, bez jakichkolwiek znaków czy archanielskich trąb, w sposób niespodziewany dla ludzi, którzy
nie mogą uwierzyć, że koniec świata staje się każdego dnia, nie potrafią przyjąć do wiadomości, że ich świat się
kończy, a wszystko dookoła wygląda normalnie. Tylko starzec, który cierpliwie przewiązuje pomidory, jest
świadom tego, że innego końca świata nie będzie. W obliczu nieuchronnego nie buntuje się, gdyż wie, że bunt
niczego nie zmieni. Obraz końca świata przedstawiony przez św. Jana stał się jednym z najważniejszych toposów
kulturowych, obecnych nie tylko w literaturze, lecz także w innych tekstach kultury. Świadczą o tym przykłady z
dziedziny malarstwa, np.: cykl piętnastu drzeworytów autorstwa Albrechta Dürera (najsłynniejszą z rycin jest
niewątpliwie ta przedstawiająca czterech jeźdźców Apokalipsy) czy tryptyk Sąd Ostateczny  Hansa Memlinga. W
kręgu kultury śródziemnomorskiej biblijny opis końca świata stał się ważnym punktem odniesienia. Artyści
podejmujący problematykę czasów ostatecznych albo tworzą dzieła zgodne z topiką, albo od niej odchodzące. Tę
drugą możliwość wykorzystują rzadziej, choć zdarza się, że powstają wtedy niezwykłe teksty kultury. Tak stało się
chociażby w wypadku wiersza Piosenka o końcu świata Czesława Miłosza.