PYTANIA JAWNE - MATURA 2023- 24

BIBLIA
Wstęp do wszystkich pytań
Biblia to arcydzieło kultury. To nie tylko ,,księga święta” dla Żydów i chrześcijan.
To także źródło inspiracji dla artystów wszystkich dziedzin sztuki od czasów
najdawniejszych aż do dzisiaj oraz, co wydaje się najważniejsze - źródło
ponadczasowych prawd i pouczeń dla wszystkich ludzi, zarówno wierzących,
jak i niewierzących, wskazówek właściwego postępowania, przestróg przed złym
działaniem.
ZAKOŃCZENIE
Podsumowując – Biblia ukazuje przede wszystkim oddanie ludzi Bogu,
ich miłość do Stwórcy, pokorę i przeświadczenie o słuszności boskich wyroków
(z wyjątkiem Adama i Ewy- za co ponieśli karę). W utworach późniejszych,
motyw relacji człowieka z Bogiem wykorzystywany jest przez pisarzy w celu realizacji
celów twórczych, np. w przywołanych Dziadach - było to podjęcie problematyki
patriotycznej, ukazanie zagadnień narodowych naszego kraju w czasach niewoli.

1. Człowiek w obliczu cierpienia. Omów zagadnienie na podstawie znanych

Ci fragmentów Księgi Hioba. W swojej odpowiedzi uwzględnij również
wybrany kontekst.
Księga Hioba
- losy bohatera przykładem cierpienia niezawinionego
- Hiob człowiek bogobojny, oddany Stwórcy, wierny, kieruje się miłością do
Boga - zostaje wystawiony na próbę miłości i wiary
- decyzja Boska wynikiem układu z szatanem przeświadczonym, że człowiek
pozostaje wierny Bogu tylko, gdy wiedzie szczęśliwe i dostatnie życie
- decyzją boską utrata przez Hioba kochającej rodziny (śmierć najbliższych),
stratą ogromnego majątku oraz śmiertelna choroba trądu
- pozostanie przez Hioba osobą kochającą Boga, jest Mu dalej wierny mimo
ogromnego cierpienia
- nie bluźni i nie złorzeczy przeciw Bogu, jest przekonany o słuszności
i sprawiedliwości Boskich decyzji
- przekonanie Hioba o swoim grzechu i winie, czego konsekwencją jest
cierpienie nadane mu przez Boga
- wielki żal bohatera, znoszone z trudem cierpienia, pragnienie śmierci ,ale
nieustanne oddanie Bogu
- nagroda dla Hioba po wypełnieniu się próby: odzyskanie rodziny, majątku,
szczęścia i radości życia jako nagroda za wierność wobec Stwórcy
Kontekst ( mitologiczny i literacki)
Mit o Prometeuszu
- bohater antyczny, poświęcił się dla ludzkości podstępem wykradając ogień z
rydwanu Heliosa wbrew woli bogów
- czyn bohatera wyrazem dążenia do uszczęśliwienia ludzkości, poprawy losu
ludzi, dla których ogień był początkiem rozwoju cywilizacji (Prometeusz był
twórcą człowieka)
- wielkie cierpienie bohatera jako wynik kary boskiej (przykucie go do skał
Kaukazu i nieustanne wyjadanie wątroby Prometeusza przez sępa)\
- godne znoszenie cierpienia mimo świadomości odwiecznej kary,
- radość i szczęście wynikające ze spełnienia wielkiej misji dla ludzkości
Romeo i Julia (cierpienie z miłości)
- wielkie uczucie młodych bohaterów wbrew woli rodziców (rody Montekich
i Capulettich były skłócone)
- uczucie skrywane przed światem, małżeństwo zawarte w tajemnicy (tylko
pomoc opiekunki Marty i Ojca Laurentego), spotkania w ukryciu
- cierpienie Julii spowodowane wygnaniem Romea z Werony przez księcia
miasta za zabicie Tybalta w zemście za śmierć Merkucja
- cierpienie Romea z powodu konieczności rozstania z ukochaną ( nocne
spotkanie małżonków )
- cierpienie i bunt Julii z powodu zmuszania przez rodziców do małżeństwa
z Parysem
- - niepowodzenie intrygi ojca Laurentego , która miała doprowadzić do
spotkania bohaterów
- tragiczny los - bezsensowna śmierć Romea i Julii

2. Postawa człowieka wobec Boga. Omów zagadnienie na podstawie

znanych Ci fragmentów Księgi Hioba. W swojej odpowiedzi uwzględnij
również wybrany kontekst.
Księga Hioba
- losy bohatera przykładem cierpienia niezawinionego
- Hiob człowiek bogobojny, oddany Stwórcy, wierny, kieruje się miłością do
Boga - zostaje wystawiony na próbę miłości i wiary
- decyzją boską utrata przez Hioba kochającej rodziny (śmierć najbliższych),
stratą ogromnego majątku oraz śmiertelna choroba trądu
- pozostanie przez Hioba osobą kochającą Boga, jest Mu dalej wierny mimo
ogromnego cierpienia
- nie bluźni i nie złorzeczy przeciw Bogu, jest przekonany o słuszności
i sprawiedliwości Boskich decyzji
- przekonanie Hioba o swoim grzechu i winie, czego konsekwencją jest
cierpienie nadane mu przez Boga
- znoszone z trudem cierpienie, pragnienie śmierci ,ale nieustanne oddanie
Bogu
- trwała i nieprzemijająca miłość Hioba do Boga, wiara w opiekę i opatrzność
Stwórcy
 - odzyskanie przez Hioba rodziny, szczęścia i majątku jako wdzięczność Boga
za wierność i oddanie wobec Stwórcy
Kontekst
Jan Kochanowski TRENY – Tren X
- Treny- literackim wyrazem rozpaczy poety po śmierci ukochanej Urszulki
( także córki Hani i matki ) oraz wyrazem upadku wiary Kochanowskiego w stoicki
światopogląd ( wyrażony w Pieśniach )
- Tren X- obrazem wątpliwości religijnych poety i utraty wiary w sprawiedliwość
i opiekę boską
- apostrofa do Urszulki, pytania o jej miejsce po śmierci (człowiek wierzący nie miałby
wątpliwości, iż dusza małego bezgrzesznego dziecka znajduje się w niebie pod
opieką Stwórcy)
- stwierdzenie ,,Gdzieśkolwiek jest, jeśliś jest…” ,,krzykiem rozpaczy nie tylko z
powodu śmierci dziecka ale także upadku wiary

Innym przykładami kontekstu literackiego mogą być utwory z pytania 1 :

Adam Mickiewicz Dziady cz. III
Wielka Improwizacja
Widzenie księdza Piotra

3. Jakich odpowiedzi na pytanie o sens życia udziela literatura? Omów

zagadnienie na podstawie znanych Ci fragmentów Księgi Hioba. W
swojej odpowiedzi uwzględnij również wybrany kontekst
Księga Hioba
- dramatyczne losy Hioba jako przykład cierpienia, które może być źródłem
pytań o sens życia (Hiob cierpiąc zastanawiał się nad swoim
postępowaniem…)
- cierpienie jako stan, który bardzo często towarzyszy ludzkiemu życiu
- pytania wynikające z losów i zachowania Hioba - czy warto być niewinnym,
bezgrzesznym, dobrym, wiernym i szlachetnym jeśli i tak może to przynieść
cierpienie?
- wytrwałość bohatera biblijnego – lekcją dla ludzi, że cierpienie to stan
przemijający, a cierpliwość, wytrwałość zostanie wynagrodzona, cierpienie
wzmocni i nauczy walczyć z przeciwnościami, pozwoli zrozumieć prawa
rządzące światem i ukochać życie
Kontekst ( literacki)
Juliusz Słowacki Kordian
- Kordian – typem bohatera romantycznego poszukującym sensu i celu życia
(II akt utworu- Wędrowiec)
- podróże Kordiana po Europie- obrazem doświadczeń i rozczarowań dotyczących
wartości życiowych, rodzenie się pytań o sens życia
- przekonanie o dominacji pieniądza i kierowania się w życiu wartościami
materialnymi (rozmowa z dozorcą w James Parku w Londynie)- czy warto zdobywać
wiedzę i pracować, jeśli stanowiska i urzędy nie są wynikiem własnych zasług i mogą
zostać niedocenione?
- utrata wiary w szczerą miłość i stałość uczuć ( spotkanie z Violettą ) - czy warto
kochać, jeśli kobiety są niewierne, a miłość przekupna
- tragiczne rozczarowanie obłudą religijną i postawą okrutnego katolickiego papieża
obojętnego wobec walczących Polaków ( wizyta w Watykanie, groźba klątwy, nakaz
posłuszeństwa wobec rosyjskiego cara ) - czy wiara może być otuchą i wsparciem
dla cierpiących ?
- zrozumienie przez bohatera, że poświęcenie dla innych, działania nawet jednostki
w imię dobra narodu - może nadać sens życiu
(monolog na szczycie Mont Blanc- idea winkelriedyzmu)
Fiodor Dostojewski Zbrodnia i kara
- dramat życiowy Roskolnikowa, jego zbrodnia zabicia lichwiarki jako wyraz
poglądów egzystencjalnych bohatera, poglądów dotyczących
niesprawiedliwości losu i ludzkich poczynań
- teorie bohatera dotyczące praw ludzkich, dzielenie ludzi na tych, którzy mają
prawo decydować o życiu innych (teoria zbrodni) i kierować się w życiu
specjalnymi przywilejami (artykuł)
- podjęcie problemu czy człowiek ma prawo buntować się i przeciwstawiać oraz
niszczyć tych, którzy wykorzystują innych
- moralny problem zbrodni i kary, przesłanie, że zbrodnia musi być ukarana bez
względu wobec kogo była wymierzona
- pokazanie dróg naprawy błędów i odpokutowania win
- przedstawienie możliwości moralnej przemiany człowieka
- ostateczne przeświadczenie bohatera, że sens życia wynika z przestrzegania
moralnych zasad, że możliwe jest odkupienie win, często na drodze religii i
miłości

Człowiek nieustannie poszukuje sensu życia. Pragnie, aby jego egzystencja

posiadała znaczenie. Nie zawsze się to udaje. Zdarzają się porażki i niepowodzenia,
ale i radości, i zwycięstwa. Ważne jest, aby doceniać to co ma i godzić się z
poznawaną prawdą.
4. Człowiek wobec niestałości świata. Omów zagadnienie na podstawie
znanych Ci fragmentów Księgi Koheleta. W swojej odpowiedzi uwzględnij
również wybrany kontekst.

Księga Koheleta- Biblia ( Stary Testament)

- motyw Vanitas- marności i przemijalności świata (,,vanitas vanitatum”)
- rozważania autora (Kohelet, Eklezjasta – kaznodzieja) nad ludzkim losem
i przemijającym życiem (przemijanie w naturze i odradzanie się w kolejnym cyklu)
- nic na ziemi nie jest trwałe, nie posiada żadnych wartości, na przykład wiedza
i mądrość to cenne wartości, ale też ulotne i nie zapewnią szczęścia
- szczególne podkreślenie marności i ulotności: bogactwa, przyjemności ziemskich,
władzy i sławy
- wszelkie dobra ziemskie wobec nieuniknionej śmierci to ,,marność i gonienie za
wiatrem”, każdego człowieka spotka ten sam los
- ulotność rzeczy ziemskich nie ogranicza człowieka całkowicie, nakazuje jednak
umiar i rozsądek w dążeniu w posiadania
- tylko Bóg to wartość najważniejsza, wieczna, niezmienna, konieczność życia
według boskich praw
- wezwanie do mądrego życia, zrozumienia obecności w życiu zarówno radości ,
jak i smutków, właściwe postępowanie, świadomość tymczasowości i nietrwałości
rzeczy doczesnych - przesłaniem Księgi Koheleta

KONTEKST ( literacki, malarski )

Jan Kochanowski O żywocie ludzkim
- refleksyjno - filozoficzny charakter fraszki - problematyka ludzkiego losu
i przemijalności spraw doczesnych
- rozumienie pojęcia fraszka nie tylko jako gatunku, ale rzecz błaha, drobnostka w
odniesieniu do każdej czynności i myśli człowieka ze względu na ich nietrwałość
- uroda, potęga, pieniądze sława - to przemijające nieważne wartości
- porównanie życia człowieka do teatru (motyw theatrum mundi) - człowiek jako aktor
wchodzi na scenę życia, odgrywa z góry narzuconą mu rolę , dąży do zdobycia
nieistotnych wartości i schodzi ze sceny - jak kukiełki włożone do worka po
skończonym spektaklu i zapomniane
- podmiot liryczny w roli filozofa, mędrca, człowieka doświadczonego - kieruje do
czytelnika życiowe nauki, wskazując zasady, którym podlega egzystencja człowieka
Adrian van Utrecht Martwa natura z bukietem i czaszką
- motyw vanitas, symbole przemijania:
Przemijające piękno – kwiaty, szkło
Nietrwała wiedza - księga
Czaszka - przemijające życie, utrata urody, śmierć

5. Refleksje na temat sensu życia. Omów zagadnienie na podstawie znanych Ci

fragmentów Księgi Koheleta. W swojej odpowiedzi uwzględnij również wybrany
kontekst.
Księga Koheleta
- pesymistyczny Biblijny obraz świata - marność i przemijanie
- rozważania nad celem i sensem życia ludzkiego oraz pytania o sposób
osiągnięcia szczęścia jako myśl przewodnia księgi
- poszukiwanie przez autora (Kohelet) sensu życia w cenionych przez ludzi
wartościach doczesnych np. rozrywka, sława, bogactwo, nauka i stwierdzenie,
że są mało wartościowe, ulotne, nie zapewniają szczęścia
- podkreślanie przez autora obecnych w życiu zmartwień, problemów,
niesprawiedliwości, co wywołuje przygnębienie i smutek
- sensu i szczęścia w życiu nie zapewniają niezmierzone bogactwa czy nawet
wielka mądrość, bo wszystko przemija, a nawet to co przez chwile dawało
zadowolenie może stać się przyczyną cierpienia
- dopatrywanie się sensu życia jedynie w Bogu wartości trwałej, wiecznej, wiara
i miłość do Boga może emocjonalnie uspokoić człowieka i wypełnić pustkę
jego życia
- “Księga Koheleta” może być źródłem refleksji, że czas spędzony na Ziemi jest
ważny dla każdego człowieka, mamy jedno życie, a zatem należy go spędzić
wartościowo, sensownie, wypełnić pozytywną energią i miłością

KONTEKST (literacki)
Sofokles “antygona”
- dramat antyczny podejmujący problem ludzkiego losu
 - główni bohaterowie Kreon i Antygona, ich postępowanie - podstawą do
rozważań o sensie i wartościach ludzkiego życia
- decyzja Antygony wyrazem przekonań, że sensem życia są wartości rodzinne
(miłość do brata) oraz obowiązki wobec Bogów (Antygona zgodnie z religią
antyczną pragnęła pochować brata potępionego za zdradę ojczyzny
- sensem życia dla Kreona była władza ale także przekonanie, że
bezpieczeństwo kraju jest najważniejsze
- konflikt tragiczny bohaterów reprezentujących trudne do rozstrzygnięcia racje
rodzi refleksje i pytania - Jakie wartości należy wybierać w życiu?, Czym się
kierować, aby zapewnić sobie i innym spokój, szczęście, miłość i przyjaźń?
- zrozumienie przez Kreona własnych błędów postępowania co doprowadziło
do śmierci najbliższych dowodzi, że zawsze powinno się szukać kompromisu,
nie budzić nienawiści, cenić miłość, przyjaźń i rodzinę; bezpieczeństwo kraju
jest ważne, ale zwykle należy szukać właściwych rozwiązań nie krzywdzących
innych
inne przykłady:
pytanie 4 (Kordian i Zbrodnia i kara)