681 Doc JD - Słownictwo Latopisu Woł 1288

latopis wo=y<ski 1288
pisany w ca=o>ci, 1288(89, przez Chodork", w Brze>ciu Lit. n(Bugiem, tj. przez jedn'
osob", dzieje 1205–1292 ci'giem, na podst. archiwum Dani=y wo=. 1201– †1264,
dla M>cis=awa “Romanowicza” kt[ry w[wczas, 1288-04-10, przej'= w=adz" po
umieraj'cym W=odzimierzu, †1288.12 – bracie, obu syn[w Wasylki, 1203–†1271 ]cio-
teczni i stryjeczni te/ byli zwani bra:mi\; najobszerniejsze opisy1288(89 bo bie/'ce.
“Romanowicz” – syn Wasylki wo=., nie Romana, tzw. otczestwo ]ojcostwo\, patronimik po dziadku
Romanie †1205, zabitym ko=o Zawichostu, w wyprawie do Sandomierza; dzieje po jego >mierci.
Chodorko ]dosł. Teodorek\ ¯ gr. Theodoros ]dosł. dar Boga\ ¯ theos ]b[g\ % doron
]dar\, ang. god % gift.
Brze>:, Bere>:, Brest we Francji, Brestowica, Wereszczyn BW, Brzeg – granica.
Bug ¯ anglosas. bugan ]=uk\, wed=ug Rosjan& Bug P=n. bo jest i Bug P=d. ]Boh\....
Tre>: latopisu wielce drobiazgowa, szczeg[=owa, zawiera imiona ludzi i nazwy

topograficzne, kt[rych – pisz'c – nie w spos[b by=oby mie: na uwadze, przez to
sprawia wra/enie pisanego na bie/'co. Lecz pisiec zaznaczy=, /e czasem cofa akcj",
a czasem j' wyprzedza. Wyprzedza$ Znaczy, /e pisany po latach, gdy wie ju/ co
zasz=o, zna przysz=o>:. I inne b="dy, wskazuj'ce /e pisany po latach.
Pierwowz[r latopisu nie posiada= liczbowego opisu wydarze< latami. W jego kopii,
1428, lata te opisano, pope=niaj'c b="dy w opisie dochodz'ce do lat 5-ciu. Kopia ta
wesz=a w sk=ad Ipat. ltpsu odnalezionego w Kostromie n(Wo=g'; ipat ]wojewoda\.
Rosjanie, 1977, zw' j' halicko-wo=y<sk' i za=o/yli /e by=o 5-ciu pisc[w.
A √A∫ antioxπiskym sborom= wyr'bani zostaniemy, a wy jutro

ad ad – brzuch, ]anitiochskim zbiorom\ wyr'bani b"dziecie\, a]e nas
¯ ang. abdomen; archagge= – archangie= Rous; pl≠nœt; ]je/eli nas
z ]granica\ % ad ˘ zad arxagg(e)lou ]archangie- Ru> zniewala\, a]e Ro-
s= korovπ[ v= ad. =owi\ uska≥ korogov; stanet;
aky aky – jak, ile archistratig arxistratig= na zaborol≠x ]je/eli Ruska
aky p≠sok= morskyi ]jak – w[dz anio=[w, g=[wno- chor'giew ‘stanie na zaboro-
piasek morski – ile piasku\ dowodz'cy ¯ archi` ]w[dz, lech’ – wywieszona, powiewa:
aktaz kon; aktaz – po=o- g=owa, naczelnik\ % gr. stra- b"dzie na parkanach grodu\
wiecki ko<; tegos ]og[=\ ˘ strategia at’ at; – niech(aj, pozwala:,
...i da emou kon; svoi v dom arxistratiga dopuszcza: ˘ niecha: ˘
borzyi. Aktaz= ≥kogo Mixaila. zaniecha:, niechaj
'e v ta l≠ta ne bys i aromat – przyjemny zapach œti inaa d≠tii ne cve-
do]er=... i vonœ p\dobna aro- lit; ]aby inna dzieci nie
alompiada – olimpiada, mat m"czy=a, dr"czy=a\
OA ]i wo< podobna aromatowi\ a/e a'e, \'e inna forma
alompπadam Gr;ckymi aszcze a]e – 1. gdy, gdyby ˚aszcze – je>li, je/eli,
'e hisl;nicami 2. je/eli, je>li, 3. p[ki; gdy
a=cznost al=hnost; – wstyd od Litwy i od wszyst- a'e esi miren= poidi
/'dza, nadmierne pragnie- kich ziem... a]e ne doidem s= mno[ ]pose= Burundaja
nie i vratimsœ ]je/eli nie do Dani=y w 1256& je/eli je-
prosœ]im= podaa. nagy≥ dojdziemy i wr[cimy\; ...a]e ste> sprzymierzonym, wyrusz
\d≠va≥. 'adny≥ i al=h- Tevtivil= ne by izgnan= ze mn'\
nya nasy]a≥. bolœ]im= ]p[ki Tewtiwi= nie wygnan, a'e 'emoit; vsœ powla
vsœko out≠wenie. po- Litewska ziemia w r"ku ich\, na Rigou idowa ' n≠mci
syla≥. ]nasycaj'c /'dnych a]e ne pomo'ete nam=. na 'emoi† ]gdy ?mud{
i pragn'cych, chorym wszelk' my nyn≠ iss≠heni by- wsza posz=a na Ryg" – Niemcy
pociech" posy=aj'c\ xom=. a vy naou†rπe wi"c na ?mud{\
amin amin – amen iss≠heni boudete. ]je/eli
antiochijski sbor nie pomo/ecie nam, my dzi>
Jerzy Dargiewicz – S=ownik j"zyka polskiego, 2015.
B √B∫ kleru ]noc' zbieg=a do Lach[w\
bagatyr bagatyr= – boha- ¯ ¢bez Boga, G? ]jak noga bieglec beglec; – goniec
ter, woj; por. bogatyr – no/na\, bez Ÿ Boga ¯ Bog= ˘ outehe beglec; ø nix
baskak baskak= – poborca Bogorodica ]Bogurodzica\; ]zbieg= goniec od nich\
tatarski, wys=annik Tatar[w po schi{nie 1054 w wierze bie=yj b≠lyi – bia=y
bie bo b≠ bo – bo by=(a chrze>cija<skiej, obie strony – b≠lym= i zelenym=.
b≠ bo ≥zva emou na noz≠ prawos=awni i katolicy – zwali biereg bereg= – brzeg
]z powodu rany na nodze\ siebie niewiernymi i bezbo/- berez≠, beregou ]brzegu\
b≠ bo led= kolzok= nymi& biesta b≠sta – biesy ¯ ¢b≠s=
]z powodu >liskiego lodu\ 1205 posp≠va[]im= 'e diabe=, przen. o ludziach
beszczestje be]estπe – bezbo'nym= galihœnom. tokmo dva b≠sta oubita
ha<ba, dos=. bez czci, hono- a boœre bezbo'nii ø polkou. ne pod goro-
ru ¯ ¢bes Ÿ hestit; ¯ hest;, vezœxousœ inogda, ...ø dom= no v= izgon≠ ]tylko
s velikym; beshestπem ]z t≠x bezbo'nyx= boœr=. dw[ch bies[w ‘ubito od po=ku’
wielk' ha<b', poni/eniem\ ]od tych bezbo/nych boja- – zabici zostali z woj[w jego, nie
besczislennoe beshislen- r[w\, pod grodem, lecz w pojedynku
noe – niezliczone, Kramol≠ 'e byvwi v= rycerskim, starciu\
¯ ¢bes Ÿ hislo ]liczba\ bezbo'nyx= boœrex= bie/a b≠'a – zbieg=(a,
Ipat. ltps b="dnie be]ic- Galihkyx=. ]zwady ‘by=y’ ¯ ¢b≠g=, dzi> ¢beg, por. bieg
lenoe, – wybucha=y – u bezbo/nych na noh; b≠'a v Lœxy
i izbi ix= be]isle- bojar Halickich\, ...za never- ]noc' zbieg=a do Lach[w\
noe... stvo bo≥r= galickyx. bijetsja bπetsœ, bistasœ –
]Ipat. ltps kopiowana by=a 1428, ]za niewiar" bojar[w halic- bije si", bili si"
we W=odzimierzu Wo=., st'd kich\ i vs[ no]; bistasœ. na-
silny wp=yw j. polskiego, a w sov≠tom bezbo';nago. outrπi 'e ougoni...
tym «szcz»\ grigorπa vasileviha. i ]ca=' noc bili si"\,
i nahawa voevati \kolo bogovihev moli. ]rad' ...Lœxom 'e ne xotœ]im=
Vywegoroda. i poimawa bezbo/nego Grigorija...\ bitisœ. ]Polacy bi: si" nie
beshislennoe mno'stvo. wi"cej ˚niewierni chcieli, nie kwapili\.
i skota i konei. ]pocz'= Rosjanie, 1997, wo=. ltps zw' biser biser= – p=[tno cienke
halicko-wo=y<sk', /e w Haliczu bia=e na szaty dla kap=a-
wojowa: ko=o Wyszogrodu. i
pisana, dopatrzyli si" 5-ciu pi>- n[w, kment; ¯ gr.; i bise-
pochwyci= niezliczon' liczb" c[w; fa=sz za fa=szem.
trzody i koni\ rom= i zlatom ]biserem i
bezumie bezoum;e – bez-
bezakonie bezakonie – my>lno>:; um – my>l, rozum;
z=otem\
bezprawie ¯ zakon ]prawo\ bjachu /e bœxou 'e – byli
svoego bezoum;≥ ]swej
bezbo/ni bezbo'ni – bludo bl[do – p[=misek
bezmy>lno>ci\
bezbo/ni ¯ ¢bez Boga, G i bl[da velikaa srebrœ-
bieda b≠da – bieda
˘? nye ]i p[=miski wielkie srebr-
b≠da bo b≠ v zemli v=lo-
prπidowa bezbo'ni iz- ne\
dimerstπi ø voevanπa
mailtœne ]o Tatarach; nade- b=ud bloud= ˚Znacz. s=[w
litovskogo i œtvœskago.
szli bezbo/ni Ismai=tanie\ bobr bobr= – b[br, dzi>
]bieda by=a w Ziemi W=odzi-
bezbo'nyx Agarœn= ¢bobër
mierskiej od wojowania litew-
ø bezbo'nyx Tatar, bobrov= li. hernyx=
skiego i jatwieskiego\
pred bezbo'nymi tali koun=. ]bobr[w, czar-
bieg b≠g= – bieg, ucieczka
tary nych kun\
navorotis na b≠g= ]pierz-
]przed bezbo/nymi Tatarami\ boden boden= – ugodzony
cha:, ucieka:\, na b≠g=
wi"cej ˚niewierni dos=. bodzien ]k=uty\, st'd
]odwr[t w rozsypce\, \bra-
bezbo/nyj bezbo'nii, bez- bodziak ]gat. chwastu\
ti kon; svoi na b≠g=,
bo'nyi – nie wierz'cy w sbodennu, v bodennou,
obrativwimsœ na b≠g=,
Boga, nie przestrzegaj'cy Danilou vbodennou
b≠ga[]im=, b≠ga[]e
zasad chrze>cija<skich, byvw[ v persi ]Dani=o
po zemli, b≠'avwa.
nie uznaj'cy zwierzchno>ci ugodzony zosta= w piersi\,
na noh; b≠'a v Lœxy
Danil= zboden= bys rivwimsœ na n; ∑ oubπen= stre'et; ego v= brani.
Bog Bog=, Bg˛ – B[g; bys. ]oni wielce ‘rozjarzyli’ si" ]‘poszli’ skradli si" cicho na
liczne formy odmian poda- na niego i zosta= ‘ubitym’ – ‘bra<’, przy>pieszyli na ‘bra<’.
wane skr[tami& zabitym\ Lew ‘dzieckiem by=’ – podrost-
≥vi 'e Bg˛ m(i)l(o)st; bo=oni boloni – b=oni, p=as- kiem, por"czono go dzielne-
svo[. i dast;. pob≠dou kim, podmok=ym terenie, mu bojarzynowi Wasylka, by
Danilou. ='ce przy rzece ¯ ¢bloni strzeg= go podczas ‘brani’\,
]objawi= za> B[g “mi=o>:” sw',
na boloni v=zle Visly rekw[. ≥ko Rous;. t]i-
daj'c zwyci"stwo Danile\,
]na b=oni przy Wi>le\ vi sout; na bran;. da
i posla na n Bg˛ arxagg˛la
Mixaila ]i pos=a= na< B[g bo=ota bolota – b=ota sterpim=. oustremle-
archanio=a Micha=a\, ø Bg˛a ¯ ¢boloto ]b=oto\ ni≥ ix=. ]rzek=, Rusini
]Boga\, strax= Bi˛i ]Bo/y\, herez bolota ]przez b=ota\ ‘tszczywi’ – /'dni s' na bra<,
xvala Bo˛u ]Bogu\, borodu borodou – brod" wytrzymamy nacisku ich\, bys
Danilovi 'e molœ] ...volosy im≠≥ 'elty bran; l[ta. ]by=a sroga
ousœ Bo˛u. izbaviti ix koudravy borodou ‘bra<’\
Bg˛ ø rouki silnyx ]Danile strigπi ]... w=osy mia= braniasz-e(u branœwe,
za> modl'cemu si" Bogu, blond, k"dzierzawe, brod" branœw[ – zabroni=
uratowa= ich B[g od r"ki sil-
strzy/on'\ Soudislav= 'e branœwe
nych\, itp.
boronja boron≥ – broni'c emou ]Sudis=aw zabroni=
bogatstwo boga†stvo,
borsuk bor;souk= jemu\,
bogac†vo
na bor;soukov d≠d ]naz- Dani=lovi 'e branœw[
bohatyr bogatyr= – hetman,
naczelnik, wojewoda silny;
wa prze="czy w Karpatach emou ne pomagati ko-
Wsch. ˚ded\ rolevi ]Dani=o zabroni=
s bogatyrem;, bagatyr=
borzyj }r-z| borzyi – szybki jemu pomaga: kr[lowi, by nie
boisja boisœ – b[j si"
na kon; svoi borzyi pomaga=\
a ne boisœ nihego 'e
sivyi ]na ko< sw[j szybki braszno brawno – jad=o
]nie b[j si" niczego\ ˚boja{<
siwy\, brat brat=
bojarin boœrin= – bojarzyn
a poidi bor'e, bor'e bratouhada ]bratanica, c[r-
bo≥re, boœre ]bojarzy\
b≠ ≥ko zv≠r; ]szybki jak ka brata, dos=. dziecko brata\
i reh bo≥rom= svoim=
zwierz\, brod brod= – br[d
]rzek= bojarom swoim\
vborz≠, naborz≠ ]w po- brod= ou Visl≠.
boja{< boœzn;, bo≥zn;
>piechu, szybko\, borzosti budja boudœ – b"d'c
¯ ¢bo Ÿ œzn;
radi kon;skoe ]dzi"ki szyb- Voiwelk=... v poga-
b≠ bo emou boœzn; ve-
lika v= srdci ego ]mia=
ko>ci koni\ ˚pol. bardzo n;stv≠ boudœ ]Wojsze=k
Bo/ii dworiane nacz'= knia/y: w Nowogr[dku,
boja{< wielk' w sercu jego\
B(o)'ii dvorœne w poga<stwie b"d'c\, boudi
boleju bole[ – wi"kszy,
dzi> ¢bol;-we[/wij/woj
– rycerze Zakonu ]b"d'\
brada brada – broda bujest’ bouest; – b[l
hast;[.
\pada emou vse mœso s bysza bywa – byli
Danil= s=zda grad=
brady. ]odpada jemu wszyst- bywa=o byvalo – bywa=o
bole[. imenem; Xolm=.
kie mi"so z brody, odpadaj'
sozdanie 'e ego. inogda
ska'em;
wszystkie mi">nie z brody\ C √C, X, H∫, Ch ˚G
bra< bran; – walka na miecze ceber ceber= – ceber
]Dani=o posadowi gr[d wi"k-
˘ pol. bro<(i:; i bys bran; ce=oe c≠loe – dos=. ca=e;
szy, o nazwie Cho=m...\; gr[d
me'[ ima velika, dziewicze, nietkni"te, nie
mniejszy – podgrodzie
dera'dee \byhai est; wojowane, nie naruszone
bolest’ bolest; – bole>:
na bran; ]obyczaj jest na k= c≠lomou m≠stou ]nie
le'awe v bolesti svo-
‘bra<’ – na walk" na miecze\, wojowanej miejscowo>ci\
ei ]le/y w bole>ci swojej,
poidosta s tixost[ na cerkwi cr˛kvi – cerkwi ¯
chorobie\
bran;. i ustremleno ¯ gr. ¢kyriakon ]dom Pana\,
bolma bolma – wielce ˘
dzisiejsze ¢bol;w-oj/yj
na bran;. Lvovi 'e. dun. ¢kirk ]ko>ci[=, ros. KC\
d≠t;sku sou]ou ... da i v= cr˛kvi st˛o≠ Bc˛≠ ¯ v=
\n≠m 'e bolma v=z;≥-
c(e)rkvi s(vœ)tya B(ogo- ≥ti mniweskyi hin=. ]czelad{ ucieka=a do lasu\,
rodi)ci chrom xrom= – chromy Rousi bo bœxou polo-
]w cerkwi >w. Bogurodzicy; ]u=omny, s=aby, wadliwy, za- nili mnogou helœd;.
skr[t kilkakrotnie u/yty\ trzymuj'cy si", ku>tykaj'cy\, ]Rusini ‘po=onili’ – uj"li wiele
Tatarzy pozwolili pozosta:
chitrost’ xitr-ost;/ec=/ czeladzi\.
W=odzimierzowi w domu,
/ec; – Czelad{ – m=odzi ludzie – byli
1283, 'e bœwe togda wyj'tkowo cenni, gdy/ je<cami han-
1. chytro>:, podst"p, spryt, dlowano w czasach feudalnych
xrom=. nogo[ ]bo utyka=
2. zdobnictwo, inkrustacja czelust’ hel[st; – czelu>:,
nog'\, ødin= volo∂imer=
¯ chi % tro>: ]pa=eczka do jama ustna; i hel[st;.
østasœ zane bys xrom=.
pisania, trzcina\ ]jedynie W=odzimierz pozosta=, borodnaa. prognii ]cze-
i posla Volodimer; albowiem by= ‘chrom’ – kula=\ lu>: brodna przegni=a\
mou'a xitra ]i wys=a= chulit’ xoulit; – 1. gani:, czerez herez – po(przez
Wo=odimer m"/a “chytrego” 2. obra/a:, znies=awia: herez no];, noh; ]poprzez
– a. zr"cznego, bieg=ego, b. w xoulœ]im= v≠rou greh- noc\,
rzemio>le\, skou[. pravov≠rnou[ herez debr= gloubo-
...i lovec; xitr= xo- ]obra/aj'cym wiar" greck', kou[
robor; ]=owczy zr"czny, prawowiern'\ ]przez jar, w'zw[z g="boki\
przebieg=y\, chworost xvorost; – czernoe hernoe – czarne
...i sablœ zlatom= 1. chrust, suche ga="zie, hernoe moloko. nawe pi-
oukrawena. i inymi 2. krzaki, zaro>la t;e kobyl≠i koumouz=
xitrost;mi ]i szabla z=o- Danilovi 'e i lvovi. ]czarne mleko, nasze picie
tem zdobiona i innymi inkru- øn≠x= vœ'[]e iny≥ 'e. kobyle kumuz\
stacjami\ is xvorosta vedou]e. herny≥ kouny i b≠lo
cho=op xolop – ch=op s≠haxout; ≥ i prπde srebro ]czarne kuny i bia=e
i xolopom= nazyvae† i dvorskyi s polkom. ] srebro\
dani xotœt; ]Batyj do kr[la Dani=o z Lwem wi'zali jednych,
innych z krzak[w przywiedli,
czestju hest; – czci', sza-
Dani=y, w Ordzie& ...i ch=opem cunkiem ¯ ¢hest; ]cze>:,
tn'c ich, i nadszed= dworski z
nazywa i dani chce\ honor, powa/anie, szacunek\
‘po=kiem’\
chorugow xorougov;, s h(e)st;[ veliko[, s=
chrabor xrabor= – chrobry
korogov; – chor'giew hstπ[ veliko[, s= hstπa
cweliti cv≠lit; – m"czy=a,
xorougve ]chor'gwie\, veliko[ ]z wielk' czci'\,
dr"czy=a ¯ ¢cviliti
ouzr≠v 'e xorougov; potom ' v=zvratictasœ
œti inaa d≠tii ne cve-
ego ]ujrza= chor'giew jego\, v dom= svoi z hest[.
lit; ]aby inna dzieci nie
s xorogov;[ ]z chor'gwi'\, ]wr[cili do dom[w z czci'\,
m"czy=a, dr"czy=a\
postavi xorougov= svo[ to komou h(e)st; ouni-
czajat’ haœt; – oczekiwa:,
]postawi= chor'giew swoj'\, hi'iwi. ]to komu cze>:
spodziewa: si", s'dzi:,
napadowa na n; kr≠pko i oddacie$\;
przewidywa:, mie: nadziej"
xorogov; ego øœwa besczestie ]nies=awa, ha<ba\
'ivota ne haet; ]/ycia nie
]natar= na< silnie i chor'giew
daje nadziei; Batyj do Dani=y\ czin hin – rz'd, szereg,
mu zabra=\ klasa, ranga, stopie<
czast’ hast; – cz">:
Tou 'e Marcel= xo- czis=o hislo – lik, K ˘ Cz
i Tatar= hast; oubiwa
rougve svoei øb≠'e i ]arch. liczba\, cyfra, numer,
czastyja hœstyœ, hasta≥
Rous; vzœ [ i poroug= data, in≠x= bes hisla
– cz"ste
velik= b=s marcelovi. ]innych bez liku\
]Tu Marce= chor'giew swoj'
velikπœ troudy. i hœstyœ
voiny. i mnogya kramo- czudnaja – cudna, pi"kna
‘odbie/e’ i Ru> zdoby=a j', i ‘po-
ly i hœstyœ v=stanπa. i h[dna≥ ikona ]cudna
rug’ wielki by= Marcelowi\, xo-
mnogya mœte'i ]wielkie ikona\
rougov ego razdra ]cho-
r'giew jego podrze, rozedrze\ niepokoje, cz"ste wojny, wiele czum h[m – czerpak
zwad i cz"ste powstania, oraz p[{niej ¢hum
chotja xotœ, xotq – chce i prisla vina h[m= ]przy-
xotœ][, xotœ oubiti ≥, zamieszki\
czelad’ helœd; – czelad{ s=a= wina ‘czum’ – czerpak\
xotœ prπœti... xotœ pri-
helœd; b≠'ala k l≠sou czusza h[wa – czuje
D √D∫ est; t≠snota. derœ'∂ee ca, dziewka, vdast; d≠vky
da da – øbyhai est; na bran; svoeœ ]odda= dziewk"-c[rk"
1. to ˘ tak; TD, OA, ]przestrze< jest si=', poganom sw'\
2. by da powlet ]by po- ciasnota, ...obyczaj jest na diwjaßçusja divœ][sœ –
‘bra<’ – na walk" na miecze\ dziwili si", dziwi'cemu
s=a=\,
3. /e i øb≠]a emou. da
derz }r-z| derz= – trzyma si";
selo ego ne po';'eno kr≠posti radi i mou';- ¯ ¢divit; ]dziwi:\
boudet;. ]obieca= mu, /e stva v=zrasta svoeg. b≠ n≠mcem 'e zrœ]im= i
wie> jego nie b"dzie spa-
bo derz i xrabor=. mnogo divœ]imsœ...
]wytrzyma=y i waleczny\ ]Niemcom spogl'daj'cym i
lona\ ˚/e
da< dan;, dan – da<, danina, de>nica des;nica – prawa wielce dziwi'cym si", rzecze...\
r"ka, prawica ˘ djak d;≥k= – diak, pisarz,
haracz, wym[g p=atno>ci
desno ]prawo\, rz. Desna, s=uga cerkiewny w Rusi
≥tvœzi da[]e dan i
cerkiew dziesi"cinna. Vasil; d;≥k= rekomyi.
mir= molœ]esœ daby
ne izbil= kolodni- oupravi des;nic[ svo[ Molza. zastr≠len= bys
]wyci'gn'= praw' r"k" sw'\ pod= gorodom=. ]Wasil –
kov=, ...i dan; dawa, ...i
xolopom= nazyvae† i detinca d≠tinca – diak rzeczony, tak nazywany
dziedzi<ca, pob≠gnouti Mo=za, ustrzelon by= pod
dani xotœt;. ..≥ko dan;
platili sout;. ...dan- do d≠tinca grodem\
naa emou dan;. ...exav diadka dœdka – wychowaw- dobraja dobraœ – waleczni
ca, guwerner ¯ ¢dœd;ka dobytok dobytok= – doby-
'e Kosnœtin= poima.
na nix= dan;. ...Bm˛= 'e s Miroslavom= s= tek
dannaa emou dan; dœdkom i na noh; b≠'a dokole dokol≠ – dok'd
dar, dary dar;, dar=, dary v Lœxy ]ma=y Dani=o ...z dokol≠ xo]ete ]dok'd
Miros=awem guwernerem noc'
dast’ dast; ¯ ¢dawa: chcecie\
zbieg= do Lach[w\, Danila' dokole dokol≠ – dok'd
rœdom 'e dast;, dasta
]da=\
v=zem dœdka pered sœ dokol≠ xo]ete terp≠ti
]Dani=" wzi'= guwerner przed inoplemen;nyx=. ]dok'd
dat’ dat; – da:
siebie\
da[]e ]daj'cy\, dawa ]dali\ chcecie ‘cierpie:’ – znosi:
¯ ¢davat; ]dawa: \, diawo= dπavol=, d;≥vol= innoplemiennych\
st'd dat’ i dast’
– diabe=, gr.-celt. WB donde/e donde'e – p[ki,
da/e da'e – a/ do obladanny dπavolom p[ki nie, kiedy, jak tylko
]zaw=adni"ty diab=em\, i vdast; emou kn(œ)z;
da'e i do ostavwix ]a/ do
ostatnich, dos=. zostaj'cych\
d;≥vol= 'e ne xotœwe Boleslav=. grad Vywe-
debr debr= – 1. jar, w'w[z, iskoni dobra ]diabe= od gorod=. i bys tou don-
zarania nie chce dobra\, de'e v≠st; pri≥. ≥ko
fosa wok[= grodu, rozpa-
dlina
iskouweni bywa ot sowli sout; iz; zemli
preide debr= gloubo- d≥vola. ]skuszeni przez Rouskoe. bezbo'ni. i
diab=a\ v=zvratisaœ v zeml[
kou[ ]przeszed= jar g="boki\,
priwli debri, herez diejuszcze – czyni, urz'dza, svo[.,
uprawia; dzieje ^ czyny danilovi 'e i vasilku
debr= gloubokou[ ]przez
‘debr’ g="bok'\,
i lovy d≠[]e. ]i =owy exasta. v pinsk=. i pre-
urz'dza\ d=varista eg. donde'e
2. las, d'browa
ded d≠∂ – pomy=ka w ory- dieti d≠ti – dzieci prixod= ego byst;.
ginale, powinno by:& die=
i d≠ti v rouc≠ ego. ]Dani=o i Wasylko pojechali do
]i dzieci w r"ku jego\ Pi<ska\,
]dzia= wodny\ w Karpatach
Wsch.,
d≠†skou sæ][. da ne ≥zveni boudout;
]b"d'c dzieckiem\ voi ego ø gra'an=. don-
na bor;soukov d≠∂
]nazwa miejscowo>ci$\
dietinec – dziedziniec grodu de'e oustroit; sudy.
dera/dee derœ'∂ee – st'd$ do d≠tinca ]do dziedzi<- porohnye. w Ipat. sosud
ca\ donele/ donel≠' – kra<co-
teraz$ prostranstvo est;
kr≠post;. poganym 'e diewka d≠vka – c[rka, dziewi- wo, do najwy/szego stop-

nia, do ostatecznej mo/li- svoeg. volodimera. i i poha doumati Tovti-
wo>ci ou-str≠misœ na boi. ] vil=. xotœ oubiti
Danilovi 'e gonœ]ou nie doczeka= woj[w brata Trenœtou. a Trenœta
po Polovcex donel≠' swego, Wo=odimera, i wprost sob≠ d¨mawe. na Tovti-
kon; ego. zastr≠len= do boju\,
vila pak=. i pronhese
bys ]Dani=owi kra<cowo go- do'dawa ]doczekali\ doumou tovtivilovou
ni'cemu za Po=owcami, ko< drewle drevle – silnie, bo≥rin ego. ]doni[s= za-
jego ustrzelon ‘by=’ – zosta=\, twardo, zdecydowanie, mys= Towtiwi=a bojarzyn jego\
knœz; œt; bys on≠m 'e z nasiskiem posem 'e pohawa d¨mati
ne imou]im= v≠ry. do- rekyi s(y)nou priimi kon[wπi Mindovgovi. d˛.
nel≠ ' izv≠sto bys im= ø nas. v≠nec; korole- parobci. kako bys lz≠
i predawasœ. v;stva. drevle bo to im= oubiti trenœtou.
donynie donyn≠ – do dzi> prislal= k nemou. ep- ]potem pocz"li duma: koniuchy
skr. ¢do niniejszego dnia skpa. ]rzecz'c, synu, przyjmij Mindowga, czterech parobk[w,
e'e i donyn≠ pousto od nas wieniec kr[lestwa.
jakby to ‘ubi:’ Trenat"\
‘drewle’ po to przys=a= do niego
stoit; ]jeszcze do dzi> dwor dvor= – dw[r, siedzi-
episkopa\
pusto stoi\, ba kniazia poza grodem
ne mogowa is=s≠hi. slovout;nago p≠vca- Danil= 'e vzœ dvor=
doneli 'e lestko pri- mitusu. drevle za gor-
Soudislavl; ]Dani=o ‘wzi'=’
gna i kondra†. ]nie mogli dost;. ne vosxot≠vwu – najecha= dw[r Sudis=awa i
slou'iti knœz[ Da- spustoszy=, bo by=a to rezy-
wyr'ba: do czasu, a/ Lestko
nilou. razdranago aky dencja nie broniona, cywilna, w
‘przygna=’ – nadjecha= z p"dem
svœzanago privedowa. dzisiejszej terminologii\,
i Kondrat\ ]‘s=awetnego piewc"’ – s=aw-
dosiele dosel≠ – dot'd, i napolniwa dvory ]i
nego >piewaka, Mitusa, ‘drewle’
do tego czasu za wynios=o>:, nie chc'cego nape=ni=y si" dwory\, po sko-
dospiechy dosp≠xy – s=u/y: kniaziowi Danile, ‘po- udou da boudet; emou.
1. osobista odzie/, dartego’ – obdartego, albo i da boudet; dvor= ego
2. /o=nierski ekwipunek bez zwi'zanego przywiedli\ poust=. i v sel≠ ego ne
odzie/y i broni
Danil= drevle ide na boudet; 'ivou]ego.
i b≠ storo'≠ i dosp≠x mindoga. ]Dani=o ‘drewle ]dw[r jego pustym b"dzie\,
idzie’ na Mendoga\ ...i tako herez noh;
iz sebe s=vmavwe ]wo=.\
i b≠ storo'≠ i dosp≠xy drewo drevo – 1. drzewiec izgor≠ ves;. na zau†rπe
svo≠ soivmavwe ]Ipat.\ ...≥zvi. hetyrmi ranami. 'e priexa bourondai
doszczer d=]er=, d]er; drevo 'e vywibe. kop;e ou volo∂imer= i vid≠
– c[rka, dziewica, dziewka iz roukou ego ]...rani svoima \hima gorod
czterema ranami, drzewiec /e izgor≠vwπi. i naha \
dowolno – do woli, dowoln'
wytr'ci, kopi" z r"ki jego\ b≠dati ou Vasilka na
liczb"
i ovec dovolno ]wo=.\ drewo dr≠vo – 2. drwa dvor≠. i piti. \b≠dav
i \vec; dovoln≠ ]Ipat.\ dr≠va i solomy ]drew
i 'e i piv= i le'e na
s=omy\ noh;. ou pœtidnex. na
do/d’ do'∂; – deszcz
i kamen;e œko do'd; s= dru/ina drou'ina – dru/yna zau†rπe 'e prisla Tata-
¯ ¢droug=, G? ]jak noga rina imenem; Baimoura.
n(e)b(e)s≠ idœ]e ]i kamienie
– no/na\ ]i tak, poprzez noc sp='n'=
jak deszcz z niebios id'ce\,
≥ko d='d[ silnou ]jak v mal≠ drou'in≠ ]z ma=' ca=y. nazajutrz przyjecha=
dru/yn'\, drou'ina 'e e[ Burondaj do W=odzimierza
silny deszcz\,
i toe no]i. bys d='d; ne str=n≠vwe ]dru/yna /e Wo=., i zobaczy= swymi oczami
ich nie wytrzyma=a\ spalony gr[d. i pocz'= ‘obia-
velik=. ]wo=., tej nocy by=
deszcz ‘wielki’ – ulewny\ ,
dr/at’ dr'a†; – trzyma: dowa:’ u Wasylka na dworze,
do'd; velik= ]Ipat.\ dumu doumou – my>l, i pi:. najad= si" i napi=, leg= na
pomys=, zamiar ¯ ¢um ˘ noc w Pi"ciodniach, nazajutrz
do/da do'∂a – doczeka=
¯ ¢'dat; ]czeka:\
duma ]pras=awia<skie um, przys=a= Tatarzyna o imieniu
st'd rozum, umys=, umij"tno>:, Bajmur... itd.\
i ne do'∂a polka brata
duma: i inne\ dworskyj dvor;skyi –
dworski, zarz'dca dworu wrogo>: t" mi"dzy nami\ i sredi ego Sp˛sa s fi-
andreevi 'e dvor;sko- eugliie eügl∑e – ewangelie nitom,
mou. srdce kr≠pko eügl∑e oprakos oko- cœty veliky s= fini-
imou][ ]Andrzejowi dwor- vano srebrom ]ewangelie tom
skiemu, serce silne maj'cemu\, wzmocnione okow' ze srebra\,
mnozi ≥ti bywa togda eügl∑e oprakos zolotom G, H, Ch √G∫
'e Filœ gr=dyi ≥t= pisano a okovanno sre- gercuk gerc[k= – herzog,
bys andreem dvorskym. br\m..., germ. ksi'/"
]wielu uj"to. w[wczas zarozu- ...eügl∑e spisa \pra- gercika gercika – herzoga,
mia=y Filia ‘uj"ty by=’ Andrejem kos okova e vse zolo- ksi"cia, ¯ niem. herzog
dworskim\, i velikogo tom. i kamen∑em; do- na gercika voino[,
dvor;skogo Pota ]i wiel- rogym. ]ewangelie skopiuje gercikovi v pomo];.
kiego dworskiego Pota\, wzmacniaj'c okow' je wszyst ]z pomoc' herzogowi\
prπde dvor;skyi s po- -kie z=otem i kamieniem dro- ginszty ginwty – rodzaj koni
lkom. ]nadszed=, nadci'gn'= gim\ i ginwty v= s≠dlex=
dworski z ‘po=kom’ – hufem ewszan evwan= zolotyx=
woj[w\, ˚emszan g=ad – g=[d, Ø ^ A
|leza dvorskπi ]1255\ e/e e'e – jeszcze, ju/ i gladom= izmiraem
e'e i donyn≠ pousto ]i g=odem przymieramy\,
E √E∫ stoit; ]jeszcze i do dzi> por. go=od
echa(sza exa, exawa, ≠xa pusto stoi\ g=agajußçim
– pojecha-li(= gl(aga)[]im= – m[wi'c
a Vasilko s Mirosla- F √F, Ï∫F∫ gl(aga)[]im= 'e im.
vom= exa v= Belz= faraon faraon – faraon g=awu glav¨ – g=ow"
edin edin= – jeden B(og)= pop¨sti na nœ ¯ ¢glava
edin= kamen; mnogo ranou faraonovou ]B[g Mixalka 'e s=koulu
]jeden kamie< zbyt wiele, o spu>ci na niego ran" faraona\ oubiwa s=gonivwe na ]
jeden kamie< za du/o\ ferewnik ferevnik= – irci. a glav ego s=s≠kwe
ele< elen; – jele< 1. towarzysz, kompan, ]Micha=ka Soko=a zabili doga-
emu em¨ – jemu 2. ma=/onek; niaj'c na ‘Szczirci’ – Szczarze,
rekw[ em¨ ne mogout; i g=ow" mu odr'bali\
>redniow. ang. fere ¯ anglo-
vas. ou'e priœti ]rzek=w- sas. ]Angl[w\ fera, form'
g=uboko glouboko –
szy jemu, nie mog" was...\ gefera ¯ ge` ]razem\ % fera g="bko
emszan, ewszan emwan – ¯ faran ]i>:\; ostavivw[ gnasza gnawa – gnali,
pio=un, ros. polyn;-po- 'e emou l[di za sobo[. gna=
=y<, pe=na nazwa& bylica orou'niky mnogy. i fe- gniedyj gn≠dyi – gniady
pio=un; revniky. ]pod 1229 r.\ gniew gn≠v= – gniew
dai emou poouxati zelπœ filozof filosof= – filozof Danilou 'e gn≠v=
imenem; emwan. glagolawe ≥sno ø im≠[][ na nœ. ]Dani=o
Ipat. ltps& evwan= gniew mia= na niego; angielski
knig=. zane bys filo-
es ≠s – jest sof= velik= ]czytaj'cy spos[b\,
r ekyi ne ≠s l≠po jasno z ksi'g, albowiem by=
lestko velik= gn≠v=
boœrinou knœ'iti v ‘filozof’ wielki – m'drym\,
im≠œ na danila ]wielki
Galihi ]‘rzecz'c’ – m[wi'c, gniew mia=\
...mnogo ø knig=. zane
nie lepiej jest bojarowi ‘knia/y:’ bys kni'nik= velik= i godec, gudiec – muzykant,
w Haliczu\ filosoƒ. ]wiele od ksi'g, g">larz; w staro/ytno>ci by=
est’ est; – by= zwyczaj posy=a: pos=a nie
albowiem by= literatem wielkim
v=lo∂imer= oumerl= z pismem, lecz z informacj'
i m'drym\
est;. ]Wo=odimer zabity by=\, finit finit – emalia, wyko<- przekazan' ustnie ]jazycz-
≥ko dπavol= est; niki – poganie\; polecenie,
czenie }powierzchni| ¯ =ac. wyuczone na pami":, go-
v=vr=gl= vra'dou si[ finire ]ko<czy:\ ¯ finis ]
me'[ nami ]diabe= by= zasia= niec przekazywa= adresato-
koniec\; wi s=owo w s=owo – zwyczaj
kt[ry dotrwa= do czas[w bid≠wa a'e sela gorœt;. greblja greblœ – grzebie
pi>miennictwa i by= szeroko a lœxove vo[[t;. ]widz'c, i greblœ ix= ]i grzebie
rozprzestrzeniony na Rusi w /e wsie p=on', a Lachowie ich\
p[{niejszych wiekach; wojuj'\, griwna griven= – grzywna,
\stav=w[. ou syrha- i gorod= naha gor≠ti. jednostka pieni"/na
na edinomou go∂cou ]i gr[d pocz'= pali: si"\ griven= koun=
'e |revi i posla v= gorni=o gornilo – piec gronograf gronograf –
|bezy reka... Ipat. ltps& ¯ ¢gore ]pali si", p=onie\ – chronograf, kronikarz,
goud;c[, wypalarnia ¯ gr. ¢chrono ]czas\ % gra-
ros. gu∂;c[ ]g">larzowi\. ≥ko zlato v gornil≠ phein ]pisa:\
go=od golod= – g=[d ]jak z=oto w piecu\ ≥ko 'e premoudryi.
Golod= bys po vsei gorniec g=rnec= – garniec gronograf;. spisa.
zemli ]g=[d by= po wszej gr=ncev; izbivaet; grozjaczi grozœhi – gro/'c
ziemi\, ]garnce t=ucze, wybija\ grozy grozy –
...i ø goloda ]i od g=odu\, gorod gorod= – gr[d grozy, pogr[/ek,
...i bys v nix golod= gorod= za';'e ]gr[d grozy ego ne boœsœ
velik= ]by= w nich g=[d podpali=, za//e ^ za/eg=\, gudiec ˚godec
wielki\ por. grad gumno goumno – zasiew,
go=ownia golovnœ – gorta< gortan; – krta< zbo/e na pniu, dzi> klepisko
g=ownia, ...i golovnœmi i bys vid≠ti i gortan; w stodole, miejsce om=otu
gorazdo gorazdo – dobitnie, ]i by=o wida: krta<\ zbo/a cepami; i obo-
slywav gorazdo ]s=y- gospoda gospoda – zarz'd idou† grad. i po'gout;
sza=...\ grodu, zebranie os[b, vsœ vn≠wnœa xramy. i \
gordost’ gordost;, ≥ko predati xotœxou grady i goumna ]i obeszli
gr=d≠ti, gord≠ti – “gospodou*” svoi gr[d. i popalili wszystkie w nim
duma, arogancja, wynio- grad=. chramy, i ogrody i zasiewy\
s=o>:, ‘z zadartym nosem’, gowiad govœd= – wo=owina
pogarda,
pokr ¢hardo>: od ang. hard,
i dasta emou pwenici I √I∫
mnogo. i medou i govœd= idosta idosta – id'
i gardzi: ˘ pogarda i ovec dovolno ]i da= jemu idosta na voinou
za gordost;, gordost; pszenicy wiele, i miodu i wo=o-
]id' na wojn"\
ego, winy i owiec do woli\
idosza idowa – id'
s veliko[ gordyne[ grabie/ grabe'; – grabie/
idu-t(szczu id¨t; – i>:,
]z wielk' pogard'\, gordœ- i grabœwe vs[ zeml[
patrz ¢itti
]ou ni na zeml[ smotrœ- ]i grabili wsz' ziemi"\
i pochodne& idët, idu
][. ]gardzi=, ni na ziemi" grad grad= – gr[d, por. gorod
id¨][ ]id'cemu\
patrzy=\ , Boleslav 'e gradec; mal= ]gr[dek\
id¨t;, poidosta,
bœwe e]e gordœsœ svo- gramota gramota – doku-
i pridosta k Berest[
im= bezoum;em ousmo- ment, pismo, akt prawny,
igra igra –
triv; vremœ. takovo dzie=o ¯ gr. ¢grammatike
1. gra, zabawa& igraszki,
priwed=. v= dvou stou Batyeva gramota ou
na>miewanie si", naigry-
voeva økolo }ekareva mene ast; ]pismo Batego u
wanie, parodiowanie&
]dumny Boles=aw, gnany sw' mnie jest\
si≥ bo no]; zlou igrou
bezmy>lno>ci', upatrzy= por" a'e xohew; gramoty
im= zygra. povoevanπe bo
i naszed=, w dwustu wojowa= pisati ]/e chcesz akt prawny
bœxæ. pre'e sv≠ta ]ta noc
oko=o Szczekarewa – dzi> pisa:\
z=' igr" im zigra=a – powojowa-
Krasnegostawu\, gra/anie gra'an≠ – gro-
ni zostali przed >witem\,
i naha gr=d≠ti veliky dzianie, mieszka<cy grodu
igraœ na slougou ko-
]i pocz'= wielce hardzie:\ griech gr≠x= – grzech
roleva ]udaje s=ug" kr[la\,
gorjat gorœt; – gorz', p=on', grebla grebla – grobla,
2. turniej rycerski
pal' si", trawione przez nasyp; grebla vysoka
1246, ko=o Jaros=awia n(Sanem
p=omie< ¯ ¢goret; ]grobla wysoka\
s=tvori igrou pred=
gradom ]urz'dzi=, urz'dzi= razem, teraz i w[wczas i reh emou a]e by-
turniej przed grodem\ Danil= s=zda grad= xom= ispr=va b≠da-
1250, w bitwie si= Mindowga bole[. imenem; Xolm=. li m≠sto se to grad=
i Tewtiwi=a i gonivwasœ sozdanie 'e ego. inogda prπat; by byl. ]o grobli
na poli podobno igr≠ ska'em; za grodem Kalisz; i rzecze jemu
]gonili si" na polu na wz[r ]Dani=o posadowi gr[d wi"k- gdybym uprzednio wiedzia= o
turnieju, ˚gonitwa\ szy, o nazwie Cho=m, za=o/enie tym miejscu, to gr[d ‘przyj"ty’
igumeni igoumeni – opaci jego innym razem opowiemy\ by by= – zdobyli by go\
¯ ¢igoumen ]opat\, i vsi inoplemennik inoplemen- issiekosza iss≠kowa –
igoumeni ]i wszyscy igu- nik-=/; – innoplemiennik wyci"li, wyr'bali ¯ siec,
meni\ inoplemen;nyx siecz ]seh;\;
ikonie ikon≠ – i konie ]sic#\ inojazyczniki ino≥zyhni- is ]wy\ % siekosza;
ikon≠ mnogy ]i wiele koni, ky – innoj"zyczni iss≠kowa v nem vs≥ ø
dwa lub wi"cej\, b='d zapisu is`, iz`, izo` – form' dokona- mala do velika ]wyci"li w
ili ili – albo, lub n' czasownika, odpowiednik nim wszystkich, od ma=ych do
ili v soboloz≠. ili polskiego wy` wielkich – doros=ych\, Ipat. z
n a G ≠ r ; b o r t a i l i isceliw isceliv= – wyle- b="dem – is≠kowa.
vozvratimsœ v domy czywszy, uzdrowiwszy, Lev= 'e tixo. \b;e-
svo≥. ¯ ¢iscelenie iscelenie – xav= selo iss≠he vse
ima ima – im leczenie, uzdrawianie ]Lew /e cicho objechawszy
imat’ imat; – ima:, chwyta: iskasze iskawe – szuka=, sio=o wysiek= wszystkich\
imieja im≠œ – maj'cy ¯ ¢iskat; ]szuka:\ istocznik istohnik= –
imiejuszczu – mia= iskawe ¥[ po staœm (sta- {r[d=o, dos=. wyciek
Danilou 'e gn≠v= ≥m). ]szuka= go po stadach\ k= istohnikou
im≠[][ na n≥. ]Dani=o iskoni iskoni – od zarania, ]ze {r[d=a\
gniew mia= na niego\, Da- od dawna, odwiecznie, od istonusza istonouwa –
nil= 'e mudrostπ[ reh; niepami"tnych czas[w po(wytopili si" ¯ ¢tonut;,
s=tvori œko sramotou d;≥vol= 'e ne xotœwe v= \zer≠ istonouwa
im≠w; ø Litvy... ]Dani=o iskoni dobra ]diabe= od ]w jeziorze wytopili si"\
/e m'dro>ci' rzecz uj'=, jako zarania nie chce dobra\, istoposza istopowa – wy`
wstyd macie od Litwy...\ iskoreniti iskoreniti – a inii b≠ga[]e po
imenujetsja imenouet;sœ wykorzeni: ¯ ¢koren; zemli. istopowa. dro-
– zwie si", dos=. imionuje, ispodnaja ispodnœ≥ – uzii 'e smerdy izb;eni
¯ ¢imœ ]imi"\. spodnia, dolna bywa. ]a inni rozbiegli si" po
kako imenouet;sœ m≠sto N ah a e m o u g n i t i ziemi, ton'c, drudzy – smerdy,
se ]jak zwie si" miejsce to\ ispodnœ≥ oustna ]za- wybici zostali\
imienia im≠nπa – mienie, cz"=a jemu gni: dolna }warga| istrudi=asja
dobytek, ...a inπi im≠nπa ustna.\ istrou∂ilasœ,
vawa razgrabiwa. ]a inni ispo=czywsja ispolhivsœ istroudilasœ – wytrudzi=
mienie wasze rozgrabili\ – zebra: po=ki si" ¯ ¢troud ]trud, zn[j\
inaja ina≥ – innych ¯ ¢is % po=czy: ¯ po=k Danil= bo i voi ego.
ina≥ dva ]innych dw[ch\ ]polk= – woje\, K ˘ Cz b≠ istroudilasœ. po-
inditia in;dit;œ – szaty naumrπa 'e ispolhivsœ pl≠nila bo b≠ vsi
popa; ¯ >redniow. ang. poide k nemou }ku grodowi| hern≠govskπe strany.
enditen ˘ }arch.| ang. in- ]nazajutrz zebra= ‘po=ki’ – hufy ]Dani=o i woje jego wytrudzili
dite ]tw[rczo>: pisana\. – i ruszy= ku grodowi\ si" pleni'c wsze czernihowskie
i in;dit;œ zolotom ispowiedatisja strony, tj. okolice\
wita vsœ. ]i inditja z=otem ispov≠datisœ ¢itti itti – i>:, i pochodne&
szyta wsza, wszytka, wszystka; – wy(spowiada: si" idët, idu, id¨][ ]id'ce-
wyszywana\ isprwa ispr=va – mu\, id¨t;, poidosta,
inii inii 'e vsi – pozostali na pocz'tku i pridosta k Berest[,
inogda inogda – innym ¯ ¢perv= ]pocz'tek\ idosta na voinou, ido-

wa, øidowa sv≠ta sego \stavi do izobil;≥. i b=dast; emou roukou
]zeszli z tego >wiata\, izy- ]Indrych /e i karmy im zostawi= izvede ego.
de, iznaidowa ]wynale{li, do woli, w obfito>ci\, izwoewali izvoevali –
znale{li\ v=zemwe vozy nakormi- wywojowali ]wymordowali\
iz iz= – zza; iz= zaborol= wasœ iz;obilno ]nakarmili a tamo ou'e Tatarove
]zza >cian grodu, zaboru\ si" do woli\ izvoevali vse
izbi izbi – rozbito izobretoch izobr≠tox= – izwoliszu izvoliw[ –
¯ ¢izbit;, izbivat; wy(z-nalaz=em, odkry=em przyzwoleniem, wol'
i izbi ix= beshislen- ¯ ¢izobret-at;/enie ¯ ¢izvol-it;/enie
noe mno'stvo ]rozbito ich ≥ko taka grad. ne izo- B(og)ou 'e izvolivw[.
niezliczon' liczb"\, st'd pol. br≠tox= ni v n≠meckyx Danil= s=zda grad
izbica, stranax=. ]/e takiego grodu bole[. ]przyzwoleniem,
izbiwa, izb;eni ]rozbici\, nie znalaz=em w niemieckich wol' Boga....\
Danilovi 'e izbiva[] krajach, z wygl'du woj[w sto- izydem izyde, izydem –
i ix= svoim= polkom=. j'cych na nim; b=yszcz' si" wyjdzie, wyjdziem]y\
]Dani=o wybija= ich swoim ‘po=- }im| tarcze i zbroje podobne izyde izyde – wyjdzie,
kom’ – hufem\ s=o<cu\ ¯ ¢iz]y\ % ide ]idzie\
izbie/e izb≠'e – wy(z-bieg= izoimanii izoimanii – uj"ci, sam= iz= grad izyde.
ouv≠dav= korolevou ¯ ¢iz-o % ima: ]j':, chwyta: \; ]sam wyszed= z grodu\
rat; velikou izb≠'e i vsi kn(œ)zi boloxovstπi
iz Galiha. ]M>cis=aw do- izoimanii bywa. ]wszyscy J √Q, Œ, ¯, ˘, Ë, {∫
wiedziawszy si" o wielkiej ratji kniaziowie wo=oszcy uj"tymi jako ≥ko – /e, jakiego
kr[la – zbieg= z Halicza\ byli\ ≥ko tako i est; ]/e tak
izbranien izbranen= – inii 'e izoimani bywa jest\,
wybrany ]inni pochwyceni byli\ reh ≥ko vremœ est;
izgna izgna ¯ iz % gna izraditi izrœditi – wynaj':, ]rzecze /e czas, pora jest\,
– wygoni= ¯ ¢iz % radit ]kierowa:, naj- ≥ko sami im≠[t; rat;
izgore izgor≠ – zgorze, mowa:\ me'i sobo[ ]/e sami pro-
wypali ¯ ¢goret; ]pali: si", i povel≠ v borz≠. wadz' wojn" mi"dzy sob'\,
p=on':\ izrœditi lo∂i. sam= ≥ko Rous; i Lœxove
i tako herez noh; izgor≠ sœ narœdi. priwedwi ≥ti sout; ]/e Ru> i La-
ves; ]i tak poprzez noc zgo- 'e rati izvoziwa i po- chowie ’uj"ci’ s' – pojmani,
rza= ca=y\ hawa izrœ'ivati polky pochwyceni\,
izmok izmok= – umoczy= izrœdivwe 'e sœ i tako slywav= ≥ko M;sti-
¯ ¢mokrota, mokryj. poidowa ]poleci=, by szybko slav=
\n= 'e izmok= meh; i wynaj': =odzie. sam kierowa= ]s=ysza= /e Mistis=aw\,
tœ ego ]on umoczy= miecz }akcj'|. nadchodz'cych woj[w œko ' ne bys pre∂ nim;
tn'c jego\ przewo/ono }na drug' stron" i po nem; ne boudet;
izmore izmore – wymorzy rzeki Wis=y|, po przeprawie ]jakiego nie by=o przed nim i
izmore vse i koni i ruszyli ku }do Sachaczewa|. po nim nie b"dzie\, ≥ko '
skoti i ovcy ]wymorzy izra/ywati izrœ'ivati – vsee no]i klikou ne
wszystko, i konie i trzod" – przeprawia: presta ]/e ca=' noc krzycze:
byd=o rogate, i owce\, i pohawa izrœ'ivati nie przestali...\
a tyœ ø mraza izmrowa polky ]i pocz"li przeprawia: ≥ko bolma bo exa. ]/e zbyt
]a ci od mrozu wymarli\ po=ki – hufy, woj[w\, ‘bolny’ – chory by jecha:\
iznemog-=(achu izrœ∂ivwe 'e polky i jako/e ≥ko'e – a/
iznemogl=, tako doidowa k goro- ≥ko'e razdvi'e zemlœ
iznemogaxou – zanie- dou. ]przeprawiwszy po=ki i ousta svoa ]a/ rozdziawi
m[g=(mo/e; iz % ne % mog= tak doszli do grodu\ ziemia usta swoje\
izobilja izobil;≥ – obfito>ci, izwiedi izvedi – wywied{ janda ≥nda – zawodzenie
do woli ¯ ¢izobilie. izvedi mœ na pout; pra- ps[w na horodyszczu
Indrix 'e i korm= im=. vyi. 'ivot= prπimewi. po svoisky rekou]a
≥nda ]po swojsku zwane (sta≥m). ]szuka= go po drogie\,kamenπem;, kame-
‘janda’, tj. w j"zyku Jatwie/y, stadach\ ni, ø c≠la kamene ]ca=a z
o kt[rej mowa\ posyla≥ l[di i ne \ kamienia\, \rel= kamen=
jarcech ≥rc≠x= – kolczu- br≠te ¥[. ]posy=aj'c ludzi ]orze= kamienny\
gach i nie znalaz= ich\ kamo kamo – gdzie
bo kon≠ v lihinax=. i jeszcze ¥]e – jeszcze a drouzii rozb≠gowasœ
v ko≥r≠x ko'anyx=. i i ¥]e bolwa six prii- kamo kto vidœ ]a drudzy
l[d;e v= ≥rc≠x=. i b≠ mewi ]i jeszcze wi"cej ich rozbiegli si" gdzie kto wi-
polkov= ego sv≠tlost; przyjmiecie, dostaniecie\ dzia=\
velika. junosti [nosti – m=odo>ci kanom, kanowu kanom;,
jasza ≥wa – u(j"li germ. jung, ang. young, kanovou – chanem tatar-
jati œti, ≥ti – uj"ci, pojmani, pol. junak, Junka, Juncia. skim,
pochwyceni ¯ ¢œt; ]j':\ ne po]adi [nosti ego i'e vratisœ. ouv≠dav=
≥ko Rous; i Lœxove ]nie oszcz"dzi= m=odo>ci sm(e)rt; kanovou. i bys
≥ti sout;. ]/e Ru> i La- jego\ kanom;. – wr[ci=, gdy dowie-
chowie ’uj"ci’ s' – pojmani, dzia= si" o >mierci chana.
i }sam| zosta= chanem.
pochwyceni\ K √K∫
jatrow œtrov; – /ona brata kacij kacπi – chorzy na gryp". kanon kanon – przeddzie<
jawi ≥vi – objawi=, okaza= na kanon velikom(ou)
¯ ¢kac[bnuti ]zmarzn':,
≥vi 'e B=˛ mlst; svo[. dosta: grypy, zdr"twie: z zim-
m(ou)h(e)n(i)kou Frola
i dast= pob≠dou Da- na, zzi"bn':\. i Lavra. ]na kanon wielkich
nilou Po zwyci"stwie Rusi nad m"czennik[w Fro=a i +awra\,
]okaza= B[g przychylno>: sw' uchodz'c' do swych dom[w na kanon po'stva s(vœ)
Litw', goniec Wasylki dopad= t(a)go πoanna ]w przeddzie<
daj'c zwyci"stwo Danile\
jad'cego do W"gier Dani=", u urodzin >w. Jana\
jawisja ≥visœ – z(po-jawi=a Telicza ]na prze="czy Tylickiej\
si", pokaza=a; ≥visœ kerlesz ˚koreles
z dobr' wiadomo>ci'; pewien
zv≠zda na v=stoc≠ s=uga wszed=
kiur k[r= ˚kur
xvostaga≥ \brazom= n≠kto ø sloug= ego klatwa klœtva – kl'twa,
strawnym= ]Pojawi=a si" vwed= naha pov≠dati przysi"ga, rota, zaklina:
gwiazda na wschodzie, ogonia- sice gospodine l[d;e. si"
sta, wygl'dem strasznym\ kacπi si edout; za ]ity klœtvo[ kleni,
jazwa ≥zva – rana, s= sælicami. a koni s klœtvo[ klœsœ ]z=o/y=
jazwi: – rani:, przysi"g", zaklina= si" kl'tw'\,
nimi povo∂nπi
pol. imi" J[zwa, Ø ^ A ]pewien s=uga jego wszed= i klenw[sœ ]zaklinj'cemu
v=rotisœ. b≠ bo ≥zva zacz'= powiada: panu& ludzie si"\
emou na noz≠ ]wr[ci= z ‘kacy’ – ci jad' z tarczami i suli- kleweszcza kleve]a –
cami, a konie za nimi ‘powodne’ oszczerstwa rzuca=, potwa-
powodu rany na nodze\
– wiedzione, prowadzone\ rze ¯ ¢klevega / klevega,
≥zvit; ]rani:\,
kadi=y kadily – kadzid=a ne prestaawe kleve]a
œzveni bywa]ranieni\,
i kadily dobrovon;ny- b≠wa bo d≠ti ego izi-
mnogy ≥zviwa ]wielu
mi ]i kadzid=ami dobrowo<- many.
ranili\
nymi\, ]nie przestawa= rzuca: potwa-
jazyk œzyk=, ≥zyk= –
potom 'e poidowa s= rze, bo dzieci jego uj"te\,
j"zyk
krsty iz goroda. i s= ≥ko vsoue \klevetal mœ
inoplemen;nyx= œzyk=.
sv≠]ami. i s kadily. ]po- es k vam= "iroslav=.
bezbo';nyx= Tatarov= tem wyszli z krzy/ami z grodu,
]innoplemiennych j"zyk\, Timofe[ 'e klenwusœ
ze >wiecami i kadzid=ami\,
l'e[ pitawesœ ≥zyk= im= \ sem.
i kadilnica srebrna
ego ]=garstwem karmi si" klik klik= – wo=anie, krzyk
]i kadzilnic" srebrn'\,
j"zyk jego\ klik= bys velik= ]o boju;
kamie< kamen; – kamie<
jecha ≠xa – po(jecha= krzyk by= wielki\,
i kamen;em; dragym=
jeju – ich \n≠m 'e kliknouvwim=.
]i kamieniem drogim\, i ka-
iskawe ¥[ po staœm ]oni krzykn"li\,
menie dragoe ]i kamienie
\ni 'e kliknouwa s kojary ko≥ry – lejce \nomou 'e ne v=zmogw[.
grada ]oni ‘klikn"li’ z grodu\ koleno kol≠no – kolano kouda outehi. v=zb≠'e
kliknut’ kliknout; – na kol≠nou ]na kolano\ na komary c(e)rkovnya.
od(krzykn': koli koli – gdy, je/eli, jak 0001-02-830
\ni 'e v=skliknouvwe ]do ‘gdybania’\ komary d˛“4” s= ka'∂o
r≠wa ≥ko se est; de- a]e koli. xot≠x l[bov; ougla prevod=. i sto-
r'atel; naw; B(o)gom im≠ti s tobo[, ≥n;e ix= na hetyrex=
dannyi. ]oni odkrzykn"li, /e ≥ko nikoli 'e ]/e ni- golovax= hlhskyx.
jest ‘der/atel’ nasz od Boga gdy\ 0001-02-843
dany – trzymaj'cy ich, w=ad- kolymog kolymog= – vxodœ]ix v= oltar=.
ca, pan\ stanica, sto≥sta dva stolpa ø
kliros kliros – ch[r poidou v kolymog= c≠la kamene. i na ne[
knœzem; Danilom= \t svoi. rekwe v= stan=. komara. 0001-02-843
klirosa. velikoe c(e)rk- kolymaga kolymaga – ko< kon; – ko<
vi s(vœ)tya b(ogorodi)ci ˚stan i padesœ pod nim; kon;
]przy opisie za=o/enia grodu kolymagy svoi rekwe ]pad= pod nim ko<\,
Cho=m\ v= stany, tremi sti kon;nik=
k=aniat’sia klanœt;sœ – v kolymog; svoi rekwe ]z trzystu konnych\
k=ania: si", ¢k =oni: ¯ k =onu v= stan=. ko<nik kon;nik= –
exa Danil= v= "idi- i v=zvratiwas v koly- konnych
hin= klanœt;sœ i magy svoœ. rekwe v= so tremi tysœhami
molitisœ. stany. p≠wec;. i tremi sti
]...k=ania: si" i modli:\ ko=odniky kolod;niky – kon;nik=.
kniagini knœgini – knia- wi"{niowie, je<cy, bra<cy, ]z trzema tysi'cami pieszych i
ziowa, ksi"/na ¯ kniga ¯ zastaw, dos=. w dow[d trzema tysi'cami konnych\
¢ksi"gi umieli czyta: ¯ ko ]do\ % =od ]w[d\ % nik kopia kop;ë – kopia, drze-
knœgini 'e romanova. ˘ pol. udowodni: wiec, lanca, pika, w=[cznia
v=zemwi d≠ti svo≥ v=zem grad ispousti ø kr≠posti oudareni≥
be'a v volo∂imer= kolod;niky ]wzi'=, zdoby= kopeinago ]od si=y uderzenia
]knjagini Romanowa wzj'wszy gr[d, wypu>ci= wi"{ni[w\, kopi'\
dzieci swoje zbieg=a do W=o- biwa ≥. i kolo∂niki kopiem kop;em; –
dzimierza\ imawa ]pobili ich, i wi"{ni[w podkopem
knia{ knœz; – knia{ pochwycili\ ¯ pod % ¢kopa: ]kopat;\
Knœß; 'e volo∂imer;, ko=oko= kolokol= – dzwon a]e i grad= naw; pl≠n-
b= knœ'enπi svoem kolokoly 'e prinese is we kopiem; vozmou†. i
mn\gy gorody zroubi Kyeva ]dzwony przyni[s=...\ sm(e)rti nas predœ†.
]knja{ Wo=odimer podczas ko=zok kolzok= – >liski ]je/eli gr[d nasz zniszcz'
swego kniaziowania wiele – tj. mnozim 'e pa∂wim. wzi'wszy go podkopem, a nas
dwa – grody zazr"bowa=, za=o- droug na drouga. b≠ bo >mierci oddadz'\,
/y= ich zr"by ¯ zr'b\ led= kolzok= ]wielu wpa- i vzœwa grad rezan;
knia/iti knœ'iti – knia/y= d=o ‘drug na druga bo l[d >liski’\ k=pπem;. ]‘wzi"li’ zbobyli
kna'i po \(t)ci k l(e)t; komar komar= szturmem gr[d Reza< ‘ko-
]knia/y= po ojcu 20 lat\ – belka u powa=y cerkwi, piem’\,
kni/nik kni'nik – umie- lub ='cz'ca g=owice filar[w i vzœ† grad Pere-
j'cy czyta: ksi"gi, literat, stoj'cych obok o=tarza, ≥slavl; kop;em;.
¯ kniga ]ksi"ga\ l[dem 'e. zb≠gwim na ]‘wzi"ty’ – zdobyty gr[d Pere-
kobnik kobnik= – kobylarz c(e)rk(o)v=. na komary jas=awl kopaniem\,
¯ ¢kobyla ]koby=a\ c(e)rk(o)v=nya i s tova- i prπide k volo∂imer[.
bo b≠ vl=xv;. i kobnik= ry svoimi. ø tœgosti i v=zœ kopπem. i izbi
narohit= ]...i wyra{nym ko- povaliwasœ s nimi i ne ]ada. tako 'e i
bylarzem – z zami=owania\ st≠ny c(e)rk(o)v=nya. grad Galih;. ]przyszed= do
koi/do k=i'∂o – ka/dy 0001-02-785 W=odzim. Wo=. i ‘wzi'= kopiem’

i nie oszcz"dzi=, tak i te/ gr[d ei zemli. kost;[ lehi. kopeinago ]od si=y uderzenia
Halicz\ ]lepiej jest na swojej ziemi kopi'\
koreles koreles; – ko>:mi lec\ krestelnicju krestilnic[
gr. Kyrie eleeson, =ac. Kyrie kote= kotel= – kocio= – chrzcielnic"
eleison, s=aw. Gospodi, po- kotel= nosœ na plehou kri/ewnik kri'evnik= –
mi=uj, pol. Panie, zmi=uj si" ]kocio= nosi= na plecach\ Krzy/ak, rycerz Zakonu,
}nad nami|; cz">: mszy, od- kotora kotora – k=[tnia, Teuton ]w=a>ciwie Theu-
powiedzi przy>piewem na por[/nienie, rozbrat, roz- ton\;
g=os kap=ana, i przy>piew =am, wa><, niezgoda; Teuton ]ziomek\, Theuton
Lach[w id'cych do boju w 'e ne nov≠da ima zavi- ]zakonnik mieczowy, rycerz
Wiekach >rednich; sti rad. b≠ bo kotora Zakonu, wezwany przez
vid≠v 'e Danil=. Lœxy me'i ima velika. ]nie Boga do obrony Palestyny
kr≠pko idou]im= na powiadomi= ich, zawi>ci rad, przed muzu=manami\ ¯ gr.
Vasilka. koreles; po[] bo by=a ‘kotora’ mi"dzy nim Theos % tonos ]d{wi"k, zew\
im=. silen= glas= re- wielka\ kri'evnikom; tepli-
vou]e v polkou ix=. ko/uch ko'oux – bielizna hem; ]‘kri/ewnikiem’ Tepli-
]Dani=o widz'c /e Lachy ‘silnie osobista czem\
id'’ na Wasylka ‘koreles’ >pie- ¯ ¢ko/a-ko'a ]sk[ra\ kromie krom≠ – bez, z wy-
waj'c, silny g=os rozbrzmiewa Dani=o, w czasie pobytu w Po/ j'tkiem ^ procze ]o(pr[cz\
w ‘po=ku’ ich\, gu, 1250, mia= na sobie ko/uch
Ipat. ltps 1428 ker;le]; ne l≠po mi est; byti
z greckiego o=owiru ]jedwab-
]kerlesz, pod 1249, w rzecz. krom≠ va[... ]gorzej mi jest
nej tkaniny\, obszyty z=otymi
1245\ /y: bez was\
lam[wkami
korist’ korist; – =upy, kromlju kr=ml[ – karm"
kramo=a kramola – bunt,
zdobycz wojenna
zwada ¯ kra ]wada\,
krotok krotok= – mi=y, uprzej
velikou korist; imaxou -my; krotok= smiren=
por. koromo=a
]wielki =up pochwyci=\, ]mi=y w pojednaniu\,
v=∂vigowa kramolou
v≠dou]im= korist; Boles=aw, kn. Krakowa by=
]podnie>li bunt, rewolt"\,
mnogou ]wiod'cym wiele dobryi i tixyi. krot-
velikπœ troudy. i hœstaœ
=up[w\ kyi i smirennyi ]dobry i
voiny. i mnogya kramo-
korkodi= korkodil= – cichy, ‘krotki’ i pojednawczy\
ly i hasta≥ v=stanπa. i
krokodyl krow kr=v;, krov; – krew
mnogya mœte'i ]wielkie
kormi-lec(liç(tel – opiekun, w negatywnym tonie o ?yro-
niepokoje, cz"ste wojny, wiele
wychowawca, s=awie, nawi'zuj'c do biblij-
zwad i cz"ste powstania, oraz
¯ ¢kormit’-kormit; ]karmi:\ nego opowiadania o Bogu,
zamieszki\
korol korol; – kr[l ¯ ¢Karol kt[ry wygna= Kaina sprzed
krepko kr≠pko – krzepko,
koromo=a koromola – swego oblicza rzecz'c&
silnie
zwada, zderzenie ˘ b'd{ przekl"ty na ziemi, tak
kr≠pko borœ ]krzepko zma-
pol. karambol o ?yros=awie, /e
ga=\, kr≠pko borou]im
vhinili koromolou ≥ko'e razdvi'e zemlœ
]krzepko zmagaj'cym\,
bœxu. ]uczynili bunt\, ...mo- ousta svoa pri≥ti
ø kr≠posti oudareni≥
lodyx i koromolnikov= kr=v; brata tvoego
kopeinago ]od krzepy, si=y
berestπan= ]m=odych i tako'e i "iroslaw=.
uderzenia kopj'\,
zawadiackich Brze>cian – raz∂vi'e ousta svo≥ na
kr≠pok= ]krzepki\, ... b≠
mieszka<c[w grodu Brze>: g(o)s(podi)na svoego da
bo mou' kr≠pok=. i
n(Bugiem\, por. kramo=a ne boudet; emou prista-
xrabor= ]...m'/ krzepki i
koruna korouna – korona vnika ]jak otwar=a ziemia usta
chrobry\,
i korounou ]i koron"\ swoje by przyj': krew brata
kr≠pko bor[]imsœ im=
kost’ kost; – ko>: twego, tak i ?yros=aw\,
s nimi
i \pada emou mœso vse v= kr=vi ]we krwi\,
krepost’ kr≠post; – krzepa,
s borody kost; ]odpad=y ta krov; boudet; no na
si=a, moc; forteca, twierdza;
jemu mi">nie wsze z brodniej vinovatom= ]ta krew b"dzie,
ø kr≠posti oudareni≥
ko>ci\, louhwe es na svo- lecz na winnym\,
kr=vipitπa ]krwiopicia\ kumuz koumouz= – kumys 2. podst"p, knucie
krsty krsty – krzy/ami, hernoe moloko... koby- l;st;œ][ ]knuj'c\
¯ ¢krst, dzi> ¢krest l≠i koumouz= ]czarne lest; s=tvori
o Tatarach kt[rzy zwyci"/yli ru- mleko... kobyle, kumuz\ 3. katolicyzm, fa=szywo>:;
skie wojska nad rz. Ka=ka 1219,kuna kouna – kuna po schi{mie 1054, pra-
za grzechy& Tatarom 'e hernyx= li koun= wowierna Ru> oskar/a=a
pob≠dovwim= rouskπa kupim koupim= – kupimy katolik[w o niewiar", i
knœzi. za pregr≠wenπe a my radi koupim= ]a my nawzajem& katolicy – Ru>
xrstπanskoe priwedwim. radzi kupim, z zadowoleniem\ o to samo.
i dowedwim= do No- kur kour=, k[r= – szlach- Nie>wiadomo>: problemu
vagoroda. s(vœ)topol- cic, pan, ros. gospodin; jest przyczyn' t=umaczenia
heskogo. ne v≠da[]im ¯ gr.  ]Kurios, Kyrios\ s=aw.-wo=. le>ci na kowar-
'e Rousi lesti ix=. s nimi kour= Mixa- stwo we wsp[=czesnym j.
isxodœ][ protivou im= ilovih; ]z nimi kur Michai- rosyjskim, kowarny ]pod-
s= krsty. \ni 'e izbiwa =owicz\ st"pny, chytry\
ix= vs≠x kuri=o küril= – Kury=o im≠≥xou lest;,
]grodzianie wyszli im na prze- küril= mitropilit= im≠axu bo lest; v=
ciw z krzy/ami. oni za> wybili ]Kury=o metropilita\, sr∂ci svoem; ]mia= kato-
ich ‘wszech’ – do nogi\ Kouril= ]wg Ipat. ltpsi\ licyzm w sercu swoim\, po-
potom 'e poidowa s= kust koust= – krzak, busz, znavw[ 'e emou. lest;.
krsty iz goroda. i s= g'szcz, g"stwina lestkovou. ]‘pozna=’ –
sv≠]ami. i s kadily. ]po- materem vodœwe \kolo przejrza=, u>wiadomi= sobie
tem wyszli z krzy/ami z grodu, kousta katolicyzm Leszka\
ze >wiecami i kadzid=ami\ kyich kyix – nijakich lestwici l≠stvici – drabi-
kru/ewnik krou'evnik= v= vs≠x zemlœx= ro- ny ¯ ¢les – l≠s= ]las\
– wyrobnik koronek, sznu- uskyx= i v= ougorskyx. let l≠† – rok, 364(365 dni
r[wek, krou'ivy ]koni v kyix 'e stranax=. r[/ny od ¢ leto ]najcie-
ronki\ ]we wszech ziemiach ruskich plejsza, letnia pora roku,
kubky koubky – kubki i w w"gierskich, ni w nijakich letopis ¯ let % opis ]opis roku\,
i koubky zlatye stronach, krajach\ knœ'iv= 'e nemnogo
]i kubki z=ote\ l≠†. i tako prestavisœ.
kudesz koud≠w; – kude>- L, + √L∫ ]‘knia/y=’ jeden rok i tak ‘prze-
nik, rodzaj tatarskiego sza- led led= – l[d stawi= si"’ – przeni[s= si" na
mana – osobnik maj'cy po- na ledou ]na lodzie\ inny >wiat\
s=uch, wzbudzaj'cy strach legkoserd legkosr=d; – po tom 'e l≠t≠
jako kap=an, czarownik, dobroduszny ]po tym roku\
znachor; ¯ ¢legko` ]=atwo\ leto l≠to – lato, pe=nia roku
ros. szaman ¯ j. tunguskie- % serdeczny lew lev= – lew
go, legosza legowa – legli na poganya ≥ko lev=.
skverna ix=. koud≠w;- i legowa na noh; sr=di† ]na pogan jak lew
ska≥ blœd≠n≥ ]spro>ne ich ]i legi na noc\ z=y\
kudeszskie kurestwa\ lepo l≠po – lepiej libiwe libivye, l[bivye
kudie koud≠ – gdzie by ne l≠po mi est; byti – }arch. s=aw.| reszt"; dzi>
kudrawy koudravy – k"dzie ]nie lepiej jest mi by:\ ¢albo...albo, jeden lub dru-
-rzawe ...volosy im≠≥ lesno l≠sno – lasek, gaj gi;
'elty koudravy ]o W=o- l≠sno na gor≠ gdy Telebuga ruszy= na La-
dzimierzu& ...w=osy mia= ‘/[=te’ ]lasek na g[rze\ ch[w 1287, drudzy Tatarzy
– blond, k"dzierzawe\ lest’ lest; – zostali u W=odzimierza Wo=.
kum koum; – kum 1. pochlebstwo s=u/alcze kormiti libyvye koni
koume napπemsœ po hawi wychwalanie, ]karmi: ‘libywyje’ konie\
vina ]kumie, napijmy si" po ≥ko polny sout; lsti licem licem; – licem
czaszy wina\ ]jako pe=ne s' pochlebstw\ licem; krasen=. volosy
im≠≥ 'elty koudravy =ozina lozina – =ozina i vid≠ m≠sto krasno
]o W=odzimierzu, synie Wa- obowla voda. i silna ]i ujrza= miejsce pi"kne\
sylka; licem pi"kny, w=osy lozina. i veb;re ]obe- mie/i me'i – mi"dzy
blond...\ sz=a woda, i bujna =ozina i mi=uju milou[ – mi='
lisica lisica – lis wierzby\ naha \tdavati milou[
podobnyi lisici =o/ lo'; – =garstwo ˘ =/e, svo[ d=]er; ]w zam'/
li/uszcza li'[]a – k=am p[j>cie mi=' c[rk" sw'\
li/'cymi, imenπa radi lo';, mimo mimo – mimo, oko=o,
i li'[]a ousta svoœ i lo'; plamen.... w pobli/u, tu/ obok
]li/'cymi usta swoje\ =ucze louhe – lepiej minuwszi minouvwi –
lubow l[bov; – louhe by nam est; prπatπ min'=
1. mi=o>:, przyja{<, a na h['ei zemli. ne- ¯ ¢minovat; ]przemija:\,
serdeczno>:, 'eli na svoei. ]lepiej by minouvw[, minouv]ago
2. zgoda ˘ nielubie nam by=o przyj': ich na cudzej 'it;≥ ]mijaj'cego /ycia\,
]niezgoda\ ziemi, ni/eli na swojej\ minouvwi vremeni ]czasu
ne 'ivœwe s nim= v =/eju l'e[ – =garstwem up=yn"=o\, minoubw[ 'e
l[bvi ]nie /yje z nim w l'e[ pitawesœ ≥zyk= vremeni ]up=yn"=o czasu\
zgodzie\ ego ]=garstwem karmi si" j"zyk mir mir= – s(pok[j,
ludi(e l[d-i/;e – ludzie, l.mn. jego\ ¯ ¢=o/ – k=am, ˚=/iw. przymierze,
¯ ¢l[d; lud ]cz=ek, osoba, =/iw l'iv= – =ga=, k=ama= mirit; ]uspokoi:, zawrze:
posta:, ch=op, l.p.\, u/ywane ne l'iv= ]nie k=ama=\, od pok[j\;
dzi> w liczbie mnogiej – szczep, ¢lo'; ]k=am\, l'ec mirnik= naw ]sprzymie-
plemi", nar[d; ludowy – ch=op- ]k=amca\ rzony\
ski; miate/ mœte'; –
l[di 'e izvede ]ludzi M √M∫ zamieszki, rozruchy
uprowadzi\ ma=yj malyi – ma=y velikπœ troudy. i hœstyœ
lut l[t= – srogi, dziki \t mala i do velika voiny. i mnogya kramo-
Danil= l[t= z≠lo est; ]od ma=ego do wielkiego, ly i hasta≥ v=stanπa. i
nas= ]Dani=o ‘lut’ jest wiel- doros=ego\ mnogya mœte'i ]wielkie
ce...\ manastyr manastyr= – niepokoje, cz"ste wojny, wiele
lze lz≠ – gdzie monaster, por. monaster zwad i cz"ste powstania, oraz
i ne bys lz≠ outehi v manastyr; ]do mona- zamieszki\
]i nie by=o gdzie uciec\ steru\ Togda 'e i sam≠x tata-
=oknia loknœ – miara po- iz manastyrœ ]z monasteru\ rox mœte' bys velik;
jemno>ci, prawdop. sze- miecz meh – miecz ¯ metat; i izbiwasœ sami me'i
>cipi"dek ]na m[j domys=, ]miota:, rzuca:\ ˘ pol. miot=a sobo[ beshislennoe
bo termin wypad= ze wszel- mehu]im= ]miotaj'cym\ mno'stvo. aky p≠sok=
kich s=ownik[w \; «sztof» metawa ]miotaj'cy\ morskyi. ]w[wczas i w sa-
^ 1,536 litra, «kru/ek» ^ mecztanja mehtan;≥ – mych Tatarach zamieszki by=y
1,229 litra; fantazji, wyobra{ni, wielkie, wybili si" sami mi"dzy
«wiedro» ]wiadro\ ^ 8 mehtan;≥ skvernaa ego. sob', niezliczon' liczb", jak
sztof[w ^ 10 kr'/k[w ^ mied med, me∂ – mi[d piasek morski\
12,290 l. i medou i govœd= i m=ad mlad – m=ody
s= sta po dv≠ lokn≠ \v≠c; ]i miodu i wo=owiny mnjasze mnœwe – mniema=
medou. i owiec\ Filœ 'e stroœwesœ na
=okot lokot=, loko† – mied’ m≠d; – mied{ bran;. mnœwe 'e bo ≥ko
miara d=ug. tkanin ^ 576 odina srebrena. a drou- nikto ' mo'e stati
mm gaa m≠denaa ]jedna srebrna, proti emou ]Filja umawia=
=owy lovy; =owcze – haracz a druga miedziana\, si" do walki, mniemaj'c, /e nikt
i lovy d≠[]e ]=owy \t m≠di. i \t \lova nie mo/e sprosta: jemu\
urz'dza=\, lovci, lovhπe ]z miedzi i z o=owiu\ nev≠rnii 'e vsi na
]haracz\ miesto m≠sto – miejsce pomo]; emou idœxou
mnœ]esœ ≥ko v≠rni mor mor= – po(m[r, g=[d ≥ko nakormi ix.
sout;. Toe 'e zimy i v Lœxox= ]/e nakarmi= ich\
mnogi, mnogo mnogo – bys mor= velik=. izmore nale/aszczim nale'a-
dwa lub wi"cej, wiele ix= beshislennoe mno- ]im= – nalegaj'cym
edin= kamen; mnogo ]o 'stvo. ]Tej/e zimy i u Lach[w nale'a]im= na nœ
jeden kamie< mnogo, za by= g=[d wielki....\ ]nalegaj'cym, nacieraj'cym
wiele\, mownica movnica – myjnia na nich\
s=zda ' gorody mnogy idou]ou do movnici nalezie nal≠ze – znalaz=
]za=o/y= grody mnogie – dwa\, myti. ]id'cemu do myjni napo=nitisja napo=nitisœ
pri o†ci ego mnogy go- my: si"\ – nape=nili ¯ ¢napolnœt;
rody roubœ ]przy ojcu jego mo/em mo'em= – mo/emy naprawi napravi – wprawi,
mnogie grody ‘r'ba=’ – zak=ada= mo'em= za tœ golovy nakieruje, nak=oni,
zr"by, zr"bowa=\ svoa slo'iti ]mo/emy za ¯ ¢praw – kier`, s=usz`.
mno/stwo mno'stvo – ciebie g=owy swoje z=o/y:\ ¢napravlenie, ..napravi
t=um mn[stwo, wielka licz- mo/jaße mo'œwe – mog'cy kon; svoi na b≠g=.
ba; vzœwa bezhislennoe mudrost’ moudrost; – naprasno naprasno – na
mno'stvo. polona. i m'dro>: pr[/no; Ø ^ A, ros.-pol.
tako prπidowa s= hstπ[ mu/ mou'; – m'/, ch=op, S?
veliko[ domov;. ]wzi"li doros=a osoba p=ci m"skiej v≠trou 'e naprasno
niezliczon' ilo>: =upu...\, mou'i i 'eny i d≠ti v≠[]ou na grad ]wiatro-
Toe 'e zimy i v ]m"/czyzn, kobiet i dzieci\, wi na pr[/no wiej'cemu na
Lœxox= bys mor= ve- mou'esk; pol=. i gr[d\
lik=. izmore ix= bes- 'ensk;. i ne izby ot= nareczetis narehet;s –
hislennoe mno'stvo. nix= ni \din= 'e. ]m"sk' przys=uguj'c', kt[ra nale/y
]Tej/e zimy i w Lachach po=ow" i /e<sk' i nie osta=o od si", dzi> ¢narehenie
by= g=[d wielki, wymar=a nich ni jeden\ ]nominacja, wyznaczenie, wy-
ich niezliczona liczba\, pokaza mu'estvo svoe. suni"cie kandydatury\
dzi> ¢mno'estvennyj ]wykaza= m"stwo swe\ V to ' vremœ. risla papa
mogi=a mogila – pag[rek, myslasze myslœwe – my>l'c posly hstnya nosœ]e
g[rka ¯ ¢mysl; ]my>l\ v≠nec;. i skypetr=. i
stavwou 'e emou na mo- myto myto – myto koronou e'e narehet;s.
gil≠. protivou gorodu z mytom ]z mytem\ korolevskyi san=. ]na
]stan'= na g[rce na przeciw ten czas przys=a= papie/ po-
grodu\ N √N∫ s=[w honorowych, nios'cych
mogosza mogowa – mogli na < na n; – na< wieniec i skipetr i koron"
ne mogowa do≠xati nacza naha – zacz'= przys=uguj'c' kr[lewskiemu
]nie mogli dojecha:\ naha knœ'iti stanowi\
moliaszesja molœwesœ – nado nado – nad na(od-rjadiw narœdiv= –
prosi=, b=aga= ¯ molba nagra/e nagra'e – nagru- dosiada: }koni| ¯ ¢rad
mol;ba zi=o ¯ ¢gruz ]1. siedlisko, siedziba, sio-
molitisja molitisœ – i nagra'e \zero trou- d=o, 2. zarz'dzi:, poleci:\
modli: si", b=aga: pov=. i ]itov= i we- ale Radom(y>l ¯ trade
mo=nia molnπa – piorun lomov= ]i nagruzi=o si" i naha narœ'ivati rat;.
≥ko molnπa idaxou ]jak jezioro trupami, tarczami i ]wyda= polecenie siod=ania
spadaj'cy piorun\ szyszakami\ konnych\, Volodimer= 'e
mo=wit’ molvit; – m[wi:, naidosza naidowa – naszli narœdiv= rat;. i poide
przemawia: ; molvit;, i naidowa na stranou k Berest;[. ]Wo=odimer
molviti, molvil= ix= ]naszli na stron", kraj usiod=a= konnych i ruszy= do
monastyr monastyr; – ich\ Brze>cia Lit. n(Bugiem\,
monaster, por. manastyr nakormißaja Volo∂imer= 'e \trœ-
v monastyri ]w mona- nakormiwasœ – nakarmili div= rat;. ]Wo=odimer
sterze\ si" ¯ ¢kormit; zezwoli= na rozej>cie si" kon-

nicy, na rozbicie marszowego zawr[ci=a ¯ ¢vorotit;, nymi i tak te/ wo=y<scy Rusini
szyku, wyda= jej polecenie vorowit; ¯ ¢vorot ¯ okre>lali Haliczan& «niewierny-
‘spocznij’\, rot ]=ac. rotary, pol. obr[t, mi» i «bezbo/nymi», «l>ciwymi,
Lev= 'e i volo∂imer;. wr[ci:\ lstywymi» ]fa=szywymi\ gdy bili
narœdista svo[ rat;. navorotisœ drou'ina si" o ten gr[d, bo tylko wiara
]Lew i Wo=odimer...\ Danilova na b≠g=. ]dru- prawos=awna jest prawowierna
narja/iwajsja narœ'ivai- /yna Dani=y ‘zawr[ci=a na bieg’ ]s=uszna, w=a>ciwa\; ju/ na
sœ – nara/aj si" – odwr[ci=a si" plecami i po- samym pocz'tku wo=y<skiej,
narœ'ivaisœ sam= cz"=a pierzcha:; ty=y poda=a\ po >mierci Romana †1205&
narek= narekl= – nazwa= nazad nazad – do ty=u malo 'e vremeni mi-
narekl= bo bœwe ]na- ¯ zad ]ty=\ ¯ ad ¯ abdomen nouvwi. i privedowa
zwa=\, ]brzuch\; na ]do\ ¯ niem. nach kormilihiha. i'e b≠
i nareh imœ emou Kame- b≠'asta nazad zagnal= velikyi kn˛z;
nec;. zane bys kemena i to slywav= poide Roman=. nev≠ry radi.
zemlœ. ]i nada imi" jemu nazad= ]s=ysz'c to ‘poszed= ]po up=ywie czasu, przywiedli
Kamieniec, albowiem by=a nazad’ – wr[ci=\ Kormilczicza, kt[rego wygna=
kamienna ziemia\ nei/e nei'e – niej/e Roman, z powodu niewiary – bo
v nei'e i skonha 'ivot= by= katolikiem\;
naricachus naricax¨s –
sboi ]o chorobie; w niej/e kormilec ]wychowawca\, na-
nazwa:, nazywa:
zwisko bojarskiego rodu z
naroczit narohit= – sko<czy= /ywot sw[j\
Halicza, z kt[rego najbardziej
wyra{ny nemnogo nemnogo – aktywnym by= Wo=odis=aw –
¯ ¢narohn-o/nyj ]wyra{ny, niemnogo, jeden rok W=adys=aw\;
specjalny, terminowy, szybki, ¯ ¢mnogo ]dwa, lub wi"cej\ Rosjanie 1997, nie b"d'c
po>pieszny; szybki je{dziec, ¯ m % dwie nogi ]liczba mnoga\, >wiadomi znaczenia terminu,
goniec\ m – symbol wielokrotno>ci, przet=umaczyli, /e Roman mu
bo b≠ vl=xv;. i kobik= multi`, multum nie dowierza=& nie dowieraja
narohit= ]by= prorokiem knœ'iv= 'e nemnogo emu. 0002-05-187
i wyra{nym kobylarzem – z l≠†. i tako prestavisœ. s=v≠tom nev≠rnyx= Ga-
zami=owania\ ]‘knia/y=’ jeden rok i tak ‘prze- lihan=. ]rad' niewiernych
nasile nasil;e – gwa=t stawi= si"’ – przeni[s= si" na Haliczan\, pob≠'eni bywa
no nasil;e tvorœxu ve- inny >wiat; let – rok, r[/ny od nev≠rnii Galihane. ]poko-
liko v gorod≠ ]lecz gwa=t leto – najcieplejsza, letnia pora nani zostali niewierni Halicza-
tworzyli wielki w grodzie\ roku, ˚pory roku\ nie\, v≠daa. nev≠rstvπa
nasytiszasja nasytiwasœ ne/eli ne'eli – ni/eli ix=. ]o Haliczanach – znaj'c
‘niewierstwo’ – niewiar" ich\
– nasycili si", najedli do syta, niedieli ned≠li – tygodnia
¯ ¢syt/yj niedwi/imo nedvi'imo – za nev≠rstvo boœr=.
i nasytiwasœ ryb= i w rozsypce, rozproszeni galickyx. Danil= 'e
vina ]nasycili si" rybami i ¯ d{wiga: ]zbiera:\ Bo';e[ vole[. dr='a
winem\ nienawist’ nenavist; grad= svoi Galih;. ]za
niewiar" bojar[w halickich.
naszestwia nawestv∑a – Posem 'e vlo'i d;≥-
Dani=o za> Bo/' wol' ma w
naj>cia, nawestv∑a ino- vol= v= sr∂ce nenavist; posiadaniu sw[j Halicz\;
plemenikov; ]naj>cia in- ]potem w=o/y diabe= w serce zdoby= gr[d si=', gwa=c'c wol"
noplemiennik[w\ nienawi>:\ bojar[w i grodzian, lecz pisiec
nautrie naoutr≠e, naoutrπi nies=ychanaja neslyxa- nie omieszka= zaznaczy:, /e to
– nazajutrz ¯ ¢utro na≥ – nies=ychana by= jego gr[d ]gr[d Dani=y\;
Haliczanie buntowali si" prze-
nawodni=asja navodnila- niewiernych nev≠rnyx= –
niewiernych ¯ ¢nie % wiera ciw Danile& Kramol≠ 'e
sœ – wezbranie w[d,
Wis=a n a v o d n i l a s œ v≠ra ]wiara w Boga\; bywwi v= bezbo'nyx=
bœwe, po schi{nie 1054 w wierze boœrex= Galihkyx= ]bunt
chrze>cija<skiej, obie strony – wybuch= u bezbo/nych bojar[w
r≠kam= navodnivwimsœ
halickich\;
naworotisja navorotisœ, prawos=awni i katolicy – zwali
navoroti – obr[ci=a si", siebie niewiernymi i bezbo/- inomou poxvativw[
]it= igra[]i nev≠r-
nym= molibogovihem;. ¯ nie ]bez\ % wola ˘ wolno>:, nynie nyn≠ – obecnie,
ouzr≠vwi se. strax= ale wo=. wela, ros. welenie dzisiaj
im= bys ø Ba˛. ]inny po- ]nakaz, rozkaz, polecenie gde nyn≠ grad Xolm=.
chwyci= tarcz" gro/'cemu, do wykonania, rozporz'dze- stoit;. ]gdzie obecnie gr[d
niewiernemu Molibogowiczowi, nie\; Cho=m ‘stoi’ – jest posado-
ujrzawszy to, ’strach im by= od Rusini byli lennikami Ta- wiony\
Boga’ – wystraszyli si" Boga\;
tysi"cznik Demijana doni[s=
tar[w& Telebuga nakaza= < n; – niego
Danile o przygotowywanym na velœ im= poiti s sobo[ do n; ]do niego, do<\,
niego zamachu – otruciu pod- na voinou. togda 'e po n; ]po niego, po<\
czas uczty, rzecz'c& rekwou bœxou vsi knœzi v ne-
emou. ≥ko pir= zol= voli Tatar;skoi. O √O∫
est. ≥ko s=v≠]ano est; idou]ou 'e Telebouz≠ oba \ba – obaj, obu
bezbo'nym= boœrinom v Lœxy. i s nim; idowa Tou 'e oubiwa \ba
tvoim= Filipom=. ]bez- vsi knœzi. nevole[ Ta- s(y)na tysœhkogo. ]tu zabili
bo/ny bojar Filip mia= go otru:\; tar;sko[. obu syn[w ‘tysi"cznego’\
a boœre bezbo'nii vezœ- niczto nihto – nic obapo=y \bapoly –
xousœ inouda. ne xotœ]e nikejskago nikeiskago po obu stronach, pokr. pol.
lica ego vi∂iti. prie- s=bora> ¯ Nikaia, sob[r obop[lnie ‹ obie % po=owy
xavwou 'e v Galih;. 325 r. a drougya \bopoly
posla k= bratou si \n= s= st˛mi \c˛i. nikei- dorogy ]a drugich po obu
Vasilkovi. poidi ty na skago s=bora. zakon= stronach drogi\
|leksandra. ]a bojarzy hlv˛kom= polagawe. ]on objati obπati – obj':,
bezbo/ni... nie chcieli ogl'da: ze >wi"tymi ojcami nikeiskiego
soboru prawa cz=owiekowi
¯ ¢ob Ÿ πat; ]wo=.\,
lica Dani=y\;
wyk=ada\ \bœti ]Ipat. ltps\,
no nev≠rnyx molibo-
nikogda nikogda – nigdy πat;, œt; ]chwyt\
govihex... ]niewiernych
Molibogowicz[w\, nikotoryj nikotoryi – obidu \bidou – zniewag",
w nast"pstwie& i
n≠kogda /aden ¯ ¢ni Ÿ kotoryi, obraz", afront, a,
emou v pirou veselœ] nikotoryi knœz;. Ro- mo[ \bidou ]moj' ob-
ousœ. uskyi voeval= zeml≠. raz"\
\din= ø t≠x= bezbo- ]/aden knia{ Ruski wojowa= obied \b≠d= – obiad
'nyx= boœr=. ]nigdy ziemie\ na \b≠d= ]na obiad\,
nie weseli= si" na uczcie ‘od nima nima – nich i nahawa \b≠dati
tych’ – z powodu bezbo/nych k nima ]do nich\ ]i pocz"li obiadowa:\
bojar[w\, ˚pir
ni/e ni'e – po(ni/ej obiet \b≠t= – obietnica,
v≠rni esmy Bo˛u i tob≠. no no – lecz, ale obieca:, i da sestrou.
]wierni jeste>my Bogu i tobie\, gercikovou za Roma-
ne 'ibœwe s nim= v
nev≠rnyi ' Volodi- l[bvi. no voevawe s na. i s=tvori \b≠t=.
slav=. g[rgevih. s nimi nim= ]nie /yje z nim w ]wyda= siostr" herzoga za
s=v≠† s=tvor= gonœwe przyja{ni, lecz wojuje go\, no Romana i przyrzek=\, ≥ko
∑ \li i do Sanoka. i xot≠wa dalehe stai ]lecz sram= imam= i gr≠x=.
v=rot; Ougor;skyx=. chcieli dalej sta:\ ne ispolniti \b≠ta. ]/e
]niewierny Wo=odis=aw Grjur- wstyd mi i grzech nie wype=nia-
nocz, noszcz noh;, no];
giewicz... i wr[t W"gierkich, j'c obietnicy\
– noc
dzi> prze="cz Dukla\,
stawa na noh; ]stali na noc\, obliczi \blihi – oka/e
korolevi 'e posa∂ivwi no]nya ]nocna\ ¯ ¢\blik=,
sn˛a svoego Andr≠œ v na noh; b≠'a v Lœxy \blihi pob≠dou
Galihi. s=v≠tom nev≠r- ]noc' zbieg=a do Lach[w\ ]oka/e zwyci"stwo\
nyx= Galihan=. ]...rad' noga noga – noga ob=adanny obladanny –
niewiernych Haliczan\ ow=adany, gr.-celt. BW
nosja nosœ – nosi
niewola nevola – stan pod- nynie n(y)n≠ – nie obna/i \bna'i – obna/y=,
leg=o>ci komu, w tym len- n(y)n≠ ispolniwa dob"dzie, wyci'gnie zza
nictwo; ]nie spe=ni\ pasa, z pochwy ¯ ¢\b Ÿ nagy
\bna'i meh; svoi. po- obykli \bykli – zwyk=em ˘ \dva poslasta. zane-
zr≠v= 'e s≠m i s≠m. obyczaj, zwyczaj, 'e \strog polomiti
]obna/y= miecz sw[j, spojrza= ¯ ¢obyk= ˘ obyknovenπe xotœxou ]stra/ wys=a=,
tu i tam\, \bna'iv meh i reh ne \bykli piti albowiem ostrog prze=ama:
svoi. idou]ou emou moloka. ]rzecze, nie zwyk=em chcieli\
bratou na pomo];. pi: mleka\ 2. ledwo, ledwie, jako&
]obna/y= miecz, id'c bratu jego ochabitisja \xabitisœ – • tylko, o ma=o co, tu/-tu/,
na pomoc\ okry: si" zbroj' ¯ ochab • z wielkim wysi=kiem&
oboimaja oboimaa – obj'= ]zbroja\ ...a w[rin= ego \dva
\n 'e oboimaa noz≠ ego \nomou 'e povel≠vw[ outehe ]a szwagier jego
]on /e obj'= nogi jego\ svoim= \xabitisœ. da ledwie ucieknie\,
obosz=a obowla – ne ≥zveni boudout; voi Lœxove 'e vrata \dva
obesz=a ego ø gra'an=. ougasiwa gradskπa.
obowla voda ]obesz=a odariw \dariv= – obdarzy= ]Lachowie ledwo ugasili wrota
woda\ \dariv=. l;va. darami grodzkie\
obrati \brati – nawr[ci= vsœkymi dorogimi. ]ob- \dva goroda ne vzœwa
\brati kon; svoi na darzy=, obdarowa= Lwa darami ]ledwo co grodu nie zdobyli\
wszelkimi drogimi\
b≠g= ]nawr[ci= konia swego ogniem \gnem= – ogniem
na bieg\
odiewaja \d≠va≥ – odzie- ¯ ¢\gon; ¯ ¢agnis
obrete obr≠te – odnalaz=, waj'c ¯ ¢\d≠vat; i xot]im= 'e \gnem=
odkry=, natrafi=, zasta= nagy≥ \d≠va≥ ]nagich za'ewi ]chcieli ogniem
odziewaj'c\
obr≠te n≠gde Litvou za/ec\,
]‘natrafi= nigdzie na Litw"’ – nie
odinako \dinako – jednak-
med; ø \gnœ ≥ko smo-
natrafi= na Litw"; uj"cie typowe /e, mimo to, wbrew
la polzou];, ]mied{ od
dla j. angielskiego\, pierzchaj'cej Jatwie/y, Dani=o
ognia jak smo=a pe=znie\, i
i ne oudosi e[ v gorod≠. i Lew \dinako nale'a]
grad= v=zœwa i zapa-
iskawe ¥[ po sta≥m. ima na n≥ ]mimo to,
liwa \gn;m; ep(i)s(ko)-
posyla≥ l[di i ne \ natarli na nich\, \dinako
pa \staviwa 'iva. ]gr[d
br≠te ¥[. ]nie zasta= ich tonœxout; ]mimo to, ton"li\,
‘wzi"li’ – zbobyli szturmem i
w grodzie, szuka= po stadach \dinako kr≠plœwesœ
podpalili ogniem, episkopa
posy=aj'c ludzi, lecz nie za- ]mimo to, krzep=, twardnia=
stali ich\ zostawiaj'c /ywego\, povel≠
postaw'\
obstupi obstupi – obst'pi odoleszi \dolewi – nehestivyi ognem za'e-
¯ ¢ob Ÿ stup ]ang. step\ ]i. ]poleci= bezbo/ny ogniem
podo=asz,
i obstupi grad ]‘obst'pi=’ za/ec\ por. /ga:.
...a]e ne poslewi k pap≠.
gr[d – otoczy= go, obl"/y=\ ogorodisza \gorodiwa –
i priimewi kr(e)](e)ni≥.
obyczaju obyha[ – obyczaju ogrodzili
ne \dol≠wi vragou.
¯ ¢obyhai, \gorodiwa \kolo svo-
drou'b¨ im≠[ k tebe.
poklonivsœ po obyha[ im= gorodom; ]ogrodzili
]je/eli nie wy>lesz papie/owi i
ix= ]pok=oni= si" po obyczaju wok[= swoim grodem\
nie przyjmiesz chrztu, nie po-
ich, Dani=o, lew na pogan, u Ta- okannyj okannyi, \kan;-
do=asz wrogowi, ‘z przyja{ni'
tar[w – krzakowi, i znosi= tam nyi – przekl"ty, dzi> by=oby
ku tobie’ – po przyjacielski,
/e ch=opem go nazywaj'\, ¢okaœnnyi, jest okaqn-
przesy=am pozdrowienia\
derw'∂ee \byhai est; nyj
na bran; ]obyczaj jest na odwa \dva – 1. odwach, oka<nag \kan;nag –
‘bra<’ – na walk" na miecze\, odparowa: cios; odwach
przekl"tego, cholernego
sam 'e exa podle korolœ. – stra/ g=[wna, z germ.
i \nogo ostafπa oubi.
po \byha[ rouskomou. Hauptwache, ...Lœxov≠
\kan;nag bezakonno-
]pose= ‘kr[la w"gierskiego’ kr≠pko \dva mogowa
go proklœtago ]i tego
– Marchii Austriacko-W"gier- bzœti s velikym potom
skiej, Niemiec „sam jecha= Ostapa zabi=, cholernego,
– Lachowie krzepko, silnie
obok kr[la }Dani=y| wed=ug bez zasad, przekl"tego\ ,
odparowali, }Tatarzy i Rusini|
obyczaju ruskiego”\, i ko<czy& naha knœ'iti v Litv≠.
mogli wzi':, zdoby: }osiek| z
\byhaem; rouskym. okaannyi bezakonnyi
wielkim potem, wysi=kiem,
proklœtyi i nemil(o)- \li i s(o)lnc[ zawedw[ w postaci wpadni"cia w pu-
st(i)vyi troideni. ]a/ do zachodu s=o<ca\ =apk",
]zacz'= ‘knia/y:’ w Litwie cho- olnii olnii – a/ do ¯ ¢\p ]opposite\ % palat;
lerny, bez zasad, przekl"ty i togo 'e dni biwasœ ves o Burondaju& onomou 'e
niemi=o>ciwy Trojden\ den;. olnii do no]i.\palou. s=tvorivw[ na
okna okna – okna ]tego dnia bili si" ca=y dzie< Vasilka kn(œ)zœ i na Lva.
okna tri oukrawena a/ do nocy\ a vl(a)d(y)ka sto≥we vo
st=kly rimskymi ]okna o=ny olny – oni ou'ast≠ velic≠. ]on /e w
trzy ukraszone szk=ami rzym- olny poidout; rozde- ‘opa="’ wprawi= Walylka kniazia
skimi\, limwesœ. tot'e biitesœ i Lwa, a w=adyka sta= przera-
Ipat. ltps \k=na s nimi. ]oni p[jd' rozdzie- /ony wielce, w granicznym
oko \ko – oko laj'c si", w[wczas bijcie si" strachu\
oko=o okolo, \kolo – z nimi\ opasena opasena –
oko=o, w pobli/u, prawdop. o=owir olovir= – jedwab strach, obawa
od rzeczy ‘w zasi"gu oka’ na tkanina, z=otem szyta; ty knœ'i a zemlœ t;
on≠m 'e sto≥]im= Dani=o knia{, podczas po- opasena ]ty kniaziuj, a ziemia
okolo grada ]stali wok[= bytu w Po/gu, 1250, mia= na ciebie ba: si" b"dzie, dos=. opa-
grodu\, \kol \gnœ ]wok[= sobie ˚ko/uch ]bielizn" nowana strachem, boja{ni'\
ognia\, on≠m 'e sto≥]- osobist'\, lam[wki z=otem opjat’ \pœt; –
im= \kr(e)st= grada szyte& ko'oux 'e \lovi- z powrotem, ponownie, po
okrest’ – dooko=a, wok[=, ra greckogo. i krou'ivy raz drugi, jeszcze raz
¯ ¢o % kres ]granica\ zlatymi ploskymi \ ¯ ¢\p ]opposite\ % œt;
on≠m 'e sto≥]im= wit=. i prπidowa 'e \pœt; k
\kr(e)st= grada ]im /e wk=ad umieraj'cego W=o- hern≠govou
stoj'cym wok[= grodu\ dzimierza †1288 do Pra- opocziwati opohivati –
okrstnaja \krstnaa – wowiernej Cerkwi wymienia odpoczywa: ¯ ¢pohivat;
wok[=, okolice Eügl∑e oprakos 'e volo- ]spa:, sen\, stawa na noh
¯ ¢\krest ¯ \ Ÿ krest; ˘ heno \lovirom – Euaglie opohivati sob≠ ]stali,
krest;œnin ]ch=op\ oprakos /e wo=oczeno o=o- stan"li na noc odpocz': sobie,
okrstnaa gra∂, wirom ]za> Ewangelie-aprakos zasn':\
\krst;na≥ grada, obleczone o=owirem\ oprakos’ \prakos,
po'egl= v=lodislav; onamo onamo – tam oprakos; – wzmocni]enie\,
okrestnaa i bli'naa \namo l[d;e le'at; na dzi> pokr.
vesi. ]po/eg= W=adys=aw sel≠ bez rœdou Prousi ¢oprava ]wzmocnienie\
okoliczne i bli/sze wsie\, i 'e. i bortove vy≠xavwe ...eügl∑e spisa \prakos
napolniwa dvory iz goroda. oudariwa na okova e vse zolotom.
\kr(e)st; grada ]zape=ni=y n≠ na noh;. i izbiwa ≥ i kamen∑em; dorogym.
si" dwory wok[= grodu\ bs≠x. ]tam ludzie ‘le/' na ]ewangelie skopiuje wzmac-
okru/nym \krou'nym= siele’ >pi' na wsi, bez =adu. niaj'c okow' je wszystkie
– okr"/nym, okolicznym Prusy i Bortowie wyjechali z z=otem i kamieniami drogimi\
i slavna vs≠m= \krou'- grodu, uderzyli na nich noc' ore= \rel= – orze=,
nym= stronam ]i s=awna i wybili wszech\, por. owamo dzi> ¢orel
wszem okolicznym stronom\ i owo(gda. i proxo'awe zeml[ ix=
oli \li – a/ Interpunkcja zdania# Brak kropki. œko i \rel=. ]i przechodzi=
i \kolo Komova. \li i onomu \nomou – on, jemu ziemi" ich jak orze=\, \rlom=
do her;vnœ ]i oko=o Komo- i \nogo ostafπa oubi ]or=om\,
wa, a/ do Czerwna\, gonœ]e ]i onego Ostapa zabi=\ ...na nem \rel= kamen=
∑ \li i do Sanoka i. vo- opa=u \plou – opa=", ]orze= kamienny\
rot; ougor;skyx= ]‘gnali 1. zakaz w=adania, wykl"cie, orut orou† – >rut[w,
a/ do wr[t ugorskich’ – gonili pot"pienie, ¯ ¢>ruty, >ruta ]gruba m'ka,
do prze="czy o tej nazwie, dzi> 2. ha<ba, nie=aska; pokruszone ziarno zb[/\,
Dukla\, wyj'tkowo ci"/kie po=o/enie, orou† pwenicou i pro-
sa ]>rut[w, pszenicy i prosa\
oru/ie \rou';e – or"/, \stavwix= ]ostawszych\, ‘odbie/e’ – porzuci= ¯ od %
bro<, dzi> ¢oru'ie \stavivw[ 'e emou bieg= ¯ biec, Ru> zboby=a j', i
blistaxousœ ]iti i l[di za sobo[. oro- ‘porug’ wielki by= Marcelowi –
\rou'nici podobni u'niky mnogy. i fe- nies=awa\
solnc[ ]b=yszcz' si" tarcze revniky ]zostawi= jemu otczestwo o†h;stvo –
i zbroja, podobne s=o<cu\, ludzi za sob', or"/nik[w i ojcostwo
\stavivw[ 'e emou ‘ferewnik[w’\ otczinie øhin≠ –
l[di za sobo[. oro- ostrog \strog= – ojcowiznie ¯ ¢o†hina
u'niky mnogy. i fere- 1. ob[z obronny, kszta=tem \ øhin≠ svoei,
vniky ]zostawi= jemu ludzi zbli/ony do wyspy – reh. ne dam polou \h˛iny
za sob', or"/nik[w i ‘ferewni- \strov;, V-G, svoeœ ]rzecz'c, nie dam po-
k[w’ – zaplecze armi, w tym ludzi 2. dzi> wi"zienie. =owy ojczyzny swojej\
wytwarzaj'cych i naprawiaj'cych Przy wyprawie polsko-ruskiej otgnati øgnati – odegna:
bro< – ‘oru/e % nik’\ do Jatwie/y, po dniu wojowa- øgnati xotœ
prinese k nemou Lev= otiti øiti – odej>:
nia, Polacy legli na noc obozem,
\rou';e. ]przyni[s= mu Lew w[wczas Jatwa na nich napa- ne xo]et; øiti.
or"/; k niemu – ang. styl& to him\ d=a& Lœxom 'e \stro- otjasza ø≥wa – zabrali
ose ose – oto, ST, OE 'ivwimsœ. napadowa ¯ ¢œt; ]j':, chwyci:\
se ]to\& se ja knia{... itd. no]π[ na Lœxy. a Rousi ...i konœ ø nego ø≥wa
osiek os≠k=, \s≠k= – wyr'b ne ostro'ivwimsœ.... ]konia mu ‘odj"li’ – zabrali\
k os≠kou, iz; \s≠ka, Ru> wys=a=a ledwie stra/ na ot=ucziti ølouhiti –
\s≠k= v l≠s≠ ]osiek w pomoc Lachom& ...\dva po- od='czcie
lesie\ slasta. zane'e \strog= ¯ ¢ø ]roz\ % louhiti
oskabisja \skabisœ – prolomiti xotœxou – kolomyisko[ sol;
>miej'c si", drwi'c, albowiem }Jatwa| zasieki }pol- ølouhiti na mœ ]ko=o-
\skabisœ reh emou. skie| prze=ama: chcia=a. Dwa myjsk' ziemi" od='czcie dla
knœ'e ou'e esi na ga- elementy wskazuj' /e Rusini nie byli mnie\
lihin≠ mogil≠ pos≠d≠l prawdziwymi sprzymierzonymi& otprasja øprœsœ – odpar=
1. Ru> nie stan"=a obronnym obo-
tako to i v galihi ]>mie- zem na noc ]nie obawia=a si"
Roman= 'e øprœsœ
j'c si" rzek= jemu& kniaziu, Jatwy\. emou tako reka s(y)nou
siedzisz ju/ na halickiej mogile 2. Jatwa wys=a=a pos=[w do Dani- moi...
– che=mie, tak i w Haliczu\ =y, by zostawi= im Polak[w Jatwie. ]Roman za> odpar= rzecz'c
oskomina \skomina – ropna ostrowiech ostrov≠x – tak\
rana na ciele po uderzeniu wyspach, ¯ ¢ostrov; otpiewsze øp≠vwe –
czym toe ' no]i sta na bolo- od>piewali
oskwierniachu tex=. v= ostrov≠x. i øp≠vwe \b≠dn[
oskver=nœxou, ostryj \stryi – ostry ]i od>piewawszy ‘obiedni"’ –
\skvr=nœxæ – zanie- pregordo \stryi meh[ sum", msz" w obiad\
czyszczaj'c, profanuj'c; borzyi kon[. otpuszczen øpou]en= –
dzi> ¢oskvernenie oszuju \wou[ – z lewa odpuszczony, odprawiony
oskvr=nœxæ 'eny 'e i i in≠m; polkom= mno- posem 'e Lev= øpou-
hr=nici i popad;i gym= \wou[ ]w bitwie& ]en= bys,
os=ablennym \slablen- nacierali z wieloma po=kami i tako øpousti so
nym – os=abionym, zm"czo- z lewa\ h(e)st;[,
nym, dzi> ¢oslabelnyj, otbie/e øb≠'e – porzuci, øpou]enie
...\slablennym licem; dos=. odbiegnie }od niej|, otradi ørœdi, ørœdiv= –
]zm"czon' twarz', licem\ ¯ ¢b≠g= odprawi=, ustawi= w rz'd,
osta \sta – osta= si", Tou 'e Marcel= xo- szyk marszowy ¯ ¢otrœd=,
dzi> ¢ostavat;sq rougve svoei øb≠'e i narœdi ]zebra= woj[w\
i ne \sta ø nix= ni \ Rous; vzœ [ i poroug= otroci otroci – 1. dzieci,
din= 'e ]i nie osta= si" od velik= b=s marcelovi. 2. warchlaki, ma=e dziki
nich ni jeden\, ]Tu Marce= chor'giew swoj' otsiekszim øs≠kwim= –

odci"li, odr'bali, P √P∫ pow=oki
dzi> ¢otsehenie paguby pagouby – zguby, peczatnik pehatnik= –
gra'ane 'e øs≠kwim= ¯ ¢goubit; ]traci:\ piecz"tnik, maj'cy piecz"
most= ]grodzianie ‘/e’ odci"li ne xotœwe bo pagouby nad piecz"ci'; Kourilovi
most\ korolevi. – nie chcia= 'e sou][ pehatnikou
otstupachu – odst"puj' zguby kr[la ]Kury= b"d'c piecz"tnikiem...\
¯ od % st"puj' ¯ st"p ] pakostjaßçim pakostœ- peredaszasja peredawa-
krok\ ]im= – rzucaj'cym potwa- sœ – przekaza:,
øtstupaxou ø boa – rze ¯ ¢pakostit; ¯ ¢peredavat;
odst"puj' od }zamiaru| boju; ¯ pakost;-pako>: pereiti pereiti – przej>:
˚stupati ]potwarz ^ k=amliwe zarzuca- kako Dn≠str= pereiti
otwieszcza øv≠]a – nie czyn[w niepope=nionych, ]jak Dniestr przej>:\
odpowiada, fa=szywe oskar/enie, oszczer- persi persi – piersi, klatka
¯ ¢otve-t/hat; stwo\ piersiowa
ottuda øtouda, øtoudou Lœxom 'e ne presta[- piecza=owasz pehalo-
øtoudæ' – odt'd, st'd ]im=. pakostœ]im=. i vaw – smutny by= ¯ peczal;
owamo ovamo – tam prive∂ na nœ Litvou Wojsze=k zabija= ka/dego
s≠mo i ovamo ]tu i tam\, ]o Danile i Wasylku; Lachom dnia po 3-ch, 4-ch, kt[rego
por. owo i onamo. nie przestaj'cym, plami'cym, dnia nie zabi=, ‘piecza=owa=’
owiec ovec – owiec przywi[d= na nich Litw"\ w[wczas pehalovaw tog-
i ovec dovolno ]i owiec do i ne bys pakosti. v da ]smutny by= wtedy\
woli, dowoln' liczb"\ polkox. Danilovyx. piesni p≠sni – pie>ni,
owo \vo – 1. tu, 2. b'd{, ]po bitwie, nie by=o strat – w ¯ ¢pesn;, pokr. ¢pet;, TS
lubo, albo; „to i owo – tu ludziach – w po=kach Dani=y\ poi 'e emou p≠sni
i tam” pamfo=owo pamfolovo – ]spiewaj jemu pie>ni...\
semo i onamo (ovamo) - pamfolovo i inπi gro- piesok p≠sok= – piasek
tuda i s[da ]tu(taj i tam\ nografi ]Pompiliusa i inne p≠sok= morskyi
\vo korolœ rad. \vo 'e chronografy\ ]piasek morski\
slavy xotœ ]b'd{ kr[la rad, para para – para, opar pieszci p≠w;ci – piesi
b'd{ s=awy chcia=\ a'e rat; stoit; za gor[. p≠wci i konniky
owogda \vogda – [wdzie para idet; is konei ]/e ]piesi i konni\,
owo % gda ]tu % g(dzie/\ ra: stoi za g[r', para idzie s tremi tysœhami
˘ tudzie/, czasami, z koni\ p≠wec;.
dzi> ¢inogda parobkom, parobci ]z trzema tysi'cami pieszych\,
\vogda v=zyva[]sœ ko- parobkom=, parobci – posla p≠wci
rolev= esm;. \vogda 'e parobkiem, parobki ¯ ¢pa- ]pos=a= pieszych\
tatar;skym;. der'a]ou robok= ¯ pa Ÿ rabotnik ¯ piewsze pevwe – >piewali
nepravdou v= s(e)rdci. rabota ¯ rab ]niewolnik\, ¯ ¢pet;, pokr. ¢pesn;, TS
]czasami zwie si" kr[lem, a ≥t= bys velihavyi i popove vsego goroda
czasami }poddanym| Tatar[w, Filœ parobkom. dobry- p≠vwe nad nim= ]i popy
‘posiada’ – nosi ‘nieprawd"’ nenym. ]uj"ty by= zarozumia=y r[/nych grod[w >piewali nad
w sercu – nieprostolinijno>:, Filja parobkiem Dobrynina\, nim\
dwulicowo>:\, posem 'e powa d¨mati pir pir= – uczta,
\vogda mirou. \vogda kon[wπi Mindovgovi. suta biesiada
rati. ]czasami pokoju, a d˛ parobci. kako bys tysi"cznik Demijana doni[s=
czasami wojny\ oubiti trenœtou ]potem Danile o przygotowywanym
ozero \zero – jezioro pocz"=y my>le: koniuchy na niego zamachu – otruciu
bœwe stala pri \zer≠ Mindowgowe, 4-ch parobk[w, podczas uczty, rzecz'c& re-
]sta=a przy jeziorze\ jak by zabi: Trenat"\ kwou emou. ≥ko pir=
o/idaja \'idaœ – oczeku- patriarch patrπarx; – zol= est. w nast"pstwie& i
je, spodziewa si", n≠kogda emou v pirou
patriarcha
¯ ¢'dat; ]czeka:\ veselœ]ousœ
pawo=oki pavoloki –
pisachom pisaxom= –
spisa=em ¯ pisa:, spisa: su][... Danil= 'e ne podawiszasja podaviwa-
ix'e ne pisaxom= zd≠ xot≠. ostati m(a)t(e)re sœ – gnie>: si", t=oczy:, >ci-
]ich/e nie by=o gdzie spisa:\ svoeœ i plakawesœ po ska:, tratowa:, mia/d/y:
pitaszesja pitawesœ – nei. mlad syn... ]m=ody ¯ ¢podavlœt;
karmi si" ¯ ¢pitat; ]kar- Dani=o nie chcia= zostawi: i podaviwasœ sami
mi:\, wsp[lne z ang. eat } iit |, matki swej i p=aka= za ni'\ ]i stratowali si" sami\
l'e[ pitawesœ ≥zyk= p=atci platci – chusta, na- pode= podel=, pod≠l=
ego ]=garstwem karmi si" krycie, obrus ¯ ¢platok= – podzia= ¯ ¢po Ÿ del= ]dzia=\
j"zyk jego\ i platci ozamitny wity l[di 'e izvede. i dast;
pleczima plehima – zolotom ]obrusy aksamitne ≥ na podel=. \vo bratou
plecami szyte z=otem\ si. \vo 'e Lvovi. ]ludzi
v=zrostom b≠ vysok=. po po – po uprowadzi=, i da= ich na po-
plehima velik; licem; po sem 'e s=nm≠ dzia=\
krasen=. ]o W=odzimierzu, ]po tym/e sejmie\, ST i vdast; ≥ na pod≠l=
synie Wasylka; wzrostem by= po` po` – 1. zgodnie z, ]i da= ich na podzia=\
wysoki, w plecach wielki...\ r[wnolegle do, wzd=u/, przy podiechawszu pod;exav-
pleianik pl≠œnik= – boku, 2. forma dokonana wou – podjechawsz-y(emu
Pleiady ¯ gr. mitologia& Ple- czasownika, pozytywnie podle podl≠ – pod=ug,
iades ]siedem c[rek Atlasu i poberet’ poberet; – pobra: wed=ug, wzd=u/, oko=o, w
Pleione usadowionych przez da poberet; na nix= pobli/u ¯ ¢po Ÿ dlina
Zeusa mi"dzy gwiazdami\; pod
dan; ]by pobra: na nich da<\ ]d=ugo>:\
1276, w rzecz. 1275&
pobiedoju pob≠do[ – po ]zgodnie z, r[wnolegle\
propov≠dati zwyci"stwem, podl≠ vrat= lœ∂skyx
pl≠œnikom øpou]enie dzi> ¢pobeda ]ko=o wr[t ladskich ^ pol-
i sl≠pym= prozrenπe s pob≠do[ i veliko[ skich\
]przepowiada: Pleianikom
odpuszczenie i >lepym ‘pro- h(e)st;[ ]ze zwyci"stwem i sam= 'e exa podle
zrenie’ – przejrzenie na oczy\ wielkim honorem\ korolœ po \byha[ ro-
plen pl≠n-;/= – niewola, pobie/denji pob≠'∂enii uskomou. ]sam jecha= przy
pojmani, je<cy ¯ ¢plen= ˘ – zwyci"stwem, zdobyciem boku kr[la, zgodnie z obycza-
plenit; ]pleni:\, ¯ ¢pob≠'dat; ¯ po Ÿ b≠g= jem ruskim\
plenœt;, plennik= pobie/enu pob≠'emou – podnjati po∂nœti –
]jeniec\, pl≠nenπe pokonany ¯ ¢po Ÿ b≠g= ]biec, podnie>li,
dzi> ¢plen; pokr. plon, wy- pierzcha:, ucieka:; pob≠da ...mou'i silni po∂nœti
pleni: przen. /niwo, owoc –zwyci"stwo; A, B, W, G, D\ ]m"/owie silni podnie>li\
wysi=ku pov≠'enou byvwou Vse- podobnyj podobnyi –
pl≠n; velik=, volodou. ]Wsewo=od zosta= podobny, podobnyi li-
i pl≠nœ]im=. i 'gou] pokonany; ang. uj"cie od ty=u\ sici ]podobny lisowi\
im= zeml[ ix= ]uprowa- pochwali poxvali – podoszew podwev; –
dzaj'c w niewol" i pal'c ziemi" pochwali= podeszew ¯ ¢podeszwa
ich\, pl≠nœ≥ i 'ga ¯ ¢xbalit; ]chwali:\ inii 'e is podowev; vy-
p=acz plah, plah; – ¯ ¢xvala, stoupaxou aky iz hervπa
p=acz poxvaliwa ]pochwalili\ – inni z podeszw ‘wyst'pili’ jak
i bys plah; pocza poha – pocz'= }robaki| z larw.
plakawesœ, plakawasœ i poha vorogy svoœ poganye poganye –
]p=akawszy\, matere 'e (svoa) izbyvati ]i pocz'= poganie
plakaxousœ had= svo- wrog[w swych wyzbywa: si", na poganya polovci
ix= ]matki op=akiwa=y dzieci wybija:\ ]na po=owieckich pogan\,
swoje\ poczto pohto – dlaczego pob≠gowa zlii poganii.
p=akaszesja plakawesœ – pohto mir= s=tvori. i bys na n≠ s≠ha l[ta.
p=aka= ¯ ¢plakat; sou][ ti. s velikimi ]rozbiegli si" {li poganie...\,
Danilou 'e knœ'a][ voi ]maj'c wielu woj[w, dla- na poganya, na pogany≥
v Galihi. tako mladou czego zawar=e> pok[j$\ ]na pogan\,

poganskym ]poga<skim, pokoja pokoœ – spokoju tako poidowa v= svoasi.
wo=.\ bo ne by ima pokoœ ]uj"li ‘po=ona’ wiele. i tak poszli
pogan;skym= ]poga<skim, ]nie by=o im spokoju\ ku swoim\
Ipat., z nalecia=o>ciami pol- pokorenie pokorenie – po=oszachu polowaxæ –
skimi, polskie «<» w tym ukorzenie ¯ ¢po Ÿ korenie p=osz', strasz',
wypadku\ ]korzenie ¯ korzy: si" przed, voevody lœdskye sami
pograbisza pograbiwa – k=ania: w pas, poddawa:, polowaxæ ]wojewody
pograbili, od grabie/y, ra- uznawa: zwierzchno>:, /a=o- ladskie sami strasz'\
bunku, zabrania si=' po=unoßçni polouno]ni
wa: za grzechy, kaja: si", w j.
i pograbiwa tovara be- pol. upokorzenie ‹ pokora\ – p[=nocnych
shislennoe mno'stvo prisla Danilovi meh; v= vsei polouno]ni
]i zagrabili mienia niezliczon' i pokorenie svoe. ]przy- zemlœ ø vostoka do za-
ilo>:\ s=a= Dani=owi miecz i pokor" pada. ]we wszech P[=nocnych
pogublen pogoublen= – swoj'\; ziemiach, od Wschodu do
pogubili, potracili ]pomordo- miecz by= zawsze wyzwaniem Zachodu\
wali\ ¯ zguba, stracenie ˘ na do walki – za=ga= tu pisiec po=upisza poloupiwa –
twoj' zgub", ¢gubit; pole pole – pole po=upili
]ruinowa:, niszczy:, obraca: polija pol∑a – pola=, odla= i l[di poloupiwa...,
w perzyn"\, ves; pogo- ¯ ¢polivat; ]polewa: wod'\ i ≥trov; svo[ oblo-
ublen= bys ]wszystkich pol∑a 'e i kolokoly upiwa
pogubili – potracili, pu>cili pod divny slywan∑em; ]odla= ]i bratow' swoj' ob=upi=\
miecz, pomordowali\ dzwony dziwne ‘s=yszaniem’– ...svo[ \bloupi.
poj poi – >piewaj ¯ ¢pet; d{wi"kiem\ po=zuszczi polzou]; –
poi 'e emou p≠sni po=atu polatou – komna- pe=znie
]spiewaj jemu pie>ni...\ t" du/ego pomieszczenia, me∂ ø ognœ polzou];
poja poœ – ¯ ¢polata dzi> ¢palata, po- œko smola ]mi[d od ognia
po(prze-j'=(chwyci= =ata za> – =o/em z desek.... pe=znie jak smo=a\
poœ, poœl=, poimi, po- Dani=o knia{ goszcz'c niemiec- pomnia pomnœ – pomnij,
imawa grad mnogy ]zaj"li kiego pos=a, po dniu i podr[/y, pami"taj, bacz, no> w pa-
grody mnogie, dwa lub wi"cej\ uj'= go za r"k" ...\n= 'e mi"ci, miej na wzgl"dzie,
pojasy po≥sy – pasy, ≥t; ego za roukou. i uwadze
¯ ¢po≥s=, poœs / po Ÿ œt; vede ego v polatou svo[. ˘ ¢pol. ws(za-pomnij
]po % j':, uj':\, T–S, i po≥sy ]powi[d= jego do komnaty ne pomnœ ]nie bacz'c\
zolotye ]i pasy z=ote\ swojej; czy/by objaw jego pomost pomost= –
pojdi poidi – p[jd{ orientacji seksualnej$\ pomost ¯ ¢po % most
poidosta po nix ]poszli po po=k polk= – pu=k, hufiec pomoszcz pomo]; –
nich, pu>cili si" w pogo< za\ polky, polkom= pomoc
pojemsze poemwe – po=na polna – pe=na bratou na pomo]; ]bratu
pojmawszy, poemwe ti- polna l[dei ]pe=na ludzi\ na pomoc\, pomoh; po≥sta
vouna ]pojmawszy tiwuna\ po=on polon= – pochwyce- ]pomoc ‘poj"li’ ^ otrzymali\,
pokajanju poka≥ni[ – ni je<cy wojenni, a polon= na pomo]; ]na pomoc\,
pokajania ¯ ¢po Ÿ ka≥t;sœ svoi øpoloniwa ]a je<c[w B(og); boudi pomo]nik=
]kaja: si", /a=owa:\ swych odpo=onili ^ odbili\, ti. ]B[g b"dzie tu pomoc-
pok=aniat’sja poklanœti- i polona mnogo poima- nikiem\,
sœ – pok=oni: si" ¯ ¢klo- wa ]i je<c[w wielu uj"li, 2 lub pomo]nik ]pomocnik\,
nit; ]k=ania:, zgina: w p[=\ wi"cej\, pomo]i i]œ v rouskyx
¯ ¢k= Ÿ lonou ]do =ona\, beshislennoe mno'stvo. knœzex=. ]pomocy szuka u
poklonisœ ]pok=o< si"\ polona. i helœ∂i i skota ruskich kniazi[w\
pokoina pokoina – i konei. i tovara. ]niezli- pomozi pomozi – pom[/,
spokojna, ¯ ¢pokoi czon' liczb" je<c[w, i czeladzi dodaj mi si=y ¯ ¢po Ÿ mog
i b≠ zemlœ pokoina i trzody i koni, i mienia\, ]moga, si=a, moc ˘ zapomoga ^
]i jest ziemia spokojna\ i vzœwa polona mnogo. i zasi=ek\, pomozi mi brate

]pom[/ mi bracie\ pop;ri]e – miara d=ugo>ci ]on /e poroki postawi=\,
pomo/ete pomo'ete – drogi r[wna 1000 krokom ] poroky postaviwa.
pomo/ecie, ¯ ¢mog ]m[g=\ ok. 800 – 1000 m.\, niespe=- i ne s=s≠kou† porokov=
¯ ¢moh; ]moc\ ˘ ¢pomoh; na wiorsta, kilometr. ]i nie por'bali porok[w\,
]pomoc\ Roku 1213, m=ody Dani=o da ne ≥zveni boudo-
pomraczi pomrahi – }bo 12-letni|, goni= za ucie- ut; voi ego ø gra-
zamroczy kaj'cymi ouvernouv 'e 'an=. donde'e oustro-
¯ ¢pomrahenπe sœ Danil= na n;. i gna it; sudy. porohnye.
i'e ne pomrahi svoego i dalei popri]a. ono- 2. porok porok= – wstyd
ouma pπanstvom ]/e nie za- mou 'e outekw[ pred porok= 'e imouwe emou
mroczy swego ‘uma’ pija<- nim=. borzosti radi velik= ø \bo[ bra-
stwem\ kon;skoe. tou. ]ang. shame on you
ponu/ajuszczu ponou'a- Pod 1248, w rzecz 1245& – ‘wstyd na niego’ wielki od
[]ou – ‘ponogowa:’ B(o)gou pomogowou po- obu braci\; ¯ porug KG
– zej>: z koni, na nogi, b≠gowa zlii poganii. 3. porok porok= – b='d$
¯ ¢po Ÿ noga ˘ no'noj i bys na n≠ s≠ha l[ta. i poroky pometawa
i ponou'a[]ou ix=, i i gnawa ≥. za mnoga ]zarzucili swoje b="dy; mo/e
nikogo ne vid≠ v= nix= popri];. i oubito bys zarzucili swoje poczucie wsty-
voinika. no \troky knœzei. m˛ (40) ]z pomoc' du\
dr='a]a kon≠. \n≠m bosk', rozbiegli si" {li poganie. porow – spos[b, prawo
'e poznavwim= im;. i ci"to ich srodze, ‘gnaj'c’ – go- za ]iti po svoemou
xotœ]im= mehi nos≠- ni'c – ich przez ‘wiele’ – dwie – porovou ]za tarcze swoim
]i ]by zeszli z koni, w /adnym popryszcze, ok. 2 km, zabijaj'c sposobem\
z nich nie widzia= wojaka, ale kniazi[w 40-tu – wielu\. porty porty –
m=odziaki trzyma=y konie..., Pod 1257, w rzecz. 1254& pas do miecza
chcia=y miecze nosi:\, i stav= pre∂ gorodom=. i oblahawe. i v= porty
ponou'a[]ima l[di popri]a. i ne mo'et; svoa. i takou h(e)st;
svoix=. ]by zeszli ‘na nogi’ – z vzœti laskanem;. tvorœwe emou. ]oblek=
koni ludzie swoi\ Pod 1260, w rzecz. 1255& w ‘porty’ swoje i tak' cze>:
pop pop= – pop stoit; 'e stolp= po- mu odda=, taka cze>: go
pri]a. ø gorod kamen=. spotka=a\
i popove vsego goroda a na nem \rel= kamen=. porucziw porouhiv= –
p≠vwe nad nim= ]i popy porogy porogy – miejsce
r[/nych grod[w >piewali nad por"czy=
charakterystyczne na Dnie-
nim\, porouhivwe ]por"czywszy\
prze, mo/e i pogranicze z
pop= s kormilice[ ]pop z \ tom; hada poro-
Tatarami ¯ po % rog ]gra-
‘karmicielem’ – opiekunem\ uh;nik= esm; poro-
nica\, ˚nr 600
popadi popadi – uhiv= emou voevo-
1. porok porok= – d;stvo. na∂ vs≠mi boi
/ony pop[w
rusztowanie obro<c[w lub
oskvr=iœxu 'eny 'e i ]por"czy=, powierzy= jemu
atakuj'cych
hr=nici i popadi. wojew[dztwo nad wszyskiemi
a poroky iss≠kowa
popleni=a poplenila – ]a poroki por'bali\, a v go-
wojami\
poplenili porug poroug= – nies=awa
rod n≠lze bys v=exati dzi> ¢porouganie ]zniewa-
pope= popel= – popi[= ratnym zane boronœxu
za popel= pomazanie ]za ga, obraza, nies=awa\
kr≠pko iz nego poroky Tou 'e Marcel= xoro-
pomazanie popio=em\; popielec
i samostr≠ly ugve svoei \tb≠'e i
– Popielcowa >roda – pierwsza
]a do grodu nie mo/na by=o
>roda Wielkiego Postu Rous; vzœ [ i poroug=
wtargn': ratj', albowiem bronili
poprediw poprediv= – velik= b=s marcelovi.
krzepko z rusztowa< i strzelaj'c
poprzedzi=, uprzedzi= ]Tu ‘Marce=’ – Markel – cho-
z kusz\, poroky i samo-
'e poprediv= i oubi r'giew swoj' ‘odbie/e’, Ru>
str≠ly. kolovorotnymi zboby=a j', i ‘porug’ wielki by=
]uprzedzi= i zabi=\
velikymi i malymi \n
popriszcze popri]e, 'e poroky postaviv;.
Markelowi\

posieszczi – por'ba: poszczadi po]adi – szan – chrzan$\
i xotœ]im= mehi pos≠] oszcz"dzi powedenie poved≠nπa –
i kon; ego ]chcia= mieczem ne po]adi ]nie oszcz"dzi\ opowiadanie, relacja,
por'ba: konia jego\ poszedosznie powedow- ¯ ¢povedat;
pos=at’ poslat; – wys=a: n≠ – poszli, ...i zr≠vwe bez poved≠nπa ]bez opowia-
¯ ¢slat;, posylat; 'e voi powedown≠. i dania, relacji\
i posla na n≠ vo≥ svo≥ sami pou'e[ poidowa. powelenie povel≠nπe –
]i wys=a= na nich woj[w swoich\, i inii 'e vsi. polecenie ¯ ¢povelit;
i posla rat; ]wys=a= ratj"\, ]ujrzeli /e woje poszli...\ ¯ ¢ povelenie ]rozkaz,
poslav= bo b≠ zlata poszlem powlem; – polecenie, rozporz'dzenie,
mnogo i serebra ]wys=a= wy>lem dowodzenie\
z=ota wiele i srebra\, powlem; storo'≠ bes poveleni≥ ]bez pole-
posla k pap≠, ]wy>lem stra/e, wy>lemy\ cenia, rozkazu\
poslavw[ ]pos=awszy\, potaj potai – potajemnie i povel≠ pisc[ svoemou
poslasta, poslawa dzi> ¢potaënnyi pisata gramotou
]wys=a=\ b≠ bo baba xodœ]i i ]i poleci= piscowi swojemu pisa:
poslal kremœnec; ]wys=a= koupœ]i kr=ml[. po- dokument\, l[bo tvoim=
Krzemia<c[w\, tai v= grad≠ Vœdn≠ i povelenπem; ili inogo
i poslawa k= vs≠m gra'- prinosœ]e. tolik= bo ]z twego polecenia, lub in-
danom= rekou]e ]wys=ali b≠ glad=. ]baba kupuje nego\
wszem grodzianom, m[wi'c\ karm" potajemnie i przynosi do powie/ pov≠'; – pos=uch,
poso= posol= – pose=, grodu Wiede<, bo g=[d\ ¯ ¢ve'livyj ]grzeczny,
wys=annik, pot pot= – pot uprzejmy; sprawy wewn"trzne,
¯ ¢poslanec, poslan- Lœxov≠ kr≠pko \dva dobre maniery\
nyj, ¯ slat; ]st'd czasem mogowa bzœti s velikym v= tvoei zemli pov≠';
sol=\, potom – Lachowie krzepko, poznawszim poznavwim
posol= svoi ]pos=y swoje\, silnie odparowali, }Tatarzy i Ru- – poznawszym
posly hestiya ]honorowi sini| mogli wzi':, zdoby: }osiek| \n≠m 'e poznavwim.
pos=owie, ¯ ¢hest;\, z wielkim potem, wysi=kiem pozorowawszim
Prisla... posol= svoi potkosta potkosta – pozorovavwim= –
]Przys=a=... pos=[w swoich\ potkn'= si" patrz'cym,
posly papiny ]pos=y pa- potkosta na p≠w;c≠. ¯ s=aw. ¢zorkyi ¯ zor=
piescy, od papie/a\, i oub;ena bysta konœ ros. zorkij ]ostro widz'cy\
i s nim= posla posol= pod nima. za malo ix ne \n≠m 'e pozorovavwim=
svoi, ...poslawa posly œwa. ]w czasie bitwy, dw[ch, ]oni popatrzyli\
svo≥, ...i prπide k= ne- po=owieckich kniazi[w „po- prak prak= – rusztowanie
mou posol= tkn"=o si" na pieszym, i zabili obl"/nicze, wie/a
postawlen postavlen= – konia pod nimi, o ma=u ich nie izlomisœ B(o)'ie[
postawiony, przen. wys=a- chwytaj'c”\ silo[ prak=. ix=. i
ny, by obj'= stanowisko ¯ potopajußçim potopa[- ne ousp≠vwe nihto'e.
po % stawi: ¯ post % stawi:; ]im= – potopionymi, vratiwasœ v= strany
post ]anglosas. stanowisko, ¯ ¢topit; ¯ pit; svo≥. rekwe v pole.
posada, posterunek\ konem 'e potopa[]im=. ]z=ama=a si", Bo/' wol' wie/a
posti/e posti'e – do>cig- i sam≠m; v=zb≠ga[]im. ich, i bez /adnego sukcesu
nie, dzi> ¢posti'enie na vysokaa m≠sta ]ko<mi wr[cili w strony swoje, rzek=w-
]zrozumienie, pojmowanie\ potopionymi, a samym ucieka- szy w pole\, prok= 'e po-
postrig= postrigl= – j'cym na wysokie miejsca\ 'gowa ]rusztowanie spalili\
1. postrzyg= ]w=osy\, pouchati poouxati – praszcza pra]a – proce,
2. przywdzia= szaty mnisze, pow'cha:, poniucha: procarz
¯ ¢postrigat; dai emou poouxati zelπa prestroiti pra]a. inye
i postri'esœ vo her- imenem; emwan ]daj jemu sosudy na vzœt;e grada
n;ci pow'cha: zio=a o nazwie em- ]dostroi: proce i inne ‘sosudy’

– machiny ciskaj'ce kamie- pre'∂e skazaxom= tako brate pri≠di semo
nie – na ‘wzi"cie’ szturmem priatno prπatno – zgodnie, rozd≠liv≠ zeml[.
grodu\, z zadowoleniem prijati priœti, priimet; –
so vs≠mi voi. pra]ami prija pri≥ – przyj'= 1. przyj':, przej': ¯ ¢œt;
mehu]im=. 'e pra]am= tu 'e i sam prπa konec= ]j':\, imet; ]posiada:\
i strelam= ≥ko 'e do- ]o >mierci dzielnego Racha – tu ne pri≥l= b≠ ]nie
'hu idu]a na grad ix=. i samego spotka= koniec\ przyj'=\
]ze wszystkimi wojami i pro- prjatat’ prœtat; – przecho- 2. oszcz"dzi
carzami. miotaj'cym procom wywa:, ukry: nad≠awe bo sœ ø nego
i strza=om, jak deszcz id'cymi sprœtavwe ' t≠lo ego. 'ivot= pri≥ti. ]w na-
na gr[d\ i polo'iwa v= c(e)rkvi dziei, /e oszcz"dzi /ycia\
praszcza pra]a – proca s(vœ)t(a)go Mixaila ve- pri=biece prilb≠c≠ – przy-
tak/e ˚prohπa, pro]i likogo =bice, ochrona g=owy,
preboszcz prebo]; – pro- pribiegosza prib≠gowa – ¯ ¢przy % =bie$ ]=eb ^ g=owa\
boszcz , prebo]; vi- przybieg= i tou=y ix=. bogrovye
r'an= ]proboszcz Ry/an\ priat’ prπat; – przej': razdra. i prilb≠c≠ li
preczi prehi – przeczy ne mo'et;. grada sego ix= volhπe. i borsuko-
predati predati – podda:, prπati. b≠ bo mou'; vye razdrany bywa slo-
przekaza:, ¯ ¢pre Ÿ dat; kr≠pok=. i xrabor= ]nie vutnago p≠vcamitusu.
ne predati grada m[g= grodu tego przej':, bo drevle. za gordost;....
]nie podda: grodu\ m"/owie krzepcy i dzielni\ ]i tu=y ich bobrowe podrze przy-
predobr predobr= – prijem priem; – przyjm =bice ich wilcze i borsukowe
przedobry ¯ ¢dobr= ne priem; ]nie przyjm\ porwane zosta=y. s=awnego
premudryj premoudryi – prijde prπide, prπdowa – >piewaka Mitusa..., ang. forma
przem'dry ¯ ¢moudryi przyjdzie, przyszed=, przy- czasownikowa& porwane zosta-
prestaasza prestaawa – szli =y i typowe zako<czenie zdania
prestajuszczim presta[- prijdosza prπidowa – – bez kropki, interpunkcja#\
]im= – przestaj'cym przeszli, przekroczyli prisjaze prisœz≠ – przysi"-
¯ sta-wa:(: i prπidowa Vetrou vehr= dze ¯ ¢prisœga ]przysi"ga\
presta< prestan; – ustanek, nau†rπa. 'e svita[][ ...i 'alœxousœ Volodi-
przysta-<(nek, przerwa pereidowa r≠kou pr≠s- merci emwe im= v≠ry i
porokom= 'e bes pre- nou Przepisuj'cy wo=y<sk' prisœz≠ ix= ]o Lachach, /e
stani bπ[]im= ]porokom ltps mia= racj", zmieniaj'c grodzianie W=odzimierza Wo=.
bez przerwy bij'cym, strze- miejce kropki& /a=owali daj'c wiar" – Lachom
laj'cym\ i pridowa Vetrou vehr=. – i przysi"dze ich\.
prestawisja prestavisœ – naoutr≠e 'e sv≠ta[][ +amanie danej przysi"gi niety-
przestawi= si" na inny >wiat, pr≠idowa r≠kou Pre- kalno>ci u Lach[w dobrze mi
zszed=, przekr"ci= si", zmar=, snou. znane, przez wieki.
dos=. przeni[s= si", ]przeszli Wart" wieczorem. pris=a prisla – przys=a=
od ros.-pol. koncepcji& nazajutrz ‘ze >witaniem’ – z ¯ ¢pri Ÿ sla ]s=a:\
sta:  nie>:; wisie:  le/e:, nastaniem >witu, o >wicie – prisla Danilovi meh;
przestawi: ]si"\  przenie>: ‘przeszli’ rzek" Prosn"\. i pokorenie svoe. ]przy-
]si"\, zawisie:  zale/e: Nie ma zda< rozpoczynaj'cych
s=a= Dani=owi miecz i pokor"
si" od /e. Jest to jedna z nie-
i tako prestavisœ ]i tak swoj'\
licznych, celnych poprawek
zmar=\, miecz by= zawsze wyzwaniem
kopisty.
Prestavisœ blagov≠r- prijecha= pri≠xal= – przy- do walki – za=ga= tu pisiec
nyi knœz; ]zmar= wierny jecha=, ¯ ¢exat; prispiewszi prisp≠vwi –
cerkwi, knia{\ nadchodz'c-'(cej,
pri≠xal=
pretjat’ pretœt; – przeci': prijed prπed; – przyjed{ ¯ ¢pri Ÿ sp≠vwi
¯ ¢tœt; ]ci':\ posem 'e zdoumawe
prπed; s≠mo pozdelim
pre/de pre'∂e – uprzed- sob≠ zeml[ ]przyjed{ tutaj, knœzi. poiti na œtvœz≠
nio prisp≠vwi 'e zim≠.
rozdzielimy sobie ziemi"\,
sami knœz≠ ne idowa ¯ ¢pritha procz proh; – precz
no poslawa voevody pritiag= pritœgl= – poide proh; ]p[jdzie
svo≥ rat;[. ]potem umy>lili nadci'gn'= }z posi=kami|, precz\,
kniaziowie ‘p[j>:’ na Jatw" z ¯ ¢pri Ÿ tœgnout; ne xo]et; øiti proh;
nadchodz'c' zim'. sami nie M;stislav= 'e bœwe ne priem; grada ]nie chcia=
‘poszli’, lecz wys=ali swych ne pritœgl=. ]Mistis=aw ‘odej>:’ – p[j>: sobie – precz
wojewod[w konno\, nie nadci'gn'=\, s(y)n= Ro- nie ‘przyjmuj'c’ grodu – jego
vsi knœzi. v voli ta- manov= pritœgl=. pri- poddania si"\
tarskoi. zim≠ 'e pri- wel= bo bœwe napered poide proh; ]poszed=
sp≠vwi. i nahawa sœ. s Tatary. tatarove 'e precz\,
pristroivati. knœzi velmi 'daxu romana. i pogha i proh;
roustπi Lev= i M;sti- aby pritœgl=. Lev 'e œ]e by idete proh. no
slav= i volo∂imer= lest; ouhini me'i bra- az= xo]ou sœ \stati
...i tako poidowa vsi t;e[ svoe[. ]syn Romana procze prohe – o(pr[cz,
v=borz≠ k Novougoro- nadci'gn'=, ‘przyszed=’ – dotar= bez, z wyj'tkiem ^ kromie
d=kou. ]wszyscy kniaziowie w na czele Tatar[w. Tatarzy ne l≠po mi est; byti
‘woli’ tatarskiej. z nadchodz'c' bardzo oczekiwali Romana prohe va[... ]dos=. nie lepiej
zim' pocz"li przygotowywa: aby nadci'gn'=. Lew... itd.\ – gorzej mi jest /y: bez was\
si" kniaziowie ruscy... i tak pritreno pritreno – naru- proczja prohπa – procarzy
‘poszli’ – ruszyli po>piesznie szone ¢pritronout;sœ a prohπa pousti domov;
do Nowogr[dka\, ]dotkn': czego\, pol. przy- ]a procarzy pu>ci do dom[w\
poid≠te 'e s nimi na tarte ]przytrze: komu nosa\ tak/e proszcza, praszcza
vorogy svoa. zim≠ 'e zane povina b≠ vsœ is≠kowa pro]a ix=
prisp≠vwi. i tako po- zemlœ Litovska≥. i be- ˚praszcza, proszcza
idowa. knœzi roustπi shislennoe im≠nie ix. prognasza prognawa –
na Litvou. ]p[jd{cie z nimi pritreno b≠ boga†stvo przegnali
na wrogi swoje. i tak, z nadcho- ix=. prokljat proklœt= –
dz'c' zim' poszli, kniaziowie priweden priveden= – przekl"ty, ...proklœt= ty.
ruscy na Litw"\, przywiedzion]y\ ¯ ¢vede- ]b'd{ przekl"ty\
zim≠ 'e prisp≠vwi. i nie prosjachusja prosœxousœ
tako poidowa. ... i tako ]prowadz-i:(enie\ – prosz'c
poidowa vsi. k= sudo- i priveden= bys v= prosœxousœ da by k nim
mirou ]z nadchodz'c' zim' stan=. ko knœz[ Dani- prislal=. ]prosz'c, by im
ruszyli. ...i tak poszli wszyscy lovi i k= vs≠m knœzem;. przys=a=\
do Sandomierza\; ]przywiedzion by= w ‘stan’ – prosjaszczim prosœ]im=
nadchodz'ca zima by=a do- stanicy – do kniazia Dani=y i – prosz'cym
godn' por' do wypraw, bo do wszystkich kniazi[w\ prosœ]im= podaa ]pro-
gwarantowa=a du/y stopie< priwiedosta privedosta, sz'cym podaj'c\,
powodzenia, z kilku powod[w privedowa – przywiedli prosiwa ]prosili\
jednocze>nie\, privedosta ego iz prosti prosti – pro>ci
Litva 'e ne prisp≠ na Lœxov= ]przywiedli jego od prostranstwo prostran-
rok=. ]Liwa nie przyby=a na Lach[w\ stvo – przestrze<
czas\ priwreszczi privre]i – prostranstvo est; kr≠-
pristupiwszima pristou- przywlec post; ]przestrze< jest si=',
pivwima – przyst"powa: bo voi ≠zdœwe s≠mo i krzep', moc'\
ne xotœ]im= pristo- s≠mo. dr≠va i solomy. proszcza pro]a – proca,
upivwima 'e ima wto by privre]i goro- procarze, ˚praszcza, pro-
priszleta priwl≠ta – przy- dou. ]woje je{dzili tu i tam, czja.
>lijcie ¯ przy % s=a: drew i s=omy /eby przywlec izwedwe iz= grad.
priwl≠ta mi ]przy>lijcie mi\ do grodu\ is≠kowa pro]a ix=.
pritczeju prithe[ – porze- pro pro – przez napadwe na pol=ky ix=.
kad=em, przys=owiem pro nego ]przez niego\ ]mieszka<cy Kozielska posta-

nowili wybiec z grodu, wyr'bali Danil= 'e. der'awe z wyj'tkiem
procarzy ich – Tatar[w – napa- rat;. s kouremso[ ]Dani=o nikto 'e b≠ voeval= na
daj'c na ‘po=ki’ ich\ prowadzi walki z Kurems', jest n≠ v Rouskix= knœzex.
protiwjasja protivœsœ – z ni' w stanie wojny\, razv≠ sn˛a ego Danila.
sprzeciwia si" no ratnyi esi emou ]lecz Bm˛= dannaa emou dan;.
protiwu / semu wrogiem jemu jest\ ]po wielkim kniaziu Romanie,
protivou ' semou – a razbiwszim razbivwim= nikt wojowa= ich z Ruskich
zatem, wi"c, przeto, tedy – rozbiwszym kniazi[w, z wyj'tkiem syna jego
pust poust= – pusty, razbivwim= st≠ny gra- Dani=y. Bogiem dana...\
˚pusto da rek rek= – rzek=
pusti pousti – pu>ci razdra razdra – podrze, reh, reka ]rzecz'c\
pousti na navoro† ]pu>ci ¯ ¢raz Ÿ dra ]roz, roze % drze\ reka r≠ka – rzeka
na nawr[t ^ z powrotem\ i tuly ix=. bogrovye resza r≠wa – rozstrzygn'=
pusto pousto – pusto razdra. i prilb≠c≠ li ¯ ¢r≠wat; ]rozstrzyga:, de-
ves; pogoublen= bys. ix= volhπe. i borsu- cydowa:, postanawia:\
e'e i donyn≠ pousto. kovye raz-drany bywa. i r≠wa ne podobaet; nam
stoit;. slovout;nogo p≠vca- oubiti posla ]mieszka<cy
]jeszcze do dzi> pusto stoi\ mitusu. drevle. za gor- W=odzimierza Wo=. chcieli
pu/eju pou'e[ – p[{niej dost;. ne vosxot≠wu zabi: pos=a-“popa” – ksi"dza z
...i zr≠vwe 'e voi powe- slou'iti knœz[ Da- Halicza, trzech grodzian z imie-
down≠. i sami pou'e[ nilou. razdranago aki nia rozstrzygn"=o& nie podoba
poidowa. i inii 'e vsi. svœzanago privedowa. nam si" zabi: pos=a\;
]ujrzeli /e woje poszli...\ ]i tu=y ich bobrowe podrze, przy- Wo=yniacy XIII wieku, i Rosja-
=ybice ich wilcze i borsukowe nie, ca=' obc' terminologi"
R √R∫ podarte zosta=y. s=awetnego przestawiaj' na swoje nazew-
radi radi – radzi, z zado- >piewaka Mitusa, upartego, za nictwo, w tym&
woleniem, przyjemno>ci' hardo>:, nie chc'cego s=u/y: ksi'dz to pop,
a my radi koupim= kniaziowi Danile, podartego lub ko>ci[= to cerkiew,
]a my radzi kupimy\ zwi'zanego przywiedziono\ centy to kopiejki,
radost’ radost; – rado>: razdwi/e raz∂vi'e – roz wi"c Lech Wa="sa chodzi=
uciecha, ra∂ostπ[, ra- dziawi, rozewrze ¯ zwar- w Gda<sku do cerkwi, i nie-
dost;[ ]rado>ci'\, bys cie znaj'cy tego/ =atwo wpadaj'
radost; velika ]by=a raz∂vi'e ousta svo≥ w pu=apk", /e w katolickim
wielka rado>:\ ]rozdziawi usta swoje\ Haliczu sta=y cerkwie.
ranien ranen= – ranny, razgrabisza razgrabiwa – i r≠wa emou boœre ego.
¯ ¢rana rozgrabili, ...a inπi im≠nπa ]bojarzy jego zadecydowali\
sam= 'e ranen= bys. vawa razgrabiwa. i d=]e- rezachusja r≠zaxousœ –
]sam zosta= ranny\ ri vawa dawa za raby r/n"li si", rzezali, ci"li, >cinali
raniwa ]rani=\, vawa. a øhestvπi vawini ¯ ¢rezat;
tak/e& jazwa, jazwien vlad≠wa inii priwe- riks riks – kr[l ¯ =ac. Rex
rastrojaa rastroœa – dwi. ]a inni mienie wasze s tobo[ riks; ti ougor;-
burzysz, rozgrabili i c[rki wasze dali za skπi ]z tob' ‘riks’ w"gierski\
¯ ras` ]roz\ % stroi: ]budo- pacho=k[w swoich, ojcowizn' izyde ' B≠la riks;
wa:\ ale nie rozbudowa: za> w=adaj' inni ‘przyszedszi’ rekomyi korol; ougo-
]powi"kszy: budowl"\; – przybysze\ r;skyi. v sil≠ tœ';c≠
roz jako przeciwie<stwo& razgrabiti raz=grabiti ]Bela ‘riks rzekomy’ – zwany, na
wi'za: – rozwi'za:. ix= – rozgrabi: ich stanowisku kr[la w"gierskiego;
rat’ rat; – razumno razoumno – rekomyj ¯ recz - rzec, zwa:,
1. konni, 2. wojna, walki, rozumnie, m'drze; da ra- nazywa:\
w stanie wojennym, zoumno boudet; ]tak rizy rizy – okrycie z kaptu-
3. wr[g; s= malom rat- m'drze b"dzie\ rem po kostki, bez r"kaw[w,
nik=. razwie razv≠ – noszone przez braci zakon-

nych; poidowa 'e bo≥re dai k volo∂imerou. ciw Burondaja z darami, ten
i bo≥rini. izrœ∂ivwesœ ...na zautrπe 'e pri- przekl'= ich, w=adyka sta= w
v= brahnya rizy ]wyszli sla Tatarina imenem;. granicznym strachu, po czym
bojarzy i ‘bojarynie’ - /ony Baimoura. Baimour= rzek= Burondaj Wasylkowi, je-
bojar[w, ubrani w ‘rizy braci’ 'e prπexav; k= knœz[ /eli jeste>cie moimi ‘mirnikami’
zakonnych\ Vasilko. prislal mœ – zaprzyja{nionymi, sprzy-
rjady rœdy – rz"dy bourondai. vel≠l mi mierze<cami, ‘rozmie:cie’
v= tri rœdy ]w trzy rz"dy\ gorod= roskopati. reh grody swoje wsze. Lew rozwali=
rodiszas rodiwas – uro- 'e emou vasilko tvori Dani=[w i Sto/ek, st'd wys=a=
dzili si", ...rodiwas ou povelennoe tobo[. i Lw[w ‘rozmieci:’, a Wasylko
nego s(y)nove i d=] naha roskopyvati go- wys=a= Krzemieniec ‘rozmieci:’
eri.... rod=. ]i tak Burondaj ‘p[j i +uck\. Opis dziko>ci Tatar[w,
..rodiwas \t ne≥... ]dos=. -dzie’ – dotar= do W=odzimierza reakcji kt[rych trudno by=o
urodzili si" od niej, mia=a dzieci\ Wo=., ...nazajutrz przys=a= przewidzie:, by grody swym
rodu rod¨ – rodu ¯ ¢rod Tata-rzyna zwanego Bajmur. sprzymierzonym kazali pali:, a
ne ø rod 'e ego. no b≠ Bajmur przyjecha= do kniazia za przynoszone dary, przyno-
voevoda ego per;vyi. Wasylka m[wi'c& przys=a= sz'cy dr/eli ze strachu.
]nie z rodu jego, ale wojewoda mnie Burondaj, poleci= mi gr[d Rzecz w tym, /e Tatarzy, by
jego pierwszy\ rozkopa:. rzecze jemu Wasyl- utrzyma: podleg=o>: wroga –
ragatica rogatica – ko& r[b co ci polecono. i zacz"li kazali swym wasalom zburzy:
oszczep, dzida, ros. drotik rozkopywa: gr[d\ swe grody, bo by=y one obron'
izem rogatic[ is po≥sa rospusti rospousti – przed Lachami, jak i samymi
svoego dalehe vr=g;. rozpu>ci Tatarami.
]chwyci= oszczep z pasa swego i rospousti polk= ‘Zachcianek’ ci'g dalszy&
i daleko cisn'=, rzuci= nim\ ]i rozpu>ci po=k, pu=k, woj[w\ bourondai ' naha mo-
rogatinoju rogatino[ – rossudit rossudi≤ – lviti pro Volodimer;.
rogaty<ca, ody<ca, knura rozs'dzi Vasilko rozmehi go-
rok rok= – czas, pora roszczenia ro]enπa – rod=. knœz; 'e Vasilko
Litva 'e ne prisp≠ na gajowy naha doumati sob≠ pro
rok= ]Litwa nie nadesz=a na ¯ ¢ro]a ]gaj, lasek\ gorod=. zane ne mo]no
czas, w por"\ rozda rozda – rozda= bys borzo rozmetati ego
roskal roskal; – odwil/, ¯¢roz ]my>l\ % da: ]wr"czy:, velihestvom=. povel≠
ocieplenie zim', byvw[ przekaza:\ za'ehi ego. ]Burondaj
roskal[. posla sn˛a si i stada rozda ]i stada zacz'= m[wi: o W=odzimierzu,
Lva na Bakotou ]ociepli=o rozda=\ by Wasylko ‘rozmieci=’ gr[d.
si", wys=a= syna Lwa do Bakoty\ rozgy rozgy – r[zgi knia{ Wasylko ‘pocz'= rozmy-
roskopa roskopa – prze- ¯ ¢rozga >la:’ o grodzie – zastanowi= si",
wr[ci= do g[ry nogami }pol- ni rozgy oulomiti bo nie bardzo mo/na by=o ‘roz-
ski idiom, ang. celniejsze ]ni r[zgi u=amie\ mieci:’ zarozumia=o>ci' jego,
okre>lenie i kr[tsze& upside rozmeczete rozmeh≠te – poleci= wi"c podpali: gr[d\
down, czyli g[rna strona, rozrzuci:, dos=. rozmiota: rozsypa rozsypa –
wierzch – do do=u; gr[d i potom= reh bourondai rozsypa= ¯ ¢sypat;
nie ma n[g|, przetrz's=, Vasilkovi. e'e este moi i mnogy gorody roz-
spl'drowa=, mirnici. rozmeh≠te ' sypa ]i mnogie ^ dwa grody
roskopywati roskopyvati gorody svo≠ vs≠. Lev= ‘rozsypa=’\
– pl'drowa: rozmeta. Danilov= i ro/ance ro'anc≠ – =uki
i naha roskopyvati Sto'ek=. o≤tol≠ ' ¯ ra/enie, razi:
gorod ]i pocz'= przetrz'sa:, posla. Lvov= rozme- str≠lcem 'e \bapoly
pl'drowa:, gr[d\ ¯ ¢kopasœ ta≤. a Vasilko poslav= idou]im. i dr='a]im
]przetrz'sa:, pl'drowa:, prze- kremœnec; rozmeta. i v roukax. ro'anc≠ sboi
szukiwa:, szpera:\ loucesk;. ]Wasylko i Lew i nalo'ivwim= na n≠
i tako poide bouron- z w=adyk' wyjechali naprze- str≠ly svo≥ ]strzelcom

id'cym po obu stronach drogi, S √S, W, }∫ ¯ ¢sam % o % widzia=
trzymaj'cy w r"kach ‘razo<ce sabla sablœ – szabla san san= – stan, godno>:
lub razi<ce’ swoje z na=o- ...i sablœ zlatom= ¯ =ac. sanus ]zdrowie\ ˘
/onymi na nie strza=ami oukrawena. i inymi ang. sane ]zdrowie umy-
rubiti roubiti – xitrost;mi ]i szabla z=o- s=owe\.
zr"bowa:, zak=ada: zr"by, tem zdobiona i innymi inkru- togda 'e v= Krakov≠
...i gorody roubiti v ze- stacjami\ b≠wa. posly papiny.
mli svoei ]i grody zr"bowa: sad sad= – sad nosœ]e bl(ogo)s(la)ve-
w ziemi swojej\, posadi 'e sad= krasen= nie. ø papy i v≠nec;. i
gorod roubiti ]gr[d ]posadzi= sad pi"kny\ san= korolev;stva
zr"bowa:, zak=ada:\; polskie saigat saigat= – zdobycz ]zasta= w[wczas w Krakowie
zr'ba: drzewo, r'ba: siekier', wojenna, trofeum pos=[w papieskich, nios'cych
a od siekiery – siec, KC, ˘ 1256 izbiv= [ i privede b=ogos=awie<stwo od papie/a,
sieczka. saigat= wieniec, i stan kr[lestwa\,
ruku rukou – r"ka; 1262 posla 'e saigat=. V to ' vremœ. risla papa
prastare, arch. znacz.& bratou svoemou koro- posly hstnya nosœ]e
ru ]ruch\ % ka ]czyni:, robi:\ levi. v≠nec;. i skypetr=. i
˘ szybki, bystry ˘ ...Boris= 'e pri≠xa i koronou e'e narehet;s.
pol. ruczaj, ko< r'czy privede saigat=. korolevskyi san=. ]na
na Vasilkovou rukou samem sam≠m – samym ten czas przys=a= papie/ po-
]na Wasilkow' por"k", zapew- pod= sam≠m gorodom s=[w honorowych, nios'cych
nienie, po(za-r"czenie\ ]pod samym grodem\ wieniec i skipetr i koron"
rwenia rven≥ – rwania, samodr/ca samodr='ca przys=uguj'c' kr[lewskiemu
bekania wielb='d[w – samodzier/cy, stanowi\,
¯ ¢rvenπe, ¯ ¢sam % o % dzier/ca Andrzej, biskup i proboszcz
gdy Batyj podszed= ze ¯ ¢der'at; ]trzyma:\, Ry/an
sw' armi' 1240 pod gr[d samodr='ca vseœ Rousi izgnan= bys sanou svo-
Kijew ]samodzier/cy wszej Rusi\, ego ø bra†a ]wygnany zo-
i ne b≠ slywati ø glasa. samoder'eh; bys vsei sta= przez braci z powodu ‘sanu’
skrypani≥ k= tel≠g= zemli ]samodzier/cem by= swego – postrada= zmys=y\
eg. mno'estva reveni≥. wszej ziemi\ se se – to, oto, ros. eto OE
ver;bl[∂ ego. i r='en≥ samostre=y samostr≠ly ]b="dnie& wse ^ wszyscy\,
ø glasa stad= konei – samostrza=y, kusze, =uk se star;wπi ]oto starsi\
ego. ]nie by=o s=ycha: g=osu z kolb' i urz'dzeniem spu- se œz; knœz; ]oto ja knia{\
od skrzypienia teleg jego. wielu stowym, i pro se bys me'i imi
‘rwa<’ wielb='d[w i r/enia ¯ ¢samo ]naj\ % strza=y bolwee nel[b;e ]i za
stad koni\ ]szybko\ ˘ najszybsze, to by=a mi"dzy nimi wielka
ryb ryb= – ryb ¯ ¢ryba nau†trπa 'e vyexawa niezgoda\
ryb= i vina ]ryb i wina\ na ni n≠mci. i s= samo- se 'e navede na ny B=˛
r/enja r;'en≥ – r/enia str≠ly i ≠xawa na n≠ gr≠x= radi nawix=
i ne bys slywati ø Rous; s Polovci ]nazajutrz ]to tak nawi[d= na nas B[g z
glasa. skripan≥ tel≠g= wyjechali na nich Niemcy z sa- powodu grzech[w naszych\
eg. mno'estva reveni≥. mostrza=ami. i pojechali na nich se 'e ouslywav=
ver;bl¨d ego. i r;'en≥ Ru> z Po=owcami; interpunkcja Lev= knœz; ]to s=ysz'c,
ø glasa stad konei ego zdania#\ Lew knia{, wys=a= Semena
]i g=osu nie by=o s=ycha: od Polovci ]nazajutrz wyjechali swego... itd.\
skrzypienia teleg jego, cz"stego na nich Niemcy z samostrza- sedlech sedl≠x –
bekania wiel b='d[w i r/enia stad =ami. i pojechali na nich Ru> siod=ach
koni jego\ z Po=owcami; interpunkcja kon≠i v sedl≠x. ]ity
zdania#\ soulih≠ wolomy ]koni
samowidci samovi∂ci – w siod=ach, tarcze, sulice,
naoczni >wiadkowie, szyszaki\

serenu serenou – szron, t=o, >wieci:, o>wietla:, to jest, ci'g dalszy zdania,
=ac. serenus ]$\ ˘ ang. se- rozja>nia:, jasno>:\ , w my>li
rene ]pogodny, jasny, spo- Sandomierzu n(Wis='& ¯ ¢si Ÿ r≠h= ]dos=. tak m[wi-
kojny\, a wi"c pochmurny, c(e)rkvi 'e bœwe v go- 'c; dzi> reh; – mowa\
burzliwy, zamie: >nie/- rod≠ tom kamenna ve- sir≠h= ≥ko'e rehe pri-
na, niski pu=ap ciemnych lika. i prediva. sπa[]i tohnik=. bo est; domou
chmur& krasoto[. bœwe bo s=z- tvoego sokruwatisœ.
„Tej za> zimy Konrad przys=a= dana b≠lym= kamenem. bobr= i volk=, i ≥zv≠c;
pos=a do Wasylki, rzecz'c& tesanym=. ]‘cerkwie’ – kosn≠dœt;sœ ]mianowicie,
p[jd{my na Jatwie/; “pad=wszy >cio=y by=y w tym grodzie by=y m[wi pos=owie...\
>niegu i serenu”, nie mogli i>: i kamienne, wielkie i przedziwne, ide protivou emou. si-
wr[cili si" na Nurze.” >wiec'ce pi"kno>ci', bo z ka- r≠h; na s≠h[ ]wyruszy=
mienia bia=ego, ciosanego\
poidem; na ≤tvœz≠. pad- przeciw niemu, to jest, na
wou sn≠gou i serenou. i sile sil≠ – sile ¯ ¢sila siekanin", b[j\
ne mogowa iti i v=ro- v sil≠ tœ';c≠ sirotam sirotam= – sierot,
]w sile ci"/kiej\ sierotom
tiwas. na Nour≠.
istotnie, >ry/ zwi'zany jest z silen, silna silen= – i k sirotam= ]do sierot\
rzek' ]Nur, w tym wypadku\, 1. silny, mocn-y(a, bujn-y(a, siwyj sivyi – siwy
nie mogli przekroczy:, skoro g"st-y(a, ska/em ska'em; –
nie zupe=nie zamarzni"ty, ale obowla voda. i silna opowiem(y
seren stoi obok >niegu, wi"c lozina. i veb;re oubiistvo 'e e[ sice
mo/e by: tak/e rodzajem ]obesz=a woda, i bujna =ozina
opadu, b'd{ zjawiskiem po-
ska'em; ]o Rachu i B=usie,
i wierzby\
godowym; >mier: ich tu opowiemy\
2. prawni spadkobiercy w=a- skor=at skorlat –
jedno nie wyklucza zupe=nie
dzy, silnymi w pozycji do<, szkar=at, droga tkanina,
drugiego; >ry/ bli/szy logice, a
rodze<stwo ]rodzeni bracia w=ochata, lniano-bawe=-
serenus – bli/szy nazw'.
i siostry\, bliscy, mocne niana, jasnoczerwonego
siede s≠de – siedzi
powi'zanie, bezpo>redni koloru, z lekko pomara<czo-
s≠de na stol≠ ]siedzi na
kontakt, bliski& wym odcieniem, barchan,
stolcu, sprawuje rz'dy, w=ada\,
1240, u Tatar[w se bœxou “francuskie sukno”;
sedœw[ ]siedz'cemu\
bra†a ego silnye vo- pers. lub arab. ˘ >redniow.
siekuszcze s≠kou]e –
evody ]ci bracia jego byli =ac. scarlatum ˘ starofranc.
r'bi'c, ...\ni 'e s≠kou]e silnymi wojewodami\,
i bodou]e vgnawesœ v= escarlate ]franc. ecarlate\
1252, silni ludzie po >mierci
ozero. ...oni }Rusini|, r'bi'c ˘ >redniow. ang. scarlat ˘
Fridricha bili si" o w=adz"
i d{gaj'c, wgnali }Litw"| w ang. scarlet
mœte'[ 'e byvwou me- skota skota – byd=a, trzody
jezioro
'ou silnymi l[d;mi. \ ¯ ¢skot ]trzoda, bez koni\
sie=a sela – siedlisko, wie> hest \ volost; gerci-
i vid≠wa a'e sela i tako v=zvratiwas v=
kovou ]zamieszki wybuch=y
gorœt= ]zobaczyli /e ‘sie=a’ svo≥si. s= mno'stvom
mi"dzy silnymi lud{mi o honor,
gorej' – pal' si"\ polona. i helœdi i sko-
o okr"g herzoga\
siemo i owamo ta i konei.
1280, bojarzy silni w Krako-
s≠mo i ovamo – tu i tam ]i tak wr[cili do swoich, z wielu
wie nie dali w=adzy Lwowi
]owam\ je<cami, i czeladzi i trzody i
i v=sxot≠ sob≠ Lev=
s=brati i posylasta koni\,
zeml≠. no bo≥re bœxæ
s≠mo i ovamo, izmore vse i koni i
silnii. i ne dawa emou
reka tako brate prπed; skoti i ovcy ]wymorzy
zeml≠... ]zachcia= sobie Lew
s≠mo rozdelim sob≠ wszystko, i konie i trzod" –
ziemi, lecz bojarzy byli silni...\
zeml[ ]rzek= tak – bracie, byd=o rogate, i owce\
w sk=ad Arabii wchodzi=a sil-
przyjed{ tu, rozdzielimy sobie skripanja skripani≥ –
na Arabia ]bliska, dzi> Bliski
ziemi", lub raczej ziemie\ skrzypienia
Wch[d\
sijajuszczi sπa[]i – i ne bys slywati ø
sirecz sir≠h= – mianowi-
>wiec'ce ¯ ¢sπanie ]>wia- glasa. skripan≥ tel≠g=
cie to jest do powiedzenia,
eg. mno'estva reveni≥. p≠sca ]zebra= smerd[w zaniepokojony, niepewny,
ver;bl¨∂ ego. i r;'en≥ wielu, ‘pieszego’ – pieszych, w'tpliwy
ø glasa stad konei ego piechot"\ smoutitisœ oumom=.
]i g=osu nie by=o s=ycha: od drouzi 'e smerdy izb;e- snem snem; – sejm, zjazd
ny bywa ]drudzy podrostkami
skrzypienia teleg jego, cz"stego Bys snem; ]by= sejm\,
bekania wiel b='d[w i r/enia stad
wybici ‘byli’ – zostali\ Po sem; 'e s=nm≠ ]po
koni jego\ smert’ smert; – >mier: tym/e sejmie\, i porekosta
skwierna skvernaa, i s toe rany sm(e)rt; prπœ sob≠ s=nem, k sonmovi,
skverna≥ ]i z tej/e rany >mier: przyj'=\ k sonmovi ne wli
– brudna, plugawa, spro>na, smjatesja smœtesœ – zanie- ˚sonm
skypetr skypetr= – ber=o, pokoi= si" ¯ ¢smœtenie, snemszusja snemw[sœ –
lub wyj'tkowo ozdobna ...korol; 'e smœtesœ ou- do spo=u, zjechali si"
laska mom=. i poide is; zeml≠ snemw[sœ s bratom=.
sleznyma sleznyma – borzo. ]kr[l zaniepokoi= si" w sniati snœti – spotka:
za=zawionymi ¯ ¢sleza ]=za\, my>lach i ‘poszed=’ – opu>ci= t" ¯ œt; ]u(j':, po(chwyci:\
sleznyma \hima ]za=za- ziemi" szybko\ reka xoh[ sœ snœti s
wionymi oczyma, ze =zami w smie sm≠ – >mie ¯ ¢>mia=y tobo[ ]rzecz'c, chc" spotka:
oczach\ smel-ost;/yj si" z tob'\,
slit sli† – stopiony, ne sn≠vwim ]nie >miej'cym\, xot≠l= byx= snœtisœ
¯ ¢lit; ]stop, odlew\ ˘ nie sm≠[]im= ]..., Ipat. s tobo[ ]Lew do Wasylki –
pol. jednolity ]jednorodny\. ltps\ chcia=bym spotka: si" z tob'\
pomost= b≠ s=li† ø smiejawszju sm≠≥vw[ – prislal= k= mn≠ Lev=
m≠di. i ø \lova ]pomost >miej'cemu ]si"\ a byxmo sœ snœli ]za>
stopiony z miedzi i z o=owiu\ sm≠avw[, sm≠œvwousœ, Wasylko do Wojsze=ka – przy-
s=awien slaven= – sm≠≥xousœ sto≥]e na s=a= do mnie Lwe, aby>my si"
s=awien, grad≠ ]>mieli si", stoj'c na ‘sniali’\
ze staropolskiej pie>ni& „Bo- grodzie, na zaborolach\ sniati ˘ sniem, snimasza-
giem s=awiena Maryja...” smiewszim sm≠vwim= – sja
i'e b≠ slaven=. >miej'cym ¯ ¢sm≠lyi ]>mia- snieg sn≠g= – >nieg
s=ugi slougi – s=ugi, s=ug =y, zuchwa=y\, navorotisœ zane sn≠zi velici ]bo, al-
i slougi ego plakaxou- drou'ina Danilova bowiem >niegi wielkie\, i nade
sœ ]i s=u•gi(dzy jego p=akali\, na b≠g=. on≠m 'e ne na nœ sn≠g= ]spad= na nich
slougy svoa ]s=ugi swoje\ sm≠vwim= goniti. ]dru- >nieg\, sn≠gou ]>niegu\
i slougi ego razgrabi /yna Dani=y pocz"=a pierz- sniem snem; – zjazd,
]i s=ug jego ograbi=, obrabowa=\ cha:, oni nie >mieli ich goni:, do spo=u, wsp[lnie, zjedno-
s=u/im slou'im= – s=u/y- >ciga:\ czeni, dos=. z niemi;
my ¯ ¢slouga ]s=uga\, G? smiren smiren= – pojed- Danil= 'e snemsœ. z
nyn≠ bratou tvoemou nawczy Boleslavom=. myslœwe
slou'im= ]bratu twoje- ¯ ¢smirenie ]pojednanie\, kako proiti zeml[ |pa-
mu...\ krotok= smiren= ]uprzej- v;skou[. ]Dani=o wi"c zjed-
moeœ slou'by ]mojej my pojednawczo\ noczy= si" z Boles=awem,
s=u/by\ smo=a smola – smo=a my>l'c – planuj'c – jak przej>:
s=yszawsze slywavwe – smroda smr=d;œ – smroda ziemi" Opawsk'\
s=yszawszy ¯ s=ych, s=uch dva bezakon;nika. ø nau†rπa 'e snemwe po-
smerdy smerdy – smerdy, plemeni smr=d;œ. i ide v= verx; |pavy.
podrostki, nastolatki, >mier- poklonitasœ emou do ]nazajutrz za> wsp[lnie ruszyli
dziel ¯ smerd=, ¢smerdet; zemlœ. ]dw[ch bez zasad, w g[r" Opawy\
]smr[d, >mierdzie:\, smerd= z rodu smroda, i pok=onili si" i porekosta sob≠ s=nem
smerda ]smr[d smroda\, jemu do ziemi\ v Ternav≠ ]‘przyrzekli’
ø plemeni smr=d;œ smutitisja smoutisœ – za- sobie – um[wili si" na – zjazd
]z rodu smroda\ dumany, zamy>lony, zatro- w Tarnowie, Wasylko z Bole-
sobrav= smerdy mnogi skany z=ym obrotem rzeczy, s=awem\

Bys snem;. rouskym b="dem; S=awianie – kraje baja- bys velikyi kn˛z; li-
knœzem;. s lœ∂skym rzy, zmy>le<, i nimi /yj'cy\ tovskyi Min;dovg=. ]po
knœzem ]By= zjazd, ruskich sol’ sol; – ziemi", gleb" ¯ tym/e zje{dzie, min'wszy lato
kniazi[w z ladskimi kniaziami ¢ang. soil; nie>ci>le, bo ziemia jedno, jesieni' ubity by= wielki
– polskimi\, z sensie l'd, obszar – land. knia{ litewski Mi<dowg\,
Po sem 'e s=nm≠ mi- kolomyisko[ sol; 1268 i porekosta sob≠
nouvwou l≠tou \di- ølouhiti na mœ ]ko=o- s=nem v Ternav≠. i po
nomou ]Po tym zje{dzie, myjsk' ziemi" od='czcie dla sem; Vasilko. poide k
po up=ywie roku jednego, je- mnie\ sonmovi do ternavy. i
sieni' zabity zosta= wielki knia{ kolokoly ' prinese byvwou em¨ ou Grabo-
litewski Mindowg\ is Kyeva. drougi≥ tou vci. ]przyrzekli sobie zjazd w
Telebuga z Nogajem ne solœ to vse \gn; po- Tarnowie. po tym Wasylko uda=
snimasœ. zane bo≥stasœ pali. ]dzwony sprowadzi= z si" na zjazd do Tarnowa. b"d'c
oba . ]nie zjechali si", nie Kijowa, inne tuziem – z tych u Grabowca, przysz=a ku niemu
z='czyli swych si=, albowiem ziem, tuziemskie – wszystkie wie>:, /e Lachy podst"p uczy-
bali si" siebie\ ogie< popali=\, nili\... k sonmovi ne wli.
na snem; k korolevi k= solem ]ku ziemiom\ ]ku zjazdowi nie jechali, lecz
]na zjazd z kr[lem\ solπa sol∑a – solidne, moc- obszed=wszy ko=o Wr[t, poszli
˚sonm ne, masywne, trwa=e ku Be=zowi, i pocz"li wojowa: i
snimaszasja snimawasœ i dveri sol∑a m≠dœnye pali: wsie na Wo=yniu\
¯ snœt; ]snjat\ ]i drzwi solidne, miedziane\ ˚snem
snuznici snouznici – so=omy solomy – s=omy soroczci s=rohci – sroce,
nie chodz'cy nogami, na ile i vezm; solomy v ro- ¯ ¢s=roka ]sroka\
ja rozumiem problem, zdj"ci ukou ]i we{(mie, wzi'= s=omy v= \dnoi s=rohci.
z n[g, prawdop. jad'cy na w r"k"\ gordœ]ou ni na zeml[
wozach, lecz nie konnica sonm son;m, s=nem snem; smotrœ][ ]w jednej sro-
p≠wci i snouznici ]piesi – zjazd, do spo=u; ce, wynios=y ni na ziemi"
i zn[/nicy\, s=nouznici z ¯ s % nim]i\ patrz'cy\
v=zb≠gowa ]rozbiegli si"\ 1227 lest;ko oubπen; bys. sorom s=rom= – wstyd,
sobor s=bor= – sob[r velikyi knœz; lœ∂skyi dzi> ¢srom, styd, ˚srom
s=bor; s=tvoriti na sonm≠ oubπen; bys sosieksze s=s≠kwe –
s=bornik; ]zbi[r modlitw, St˛opol kom= ]Leszek zosta= odci"li, odr'bali ¯ ¢seh;
modlitewnik\, ¯ ¢sobor % nik zabity. wielki ksi'/" ‘ladskyj sosudy s=sædy –
]zbi[r, jak >piewnik i inne\ na zje{dzie ubitym by= Swia- 1. talerze, p[=miski ¯ ¢sædy,
sobraszas sobrawas – topo=kiem’\, 2. przyrz'd do niszczenia
zebrali si" 1231 D a n i l o v i ' e grodu, prawdop. gliniany
sockyj sockyi – komen- snemw[sœ s bratom=. i garnek z ciecz' zapalaj'c',
dant sotni, podlega= tysi"cz- posti'e i ou w[mska. do wzniecenia po/aru w
nikowi i pov≠stovasta s nimi. grodzie, ciskany przez
soko= sokol= – \ r≠kou vel[. ]Dani=o do procarzy
1. sok[= ¢]wy\soko % ko=]o\$ spo=u z bratem\ i sosædy skova slo-
2. strzelaj'cy wysoko, 1262 bys snem;. rouskym u'ebnya srebreny
wg Rosjan 1997& knœzem=. s lœ∂skym knœ- ]i sosudy okuje s=u/eb-
taran ¯ so % ko= ]k[=\ zem=. Boleslavom=. i ne, srebrne\
w czasie bitwy na polach& snimawasœ. v Ternav≠. povel≠sta. prestroiti
prπemwim 'e sokolom ]przyrzekli sobie zjazd..., by= pra]a. inye sosudy na
str≠lcem... ]przyj"li wi"c zjazd ruskich kniazi[w z ksi"- vzœt;e grada. ]poleci= do-
sokolich strzelc[w; taran[w ciem polskim, Boles=awem; stroi: proce i ‘sosudy’ na wzi"-
tam nie by=o – to nie by=o zjechali si" w Tarnowie\, cie grodu; ciskane procami\
obl"/enie; nie mog" znale{: 1263 Po sem 'e s=nm≠ mi- sotwori s=tvori –
s=owa okre>laj'cego jak nisko nouvwou l≠tou \dino- stworzy=, urz'dzi=, zawar=,
rosyjska wiedza stoi – b='d za mou ou \sen; oubit= ukreowa=

¯ ¢sotvorenie ¯ j'c okow' je wszystkie z=otem poci'gn'= na W"gry. kr[l Bela i
¢s= Ÿ tvorit; ]s % tworzy:\, i kamieniami drogimi\ Koloman spotkali }Tatar[w| na
i s=tvori igrou pered sprjatawsze sprœtavwe – rzece S=onej, bij'c si" armiami;
gradom ]i urz'dzi= zawody, ¯ ¢prœtat; ]kry:\ interpunkcja zdania#\,
igrzyska, turniej przed gro- t≠lo 'e ego sprœtavwe. sr≠†wimsœ im= i bys
dem\, polo'iwa v= cr˛kvi... ]o radost; velika. ]spotkali
s=tvorista mir= ]zawarli Boles=awie, cia=o jego ukryli si" i ‘by=a rado>: wielka’, ang.
pok[j, dos=. utworzyli pok[j\, k=ad'c w ko>ciele >w. Fran- forma czasownikowa\
sotvori mir=, ciszka\ srodnik srodnik= – krew-
s=tvori mir=, sram(o sram= – wstyd niak ¯ ¢rodstvo ]zwi'zek,
s=tvorista mir= ≥ko sram= imam= i gr≠x pokrewie<stwo\ ¯ ¢rod ]r[d,
s=tvoriwa s=v≠† ]/e wstyd im i grzech\, rodzi:\,
sowiet sov≠† – narada \ sramot≠ ]o wstydzie\, ...ø svoix= srodnik=
togo 'e vehera s=tvo- s=roma ]wstydu\, ]od swoich krewniak[w\
riwa s=v≠† ]tego wieczoru ≥ko sramotou im≠em ø srom s=rom= – wstyd,
urz'dzili narad", zebrali si"\ litvy. i ø vs≠x zeml; dzi> ¢srom, styd
sowieta sov≠ta – rady, ]wstyd mamy od Litwy i od bo s=rom= v=zlo'il=
porady ¯ ¢sov≠t= ]rada\ wszech ziem\ na tœ. a zlo'i s sebe
B(o)g v≠dae† togda sraziwszjusja srazivw[- sorom= svoi. ]bo wstyd ‘z=o-
' smoutisœ oumom=. sœ – star= si" ¯ ¢razit; /y= na ciebie’, a z=o/y= z siebie
s=tvori mir= s koro- ]bi:, uderza:, ugodzi:, zada: wstyd sw[j; ang. koncepcja-
lem;. bez sov≠ta knœzœ cios\ uj"cie “shame on you” – wstyd
Danila i brata ego srazivw[sœ emou s= na ciebie, jakby fizycznie by=o
Vasilka. ]B[g wiedzia= Vorwem; ]star= si" z War- mo/liwe\
w[wczas, smuci= si" w my>li. szem\ sta sta – dom, stan;
zawar= pok[j z kr[lem bez srete sr≠te – w>r[d inwentarz;
porady kniazia Dani=y i brata i sr≠te brata si ]i w>r[d M>cis=aw, ustanawiaj'c 1289
jego – Wasylka\ bracia ci\ ‘=owcze’ na grodzian Brze>cia
soszedsja s=we∂sœ – sretszimsja sr≠twimsœ – n(rz. Bug, za ich bunty, /'da&
‘zeszed= si"’ – star= si", spotkali si" s= sta po dv≠ lokn≠
¯ ¢s= Ÿ wedsœ ˘ wël= izydem na poganya po- medou. po dv≠ ovci. po
potehe protivou Tatari- lovci. sr≠towa 'e ≥. pœ†cadesœt; desœ†kov;
nou. i kako sowe∂sœ s polovci ou zvin≠gorod≠ lnou. a po sto xl≠bov=.
nim=. i tako oubi Ta- ]Dani=o pomaga= Miros=awowi a po pœti cebrov= \vsa.
tarina. ]‘pociek=’ – pobieg= wyruszy: na po=owieckich po- a po pœti cebrov= r;'i.
w kierunku Tatarzyna, i tak gan. spotkali ich, Po=owc[w u a po k˛ kourov;. a po tol-
star= si" z nim, tak te/ zabi= Zwenigorodu\, kou s= vsœkogo sta. ]o
Tatarzyna\ izyd≠te protivou nim;. narzucaniu podatku& z rozwag'
spawszju spavw[ – sretivwim 'e sœ voem;. od wszelkiego inwentarza\
>pi'cemu, mnogym poloveckym ou stado stado – stado
ne spavw[ torceskago. bys s≠ha r;'en≥ ø glasa stad=
spieasze sp≠awe – l[ta. ]spotykaj'cym si" konei ego ]r/enia od g=osu
po>piesznie, ponagli= wojom mnogim po=owiec- stad koni jego\,
korol; sp≠awe rat; kim u torczy<skiego }grodu|, stada ix= ]stada ich\
velikou ]kr[l ‘spieasze’ siekli si" srogo\, stada kon;ska i kobyl-
ratj" wielk'\ Batyi 'e poslouwav; ska ]stada koni i koby=\
spisa spisa – skopiowa=, s=v≠ta Dmitrova. ide stajam staœm – stadach
¯ ¢spisok= ]kopia, odpis\ v= ougry korol; 'e ¯ ¢staœ ]stado\
...eügl∑e spisa \prako b≠la i kolman;. sr≠to- iskawe ¥[ po staœm
okova e vse zolotom. i wa i na r≠c≠. Solonoi. stan stan; – chata, siedlis-
kamen∑em; dorogym. bivwimsœ im= polkom=. ko, stan(ica, osada, ob[z,
]ewangelie skopiuje wzmacnia- ]Batyj us=ucha= rady Dmitrowej, ˚sta

s=/do stanov= korole- stavw[ ]stoj'cemu\ stolnika swego\
vskyx. ]z(do obozu kr[lew- stegno stegno – >ci"gno sto= stol= – stolec, tron
skiego\ v= stegno ]w >ci"gno\ s≠de na stol≠
i v=zvratiwas v kolyma- na stegn≠ konœ ego sto=p stolp= – s=up, filar,
gy svo≥ rekwe v= stany. ]na >ci"gnie konia\ kolumna
]wr[cili do kolimag swoich, sterecz stereh; – strzec stolpy ø c≠la kame-
rzecz'c – w stany\ sterehi zeml≠ ot litvy ne tesanogo der'a]a
i priveden= bys v= sterpiewszju sterp≠vw[ vr=x= ]filary ca=e z kamie-
stan=. k= knœz[ Dani- – cierpi'cemu, wytrzymu- nia ciosanego podtrzymuj'
lovi i k= vs≠m knœzem;. j'cemu, ...ne sterp≠vw[ wierzch\
]przywiedzion w stan – do ]nie cierpi'cemu\, sto=pie, sto=p stolp=e,
obozu\ ne sterp≠v= ]nie wytrzy- stolp= – wie/a kamien-
gnal= b≠ Ougry do ma=\, na, baszta przy drodze do
stanov= ]gna= W"gr[w do ne sterp≠wa no na b≠g= grodu
stanic\, \brati]asœ ]nie wytrzymali ...Vere]in= stolp=e
izyidowa i stanov= i na bieg obr[cili si", zacz"li ...v Berest∑i 'e s=z-
svoiix ]wyszli ze stan[w pierzcha:, w rozsypk"\ da stol=p= kamen=
swoich, osad\ stiag stœg= – znak wojen- ]w Brze>ciu Lit. n(Bugiem
\n≠m 'e ouzr≠vwim= ny; wielkoksi'/"cy by= czar- wzni[s= wie/" kamienn'\
oub≠gwim;. s= stady nego koloru z wizerunkiem stolp= bo b≠ kamen=.
svoimi v= stany svo≥. Zbawiciela na p=[tnie, vysok= sto≥ pered
]zbiegli ze stadami do chat ¯ ¢tœga, tœgnut;. voroty goroda ]s=up z
swoich, osad\ opis bitwy& ...pozr≠v 'e s≠m kamienia wysoko sta= przed
v=stav=we 'e za';gowa i s≠m. i vid≠ stœg= Va- wrotami grodu\,
kolimagy svo≥. rekwe silkov=. stoawe i dobr≠ stonia stonœ – z=owi: ryb",
stany. ]zapalili kolimagi borou];. ]spojrza= tu i tu, i ¯ ¢tonœ ]ci'gn':, =owi: ryby\
swoje zwane ‘stanami’\ ujrza= ‘stiag’ Wasylki stoj'cy i storona – strona, brzeg
i priide na h(i)st(y)a dobrze walcz'cy\ na \nou storonou r≠ky.
m≠sta. stawa stanom=. Gl≠b= zerem≠ih; ]na tamt' stron" rzeki\
]stan'= obozem\ s=brav; Ougry. prπexa storo/ storo';, storo'
i voem; 'e vs≠m s=s≠d- na stœg= Vasilkov. – stra/
wim=. i v=orou'iv- gnal b≠ Ougry do sta- storo/a storo'a – stra/y
wimsœ p≠w;cem; is= nov=. i stœgy korole- vyexawa ou storo'a ]
stana. ]z obozu\ viha pod=tœli bœxæ wyjecha= zza stra/y, zastawy\
bœxou 'e stanove v go- (bœxou). strach stax= – strach
rod≠ solomo[ hineni. stia= stœl= – >ci'= i strax= im= bys ]strach
]by=y chaty w grodzie s=om' stieny st≠ny – >ciany ‘im by=’ – oblecia= ich, pad=
kryte\ razbivwim= st≠ny grada na nich\,
i vratiwasœ. i priido- ]rozbiwszy >ciany grodu\ strax= 'e velik= i
wa v= stany gada[]im=. stoja sto≥ – stoj'c ou'as; pade na gorod≠
kako poiti k gorodou na sto≥ na zaborol≠x= ]strach wielki i przera/enie
boi Lœxom 'e ne xotœ] goroda ]stoj'c na zaborolach padnie na grodzian\
im= bitisœ ]wr[cili si", i grodu, na parkanach\, strany – strony, okolice,
przyszli do obozu ‘gadaj'c’ sto≥]im im v vod≠. don- OA
by p[j>: ku grodowi ‘na b[j’ de'e stawa na sous≠. i ne ousp≠vwe nihto'e.
Lachom za> nie chcia=o si" ]stali w wodzie...\ vratiwasœ v= strany
bi: – interpunkcja#\ stolnika stolnika – stol- svo≥. rekwe v pole.
stasza stawa – zatrzymali nika ]i nic nie wsk[raj'c, wr[cili
si", stan"li obozem, post[j Danil= 'e ouv≠dav=. do stron swoich, rzecz'c – w
posla πakova stolnika pole\
¯ ¢stat;,
stawa na noh;, svoego ]Dani=o, gdy do- byvw[ ' vehrou. v=zvra-
stawa stanom=, wiedzia= si", wys=a= Jakowa, tiwas v= strany svoœ
]z nastaniem wieczoru wr[cili
w swe strony\ tliv≠e. i lo'; plamen nim wody, przykryte dno\
strastnoe nedeli ]podst"pnym k=amc' zwany sumnyja soumny≥ – juczne
strastnoe ne∂li – u chrze>- by=, wszech oszukuje, i k=am- i ø≥wa konœ ø nego
cijan Wielki Tydzie< przed stwem splamion\ soumny≥ ]zabrali konie
Wielkanoc', wiosn', >wi"tostryj stryi – stryj, brat ojca juczne\
ruchome, od ko<ca marca do
stryi tvoi Danilo sus sous; – >redniow.
ko<ca kwietnia.
korol;. ]stryj tw[j Dani=o machina do ciskania kamie-
strastnoe ne∂li Wasylko
kr[l\, ni ]nie taran#\
pos=a= po Wojsze=ka zaprasza-
j'c go na obiad. Wojsze=k
nad grobom=. strya donde'e stawa na sous≠.
prπexa na s(vœ)toe ne∂li svoego ]nad grobem stryja na metanom= kamenii.
stra/juszczim stra'[- swego\, \'e i hen≠govci taran=
]im= – strzeg'cym k= stryevi ]do stryja\ na ny postaviwa. metawa
Lœxom 'e zl≠ stra'[- stryjewi stryevi – stryja bo kamenem=. poltora
]im= ]Lachom {le strze- k= stryevi ]do stryja\ perestr≠la. a kamen;
g'cym\
stupati stoupati – st'pa: ≥ko'e mo'axou. d˛ .
strelci str≠lci – sπi østoupœxou ø boa mou'i silni po∂nœti.
]ci ‘odst'pili’ od boju – zanie- ]Czernihowcy taran na nich po-
strzelc[w
chali\, stawili, miotaj'cy kamieniem na
i str≠lci 'e pousti
napered ]i strzelc[w pu>ci= \nπi 'e nale'axæ p[=tora przestrza=u – zasi"gu
na prz[d\,
na \ny. a koli \nπi strza=y, a kamie< mo/e czte-
priwl≠ta mi strelci østupœxæ. a \ni nale- rech silnych ludzi podnie>:\
]przy>lijcie mi strzelc[w\
'axou na sπi ]tamci – obro<- sut’ sout; – s'
stre=y str≠ly – strza=y cy grodu – naparli na tych ≥ko v≠rni sout;.
– oblegaj'cych, a gdy oni swat svat= – swat
i str≠ly i sablœ zla-
‘odst'pili’ – cofn"li si", a tamci swiest’ sv≠st; – >wie>:,
tom= oukrawena ]strza=y
i szabla z=otem ukraszona,
napierali... nie przej"ty by= gr[d siostra /ony, szwagierka
ozdobiona\
w tych dniach\, no svo[ sv≠st;.
str≠len= ]ustrzelon\ ne østoupai ø mene ]nie swiet sv≠t – >wit
strecza str≠ha – spotkanie, odst"puj ode mnie\ i prewedwe r≠kou do
starcie, potyczka, inii 'e iz= po∂owev; sv≠ta tou 'e i do'dawa
dzi> ¢vstr≠h-a/at;/i, vystoupaxæ aky iz sv≠ta ]i przeszed=wszy rzek"
oustr≠towa tatarove. hervπa. ]inni za> z podeszew przed >witem, tu i doczekali
wyle{li jak larwy z kokon[w\ >witu\, sv≠tom ]>witem\
polky rouskya. strelcy
'e rouskπa pob≠diwa. stu/isi stou'isi – ch=[d i prπidowa Vetrou
i gnawa v pole da- mr[z, przezi"bienie, ozi"b- vehr= nau†rπa. 'e svi-
lehe s≠kou]e. ]Tatarzy =o>:, oboj"tno>: ¯ ¢sto- ta[][ pereidowa r≠kou
starli si" z ‘po=kami’ Ruskimi\
u'a pr≠snou ]przeszli Wart"
strojaszesja stroœwesœ – potom 'e vid≠v; sto- wieczorem. nazajutrz ‘ze >wi-
umawia= si". Filœ 'e u'isi \ nepri≥ti taniem’ – z nastaniem >witu
stroœwesœ na bran;. grad ]potem, widz'c ch=[d – ‘przeszli’ rzek" Prosn"\.
– oboj"tno>: – w przechwy- Przepisuj'cy wo=y<sk' ltps
mnœwe 'e bo ≥ko nik-
ceniu grodu, chorob' znu/o- mia= racj", zmieniaj'c miejce
to ' mo'e stati proti
ny, strudzony, kaza= synowi kropki
emou ]Filja gotowa= si" do
walki, mniemaj'c, /e nikt nie
popali: okolice grodu\ i pridowa Vetrou vehr=.
mo/e sprosta: jemu\
stwori(sza stvori/wa – naoutr≠e 'e sv≠ta[][...
stropotliwieje stropotli- utworzy swerepyj sver≠pyi –
v≠e – wyprowadza w pole, suchu souxou – such' drapie/ny, okrutny,
zwodzi z tropu ]strop`\, po souxou 'e Dn≠pr= ¯ ¢sver≠po, ...sber≠pyi
oszukuje perewedwim=. ≥ko 'e zv≠r= ]drapie/ny zwierz\
¯ ¢stropitit;sœ> pokryt≠ byti vod≠. swest’ svest; – siostra /ony
]‘such' nog'’ Dniepr przeszli, swieszczami sv≠]ami –
b≠ bo loukavyi lestec
narehen=. vs≠x stropo- bo ‘pokryty’ by= wod' – ma=o w >wiecami, potom 'e po-

idowa s= krsty iz go- ]i ubielona jak ser, na bia=o\ wybi= zak=adnik[w, wymordo-
roda. i s= sv≠]ami. i szar=atu warlatou – szkar- wa= ich\,
s kadily. ]potem wyszli z =atu; a dal= esm= i˛ w Ipat. da[]e tal;
krzy/ami z grodu, ze >wiecami griven= koun= a. pœ† tamo tamo – tam
i kadzid=ami\, lokot=. warlatou ]da=em tamo ou'e ]tam ju/\
swiet s=v≠† – >wit, jasno>: 10 grzywien kun i pi": =okci tat’ tat; – z=odziej, kra>:
˘ ¢ros. swiet=o i pol. >wiat=o szkar=atu\ 'e posla p≠wci tatem;
øbivwim;sœ gorodou szatajasja wata≥sœ – voevawa. volodimera.
im;. s=v≠† s=tvori- trz'>: si", dr/e: ]i wys=a= pieszych, z=odziejsko,
wa veherou. ]>wit zro- ¯ ¢watat;, ukradkiem wojowa: Wo=odi-
bili wieczorem, od =uny po- ...da xodit; wata≥sœ mera\
/aru p=on'cego grodu\ v= stranax= 'elanie tat’by tat;by – jakby
swiet=ym sv≠tlym – ‘>wiet- brawna da boudet; emou tat;by nenavidœ pit;≥
ln'’ – l>ni'c', b=yszcz'c', vina 'e i \lou. i ne pi. ]jakby nienawidzi=
dos=. jasn' ¯ ¢swiet=o ]jasno>:\ szczedroty ]edroty – picia i nie pi=\
oustroen= bo b≠ xrabry- szczodro>ci tekuszczim tekou]im= –
mi l[dmi. i sv≠tlym= i divny≥ ]edroty ‘ciekn'cym’ – biegn'cym;
\rou'em;. ]‘wystrojony’ ]dziwnej szczodro>ci\ s=aw. ciek – pol. bieg, st'd pol.
– wyposa/ony, zaopatrzony szczit ]it= – tarcza, szczyt w g[rnym biegu rzeki
w dzielnych ludzi i l>ni'ce ]iti ]tarcze\ tekou]im= ou stre-
uzbrojenie\ sze=om welom= – szyszak mena ego. ]biegn'cym u
swoisky svoisky – swojsku wolom= ]Ipat. ltps, pol. strzemienia jego\, potehe
po svoisky rekou] oszo=omi: – uderzy: w g=ow" protivou Tatarinou. i
a ≥nda ]po swojsku zwani chronion' metalowym szy- kako sowedsœ s nim=.
‘janda’\ szakiem\ i tako oubi Tatarina.
swojak svo≥k= – swojak, v=zem; na s≥ wolom ]‘pociek=’ – pobieg= w kierunku
¯ ¢svoi ]sw[j\, ]‘wzi'=’ – za=o/y= – na siebie Tatarzyna, i tak star= si" z nim,
i ne mo'et; vzœti laska szyszak\, snœ s= sebe tak te/ zabi= Tatarzyna\,
-niem;. gl(ag)awe emou. welom= ]zdj'= z siebie vid≠ bo l[di svo≥
\stavi korolœ Ougo- szyszak\ tekou]a. \bna'i meh;
r;skogo. ≥ko ou'i- szurin w[rin=, wourin= svoi i v=zgna ≥. ]wi-
ka mi esi. i svo≥k=. – szwagier, brat /ony, dz'c swoich ludzi biegn'cych,
]nie mog= ‘wzi':’ – podej>: dzi> ¢wurin, ‘obna/y=’ – doby=, wyj'= miecz
sw[j i odegna= ich – Niemc[w,
pochlebstwem, m[wi'c mu i vysla wourina svoego
w czeskiej Opawie\.
}Romanowi|, zostaw kr[la ]wys=a= szwagra swego\
potekwi na grad Litv≠.
w"gierskiego, bo ‘u/yka’ mi a w[rin= ego \dva
teleg tel≠g= – teleg
jest i swojak\ outehe ]a szwagier jego
¯ ¢tel≠ga
swrostnic svr=stnic; – ledwie ucieknie\
i ne bys slywati ø gla-
r[wie>nik ˘ ¢sverstnik=, w[rœtom= svoim ]szwa-
sa. skripan≥ tel≠g=
pol. wzrost ]sw-rost – wz-rost\ grem swoim\
eg. mno'estva reveni≥.
mou'i plakaxousœ
ver;bl¨∂ ego. i r;'en≥
svr=stnic; svoix=. T √T∫ ø glasa stad konei ego
]M"/owie op=akiwali swych tal tal;, tal= –
]i g=osu nie by=o s=ycha: od
r[wie>nik[w, po obl"/eniu i zak=ad(nik skrzypienia teleg jego, cz"ste-
zdobyciu Sandomierza przez i ou tali, go bekania wielb='d[w i r/enia
Tatar[w, 1258\ i poœ ou nix= †o'e stad koni jego\
suszcza sou]a – b"d'c tal= ]i pobra= u nich tak/e telesa telesa – cia=a
synowca synovca – zak=adnik[w\, i m(a)rtvy telesa ';'i-
bratanka ≥tvœzi da[]e dan i gawe ]martwe cia=a /ga, pali\
¯ ¢synowiec ¯ ¢syn mir= molœ]esœ daby tem t≠m; – tym
syr syr= – ser ne izbi= kolodnikov=. i t≠m; ne pri≥ grad
i oub≠lena ≥ko syr= ]Jatwie/ daj'ca da<, aby nie temwicze ¯ t;ma ]:ma\
wojewoda tatarski maj'cy tesnota t≠snota – ]sens, do zrozumienia\,
10 tys. ludzi pod sob' ciasnota i tolknou kon; svoi
1237 oubiwa bo ø Ta- xristπanom prostran- i dvi'esœ ]‘to=kn'=’ konia
tar= sn˛y temvihe tri. stvo est; kr≠post;. po- swego i ruszy= z miejsca\
Tatare 'e iskavwe. ne ganym 'e est; t≠snota, to=macza tolmaha –
mogowa ix= iznaiti v t≠snyx m≠stex ]w cia- t=umacza
v= mno'stv≠ troup=. snych miejscach\ i xomou tolmaha roz-
mr˛tvyx.... testewi testevi – te>ciowi oum≠[]i Rouskyi
w Ipat. ltpsi& temnihi test; ]te>:, ojciec ma=/on- ≥zyk; ]i Chom" t=umacza
teczuszcze t≠h[]e – ka\ rozumiej'cego Ruski j"zyk\
kursuj'ce tie=o t≠lo – cia=o, T˘C tosknuw t=sknouv; –
¯ ¢teh;, tehenie. tiwon tivon – ciwon, zm"czony
ti psy t≠h[]e po goro- ciwun ¯ ¢toska – m"ka, b[l
di]ou. tivoun w[mavinskyi t=sknouv; nemoh[
terebjaszim terebœwim= ]tiwon szumawi<ski\ t≠la svego ]‘zm"czony
– trzebi'cym tiwuna tivouna – ciwuna niemoc'’ – z=o/ony chorob' –
terebœwim= l≠sy \kolo poemwe tivouna ]poj- cia=a swego\
grada ]trzebi'cym lasy oko=o mawszy ciwuna, wzi'wszy towara tovara – dobytku
grodu\ ze sob'\ poln= l[dei i tovara
terpjaszu terpœ][ – tja tœ – ciebie ]pe=en ludzi i dobytku\,
cierpi'cemu, znosz'cemu, tja/ce tœ';c≠ – ci"/kiej i poimawa v nem; tovara
T˘C i poide v sil≠ tœ';c≠ mnogo. i helœdi. ]uj"li w
B(og)ou 'e ne terpœ][ ]poszed= w sile ci"/kiej\ nim dobytku wiele, i czeladzi\,
]Bogu nie cierpi'cemu\ tle< tlen; – py=, dzi> ¢tlen i s tovary svoimi
tesanym tesanym= – ]czarnoziem, gleba, ziemia, ]i z dobytkiem swoim\
ciosanym ¯ ¢tesat; py=\ toziemlce tozeml;ce –
cerkiew >w. Iwana mia- tlen;nago ]pylnego\, tuziemc[w, tubylc[w
=a drzwi oukraweny. sv≠ta sego tl≠n;nago s=bral tozeml;c≠ mno-
kamenπem galickym ]>wiata tego pylnego, ziem- gye ]zebra= tuziemc[w wielu\,
b≠lym= i zelenym=. skiego, marnego\ patrz tak/e tuziemec
xolm;sk;m tesanym=. toj t=i – ten to/e to'e –
]ozdobione kamieniem halickim t=i ratnyi mn≠ ]ten mi w[wczas, wtedy
bia=ym i zielonym, cho=mskim wrogiem\ ne bπite 'e sœ s nimi.
ciosanym, z Cho=ma\, togda togda – w[wczas, bliz; no poust≠te ≥ vo
...s=zdana 'e sama dre- w tym czasie svo[ zeml[. \lny po-
vom tesanym=. i oub≠le- togda vesel= byvawe idout; rozd≠livwesœ.
na ≥ko syr=. ]zbudowana ]w[wczas wes[= by=, weso=ym to'e biitesœ s nimi.
sama z drewna ciosanego i bywa=\ ]nie bijcie si" z nimi blisko, lecz
ubielona ‘jak ser’ – na kolor tol’ tol; – tak pu>:cie ich w swoj' ziemi",
bia=y\, bo knœz; ne v=xodil= gdy p[jd' rozdzieliwszy si" –
za> w Sandomierzu n(Wis='& v zeml[ lœ∂sko[ tol; na drobne grupy – w[wczas
c(e)rkvi 'e bœwe v go- glouboko ]by kzia{ nie bijcie si" z nimi, Wasylko radzi=
rod≠ tom kamenna ve- wchodzi= w ziemi" ‘ladsk'’ tak Szwarnowi i W=odzimierzowi,
lika. i prediva. sπa[] g="boko\
jak rozprawi: si" z wojuj'cymi
i krasoto[. bœwe bo tolik tolik= – taki, taka Lachami\
s=zdana b≠lym= kame- dzi> ¢tolikπj triasysja trœsysœ – trz"-
nem. tesanym=. i ta bys s=tvorwemou tolikou sie si", trz"sienie ziemi
polna l[dei. ]‘cerkwie’ svobodou. ...tolik= bo trosti trosti – trzcina,
– ko>cio=y by=y w tym grodzie b≠ glad= ]taki bo by= g=[d\ szuwary ¯ ¢trost;
by=y kamienne, wielkie i prze- to=knou tolknou –
trosti mnozi
dziwne, >wiec'ce pi"kno>ci', gdy w siodle, da: zna: koniu truby trouby – tr'by
bo z kamienia bia=ego, ciosane- nogami ‘ruszaj’, uk=u: go
go. i ta by=a pe=na ludzi\ tvoe t≠lo le'it;. 'da
strzemieniem ¯ ¢tolk=
trouby arxagg(e)lovy xoditi po troup;[. œko di]ou. tou'axou 'e i
]twoje cia=o le/y, spoczywa, i po mostou. plevaxou. ]psy te, biegaj'ce
oczekuj'c tr'by archangie- • w bitwie Rusi z Litw' 1256& po horodyszczu...\
=owej\ i nagra'e \zero tro- twerdym tverdym –
trudy troudy – niepokoje, upov=. i ]itov=. i twardym
k=opoty, przykro>ci, troski, welomov=. tverdym= 'e byvwim=
b[le ]g=owy\ tszcziwi t]ivi – /'dni, dverem;. ne mogowa
velikπœ troudy. i hœstyœ chciwi ¯ ¢t]it;sœ ]usilnie is=s≠hi ]w cerkwi drzwi
voiny. i mnogya kramo- d'/y:, usi=owa:, stara: si", by=y ‘twarde’ solidne, dobrze
ly i hasta≥ v=stanπa. i d'/y:, wyt"/a:, zabiega:, osadzone – nie mogli ich
mnogya mœte'i ]wielkie napina:, forsowa:\ wyr'ba:\
niepokoje, cz"ste wojny, wiele rekou][. ≥ko Rous;. twoi tvoi – tw[j
bunt[w, zwad, i cz"ste powsta- t]ivi sout; na bran; tworja tvorœt; – tworzy:,
nia, zamieszki\ ]rzek=, /e ‘Ru>’ – Rusini, Wo=y- czyni:, uprawia:, wyko-
troup troup= – trup niacy – /'dni s' na ‘bra<’ – do nywa:
w wyniku najazdu Tatar[w, walki na miecze\; i pogan;stvo svoe ≥vno
• w Kozielsku 1237& staropol. tczywy ]niech"tny, leni- tvorœwe ]i poga<stwo swoje
oubiwa bo ø Tatar= s(y) wy\ zamieszczone – {le – pod jawnie uprawia\
-ny temnihe tri. tatare urobionym na t" okazj" has=em ty= tyl= – ty=
'e iskavwe. ne mogowa «czczywy», wg S=ownika sta- tymi tymi – tymi
ropolskiego, 1953 s tymi slovy ]z tymi s=owy\
ix= iznaiti v= mno-
'stv≠ troup=. m(e)rtvyx tulitis – tuli: si", os=ania:
Batyevi 'e. v=zemw[ Lvovi 'e oubodwemou U √U, OU, ¨, Æ, Ü∫
kozelsk;. i poide v soulic[ svo[ v= ]it= ubiedi oub≠di – przekonaj
zeml[... itd. ]interpunkcja ego. i ne mogou][ emou ¯ ¢ubedit; ]przekona:\
zdania, brak kropki\ toulitis Lev; s=ti- oubedi ≥ ]przekonaj jego\
• we W=odzim. Wo=. 1240(41& kenta mehem oubi ]Lew ubielena oub≠lena –
ugodzi= sulic' w tarcz" jego,
i ne v=zmogosta iti ubielona ¯ u % biel,
i nie m[g= os=ania: si", Lew
v pole. smrada rad. Stikenta mieczem zabi=\ i oub≠lena ≥ko syr=
mno'stva izbπennyx. tu= toul= – tu=, pochwa ]ubielona jak ser\
ne b≠ bo na volodime- i touly ix= bogro- ubijen oubπen= – zabity
ri ne \stal= 'ivyi. vye, bobrovye ]tu=y ich oubπen=, oub=en=
c(e)rkvi prstya B(ogo- bobrowe\ oubπistva,
rodi)ca ispolnena bys tuto touto – tutaj, tam, oubπen= bys. i sr˛dce
trupπa. inya c(e)rk- wtedy, w[wczas ego vyrezawa ]zabity zosta=
vi napolneny bywa. i serce jego wyr/n"li z cia=a\,
xot≠l= byx= snœtisœ
trupπa i teles= m(e)rt- s tobo[. aby touto i oubivawet; bo na vsœk=
vyx. voiwelk= byl=. ]chcia=- dn˛; po 3 po 4 ]zabijaj'c
• w Sandomierzu 1258(59& bym spotka: si" z tob', aby ka/dego dnia po trzech, po
l[∂ie 'e vid≠vwi w[wczas i Wojsze=k by=\ czterech\,
Tatary na gorod≠. tuziemec tuzemec; – i za malo ne oub;en= bys
oustremiwasœ pob≠gno- okoliczny ch=op, tu /yj'cy ¯ ]i o ma=u nie zabity zosta=\
uti do d≠tinca. i ne ¢tu % ziemiec ]ch=op\, ubisza oubiwa – u(za-bili
mo'awe v=m≠stitisœ v= ¯ gr. autochthon ]z ziemi knœzœ oubiwa
vorota. zane most. bœwe tej\ ˚toziemlce, ubode oubode – ubodzie
ouzok= vorotom. i po- odwr. cudzoziemiec. Mika 'e oubode tobawa
davwisœ sami. a drougπe tu/achu tou'axou – sko- i glavou emou stœl=
padaxou s mosta v rov=. wycz'c ¯ ¢tou'it; i ple- ]Mika ugodzi= Tobasza i g=ow"
aky snopov;e. rovy 'e vat; ˘ tou'enπe ]skarga, jemu >ci'=\
bœxu videnπem;. gloubo- /al, ubolewanie, op=akiwanie, uboimsja ouboimsœ –
ci velmi. ispolniwisœ. zawodzenie psa, wycie\ wystraszymy si",
m(e)rtvymi. i bys lz≠ ti psi teh[]e po goro- ¯ ¢boœt;/sœ ]ba: si"\

hada ne ouboimsœ ]dziecka na dole\ znak – r[b drugie\
nie wystraszymy si"\ ugoni ougoni – dogoni= umorisza oumoriwa –
ubogym ubogym= – i ougoni ≥. Boris=. ou u>miercili,
ubogim po∂ Teliha ]dogoni= ich, ¯ ¢morit; ]zabija:, nisz-
≥'e k= oubogym; tvo- dop"dzi=\, i ougoniwa ≥. czy:\,
rœwe, ou Neblœ goroda ]dogonili i mnogy oumoriwa str≠-
i rozda oubogym im≠nie ich – Litwin[w – u grodu Nebla lami ]wielu zabili strza=ami\
svoe ]rozda= ubogim mienie n(rz. Prype:\ umre oumre – zginie,
swoje\ ne ougoniwa ix= ]nie pokrewne ¢morit;
ubojawsja ubo≥v=sœ – dogonili ich\ doma oumira[t; bez
wystraszy= si", od ujdosza ouidowa – uszli slavy ]w domu gin' bez
¢boœ-t;/t;sœ/zn; ouidowa borzo ]uszli s=awy\, oumrowa.
]ba: si", strach, obawa, zanie- szybko\ i inii ot meha ego
pokojenie\ ujema ouema, ouå – oumrowa ]i inni od miecza
ucziniti ouhiniti – wujami, wujowie jego ‘zmarli’\
uczynili ¯ ¢uhinœt; ]robi:, ouema svoima ]wujami unu/en ounou'en= –
czyni:, wyrz'dza:\ swymi\ znu/ony, z=o/ony ]od lec\
udari czo=om, lub cze=om ou≥ tvo≥ ]wuja twego\ bolestπ[ ounou'en=
oudari holom; – uderzy= ukrasii oukras∑ – ukrasi, upusti oupousti – upu>ci=
czo=em, wykona= g="boki ozdobi, upi"kszy, kopie oupousti
sk=on, do pasa, >redniowiecz- ¯ ¢krasnyi ¯ krasota, ]kopi" upu>ci=\
i oukras∑ [ ikona- uraz ouraz – strata, pokr.
ne oddanie czci, ho=du; zwrot
mi zlatymi ]ukrasi= j'
cz"sto u/ywany; w protok[le pako>: ]strata, szkoda,
poselstw ikonami z=otymi\ , oukra- ujma\
M;stislav 'e oudari si zlatom i srbrom=. ouraz velik= ]strat"
holom; pre∂ bratom um oum= – my>l, pras=aw., wielk'\
svoim volodimerom. st'd te/ duma, pol. rozum, usmotri ousmotri –
M;stislav 'e ouda- umij"tno>:, zaduma: si" – dojrza=, dopatrzy=
r i h e l o m ; ]Misti- zamy>li:, i inne ¯ ¢smotreti
s=aw ‘uderzy= czo=em’\ i ne priimem; si v= ousmotri oumom=. razo-
udasi udasi – zasta= oum= tlen;nago sego um=. podannyi emou \t
...izb≠'e no][. andrei i skoro minouvwago Vasilka. ]‘upatrzy= my>l'’ –
'e ne udasi ego no uda- 'it;≥. ]‘nie przyjmuj do domy>li= si" – intencj" podan'
si vladykou. i slougi rozumu’ pylnego tego i szybko mu przez Wasylka\,
ego raz=grabi gord≠i. mijaj'cego /ycia; i ousmotri vr≠mœ po-
i slougi i touly ix=. z mowy do obl"/onych, za- ∂obno sob≠. i vorotisœ
bogrovye razdra. ]... ch"caj'cej do walki, w bezna- nazad=. tako rka. ]upatrzy=
uciek= noc'. Andrej nie zasta= dziejnej sytuacji, bo w obliczu por" dogodn' sobie, i wr[ci= z
go, lecz zasta= w=adyk". i przygniataj'cej przewagi Ta- powrotem, tak m[wi'c\
s=ugi jego ograbi= wynios=e, i tar[w\, usmotriwsze ousmotriv-
tu=y ich bobrowe podar=, itd.\; usmotri oumom. razo- we – upatrzyli; ousmotri-
s=ugi wynios=e..., pr[ba uspra- um=. podannyi emou ø vwe sob≠ vremœ tako
wiedliwienia rabunku Vasilka. ]stoj'cy na >cianie ]upatrzyli sobie czas taki\
udoleszi oudol≠wi – grodu dojrza= umys=em, rozu- uspiewsze niczto/e
podo=asz, zwyci"/ysz, mem, my>l podan' mu przez ousp≠vwe nihto'e – bez
¯ ¢oudolevat; Wasylka; gdy Wasylko, sto- powodzenia ¯ ¢ousp≠x=
ne oudol≠wi vragou. j'cy poza obr"bem grodu, nie ]sukces\
]nie podo=asz wrogowi\ m[g= mu przekaza: co my>li, ousp≠vw[, ousp≠vwi.
udo= oudol= – d[= bo Tatarzyn sta= obok niego, ustawljaju oustavl≥[ –
stoœ]im 'e sim; na rozumiej'cy j. ruski, Wasylko ustanawiam
gor≠. i sim= na oudol= wi"c m[wi= jedno, co Tatarzy oustavl≥[ lovhπe na
]stoj'cym /e tym na g[rze i tym mu nakazali, a postaw' dawa= Berest;any }na| v≠ky za
ix= koromolou. ]ustana- uwiedawsze ouv≠davwe ogoniasta, wygl'dem strasz-
wiam ‘=owcze’ dla Brze>cian na – zwiedzieli si", dowiedzieli nym. ...na widok tej ‘gwiazdy’
wieki za ich bunt\ \ni 'e ouv≠davwe. strach obj'= wszystkich, i
ustna oustna – \n≠na 'e ouv≠davwima, przera/enie\.
warga ustna ]oni zwiedzieli si"\, strax 'e velik= i ou-
naha emou gniti uspod- ouv≠davw[ ]dowiedzia= 'as; nad≠ na gorod≠
nœ≥ oustna ]zacz"=a jemu si"\ byvwaa œko m(e)rtvi.
gni: dolna warga ustna\ uwiernut’sja ouvernouvsœ sto≥]e i na zaborol≠x.
ustremiszasja oustremi- – unikaj'c, goroda. ]strach wielki pad=
wasœ – rzucili si" ¢ouvernout;sœ i przera/enie, na grodzie, jak
¯ ¢oustremliti ...Ougrom= 'e i Lœxom= martwi stali na ‘zaborolach’
]kierowa: si", zwraca:, zgi- gonœ]im= œ. ouvernouv- >cianach grodu, palisadzie\
na:\, oustremlœt;sœ sœ Polovhin=. zastr≠li vl(a)d(y)ka sto≥we vo
]p"dzi:, mkn':, rzuci: si", na- Ouza v= \ko. ]W"grom i La- ou'as≠ velic≠ ]u Tata-
gle upa>:, przy>pieszy: i inne, chom goni'cym ich, unikaj'c, r[w, w=adyka sta= w strachu
wszystkie z doz' po>piechu i Po=owczyn ‘ustrzeli=’ – trafi= – wielkim\
gwa=towno>ci w dzia=aniu\, Uza w oko, ten spad= z konia\ u/ika ou'ika – pewniak ¯
oustremiwasœ na b≠g= uzok ouzok= – w'skie dun. usikker ]niepewny,
]rzucili si" gwa=townie do bœwe ouzok= vorotom= w'tpliwy, dyskusyjny\,
ucieczki, z wielkim p"dem ]wrota by=y w'skie\ s=aw. S?
pocz"li pierzcha:\ uzrewsze ouzr≠vwe – b≠ bo mou'; i toi
ustretit’ oustreti† – ujrzeli, ujrzawszy kr≠pok=. pone'e ou'i-
zgadza si" ¯ ¢ou Ÿ zr≠t; ka syi Romanou. ø
/e jeste>cie mymi zaprzyja{nio- ]we(spo(u-jrze:, wejrzenie\ plemeni Volodimerœ
nymi, sprzymierze<cami mir- ouzr≠vwe 'e boœre... prirokom.
nici. a kto ne oustr≠yi† v=z∂vigowa kramolou. i ne mo'et; vzœti la-
mene. t=i ratn;m mn≠. ]gdy bojarzy ujrzeli... podnie>li skamiem;. g(lago)lawe
]ten mi wrogiem, ten wojuje bunt\ emou. \stavi korolœ
ze mn'\ ouzr≠vwe kr≠post; ]uj- Ougor;skogo. ≥ko ou'i-
ustretosza oustr≠towa – rzawszy moc, krzep", si="\ ka mi esi. i svo≥k=.
s(na-potkali u/as ou'as;, ou'ast; – Potom 'e posla k
uteczet’ outehet; – strach, przera/enie, groza, Danilovi rekyi
ucieknie, zbiegnie ¯ ¢ou Ÿ straszna obawa, graniczny ou'ika mi i svat= esi.
teh; ]ciecz\ ∏ teku]ij l"k pomozi mi na Hexy i
]p=yn'cy, ciekn'cy\ vid≠vwe 'e gra'ae. i oub≠di i.
utecze outehe – uciek= ou'as= bys v nix=. i
da nikto 'e ne outehet; ne str=p≠wa. i vdawasœ. W √V∫
\t nix=. ]tak /e nikt nie i gorod za';'e. l[di wdast’ v=dast; – odda=
uciek= od nich\, nikomou ø izvede. i vdast; ≥ na v=dast; Mazovew; ]odda=
nix outekwi ]nikt nie uciek= pod≠l=. ]ujrzeli grodzianie Mazowsze\
od nich\ i strach na nich pad=. nie wy- werblud ver;bl[∂ –
outekowa ]uciekli, zbiegli\, trzymali i poddali si". }Dani=o| wielb='d ¯ ¢wiel % b=ud
utopu= outopoul= – podpali= }ich| gr[d, ludzi upro- ]olbrzym pustyni\;
utopi= wadzi= i da= ich na podzia=\. b=ud ]pustynia\ ˘ b='d, b="d`,
v= kr=vi outopoul= o komecie& ta ' l≠ta ≥visœ np. b="dne ko=o, ob="d, Pusty-
]we krwi utopi=\ zv≠zda na v=stoc≠. nia B="dowska; pust ]cz=ek,
utwerdisza outverdiwa – xvostna≥ \brazom= lud\, pustynia ¯ pust % y % nia
zatwierdzili, dos=. utwar- strawnym=. ...ø videnπa ]od % ludzie\, itd.
dzili, 'e se≥ zv≠zdy strax= dzi> ¢verbl[d ]g[ra % plu:\
¯ ¢tverdet; ¯ tverd; \b;≥ vsœ h(e)l(o)veky i mno'estva reven≥. be-
outverdiwa mir= ]wzmoc- ou'as;. ]tego roku pojawi=a r;bl[∂ ego i r;'en≥ ø
nili pok[j\ si" gwiazda na wschodzie, glasa stad konei ego.
]g=osu nie by=o s=ycha:, od seli: si"\, wiecz[r, ...byvw[ ' vehe-
cz"stotliwo>ci ‘rwania’ – be- i naha \b≠dati. i piti rou ]z nastaniem wieczoru\
kania wielb='d[w jego i g=osu i veselitis. ]pocz"li ‘obia- i prπidowa Vetrou
r/enia stad koni jego\ dowa:’ – spo/ywa: obiad, pi: i vehr=. ]przeszli Wart" wie-
wesele vesele – wesele. weseli: si"\ czorem\
Wesele do>: cz"sto mylone jest wezachujsja vezœxousœ – wiedosza vedowa – wiedli
ze swad{b', swa:b', ¯ ¢vezenij ]transporto- wieliczestwom velihest-
ros. ¢svad;ba, wany, wieziony\ ¯ vezti ] vom= – zarozumia=o>ci',
wskazuj'c na niezrozumienie wie{:\ ˘ voz/it;/i]e wynios=o>ci'
problemu przez t=umacza, lub ]w[z, wozi:\; wielmo/i velmo'i –
uproszczeniem zagadnienia w o ‘bezbo/nych’ halickich wielmo/e ¯ ¢vel Ÿ mo'i
przej>ciu na inny j"zyk. bojarach kt[rzy nie chcieli ]wielce mo/ny, bogaty, st'd pol.
• Swa:ba, jak sama nazwa widzie: Dani=y w swym zamo/ny\ ¯ moga ]si=a, krzepa\
wskazuje, jest swataniem, grodzie& ˘ zapomoga, pomoc ‹ moc
czyli rodzajem zar"czyn ¯ a boœre bezbo'nii prixodœ]πa cari i
¢swat; ang. engagement, dzi> vezœxousœ inogda. ne knœzi. i velmo'i.
ros. pomolv ka/lit;/ xotœ]e lica ego vi∂iti. wieky v≠ky – wieki
/livat;, s=owo w latopi- we/u ve'ou – namiotu ta- wielik velik= – wielki
sach nie u/yte. tatarskiego i toe no]i. bys d='∂;
• Wesele za> – biesiad' po ¯ ¢ve'a ]s=aw. S?\ velik=. ]tej nocy by= deszcz
>lubie, z r[/nymi innymi i poklonivsœ po \byha[ ‘wielki’ – ulewny\
obrz"dami i zabawami, i ix=. i v=nide v ve'ou wielika velika – wielka
pochodzi – jak sama nazwa ego ]pok=oni= si" po obyczaju wieniec v≠nec; – wieniec
wskazuje – od rado>ci z faktu ich i wszed= do >rodka ‘we/y’ Dani=o przyj'= wieniec v≠nec;.
>lubu; ang. wedding, dzi> jego – wesy\, v gorod≠ dorogihin≠
ros. svad;ba, 'enit;ba, tatarowe 'e v=zvrati- wieprew veprev= –
brakosohetanie. was v= ve'i sboa. ]Tatarzy wieprz[w,
vesele, na vesele wr[cili do ‘we/’ swoich\ i oubiv; veprev= 6.
]w wo=. ltpsi z 1289 r.\, rekyi ≥ko zœt; tvoi sam= 'e oubi ix †o'e
svadba, svadbou oubiti tœ xohet;. ispra- rogatino[.
]w Ipat. ltpsi z lat vleni[ 'e byv=w[ ]zabi= wieprz[w 6, sam zabi=
1428(32\. \kolo ve'i ego. ]m[wi'c, tak/e ich ody<ca\
wesele vesele – wesele, /e zi": tw[j zabi: ci" chce, wy- wieprewi veprevi –
uroczyste zawarcie zwi'zku konanie – zamachu – odb"dzie wieprzowi,
m"/czyzny z kobiet' w czasie si" ko=o namiotu jego; donos\ ...k= veprevi ni k medve-
cere-monii >lubnej i nast"pu-
potom 'e v=zvorotisœ devi ne 'dawe sloug=
j'cej po niej biesiady z muzyk'
i >piewami, przy>piewkami i
bourondai naza∂. v= sboix=. a bywa emou
obrz"dami. svoa ve'i. ]potem wr[ci= pomogli. ]ku wieprzowi ni ku
Wesele, pomieszane p[{niej ze Burondaj ‘nazad’, w swoje nied{wiedziowi nie czeka s=ug
swad{b' ]swataniem, od swat, we/e\ swoich aby mu pomogli\
czyli zar"czynami\& wickago vickago – wic- wierblud ver;bl[∂ –
wo=. ltps ...v= tya 'e dni kiego roznosz'cego wici. wielb='d
vesele bus ou Vasilka. V= to' l≠to prisla ko- gdy Batyj podszed= ze
Ipat. ltps ...v ty 'e dni. rol; Ougor;skyi. vic- sw' armi' 1240 pod gr[d
svadba bus ou Vasilka. kago reka. poimi d=]er= Kijew i ne b≠ slywati
Wo=. ltps 1288, Ipat. ltps mo[ za s(y)na svoego ø glasa. skrypani≥ k=
1428.... Lva. bo≥we bo sœ ego. tel≠g= eg. mno'estva
bus 'e vesele ou Romana wiebre veb;re – wierzby reveni≥. ver;bl[∂ ego.
knœzœ. ou dr=benskogo. i silna lozina. i ve- i r='en≥ ø glasa stad=
weselitisja veselitisœ – b;re ]‘silna’ – bujna =ozina i konei ego. ]nie by=o s=ycha:
weseli: si" , i nahawa wierzby\ g=osu od skrzypienia teleg jego.
veselitisœ. ]pocz"li we- wieczer vehr=, veher= – wielu ‘rwa<’ wielb='d[w i r/enia

stad koni\ v≠rœwe vl=xvom. ]wierzy= volosy im≠≥ 'elty
wierch vr=x, v≠rx= – prorokom\ koudravy ]o W=odzimierzu,
wierzch, ...vr=x 'e ou nei w=dku vl∂kou – w=adyk" w=osy mia= rude, k"dzierza-
derevom pokryt= ]wierzch poslal= bo bœwe. sebe we\
w niej drewnem kryty\ m≠sto. vl∂kou ]pos=a= w won von= – precz
wierjasze(t v≠rœwe – swe miejsce w=adyk"\, von= is; ]wyni[s= si" precz
wierzy= i s= vladyko[ ]z w=adyk'\, z `\
≥ko v≠rœwe vl=xvom. vl(a)d(y)ka sto≥we vo von= iz goroda. s veli-
wies’ ves; – wie>, domostwa ou'as≠ velic≠ ]u Tata- kym= s=romom.
wiest’ v≠st; – wie>:, wia- r[w, w=adyka sta= w strachu vyexa von= ]wyjecha=
domo>: wielkim\ precz do Wororis=awlja, Wro-
wie/a ve'a – wie/a wnie vn≠ – wewn'trz c=awia\,
ve'a 'e sred≠ goroda dn≠ i vn≠ divleni[ izyti von=.
vysoka ]wie/a w >rodku grodu poboben=. ]na zewn'trz i woniezanu v=nezanou –
wysoka\, o budowie i wysoko>ci wewn'trz godny podziwu\ z p"dem ¯ ¢vonzat;
cerkwi w Cho=mie& ...i s=zda. wniesznaja vnewnœa – ¯ vonzit;
i tver';wa i vywwa w nich i v=nezanou napadwim=
ve'≠ 'e takoa ]wy/sza i \bidout grad=. i po' na n≥ ]z p"dem napadli na
wie/y\, -gout; vsœ vnewnœa xra- nich\
r[/ne od «we/a» ]namiot, wesa\ my. i \grady i goumna. worogy vorogy – wrog[w
wielik den velik= d(e)n; – ]obeszli gr[d, pal'c wszystkie i poha vorogy svoa izbi-
Wielkanoc ]s=aw.-pol. kon- w nim ‘chramy’, ogrody i kle- vati ]pocz'= wrog[w swoich
cepcja& dzie<  noc; wisie:  piska\ wybija:\
le/e:; ciec  biec\, wnijde v=niπide – wchodzi, woronom v=ronom –
i tako vzœwa i na sa- wkracza; v=nπide v= wronom
myi velik= d(e)n; ]‘wzi"li’ \ltar= ]wchodzi w o=tarz\, worot vorot= – wr[t,
szturmem na w pierwszy dzie< wnuk vnouk= – wnuk por. vrata ]wrota\
Wielkanocy\. popov= vnouk= ]wnuk popa\ worotisja vorotisœ –
Knœz; 'e M;stislav= wnutrnji v=noutr=nii – wr[ci=
s≠de na stol≠ brata wn"trzu, tle i vorotisœ nazad= ]wr[ci=
svoego volodimera na na lazuri v=noutr=nii z powrotem; nazad ¯ na zad\
samyi velik= d(e)n;. ]na lazurowym tle\ worozi vorozi – wrogowie,
m(e)c(œ)ca. aprilœ. ˆ≈ d(e)n;. wodwigosza v=∂vigowa wrodzy ¯ ¢vorog= ¯ ¢vrag
i naha knœ'eti po bra- – podnie>li, dos=. podd{wi- ]wr[g\ , por. worogy, dzi>
t≠ svoem pravdol[- gn"li ¢vrag, ...a vorozi izbitπi
b;em;. ]Knia{ Mistis=aw za- woewati voevati – ]a wrodzy wybici\
siad= na stolcu brata swe- wojowa: woro/boju v=ro'bo[ –
go Wo=odimera na sam ‘wielki woj voi, voœ – woje wr[/b" ¯ ¢voro'ba
dzie<’ miesi'ca aprila 10, i i zr≠vwe 'e voi pome- woru/itsja vorou'itsœ –
pocz'= kniaziowa: po bracie
down≠ wr[/y= sobie
swoim, lubi'cym prawd"\
woje-wat’(wodstwo woskliknuwsze vosklik-
wkupie vkoup≠ – w kupie,
voevat;, voevod;stvo – nouvwe – odkrzykn"li,
razem, w grupie,
wojowa:, wojew[dztwo ¯ ¢vos Ÿ kliknout;,
i tako poidowa vsi
wokrainci vokrainci – \ni 'e v=skliknou-
vkoup≠
na skraju vwe rewa ≥ko se est;
]poszli wszyscy grup'\
selo na vokrainci ime- dar'atel; naw.... ]oni
w=ast’ vlast; – w=o>:
nem; Voin; ]wie> na skraju o odkrzykn"li...\
w=chw vl=xv;, vol=xv=
nazwie Woin, dzi> Wojn[w\ wosku voskou – wosku
– prorok, magik,
wola vola – wola voskou li.
dzi> ¢volxv,
vole[ ]wol'\ wospomjanu v=spomœnou
bo b≠ vl=xv;. ]by= pro-
wo=ost’ volost; – w=o>: – wspomnianemu
rokiem\, vl=xvy ougor-
wo=osy volosy – w=osy wostania v=stanπa
skya. ]prorocy w"gierscy\,
– powstania wzrostem by= wysoki\ vorot= ]wr[t\, i vrat=
velikπa troudy. i hœstaœ wozwiede v=zvede, ne zatvoriwa ]wr[t nie
voiny. i mnogya kramo- vozvede – wezwa= zaryglowali, nie zamkn"li na
ly i hasta≥ v=stanπa. i wozwiedosza v=viedowa, sztab"\,
mnogya mœte'i ]wielkie vozvedowa – wznie>li podle vrat= lœ∂skyx
niepokoje, cz"ste wojny, wiele wozwodnyi v=zvodnyi – ]wzd=u/ wr[t polskich\,
ko
zwad i cz"ste powstania, oraz zwodzony vorotom Kal≠w;skym=
zamieszki\ v=zvodnyi most= ]ku wrotom kaliskim, grodu
wozbiegajuszczim v=z- wozwratiszas v=zvrati- Kalisz\,
b≠ga[]im – rozbiega- was, vozvratiwas – na nemeckyx vratex
j'cym si", uciekaj'cym wr[ci-=(li ¯ ¢vozvratit; xorougov; svo[ ]na nie-
i sam≠m; v=zb≠ga[]im ]wr[ci:\ v=zvra]enπe, mieckich wrotach chor'giew
]uciekaj'cym na wysokie miej- vozvra]enie swoj'\,
sca\ ]powr[t\, v=zvrativsœ v= gon≥we ∑ li i do Sanoka
wozdwigosza voz∂vigo- svo≥si ]wr[cili do swoich\, i. vorot ougor;skyx=. ]
wa – podnie>li i tako v=zvratiwas gonili a/ do Sanoka do worot
¯ ¢voz Ÿ dvigat; ]rusza:, v= svoasi ]i tak wr[cili do ugorskych – w"gierskich, dzi>
zach"ca:, pobudza:, wprawia: swoich\ prze="cz Dukla\
w ruch, podnieca:, d{wiga:\,
wozy vozy – wozy wratiszasja vratiwasœ –
v=z∂vigowa kramolou wozydosza vozydowa – wr[cili
]podnie>li bunt, zwad" ¯ kra weszli vratiwasœ v= stany
– wada\ v=zydowa na val= ]na wa=\ svo≥. rekwe v pole.
wozjarisja voz≥risœ – wo/ vo'; – prowadzi:, ]wr[cili do stan[w swoich,
zaogni si", dos=. rozjarzy dowodzi:, kierowa: rzek=wszy w pole\
si", ¯ ¢voz Ÿ ≥risœ ]roz i dast; vo'; na l;sti. wra/da vra'da – wrogo>:
% jarzy\ ]‘da=’ – wskaza= fa=szyw' ¯ ¢vrag= ]wr[g\, G?,
˘ ≥rkπi ]o kilku znaczeniach, drog"\ por. worogy, worozi.
wszystkie z barw' ostry& kolor i vid≠ ≥ko l'ou† vo- wremeni vremeni –
jaskrawy, p=omie< buchaj'cy, 'eve. i neslouza ix=. czasu, ¯ ¢vremœ ]czas\
blask, d{wi"k przera{liwy,
przenikliwy, skrzek\,
]zobaczy= /e k=ami' w sprawie malou 'e vremeni mi-
batπi 'e ≥ko sver≠pyi kierunku i nie s=ucha= ich\ nouvwi ]dos=. ma=o czasu
wpa= vpal= – w(za-pad= min"=o, po niewielkim up=ywie
zv≠r=. voz≥risœ. po-
vpal= v bolest; velikou czasu, po niewielu dniach\
vel≠ i zaklati. i za-
klan= bys. ]Batyj jak dziki ]wpad= w chorob" wielk'\ wremja vremœ – czasie
wpadachu vpadaxou – \n 'e v to vremœ
zwierz ‘rozjarzy= si"’ poleci=
wpadli; vpadaxou v r≠kou ]w tym czasie\,
przysi'dz, i dokonano >lubo-
wania\.
]wpadli do rzeki\ minoubw[ 'e vremeni
wpiered vpered= – ]up=yn"=o czasu\
\n≠m 'e bolma v=z;-
≥rivwimsœ na n; ∑ w prz[d, do przodu, wreszczi vre]i – rzuci:,
r[/ne od wprz[d ]pierwej\ cisn':, ...gra'danom= 'e
oubπen= bys. ]oni wielce
wragy vragy – wrog-i(owie ni kamen≥ sm≠[]im;
‘rozjarzyli’ si" na niego i zosta=
xoheteli byti v≠rii vre]i na n≥. ]grodzianie
‘ubitym’ – zabitym\
mn≠ da izydou na vragy nie >mieli kamienia rzuci: na
wozognali vozognali
moa. ]chcecie by: mi wierni, to nich\
¯ ¢vozognat; ]goni:, >ciga:,
polowa:\,
chod{cie na wrogi moje\ wro/et vro'e† – cisn'=
wrat vrat= – wr[t, Ø ^ A molviv=. ta kamen;
Lœxove v=zognali vo[-
¯ ¢vorota ]wrota ‹ w % rota\ vro'e†. dolov;. da≥
[hi po selom=. ]za Ru-
bivwim= 'e sœ ou vrat=. im= rozoum. xitrost;[
sinami, Lachowie ‘wozognali’
]bili si" u wr[t\, a by sœ bili ]Wasylko w
wojuj'c po wsiach\
na drouga≥ vrata ]do dru- r"kach Tatar[w, stoj'c przed
wozrostom v=zrostom –
gich wrot, ku drugim wrotom\ grodem, nak=ania= do podda-
wzrostem ...v=zrostom b≠
wrata vrata – wrota nia go, m[wi'c to, kamieniem
vysok=. ]o W=odzimierzu,
cisn'= do=em, daj'c im – na Cesarstwo Rzymskie w ¯ ¢'dat; ]pragn':, chcie:;
zaborolach grodu – na domys=, ko<cu III w. A.D. D=ugo>: dzi> – czeka:, spodziewa:
aby si" bili\. tej jednostki mi nie znana, si"\
wsiech vs≠x – wszystkich, by=a i nie jest. Po prze- ...'da vody, piv= poh[
wszytkich prowadzeniu dog="bnych ranou na teles≠ svoem;.
i tako izbiwa ≥ vs≠x studi[w doszed=em do ]po bitwie; zapragn'= wody,
]i tak wybili ich wszech\ wniosku, /e by=a to pr[ba pij'c – poczu= ran" na ciele
wsja vsœ – wsza, wszystka pisarza wywiedzenia nas swoim\
a svo≥ drou'ina vsœ w pole. Rzymskie wysi-
c≠la ]dru/yna wsza ca=a\ kosty to nic innego jak Z √Z∫
wsjakyj vsœkyi – konstantynopolskie indykty, zabieg= zab≠gl= – zbieg=
wszelkiego o kt[rych wzmianki tu nie ¯ ¢za % bieg; por. bieg
no skoro sam= oubiva- ma, a b"d'ce w[wczas w bo zab≠gl=.
we vsœkyi zv≠r= ]lecz u/yciu – zatai= je. zabra= zabral – zaborol,
skoro sam zabija wszelkiego rimsky 'e vysikostom parkan[w grodu
zwierza\ ]rzymskim ‘wysikostom’\.
idou]ou 'e kamen[
wsjakoja vsœkoœ – wszej wysok vysok= – wysoki s= zabral ≥ko d='∂[
ø vsœkoœ rati ]od wszej v=zrostom b≠ vysok=. silnou ]kamienie ‘sz=y’ –
ratji\ ¯ ¢vsœ ¯ ves;. plehima velik; licem; pada=y – z parkan[w jak silny
wsju vs[ – wsz', wszystk' krasen=. volosy im≠≥ deszcz\
wspjat’ v=spœt; – do ty=u, 'elty koudravy boro- zad zad= – zad, ty= ¯ z % ad
dzi> ¢vspat; dou strigπi ]o W=odzimie- poide nazad=.
i lœxove v=zvorotiwas rzu, synie Wasylka; wzrostem v zadn≠m polkou sto≥wa
v=spœt;. ]Lachowie wr[cili, by= wysoki, w plecach wielki, ]w tylnym po=ku stali\
poszli w odwrotnym kierunku, licem pi"kny, w=osy /[=te – zagasi= zagasil – zga>
w drug' stron"\ blond lub rudawe – k"dzierza- ty brat moi. ne zagasil
wtoliti vtoliti – utuli:, we, brod" strzy/on'\ sv≠hi nad= grobom= ]nie
uspokoi: wysotoju vysoto[ – zga> swiec nad grobem\
knœgini ego ne mo'awe wysoko>ci', ...vysoto[ zak=an zaklan= –
sœ vtoliti i plakasœ ≥ko i Kameneckyi ]wyso- zak=amany
nad= grobom= ego. pla- ko>ci' jak i kamieniecki\ zaklati i zak=an zaklati,
hem; velikym z≠lo..., wzja vzœ – wzi'=, uj'=, zaklan= – zakl"cie, przy-
outoliv 'e ø plaha. pochwyci=; i vzœ polon= si"ga; >lubowanie, zobo-
wtok vtok, vtornik= – velik= ]i ‘wzi'=’ niewolnik[w wi'zanie,
wtorek, drugi, roboczy dzie< wielu\ ¯ ¢klœtva i klan ˘ kla-
tygodnia wzjasza vzœwa – ‘wzi"li’ – nœt;sœ, poklonit;sœ
wygnan vygnan= – zdobyli szturmem ¯ ¢œt; ¯ k Ÿ lono ]ku =onu, sk=on\,
wygnany ¯ ¢gnat; ]>ciga:, ]j':, chwyci: › uj':, poj':\ batπi 'e ≥ko sver≠pyi
p"dzi: za, goni:\ i zlo s=tvori t≠m; bo ne zv≠r=. voz≥risœ. po-
wygnisza vygniwa – vzœwa grad. ]i z=o ‘uczyni=’ vel≠ i zaklati. i za-
wygni=y ¯ ¢gnit; – wyrz'dzi= tym bo nie ‘wzi'=’ klan= bys. ]Batyj jak dziki
...i zouby ispodnii grodu\, zwierz ‘rozjarzy= si"’ poleci=
vygniwa vsi ]i z"by dolne i tako pristupl;we przysi'dz, i dokonano >lubo-
wygni=y wszystkie\ vzœwa gorod. zakon= 'e wania\.
wyrazi vyrazi – urazi bœwe v Lœxox takov; zamazano zamazano –
i vyrazi sob≠ plehe. helœdi n≠. imati ni zacementowano
wysikostom vysikostom biti no zakleno. ]i tak przy- i le'a v= grob≠ t≠lo
– rzekoma jednostka miary st"puj'c ‘wzi"li’ gr[d. prawo u ego ne zamazano ø aı˛ (11).
czasu ustanowiona i u/ywa- Lach[w by=o takie, m=odzie/y dne m(esœ)ca dekabrœ. do
na przez plemi" Wissi- nie ‘ima:’ – nie chwyta: i nie ß˛ (6). dne m(esœ)ca april...
goth[w, germa<skiego uprowadza:, i nie bi:\ ]i le/a= w grobowcu. cia=o jego
pochodzenia, podbijaj'ce w/da v'da – zapragnie – grobowiec – nie zacemento-

wano od 11 dnia dekabra do 6 rozsy=a: ‘zasad"’ po wszyst- ]zawi>: by=a Lachom\
dnia m-ca apriela\. kich grodach\, \stavil= bo za/ycie za'it;e – posyci:
W dalszej cz">ci& b≠ ou nego zasadou si" ]syt ^ /yt\, po/ywi:.
... i zamazawa grob= ego ]zostawi= jemu osad"\ Zupe=nie {le u zgaduj'cych
m(esœ)ca april v= ß≈ (6). zastawa zastava – Rosjan 1997& zadowolenie;
d(e)n;, v sred str(a)stnoe 1. wrota, brama, furta, wojenna operacja w celu
nedeli. 2. przeszkoda, zapora uzyskania zadowolenia i
zane zane – bo, albowiem, i zastava b≠ Ouxanœx= grabie/y; satysfakcja z opa-
poniewa/, dos=. za tym ]co ]i wrota, furta, by=y w Uchaniach\ nowania wrogiego kraju;
poprzednio\ zastrelen zastr≠len= – wniosek wyci'gni"ty na
zane sestra b≠ e[, ustrzelon, zabity strza=', podstawie zdania&
Tatarzy z=upiwszy, puszczali ¯ ¢str≠la ]o Tatarach 1287 obok
nagich, ci od mrozu umierali, W=odzimierza Wo=y<skie-
togda 'e kon; Danilov=
zane bys. zima l[ta zastr≠len= bys z goroda go\& ne dadœxæ bo iz
velmi ]albowiem zima by=a ]w[wczas, z grodu ustrzelono goroda ni vylezti ]nie
mro{na wielce\. daj' z grodu wyle{: – wyj>:,
konia Dani=y\
Osiek w lesie, pe=en ludzi i wyjecha:\
‘towaru’ ]dobytku\ nie ‘wzi"ty’ ] zatoczi zatohi –
zachoruje, zbiegli zb≠gli – zbiegli,
zdobyty\ /adnym wojskiem...
uciekli, zemkn"li, ¯ ¢b≠g=
¯ ¢tohit; ]arch. chorowa:\
zane tverd= bœwe velmi
i v tom; zatohen;i oum- zb≠gli bo sœ bœxu v
]bo ‘twardy’ by= wielce\,
re ]w tej chorobie umrze\ gorod= ]zbiegli do grodu,
zane ne by v nego s(y)na
zatwori= zatvoril= – schronili si" tam\, izb≠'e
zapalisza zapaliwa –
zamkn'= na ‘zatwor’ ]zbieg=\
zapalili, podpalili
¯ ¢zatvor= ]zasuwa, rygiel, zdie zd≠ – gdzie,
¯ ¢za Ÿ palit;
sztaba\, s=aw. GZ,
i zapaliwa \gn;m;
Danil= 'e zatvoril= ix'e ne pisaxom= zd≠
]podpalili ogniem\
Xolm=. ]Dani=o poleci= za- ]ich/e nie spisa: gdzie\
zapowiediem zapov≠dem;
mkn': si" w grodzie Cho=m, zdorow zdorov= – zdr[w
– przykazaniom ¯ ¢zapo-
ze wszystkimi czynno>ciami zelie zelπe – 1. ziele, zio=o,
v≠d; ]przykazanie boskie\
w='cznie, na t" okazj"\, Ga- 2. trutka, proszek
zapre zapr≠ – zaprze(czy=
lih; bo b≠ sœ zatvoril=. zelπ≥, zel;[, zelπe,
sœ zapr≠ ]zapar= si"\, ]Halicz ‘zatwori= si"’ – zawaro- zel;e
zapr≠lsœ ]zaprzeczy=\ wano w nim wrota i wzmocniono ze=o z≠lo –
zarezati zar≠zati – stra/e\. 1. silnie, 2. bardzo, wiele,
zareza:, zar/n': no/em zatworisja zatvorisœ – 3. przewy/szaj'cy, prze-
podcinaj'c gard=o ¯ ¢zatvor= ]zasuwa, rygiel, kraczaj'cy, 4. dok=adnie,
povel≠ pered; sobo[ sztaba, zamkn': na nie\ >ci>le, akuratnie, punktu-
zar≠zati ]poleci, przyzwoli ...Danil= 'e zatvorisœ alnie, 5. troskliwie ostro/-
przed sob' zareza:\ v galihi. nie, uwa/nie, 6. wyko<-
zarja zarœ – zorza ...da bysta zatvorilasœ czy:, wykona:, spe=ni:
≥ko zarœ b≠ ]jak zorza by=a\ v galihi. naumrπa 'e s=brawas
zasada zasada – ...Galih; bo b≠ sœ za- vsi ≥tv≥zi. p≠wci i
osada grodu, jego ochrona, tvoril= snouznici. mnozi z≠lo.
obstawa zawiesy zav≠sy – ≥ko i l≠som ix= polnym
outverdi l[di i zasa- zas=ony, firanki, byti. v=stavwe 'e za-
dou posadi v b≠lskou ¯ ¢zav≠sit; ¯ vis≠t; ';gowa kolimagi svo≥.
]‘utwardzi’ ludzi i osad" postawi i zav≠sy zolot\m witi rekwe stany. ]nazajutrz
w Bielsku\, ]i zas=ony z=otem szyte\ zebra=a si" ca=a Jatwie/, piesi
a zasadou svo[ posadi zawist’ zavist; – zawi>:
i ‘z n[g zdj"ci’, wielu ‘ze=o’ –
v= Krakov≠ ]a osad" swoj' oub≠'en= bys zavist;[ silnych, silniejszych, bo lasy
postawi w Krakowie\, i naha ne poustœwe ego ]goniony nape=nione s' nimi, itd.\
possylati. zasadou po zawi>ci' nie pu>ci= jego\ zemla zemlœ – ziemia
vs≠m gorodom= ]pocz'= i bys zavist; Lœxom=. zieliem zeliem; – zielem,
trutk'; zio=o podane w formie bre wyleczy= znak na plecach, ko[ gordyne[ ]sam chcia=
napoju ¯ ¢zelie, zelen; ˘ szram", blizn"\, wsz' ziemi" posiada:. pok=[cili
zelenet;, zelënyj. i znamen;e im= podawa si" sami, przyjecha= z wielk'
Tatarzy ...zeliem; oumo- ]znak im podali\ ‘gordo>ci'’ – zarozumialstwem,
riwa Mixaila knœzœ znoj znoi – zn[j, trud wynios=o>ci'\
hern≠govskogo ne po- prosœ ou nego v= stan=. zwier zv≠r= – zwierz
klonivwousœ koustou zane znoi b≠ velik=. \n= 'e ≥ko sv≠repyi
]zielem utruli Michai=a, kniazia ]poprosi= u niego o ‘stan’ – zv≠r;. ne po]adi [no-
czenihowskiego, ‘nie k=ania- kwater", albowiem strudzony sti ego. povel≠ pered=
j'cemu si"’ krzakowi\ by= wielce\
sobo[ zar≠zati.
zie=o z≠lo – wielkim, wielce zocztie zohte – obliczy=$ ]o Batym 1237& on za> jako
i plakasœ nad= grobom= ¯ ¢htenie ]$\
okrutny zwierz..., poleci= przed
ego. plahem; velikym= Lev= knœz; zohte kolko sob' zarzeza: Wsewo=oda\,
z≠lo ]p=akali nad grobem jego pogyblo ou ego zemli no skoro sam= oubiva-
p=aczem wielkim\, l[dei wto poimano. we vsœkyi zv≠r=. ]lecz
nau†rπa 'e s=brawas izbito..., itd. skoro sam zabija wszelkiego
]Po odej>ciu Telebuga i No-
≥tv≥zi. p≠wci i sno- zwierza\
gaja, Lew kniaz ‘zoczte’ ile
uznici. mnozi z≠lo. ≥ko ludzi zgin"=o w jego ziemi, ilu
i l≠som= ix= polnym pojmano, wybito, a ilu ich wol' ? √"∫
byti ]nazajutrz za> zebra=a Bo/' zmar=o – jedna trzecia, /aljachusja – /a=owali
si" Jatwa, piesi i ‘znu/nicy’ – z czyli dziesi": tysi"cy\. ¯ ¢'al;
n[g zdj"ci, nie id'cy na no- zogljadanie z=glœdan(;)e i 'alœxousœ Volodi-
gach – bardzo du/o, bo lasy – sprawdzanie, przegl'd, merci emwe im= v≠ry i
ich pe=ne s'\ ¯ ¢glœd; ]Widzisz# Sp[jrz# prisœz≠ ix= ]o Lachach, /e
zgadawszim zgadavwim – dzi> ros. wulgaryzm\ Wo=odzimierzanie – grodzianie
zm[wiwszym, z=glœden(;)e grada. W=odzimierza Wo=. – /a=owali
dzi> ¢gadat; zraszczim zrœ]im – daj'c wiar" – Lachom – i przy-
]przepowiada: fortun", domy- jrz'cym ¯ ¢zret; ]widzie:, si"dze ich\
>la: si", zgadywa:\, tak/e pol., patrzy:, zobaczy:, ogl'da:, /a=oboju 'alobo[ –
nieliterackie gada:, gadanina, spogl'da:\
/a=ob'
gadka. zrœ]im \boim na sœ ¯ ¢'aloba ]wielki smutek,
gada[]im= ]obu patrz'cym na siebie\
wywo=any >mierci' bliskiego\
zjat’ zœt; – zi": zreti zr≠ti – jrze:, patrze: ¯ /al za, L ˘ + ]/al  /a=\,
Posem 'e Voiwelk= da zane bys 'alostno zr≠ti 'al; ]/al\, 'alost;
knœ'enie svoe. zœt[ na n;. ]powoli gnij'cemu W=o- ]/a=o>: – wsp[=czucie, lito>:,
svoemou Wvarnovi dzimierzowi Tatarzy pozwolili ubolewanie\.
]pomy=ka w tym wypadku, wr[ci:, albowiem /a=o>ci' by=o po moem; 'ivot≠ roz-
Wojsze=k by= szwagrem, nie patrze: na<\ davati. i posla volo-
zi"ciem& Potem Wojsze=k da zrewsze zr≠vwe – dimer=. posol= svoi.
knia/enie swoje zi"ciowi swo- widzieli, patrzyli, zobaczyli, s= 'alobo[. k= bratou.
jemu, Szwarnowi\ ogl'dali, spogl'dali svoemou M;stislavou.
z=obu zlobou – z=o>ci, ¯ ¢zret; reka. brate....
niegodziwo>ci ¯ ¢zloba i zr≠vwe 'e voi powe- ]...po moim /yciu rozdawa:.
...v=zbranœwe zlobou. ego down≠. i wys=a= Wo=odimer pos=a
]zabrania= z=o>liwo>ciom jego\ zwadiwszesja zvadivwe- swego z /a=ob' do brata
zmijewy g=awy sœ – zwadzili si", swego – Mistis=awa, rzecz'c,
zmπevy glavy – smokowe, ¯ ¢zvada ]zwada, swada\ bracie...\
/mijowe g=owy ˘ zawadiaka /a=ostju 'alost;[ –
znamienie znamienie – zvadivwesœ sami wsp[=czuciem, lito>ci'
znak, znami", szrama, blizna i sam= xotœwe. vs[ zeml[ ¯ ¢'alost;
i ne na dobro slouhisœ \der'ati. svadivwemsœ s beliko[ 'alost;[
emou znamenie ]i nie na do- sami. i prπexawa s veli- /a=ujete 'alouete
¯ ¢'alost;
a]e li 'alouete nas=. /elezu 'el≠zou – /elaza Opawa, popalili w nim wszyst-
sebe 'alouite 'el≠zou i m≠di i sre- kie ‘chramy’ – ko>cio=y, ogrody
/a/eszi za'ewi – za/ec, brou ]/elaza, miedzi i sre- i klepiska\,
¯ ¢za % /eg= ˘ po/oga; bra\ 8) i priwed= k vratom
'guhij ¯ 'gat; ]pali:\ /ga 'ga – /ga= ˘ po/oga; pr=vym po'gowa. i
i xot]im= 'e \gnem= pali= intensywnym ogniem, priidowa na drouga≥
za'ewi ]chcieli ogniem za- p=omieniami; vrata....
/ec – podpali:\ ¯ staro/. ¢agnis ]ogie<\ › i \kolo drougyx= vrat=
/a/uszczij 'a'ou]πi – ˘ ag]ni\s ˘ ags ˘ /ga ]ags po'gowa \krstnaa gra∂.
pragn'cy ¯ ¢'a'da ]prag- czyt. od ty=u ze s=aw. S?\ priwed=wim= 'e k=
nienie, chciwo>:\, pokr. /adnyj >redniow. spos[b trzebienia tretπim vratom=. kaza
]/'dny\, ˚a=cznost wroga, metoda i wynik najaz- Danilo s=s≠dati. i
/e 'e – /e, gdy, ju/, za>, to, sic#, d[w o charakterze wyniszcza- 'ehi \krest;na≥ grada
wi"c, se ]sobie, S?\, sam j'cym, pustosz'cym ...i outroudivsœ reh
s=owo posi=kowe, nagminnie ]pust – lud\; pustoszy: ]wylud- s(y)novi svoemou. po''i
u/ywane do wskazania form nia:, uprowadza: ludzi, pleni:\ vsœ \krestnaa grada.
czasownikowych, g=[wnie cza- ˘ plon 9) Nautrπa 'e snemwe
su przesz=ego, dzi> archaizm poide v= verx; |pavy
1) i ledom= v=stavwim;
polski; u/ywane w zaledwie pl≠nœ≥ i 'ga.
rec≠ navodnivwisœ.
kilku s=owach, jak tym/e,
za'gowa most= na 10) Naumrπa 'e spolhivsœ
tam/e, jak/e, zr[b /e, podaj
/e mi. Dnestr≠. z Boleslavom= poide
koli 'e oubπawe kogo 2) i grad ves; izbi ep(i)s- pl≠nœ≥ i 'ga. k= glo-
]gdy za> zabije kogo\ (ko)pou 'e pridbnoumou ubohihem;. ]trzebi= i pali=\,
/enuszczu 'enou]ou – v= cerkov= oub≠gwou. 11) ne \bretowa vsœ bo
>cigaj'cym, goni'cym za so knœgine[ i d≠tmi. b≠. po'egl= v=lodi-
1242 Danilovi 'e. i povel≠ nehistivyi \g- slav;. \krestnaaa. i
Vasilkou 'enu]u po nem za'e]i. bli'nœ≥ vesi. i t≠m; ne
nem;. v≠st; prπide po 3) i v=dast; im= za';'en= b≠ grad.
nem. ≥ko tatarove su†. vzœti Dœdkov= grad. 12) i bys radost; ve-
iz zemli Ougor;skoe. øtoudou' pl≠niv= lika. \ pogibeli poga-
1245 Lœxov≠ 'e ne zeml[ Boloxov;skou[. n;skoi. i s=''e domy
sterp≠wa pob≠gowa ø i po'eg=. ix= i pl≠nœwe sela ix.
lica eg. danilovi 'e 4) Danil= 'e gorod ...po'gowa domy ix.
'enou]ou herez debr= za''e. e'e Rostislav= ...'gou]a. za'gowa ta-
gloubokou[ ]Lachowie nie s=zdal= ]Dani=o za/eg= gr[d icevihi.
wytrzymali, pocz"li pierzcha:, kt[ry Ro>cis=aw wzni[s=\. ...za'gowa i stawa na
Dani=o natar= – na nich poprzez 5) nau†rπa ...v=stav;we s≠le.
‘debr’ g="bokie – wg="bienie 'e za';gowa kolimagy ...i 'gou]e zeml[ ix=.
terenu, w'w[z, jar\ svo≥. rekwe stany 13) ou'as= bys v nix=. i
ouzr≠v 'e xorougov; ]nazajutrz ...wstawszy, za/eg- ne strep≠wa. i vdawasœ.
ego po Lœxom= 'enou- li kolimagi swoje, zwane sta- i gorod za';'e. l[di
]ou. i bys v radosti nami\. 'e izvede.
velici. ]ujrza= chor'giew 6) i mnogy gorody po- 14) ≥ko ø Tatar= za-
jego – Wasylki – nacieraj'c' na zsypa i vsi po';'e. ''en b≠ grad.
Lach[w, ogarn"=a go rado>:; i veliko oubiistvo 15) \ za';'enπi goroda
dlaczego$ bo Wasylko by= s=tvori ]‘wiele’ – dwa lub xolma.
strachliwy, boja{liwy\ wi"cej, grod[w ‘rozsypie’ i 16) povel≠ za'ehi ego. i
1254 a]e ouzriwi nas= wszystkie popali. i wielkie tako herez nih; izgor≠
pognavwix=. skor≠e po ‘ubijstwo’ wyrz'dzi\ ves;.
nas po'eni ]je>li ujrzysz 7) i po'gout; vsœ 17) za';'esœ i ta po-
nas p"dz'cymi, bystro >cigaj vn≠wnœa xramy. i \gra- gor≠.
nas, tj. dop"d{\ dy i goumna ]w grodzie 18) i poha voevati. i

sela 'ehi.
19) i is=s≠he ves; ø
mala do velika. i gorod
za';'e. i poide nazad
v= svoasi.
20) a 'ita po'gowa i
sela... no vse po';'eno
bys ratnymi.
/ito 'ito – /yto
posla k nim=. 'ito v
lod;≥x= ]wys=a= im /yto w
=odziach\,
a 'ita po'gowa i sela
]a /yta popalili i ‘sio=a’ – wsie\
/iwa 'iva – /yw-ego(cem,
'iva ≥wa. roukama
]uj"to /ywcem, r"koma\
/rja 'rœ – kap=anuje,
ksi"/uje
¯ ¢'rec= ]kap=an\
'rœ ' bogom svoim=
]kap=anuje bogom swoim\
Korzystaj'c w miejsca na stronie – ostrze/egam.

Rosjanie i Wo=yniacy wszelkie obce terminy przek=adaj' na sw[j
system – na swe s=ownictwo, nazewnictwo&
ksi'dz – to pop,
ko>ci[= – to cerkiew
centy USA – to kopiejki,
wi"c Lech Wa="sa, w Gda<sku, ucz"szcza=by do cerkwi na msze
>wi"te, nabo/e<stwa.
Ksi'dz, pose= Haliczan, przyby= do Wo=yniak[w, do W=odzimierza

Wo=., 1205, a ci chcieli go zabi:. Trzech& Mstibog, Monczuk, i Niczifor
¯ gr. Nikiphoros, sprzeciwi=o si", m[wi'c – cytuj" – nie podoba nam
si" ubi: popa, bo mieli le>: ]katolicyzm\ w sercu swoim.
W katolickim Haliczu, w grodzie sta= ko>ci[= – cerkiew wed=ug
latopisu. I w ten spos[b niezorientowani maj' podstaw" mniema:,
/e Halicz ]jego mieszka<cy, grodzianie\ by= prawos=awny.
Pisiec obci'/a ich najci"/szymi oskar/eniami Wiek[w Írednich,

/e byli bezbo/ni, niewierni, opluwa ich jak mo/e ]z rodu smroda\,
bunty u nich wybucha=y przeciw Danile, ˚bezbo/nyj, ale Rosjanie
1997, /e latopis ten w Haliczu by= pisany.
Pisany w Brze>ciu Lit. n(Bugiem – nie doczytali, nie wiedz' gdzie,
ani przez kogo; wi"cej o wo=y<skim ltpsie 1288 i metodach Rosjan
w Litwie w XIII wieku., 2014, na stronach 82–87.
Wo=y<ski latopis, 1288, zw' halicko-wo=y<sk' letopisi', by w ten
spos[b wzmocni: przenale/no>: Halicza do Wo=ynia – polityka i
fa=sz w jedno>ci ze sob', dla celu.
Ca=a rosyjska wiedza w sprawie wydarze< w Wiekach Írednich,

ocieka fa=szem – fa=sz za fa=szem. Wareg[w, przyby=ych z Bawarii,
i – og[lnie – Niemc[w ]Rurika z bra:mi\, zw' – cytuj" – wara/-
sk' legend'.
Polacy fa=szuj', a Rosjanie po kilkakro: wi"cej. I tak do dzi>.

681 Doc JD - Słownictwo Latopisu Woł 1288

Uploaded by

Document Information

Original Title

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

681 Doc JD - Słownictwo Latopisu Woł 1288

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

latopis wo=y<ski 1288

Tre>: latopisu wielce drobiazgowa, szczeg[=owa, zawiera imiona ludzi i nazwy

A √A∫ antioxπiskym sborom= wyr'bani zostaniemy, a wy jutro

Jerzy Dargiewicz – S=ownik j"zyka polskiego, 2015.

Jerzy Dargiewicz – S=ownik j"zyka polskiego, 2015.

Jerzy Dargiewicz – S=ownik j"zyka polskiego, 2015.

Jerzy Dargiewicz – S=ownik j"zyka polskiego, 2015.

Jerzy Dargiewicz – S=ownik j"zyka polskiego, 2015.

Jerzy Dargiewicz – S=ownik j"zyka polskiego, 2015.

Jerzy Dargiewicz – S=ownik j"zyka polskiego, 2015.

Jerzy Dargiewicz – S=ownik j"zyka polskiego, 2015.

Jerzy Dargiewicz – S=ownik j"zyka polskiego, 2015.

Jerzy Dargiewicz – S=ownik j"zyka polskiego, 2015.

Jerzy Dargiewicz – S=ownik j"zyka polskiego, 2015.

Jerzy Dargiewicz – S=ownik j"zyka polskiego, 2015.

Jerzy Dargiewicz – S=ownik j"zyka polskiego, 2015.

Jerzy Dargiewicz – S=ownik j"zyka polskiego, 2015.

Jerzy Dargiewicz – S=ownik j"zyka polskiego, 2015.

Jerzy Dargiewicz – S=ownik j"zyka polskiego, 2015.

Jerzy Dargiewicz – S=ownik j"zyka polskiego, 2015.

Jerzy Dargiewicz – S=ownik j"zyka polskiego, 2015.

Jerzy Dargiewicz – S=ownik j"zyka polskiego, 2015.

Jerzy Dargiewicz – S=ownik j"zyka polskiego, 2015.

Jerzy Dargiewicz – S=ownik j"zyka polskiego, 2015.

Korzystaj'c w miejsca na stronie – ostrze/egam.

Ksi'dz, pose= Haliczan, przyby= do Wo=yniak[w, do W=odzimierza

Pisiec obci'/a ich najci"/szymi oskar/eniami Wiek[w Írednich,

Ca=a rosyjska wiedza w sprawie wydarze< w Wiekach Írednich,

Jerzy Dargiewicz – S=ownik j"zyka polskiego, 2015.

You might also like