Ατμοσφαιρική Ρύπανση Μουσιόπουλος Νικόλαος ΑΠΘ

ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΕΙΟ
ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ
ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ
Ατμοσφαιρική Ρύπανση
Μουσιόπουλος Νικόλαος
Τμήμα Μηχανολόγων Μηχανικών
Ενότητα 1: Εισαγωγή
Περιεχόμενα ενότητας
1. Ρύπανση της ατμόσφαιρας.
2. Πηγές ρύπανσης.
3. Φαινόμενα μεταφοράς στην ατμόσφαιρα.
4. Επακόλουθα της ατμοσφαιρικής ρύπανσης.
5. Όρια εκπομπών ρύπων και επιπέδων ρύπανσης.
6. Εξάρτηση των επιπέδων ρύπανσης από τις
εκπομπές ρύπων.
7. Στρατηγική αντιρρύπανσης.
Αριστοτέλειο
Πανεπιστήμιο
Θεσσαλονίκης Τμήμα Μηχανολόγων Μηχανικών
Ρύπανση της ατμόσφαιρας
• Σε αστικές περιοχές μετρούνται

συγκριτικά υψηλές
συγκεντρώσεις αερίων ρύπων
ως συνέπεια των αυξημένων
εκπομπών ρύπων σε αυτές.
• Τα προβλήματα είναι ιδιαίτερα
έντονα σε σημεία αιχμής, όπως
π.χ. αστικές χαράδρες.
• Η ρύπανση επιδρά αρνητικά
στην υγεία.
Πηγή: http://eclass.auth.gr/modules/document/file.php/MENG352Διαφάνειες%20-
%20Παρουσιάσεις%20Διαλέξεων/Introduction.pdf, 02/07/2015.
Πανεπιστήμιο Τμήμα Μηχανολόγων Μηχανικών
Θεσσαλονίκης
Αστική ατμόσφαιρα: Παρούσα
εικόνα (1/5)
• Οδηγίες της ΕΕ προσδιορίζουν ανώτατες
εκπομπές ρύπων για κάθε Ευρωπαϊκή χώρα
μέχρι το 2010.
• Η νομοθεσία ως προς τις εκπομπές αφορά στα
SO2, NOx, NMVOCs και NH3, αλλά όχι στα PM10.
• Εκπομπές ρύπων που είναι υπαίτιοι για την όξινη
βροχή (SO2, NOx and NH3), έχουν περιορισθεί
σημαντικά στην ΕΕ-15.
• Οι «πρόδρομοι» του όζοντος (NOx, NMVOCs, CO,
CH4) έχουν επίσης περιορισθεί.
• Εκπομπές PM παραμένουν υψηλές.
Επιπτώσεις ατμοσφαιρικής ρύπανσης

1. Κακοσμία και δυσφορία.
2. Ευτροφισμός των υδάτινων αποδεκτών.
3. Καταστροφή των φυσικών οικοσυστημάτων και μείωση της
απόδοσης των καλλιεργειών (συνέπειες των όξινων
εναποθέσεων, που παρατηρούνται εδώ και 50 χρόνια!).
4. Ανεπανόρθωτες φθορές σε μνημεία της πολιτιστικής μας
κληρονομιάς.
5. Αλλοίωση των εξωτερικών επιφανειών των κτιρίων (με
συνεπαγόμενο κόστος).
6. Κίνδυνοι για την ανθρώπινη υγεία (σχετίζεται με την παρουσίαση
άσθματος σε παιδιά, προκαλεί αναπνευστικά προβλήματα και
καρδιαγγειακές παθήσεις).
7. Η Π.Ο.Υ. (2001) εκτιμά ότι περίπου 1 θάνατος ανά 1000 αστούς το
έτος οφείλεται σε μακροχρόνια έκθεση σε PM10 > 5 μg/m3.
Ποιότητα αέρα - Νομοθεσία
• Παλαιά και νέα κράτη-μέλη της Ευρωπαϊκής Ένωσης
πρέπει να προσαρμοσθούν στη νέα νομοθεσία που
θέτει αυστηρές οριακές τιμές συγκεντρώσεων
ρύπων προς προστασία της ανθρώπινης υγείας και
του περιβάλλοντος.
• Η Ευρωπαϊκή νομοθεσία ακολουθεί τις οριακές
τιμές που προτείνονται από την Παγκόσμια
Οργάνωση Υγείας (Π.Ο.Υ.) και απαιτεί από τα κράτη-
μέλη να λάβουν μέτρα ώστε να επιτευχθεί σταδιακή
βελτίωση της ποιότητας αέρα, με στόχο τη
συμμόρφωση με τις μελλοντικές οριακές τιμές.
Όρια ποιότητας αέρα (1/2)
Όρια ποιότητας αέρα (2/2)

εικόνα (2/5)
Έκθεση του αστικού πληθυσμού σε ημερήσιες μέσες
συγκεντρώσεις SO2 που ξεπερνούν τα 125 μg/m3.
εικόνα (3/5)
Έκθεση του αστικού πληθυσμού σε ωριαίες μέσες
συγκεντρώσεις NO2 πάνω από 200 μg/m3.

εικόνα (4/5)
Έκθεση του αστικού πληθυσμού σε 8ωρες μέσες
συγκεντρώσεις όζοντος πάνω από 110 μg/m3.
εικόνα (5/5)
Έκθεση του αστικού πληθυσμού σε μέσες ημερήσιες
συγκεντρώσεις PM10 πάνω από 50 μg/m3.
Αθήνα: Διαχρονική μεταβολή

μέσων ετήσιων τιμών 1984-2008 (1/3)
ΝΟ
ΝΟ2

O3 στην Αθήνα, ημέρες υπέρβασης το
2002
Αθήνα: Διαχρονική μεταβολή μέσων

ετήσιων τιμών 2001-2008
Αθήνα: αριθμός ημερών με μέση
ημερήσια τιμή ΑΣ10 >50μg/m3
ΡΜ10 στην Αθήνα, ημέρες υπέρβασης

το 2002
Ατμοσφαιρική ποιότητα στην
Αθήνα – Συμπεράσματα
• Τάση μείωσης ή σταθεροποίησης των τιμών για το CO και το
SO2. Η τελευταία συνδέεται κυρίως με τις μειώσεις της
περιεκτικότητας του θείου τόσο στο πετρέλαιο κίνησης και
θέρμανσης όσο και στην αμόλυβδη βενζίνη. Μεγαλύτερες τιμές
παρουσιάζονται τους μήνες του χειμώνα.
• Τάση σταθεροποίησης ή μικρής μείωσης των τιμών στα οξείδια
του αζώτου, με αυξημένες τιμές για το ΝΟ και το ΝΟ2 το χειμώνα
και το καλοκαίρι αντίστοιχα.
• Για το όζον και τα αιωρούμενα σωματίδια (ΑΣ10) όμως, οι
μετρήσεις που πραγματοποιήθηκαν στο διάστημα 2001-2008
παρουσιάζουν μια τάση σταθεροποίησης των τιμών σε υψηλά
επίπεδα.
• Οι τιμές των αιωρούμενων σωματιδίων (ΑΣ10, ΑΣ2.5) δεν
παρουσιάζουν σαφή μηνιαία μεταβολή λόγω των διαφόρων
πηγών τους, ενώ το Ο3 παρουσιάζει μεγαλύτερες τιμές τη θερινή
περίοδο του έτους.
Ατμοσφαιρική ποιότητα στην

Αθήνα –Υπερβάσεις 2008

• Για το έτος 2008 προκύπτουν, σύμφωνα με τις μετρήσεις,
υπερβάσεις σε όλους τους ρύπους εκτός από το SO2 και το CO.
• Τα ΑΣ10 παρουσιάζουν υπερβάσεις των ορίων στην πλειονότητα
των σημείων μέτρησης, ενώ το NO2 παρουσιάζει υπερβάσεις της
ενδεικτικής μέσης ετήσιας τιμής.
• Για το όζον, το 2008, παρουσιάστηκαν υπερβάσεις τόσο του
ορίου ενημέρωσης όσο και του ορίου συναγερμού κατά κύριο
λόγο στους περιφερειακούς σταθμούς μέτρησης. Οι υπερβάσεις
αυτές οφείλονται κατά κύριο λόγο στη γεωγραφική θέση της
χώρας (μεγάλη ηλιοφάνεια και υψηλές θερμοκρασίες, συνθήκες
που ευνοούν το σχηματισμό του όζοντος) και παρουσιάζονται σε
όλες τις νότιες χώρες της Ε.Ε.
Θεσσαλονίκη: ΝΟ2
Θεσσαλονίκη: Ο3
O3 στη Θεσσαλονίκη, ημέρες
υπέρβασης το 2002
Θεσσαλονίκη: CO και SO2
Θεσσαλονίκη: ΑΣ10
ΡΜ10 στη Θεσσαλονίκη, ημέρες

υπέρβασης το 2002
Θεσσαλονίκη: Ποιότητα αέρα
• Οι μεταβολές των τιμών ΝΟ2 ανά έτος από το 1990 έως το 2006
παρουσιάζουν μία μικρή τάση μείωσης των συγκεντρώσεων, ενώ
παρουσιάζουν σαφή τάση υπέρβασης του ορίου μέσης ετήσιας
τιμής των 40 μg/m3 για τα έτη 2001-2005, κυρίως στους αστικούς
σταθμούς.
• Μετρήσεις όζοντος από κεντρικούς και περιφερειακούς σταθμούς
για το διάστημα 2001-2006 υποδηλώνουν μία τάση
σταθεροποίησης σε υψηλά επίπεδα, κυρίως τους θερινούς μήνες,
με αποτέλεσμα υπερβάσεις του θεσμοθετημένου ορίου για έναν
σημαντικό αριθμό ημερών για κάθε έτος.
• Οι ρύποι CO και SO2 έχουν σταθεροποιηθεί από τα μέσα της
δεκαετίας του ’90 και έπειτα σε επίπεδα αρκετά κάτω από τα όρια
της ΕΕ, και δεν παρουσιάζουν πλέον πρόβλημα στην περιοχή της
Θεσσαλονίκης.
Θεσσαλονίκη: ΑΣ10
• Το κύριο πρόβλημα στην ποιότητα αέρα της Θεσσαλονίκης

δημιουργείται από τα αυξημένα επίπεδα των ΑΣ10.
• Η διαχρονική μεταβολή της ετήσιας συγκέντρωσης των ΑΣ10 για
το διάστημα 2001-2006 εμφανίζει καθαρά μια τάση
σταθεροποίησης σε επίπεδα πάνω από το όριο της ΕΕ στους
περισσότερους σταθμούς.
• Αντίθετα με την Αθήνα, όπου δεν παρατηρούνται σημαντικές
εποχιακές μεταβολές στις συγκεντρώσεις των ΑΣ10, τα
παρατηρούμενα επίπεδα στη Θεσσαλονίκη παρουσιάζουν κατά το
χειμερινό εξάμηνο αύξηση της τάξης του 35%.
• Η διαφορά οφείλεται στο μεγαλύτερο δυναμικό των πηγών κατά
την ψυχρή περίοδο, καθώς και στην επικράτηση Β-ΒΔ ανέμων, οι
οποίοι μεταφέρουν γαιώδους και βιομηχανικής προελεύσεως
σωματίδια προς το κέντρο της πόλης.
Συμπεράσματα για την ποιότητα
αέρα στις ελληνικές μεγαλουπόλεις
• O3: Η οριακή τιμή για την προστασία της ανθρώπινης
υγείας (120 μg/m3, <25 ημέρες) υπερβαίνεται
συστηματικά στους περισσότερους σταθμούς, κυρίως
στην περιφέρεια των αστικών κέντρων.
• NO2: Παρατηρούνται σημαντικές υπερβάσεις του
ετήσιου μέσου όρου, αλλά και μεμονωμένες ωριαίες
υπερβάσεις σε αστικούς σταθμούς κυκλοφορίας.
• PM10: Παρατηρούνται σημαντικές υπερβάσεις όλων
των ορίων, βασική αιτία η κυκλοφορία των
αυτοκινήτων.
Αναλυτικό πλαίσιο (1/3)
Αίτια των περιβαλλοντικών προβλημάτων και σύνδεσή

τους με τις επιπτώσεις που προκαλούν και την κοινωνική
ανταπόκριση:
Αίτια των περιβαλλοντικών προβλημάτων και σύνδεσή

τους με τις επιπτώσεις που προκαλούν και την κοινωνική
ανταπόκριση:
Πιέσεις στο ατμοσφαιρικό

περιβάλλον
Συμπέρασμα: Οι κυριότερες πηγές εκπομπών ρύπων

είναι ο τομέας των μεταφορών και της βιομηχανίας.
Κινητήριες δυνάμεις (1/2)
Δημογραφικός παράγοντας:
• Πληθυσμός της ΠΖΘ απογραφής του 2001: 894.435 κάτοικοι.
• Ωστόσο ο πραγματικός πληθυσμός της πόλης που φιλοξενείται και
δραστηριοποιείται καθημερινά (επαγγελματίες, φοιτητές) εκτιμάται
ότι αγγίζει τα 1.100.000.
Δείκτες οικονομίας:
• Αύξηση του κατά κεφαλή Α.Ε.Π. του Νομού κατά 250% (!) την
τελευταία δεκαετία, 5ο υψηλότερο σε όλη την Ελλάδα το 2001.
• Η οικονομία της περιοχής βασίζεται κατά 70% σε υπηρεσίες και δεν
παρατηρείται ποσοστό τηλε-εργασίας, με αποτέλεσμα οι ανάγκες σε
μετακινήσεις από και προς το κέντρο της πόλης να είναι αυξημένες.
Κινητήριες δυνάμεις (2/2)

Βασικοί δείκτες μεταφορών:
• Μέσος όρος επιβατών ανά όχημα (Occupancy Rate) 1,52 για το
έτος 2000 (Ελλάδα: 1,56).
• Το ποσοστό της επιβατικής κίνησης με δημόσια μέσα μεταφοράς
έπεσε από 36,4% που ήταν το 1990 σε 27,5% το 2000.
• Εκτιμάται ότι έως 40% των αυτοκινήτων δεν διαθέτει κάρτα ελέγχου
καυσαερίων.
• Τη δεκαετία 1989-1999 ο στόλος των οχημάτων στη Θεσσαλονίκη
αυξήθηκε κατά 75,6% από (283.000 σε 497.000).
• Το 2001, ο αριθμός των αυτοκινήτων ανά 100 κατοίκους ήταν 34,2
ενώ για την Ελλάδα 30,9.
Συμπέρασμα: Το βασικό πρόβλημα που αντιμετωπίζει το
ΠΣΘ είναι το κυκλοφοριακό.
Αίτια των περιβαλλοντικών προβλημάτων και σύνδεσή τους με
τις επιπτώσεις που προκαλούν και την κοινωνική ανταπόκριση:
Μερικά επιστημονικά θέματα (1/3)
Γενικά: Παρά τις κάποιες βελτιώσεις, ακόμα και

σήμερα παραβιάζονται συστηματικά οι
κατευθυντήριες γραμμές για την ποιότητα αέρα σε
Ευρωπαϊκές πόλεις.
Υπάρχει ανάγκη για
• περαιτέρω μείωση των εκπομπών και
• περισσότερη μέριμνα για την ορθή διαχείριση
ποιότητας αέρα.
Κακή ποιότητα αέρα μπορεί να οφείλεται

• σε πηγές εκπομπών μέσα στην πόλη
• σε μεταφορά «μεγάλης κλίμακας».
Είναι σημαντική η περιγραφή των επιδράσεων
ανάμεσα στις διάφορες χωρικές κλίμακες
(ειδικά σε ό,τι αφορά αιωρούμενα σωματίδια
λόγω της δευτερογενούς παραγωγής).
Αλληλεξάρτηση χωρικών κλιμάκων
Ρύποι εκλύονται εντός του αστικού ιστού και σε

μεγάλο βαθμό σε αστικές χαράδρες.
• Σημαντική επίδραση της αστικής γεωμετρίας
Οι αποδέκτες είναι κοντά στις πηγές ρύπων.
• Δυσκολίες στη χωροθέτηση των σταθμών
μέτρησης.
• Ανάγκη κατάλληλης μεθόδου για τη γενίκευση των
μετρήσεων στο χώρο.
Παραδείγματα αστικών χαραδρών
Ενότητα 2: Ατμοσφαιρικοί Ρύποι
Ατμοσφαιρικοί Ρύποι
«Κυριότερος τρόπος έκθεσης του

ανθρώπου σε επικίνδυνες ουσίες: η
αναπνοή (15m3/ημέρα)»
1. Θειούχες ενώσεις.
2. Μονοξείδιο του άνθρακα.
3. Αζωτούχες ενώσεις.
4. Υδρογονάνθρακες.
5. Αιωρούμενα σωματίδια.
6. Φωτοχημική αιθαλομίχλη.
Ταξινόμηση Ατμοσφαιρικών Ρύπων
• Χημική σύσταση:
• Θειούχες, αζωτούχες, ανθρακούχες, αλογονούχες,
ραδιενεργές (Chernobyl).
• Φυσική κατάσταση:
• Στερεά, υγρά, αέρια.
• Τρόπος εκπομπής:
• Πρωτογενείς, δευτερογενείς.
• Τοξικότητα.
Υπολογισμός Ποσότητας στην

Ατμόσφαιρα
• Συγκέντρωση: Μάζα ανά μονάδα όγκου.

• Αναλογία μίγματος: ppm, ppb, ppbC.
83.14 T K
c / ppb c' g m3
p mbar M
Κύκλος Ρύπων
• Ιδιαιτερότητες εκπομπής (σχέση φυσικών

προς ανθρωπογενείς πηγές).
• Φυσικοχημικά φαινόμενα.
• Χρόνος παραμονής στην ατμόσφαιρα.
• Λόγος Mg προς Ms.
Mg < Ms αέριο σε ισορροπία (μεγαλύτερη
εναπόθεση).
Mg > Ms αέριο σε συσσώρευση (στην
ατμόσφαιρα).
Ποιότητα αέρα - Νομοθεσία
• Παλαιά και νέα κράτη-μέλη της Ευρωπαϊκής Ένωσης πρέπει να

προσαρμοσθούν στη νέα νομοθεσία που θέτει αυστηρές οριακές
τιμές συγκεντρώσεων ρύπων προς προστασία της ανθρώπινης
υγείας και του περιβάλλοντος.
• Η Ευρωπαϊκή νομοθεσία ακολουθεί τις οριακές τιμές που
προτείνονται από την Παγκόσμια Οργάνωση Υγείας (Π.Ο.Υ.) και
απαιτεί από τα κράτη-μέλη να λάβουν μέτρα ώστε να επιτευχθεί
σταδιακή βελτίωση της ποιότητας αέρα, με στόχο τη
συμμόρφωση με τις οριακές τιμές.
Οριακές τιμές και επιτρεπόμενες
υπερβάσεις ρύπων
Πηγή: http://eclass.auth.gr/modules/document/document.php?course=MENG352&openDir=/4ac62a0ayupx,
03/07/2015.
Θεσμοθετημένοι ρύποι
SO2
NO2 Πηγές
CO Απομάκρυνση
O3 Τοξικότητα
Υδρογονάνθρακες – Περιορισμός
οργανικές ενώσεις
Αιωρούμενα σωματίδια
Θειούχες ενώσεις
• Καρβονυλικό σουλφίδιο (COS), δισουλφίδιο του

άνθρακα (CS2), διμεθυλικό σουλφίδιο ((CH3)2S),
υδρόθειο (H2S), διοξείδιο του θείου (SO2), θειικά
άλατα.
• Πηγές: βιολογική αποσύνθεση, χρήση καυσίμων
που περιέχουν θειάφι.
Διοξείδιο του θείου

• Άχρωμο αέριο με έντονη οσμή και υψηλή
τοξικότητα
• Στην φύση παράγεται κατά κανόνα από την
οξείδωση του υδρόθειου
H2S + Ο3 → Η2Ο + SO2
Φυσικές
• Ωκεανοί: μεγάλες ποσότητες οργανικών θειούχων ενώσεων, θειικών αλάτων
και υδρόθειου.
• Ηφαίστεια (μικρή συνεισφορά).
Ανθρωπογενείς
• Καύση ορυκτών καυσίμων (κάρβουνο – πετρέλαιο).
• Βιομηχανίες παραγωγής μετάλλων από θειούχα ορυκτά.
Κύριες καταβόθρες του διοξειδίου
του θείου
• Η καταλυτική ή φωτοχημική (λ~300-400 nm)
οξείδωση σε SΟ3, που στη συνέχεια οδηγεί σε
θειικό οξύ:
SΟ3 + Η2Ο → H2SΟ4
αρχικά σε μορφή μικρών σταγονιδίων.
• Τα αιωρούμενα σωματίδια έχουν κατά 10-20%
χαρακτήρα θειικό.
• Υγρή ή ξηρή εναπόθεσή θειικών αλάτων με
επακόλουθο τη διήθηση σε φυτά.
Χρόνος παραμονής θειούχων

ενώσεων στην ατμόσφαιρα

• H2S < 1 d
• SΟ2 < 3 d
• SΟ42- ~ 7 d
• όξινες εναποθέσεις ακόμα και σε απόσταση
χιλιάδων χιλιομέτρων από τις πηγές της
ρύπανσης.
Τοξικότητα
• Σε υψηλές συγκεντρώσεις (>20 ppm):
• ακόμα και πνευμονικό οίδημα (τροποποίηση αμυντικού μηχανισμού
πνευμόνων).
• Σε χαμηλές συγκεντρώσεις (0,1-0,7 ppm) και μακροχρόνια έκθεση:
• αναπνευστικά προβλήματα
• Δηλητηριάσεις φυτών λόγω μακροχρόνιας έκθεσης.
SO2 σε σταθμούς της Αθήνας,
διαχρονική εξέλιξη 1991-2003
(μg/m 3)
100
90
80
70
60
50
40
30
20
10
0
ΠΑΤ ΑΘΗ ΠΕΙ-1 ΓΕΩ ΠΕΡ ΣΜΥ ΜΑΡ ΛΙΟ
1991 1992 1993 1994 1995 1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003
03/07/2015.
SO2 σε σταθμούς της Θεσσαλονίκης,

διαχρονική εξέλιξη 2001-2013
03/07/2015.
Pinatubo volcano
…Η έκρηξη το 1991 εκτόξευσε στη

στρατόσφαιρα δέκα εκ. τόνους
διοξείδιο του θείου. Παρατηρήθηκε
μείωση της μέσης θερμοκρασία του
πλανήτη κατά 0,5˚C…
Πηγή: http://park.org/Philippines/pinatubo/, 03/07/2015.
Αζωτούχες ενώσεις
• Αμμωνία (ΝΗ3), οξείδια Ν2Ο, ΝΟ και ΝΟ2

(ΝΟx)
Ν2Ο + Ο → 2 ΝΟ
2 ΝΟ + Ο2 → 2 ΝΟ2
• Άχρωμο και άοσμο NO > καύση σε
υψηλές θερμοκρασίες.
• NO οξειδώνεται σε NO2, τοξικό αέριο
ερυθρού χρώματος και έντονης οσμής.
Πηγές Ενώσεων του Αζώτου
03/07/2015.
ΝO2 στη Θεσσαλονίκη, διαχρονική

εξέλιξη 2001-2013
2001-2008: μικρή τάση μείωσης των συγκεντρώσεων, υπέρβαση του ορίου μέσης ετήσιας τιμής των 40 μg/m3,
κυρίως στους αστικούς σταθμούς.
Λόγω οικονομικής κρίσης, από το 2009 παρατηρήθηκαν τάσεις μείωσης, κυρίως στους σταθμούς στο κέντρο της
πόλης.
Η μείωση αυτή μπορεί να οφείλεται εν μέρει σε εκτιμώμενες μειώσεις της κυκλοφορίας των ΙΧ και των ΤΑΧΙ της
τάξης του 15% στο κέντρο της πόλης, στο διάστημα μεταξύ 2009 και πρώτο εξάμηνο του 2011.
03/07/2015.
Κύριες καταβόθρες των ΝΟx
• Ο σχηματισμός νιτρικού οξέος και νιτρικών
αλάτων που υπόκεινται σε υγρή ή ξηρή
εναπόθεση.
• Χημικές αντιδράσεις (φωτολυτικός κύκλος
οξειδίων του αζώτου) που οδηγούν σε
δευτερογενείς ρύπους (φωτοχημική
αιθαλομίχλη).
Φωτολυτικός κύκλος οξειδίων

αζώτου
03/07/2015.
Τοξικότητα NOx
• ΝΟ: παράλυση νευρικού συστήματος
πειραματόζωων.
• ΝΟ2: αντίδραση με υδρατμούς βρόχων και
ερεθισμό των πνευμόνων:
– > 150 ppm θανατηφόρο.
– > 200 ppb αισθητό στην όσφρηση.
Χρήση καταλύτη σε αυτοκίνητα.

Μείωση βιομηχανικών εκπομπών.
Μονοξείδιο του άνθρακα
• Εκλύεται κατά την ατελή καύση.

• Κυρίως βενζιvοκίνητα επιβατικά (90%) και βιομηχανικές
εφαρμογές, εγκαταστάσεις παραγωγής ενέργειας –
θέρμανσης.
• Ανθρωπογενείς εκπομπές: μια τάξη μεγέθους χαμηλότερες
από τις φυσικές (φυσικά αέρια, ηφαίστεια, ηλεκτρικές
εκκενώσεις καταιγίδων, βιολογικές διαδικασίες).
• Χαμηλή αντιδραστικότητα > μεγάλο χρόνο παραμονής (της
τάξης του ενός μήνα).
• Το μονοξείδιο του άνθρακα απορροφάται στο αίμα, όπου
δεσμεύει την αιμοσφαιρίνη μετατρέποντάς την σε
καρβοξυαιμοσφαιρίνη.
Κορεσμός αίματος και διάρκεια
έκθεσης
03/07/2015.
Τοξικότητα CO
> 100 ppm θανατηφόρο Υψηλές τιμές στον καπνό του

τσιγάρου
03/07/2015.
Υδρογονάνθρακες
• Μεθάνιο (CH4) > αναερόβια βακτηριακή

αποσύνθεση.
• Τερπένια > παράγωγα της βιολογικής
δραστηριότητας διαφόρων φυτών.
• Πηγές: Ατελείς καύσεις (μηχανές
εσωτερικής καύσης), διαφυγές κατά τη
διάρκεια διεργασιών (διυλιστήρια) ή σε
συνδυασμό με τη χρήση διαλυτών.
Χαρακτηριστικά
• Υψηλή τοξικότητα (π.χ. βενζόλιο).

• Σχηματισμός φωτοχημικής αιθαλομίχλης
• Κάθε υδρογονάνθρακας χαρακτηρίζεται
από συγκεκριμένη αντιδραστικότητα η
σύσταση των εκπομπών
υδρογονανθράκων καθορίζει τη συμμετοχή
τους στο σχηματισμό δευτερογενών
ρύπων.
Αιωρούμενα σωματίδια (1/2)
• Κύριο κριτήριο ταξινόμησης το μέγεθος.

• Καθοριστικό για: διείσδυση και απόθεση στο
αναπνευστικό, χρόνο παραμονής στην
ατμόσφαιρα και δυνατότητα μεταφοράς.
• 3 κλάσματα: ΤSP, ΑΣ10, ΑΣ2.5.
• Χημική σύσταση, τοξικότητα, προέλευση, αν
εκπέμπονται άμεσα ή παράγονται στην
ατμόσφαιρα στα πλαίσια φυσικοχημικών
αντιδράσεων.
Αιωρούμενα σωματίδια (2/2)
• Βιοδιαθεσιμότητα: πόσο ευδιάλυτα είναι.

• Στη φύση: πυρκαγιές και κατά τη διάρκεια εκρήξεων
ηφαιστείων.
• Ανθρωπογενής πηγή: καύση πετρελαίου, τόσο οικιακή,
όσο και στη βιομηχανία (ιπτάμενη τέφρα από
θερμοηλεκτρικούς σταθμούς, βιομηχανικές
μεταλλουργικές δραστηριότητες) και σε
πετρελαιοκινητήρες (σωματίδια διαμέτρου κάτω των 10
μm, καπνός). Οικοδομική δραστηριότητα, επαναιώρηση
σκόνης δρόμου.
Ισοδύναμη αεροδυναμική
διάμετρος
Η διάμετρος μιας σφαίρας με πυκνότητα ίση με τη μονάδα που έχει την ίδια
ταχύτητα πτώσης στον αέρα με το εν λόγω σωματίδιο (μη σφαιρικό με
πυκνότητα διαφορετική από 1 g cm-3).
Πηγή:
http://eclass.auth.gr/modules/docume
nt/document.php?course=MENG352&
openDir=/4ac62a0ayupx, 03/07/2015.
Διείσδυση αιωρούμενων σωματιδίων

στο αναπνευστικό σύστημα
03/07/2015.
Νέφος καπνομίχλης
Λονδίνο 1952: θερμοκρασιακή αναστροφή 5

ημερών προκαλεί το θάνατο περίπου 4.000
ατόμων.
03/07/2015.
https://s-media-cache-ak0.pinimg.com/236x/23/d7/2c/23d72ca30ca77b8a75ff7a1f24d720ed.jpg
Σημασία των ΑΣ
Κατά τη διασπορά τους στην

ατμόσφαιρα τα σωματίδια συμμετέχουν
σε διάφορες φυσικοχημικές αντιδράσεις,
από τις οποίες συχνά προκύπτει η
συνένωση μικρών σωματιδίων σε
μεγαλύτερα, που τελικά απομακρύνονται
από την ατμόσφαιρα με υγρή ή ξηρή
εναπόθεση.
ΑΣ10 στη Θεσσαλονίκη, εξέλιξη
2001-2013
• 2001-2011: τάση σταθεροποίησης σε επίπεδα πάνω από το όριο της ΕΕ, κυρίως στους αστικούς σταθμούς κυκλοφορίας
(Πλ.Αγ.Σοφίας) και βιομηχανικούς (Σίνδος).
• Από το 2009 - 2013 παρατηρήθηκαν τάσεις μείωσης, κυρίως στο κέντρο της πόλης.
• Η μείωση αυτή μπορεί να οφείλεται εν μέρει σε εκτιμώμενες μειώσεις της κυκλοφορίας των ΙΧ και των ΤΑΧΙ της τάξης του
15% στο κέντρο της πόλης.
• Ωστόσο το 2011 παρατηρείται αύξηση των συγκεντρώσεων των ΑΣ10 σε συγκεκριμένους σταθμούς (Πανόραμα,
Καλαμαριά). Η επιβάρυνση αυτή μπορεί να οφείλεται εν μέρει στη στροφή των κατοίκων στην καύση ξύλων για θέρμανση.
03/07/2015.
ΑΣ10 στη Θεσσαλονίκη, ημέρες

υπέρβασης (2001-2013)
03/07/2015.
Στοιχεία από μετρήσεις
• Παρατηρείται μια ελαφρά τάση μείωσης των
μέσων ετήσιων συγκεντρώσεων αλλά και των
ημερών υπέρβασης, όμως οι υπερβάσεις των
νομοθετημένων ορίων εξακολουθούν να είναι
ιδιαίτερα υψηλές.
• Οι μέγιστες συγκεντρώσεις παρατηρούνται σε
αστικούς σταθμούς κυκλοφορίας (Αγ. Σοφίας
και Βενιζέλου), δευτερευόντως στους αστικούς
σταθμούς υποβάθρου (σταθμός
Επταπυργίου), ενώ οι τιμές είναι γενικά
χαμηλότερες στους περιαστικούς σταθμούς.
Αιθαλομίχλη στην Ελλάδα της κρίσης
Πηγή:
http://eclass.auth.gr/modules/document/d
ocument.php?course=MENG352&openDir
=/4ac62a0ayupx, 03/07/2015.
Το οικονομικό κόστος από την

επιβάρυνση της δημόσιας υγείας
λόγω των τζακιών αυξήθηκε το
2012 σε σχέση με το 2011 κατά
40 εκ. ευρώ για τη μητροπολιτική
περιοχή της Θεσσαλονίκης
Μετρήσεις αστικού υποβάθρου –
Μέση ημερήσια διακύμανση
• Σημαντική αύξηση (πάνω από 3 φορές) στις συγκεντρώσεις PM2.5 κατά τη διάρκεια
του ψυχρότερου μήνα.
• Ισχυρό μέγιστο κατά τις απογευματινές και βραδινές ώρες.
03/07/2015.
Θεσσαλονίκη - Αιωρούμενα
σωματίδια (1/2)
• Ανήκει στις πιο ρυπασμένες πόλεις στην

Ευρώπη από ΑΣ.
• Τις μισές μέρες του χρόνου έχουμε υπέρβαση
του ορίου της ΕΕ.
• 1000 πρόωροι θάνατοι κάθε χρόνο σε
ευπαθείς ομάδες πληθυσμού.
• Το πρόβλημα είναι γενικό στην Ελλάδα.
• Αιτίες: κλίμα, αερομεταφερόμενα από Σαχάρα,
θάλασσα, νοθεία καυσίμων, κυκλοφορία,
εργοταξιακή σκόνη.
Ετήσια μέσα επίπεδα ΑΣ10 και
αριθμός ημερών υπέρβασης (2005)
100.0 240
Ετήσια Μέση Τιμή
90.0 220
Ημέρες υπέρβασης
200
80.0
180
Συγκεντρώσεις (μg/m3)
Αριθμός υπερβάσεων
70.0
160
60.0 140
50.0 120
40.0 100
80
30.0
60
20.0
40
10.0 20
0.0 0
ΑΜΣΤΕΡ. ΑΘΗΝΑ ΒΕΡΟΛΙΝΟ ΒΡΥΞΕΛΛΕΣ ΘΕΣ/ΝΙΚΗ ΛΟΝΔΙΝΟ ΜΑΔΡΙΤΗ ΠΑΡΙΣΙ ΡΩΜΗ
03/07/2015.
Κύριες πηγές σωματιδίων στη

Θεσσαλονίκη
• Οι πηγές που ταυτοποιήθηκαν ως ευθυνόμενες

περιλαμβάνουν την κυκλοφορία των αυτοκινήτων, την
καύση πετρελαίου (οικιακή ή βιομηχανική), την
επαναιώρηση της σκόνης δρόμου, βιομηχανικές
μεταλλουργικές δραστηριότητες και την παραγωγή
τσιμέντου / οικοδομική δραστηριότητα.
• Παρά την απαγόρευση της χρήσης πετρελαιοκίνητων
επιβατικών και ελαφρών φορτηγών στην Ελλάδα (μέχρι
πρόσφατα!), μεγαλύτερη συμμετοχή στα εισπνεύσιμα
σωματίδια έχει η κυκλοφορία με συνολική συμμετοχή
47% - 65% και ακολουθεί η καύση πετρελαίου (9% -
28%) και η σκόνη δρόμου (18% -22%).
Θεσσαλονίκη – αιωρούμενα
σωματίδια (2/2)
• Βορειοδυτικοί άνεμοι – μεταφορά από

βιομηχανίες.
• Νοτιοδυτικοί άνεμοι – από Καλοχώρι (χαλαρά,
άγονα, αλατούχα εδάφη χωρίς φυτοκάλυψη) και
δεξαμενές πετρελαιοειδών, μικρές βιομηχανίες -
βιοτεχνίες.
• Υγρασία (υδρατμοί ως πυρήνες συμπύκνωσης).
• Φράγμα υψηλών κτιρίων στην παραλία.
• Φορτοεκφόρτωση και μεταφορά μεγάλων
ποσοτήτων μεταλλευμάτων κ.ά. στο λιμάνι.
Εκπομπές ΑΣ10 στη

Θεσσαλονίκη
• Η πηγή με τη μέγιστη συνεισφορά είναι η οδική

κυκλοφορία με ποσοστά της τάξης του 60%.
• Η συνεισφορά της πετρελαιοκίνησης είναι μεγαλύτερη
από αυτήν της βενζινοκίνησης.
• Τα αποτελέσματα έδειξαν λίγο χαμηλότερη συνεισφορά
των καταλυτικών σε σχέση με τα μη-καταλυτικά οχήματα.
• Υπάρχουν ενδείξεις δυσλειτουργίας των καταλυτών
βενζινοκίνητων οχημάτων.
• Πηγή με σημαντική συνεισφορά (~20%) είναι και η σκόνη
με προέλευση τους δρόμους, κυρίως λόγω
επαναιώρησης.
Κυκλοφοριακό και ποιότητα αέρα
Η εξέλιξη της ποιότητας αέρα στη

Θεσσαλονίκη ως το 2020 θα επηρεαστεί
κυρίως από:
• παρεμβάσεις στο κυκλοφοριακό (διόδια /
μεγάλα έργα),
• μεταβολές στα καύσιμα και
• εξελίξεις στην τεχνολογία κινητήρων.
Μέταλλα και Τοξικοί Ρύποι
• Μόλυβδος -> επεξεργασία

μετάλλων, διαλυτές, παραγωγή
μπαταριών.
• Μείωση εκπομπών από
πετρελαιοκίνητα οχήματα λόγω
αμόλυβδης.
• TOMPs, κυρίως PCBs, PAHs,
διοξίνες από αντιδράσεις ατελούς
καύσης.
Βαρέα Μέταλλα –
Ανθρωπογενείς δραστηριότητες
03/07/2015.
Φωτοχημική Αιθαλομίχλη (1/2)
Η φωτοχημική αιθαλομίχλη σχηματίζεται σε αέριες μάζες

που περιέχουν NOx και υδρογονάνθρακες (VOC ή R) υπό
την επίδραση ισχυρής UV.
Πηγή:
http://eclass.auth.gr/modules/docu
ment/document.php?course=MEN
G352&openDir=/4ac62a0ayupx,
03/07/2015.
Οι δευτερογενείς ρύποι που συνιστούν τη φωτοχημική
αιθαλομίχλη (κύριος εκπρόσωπος των οποίων είναι το
όζον) έχει αποδειχθεί ότι είναι ιδιαιτέρως επιβλαβείς για
τον άνθρωπο και το περιβάλλον του.
Πηγή: http://eclass.auth.gr/modules/document/document.php?course=MENG352&openDir=/4ac62a0ayupx, 03/07/2015.

http://www.skai.gr/files/temp//905AFDA81423C623D1E8D9FB546165FC.jpg
http://www.learner.org/courses/envsci/visual/img_lrg/los_angeles_smog.jpg
http://www.anelixi.org/wp-content/uploads/13_2.jpg
Όζον
• Mόριο οξυγόνου που περιέχει τρία άτομα του οξυγόνου (Ο3).

• Σε κάθε εκατομμύριο μόρια του αέρα, λιγότερα από δέκα
από αυτά τα μόρια είναι όζον.
• Kατά 90% περιέχεται στη Στρατόσφαιρα (σε υψόμετρο από
19 έως 48 χιλιόμετρα, από την επιφάνεια της Γης) και κατά
10% στην Τροπόσφαιρα (max στην κατώτερη στρατόσφαιρα
στο ύψος των 19-23 km πάνω από τη γη).
• Στη Στρατόσφαιρα α) Θερμαίνει την περιοχή απορροφώντας
μέρος της ηλιακής υπεριώδους ακτινοβολίας και β) Δεσμεύει
το μέρος της υπεριώδους ακτινοβολίας που, εάν έφτανε στο
έδαφος, θα κατέστρεφε το οικοσύστημα.
Ώ του παραδόξου θαύματος...
• Η στοιβάδα του όζοντος
βρίσκεται 15-20 χλμ. επάνω
από τη γη, μέσα στη γήινη
στρατόσφαιρα. Αυτό το στρώμα
του «καλού» όζοντος μας
προστατεύει από τις επιβλαβείς
υπεριώδεις ακτίνες του ήλιου.
• Το όζον σχηματίζεται με φυσικό
τρόπο στη γήινη στρατόσφαιρα.
• Η ακτινοβολία του ήλιου διασπά
τα μόρια του οξυγόνου. Οι
ελευθερωμένοι δεσμοί ατόμων
οξυγόνου με ένα μόριο
οξυγόνου, σχηματίζουν το όζον!
03/07/2015.
http://www.sir-ray.com/Chapte4.jpg
Τρύπα του Όζοντος (1/3)

• Το 1974 μια ομάδα του Πανεπιστημίου της Καλιφόρνιας
διαπίστωσε ότι το χλώριο, που απελευθερώνεται στην
ατμόσφαιρα υπό την μορφή διαφόρων
χλωροφθορανθράκων (CFC) καταστρέφει το όζον.
• Οι χλωροφθοράνθρακες λόγω της μεγάλης χημικής
τους σταθερότητας έχουν μεγάλη διάρκεια ζωής
(παραμονή επί 40 έως και 120 χρόνια).
• Συσσωρευμένοι ανεβαίνουν σταδιακά στα ανώτερα
στρώματα, όπου διασπώνται με την επίδραση της
ηλιακής ακτινοβολίας απελευθερώνοντας άτομα
χλωρίου. Κάθε άτομο χλωρίου μπορεί να διασπάσει ένα
μόριο όζοντος (Ο3).
CFC και όζον
03/07/2015.
Τρύπα του όζοντος (2/3)
Μέσα της δεκαετίας του ’70, Ανταρκτική:

παρατηρήθηκε μειωμένη συγκέντρωση Ο3 σε
έκταση ≈ 7 εκ. km2.
03/07/2015.
http://www.globalization101.org/uploads/Image/Environment/ozone-image.JPG
http://www.epa.gov/ozone/science/indicat/depletion1.gif
Τρύπα του όζοντος (3/3)
• Η τρύπα του όζοντος πάνω από την
Ανταρκτική, όπως απεικονίζεται σε
υπολογιστή, με βάση τα στοιχεία
περιβαλλοντικού δορυφόρου το 1991
(πάνω) και 1992 (κάτω).
• Πρωτόκολλο του Μόντρεαλ (1985) και
Πρωτόκολλο του Λονδίνου (1990), που
ορίζουν τρόπους περιορισμού των CFC
(συνήθως περιέχονται σε ψυγεία, σπρέι
κ.λπ.) Αντικατάσταση (CFC) από
(HCFC).
03/07/2015.
Επιπτώσεις
• Αύξηση περιστατικών καρκίνου του δέρματος.

• Αύξηση των οφθαλμικών παθήσεων
(καταρράκτης) και τυφλώσεις.
• Μεταλλάξεις γενετικού υλικού.
• Θάνατος μονοκύτταρων οργανισμών.
• Προστασία:
• Μείωση της χρήσης μορίων CFCs…
Ώ μοίρα κακή...
• Το όζον της τροπόσφαιρας και
ιδιαίτερα στο επίπεδο του εδάφους,
είναι ένας βλαβερός αέριος ρύπος.
• Οι κύριες εκπομπές αερίων ρύπων
όπως οξειδίων του αζώτου (NOx)
και οργανικών πτητικών
υδρογονανθράκων (VOC) από
ανθρωπογενείς δραστηριότητες
στον αέρα, καθώς και οι
ηλιόλουστες, θερμές ημέρες,
συντελούν με βάση φωτοχημικές
αντιδράσεις στο σχηματισμό
όζοντος (Ο3).
03/07/2015.
http://airalliancehouston.org/wp-content/uploads/Houston-Ozone-Dirty.jpg
Καταστρεπτικό στην ατμόσφαιρα
• <100 μg/m3: αλλοιώσεις στο χρώμα των

φυτών και ανοιχτόχρωμες κηλίδες στα
φύλλα.
• >100 μg/m3: νέκρωση φύλλων και
ασφυξία, επιβράδυνση της ανάπτυξης,
ευπάθεια σε ασθένειες και φυσικούς
εχθρούς και πρόωρη γήρανση.
• >100 μg/m3: αναπνευστικά προβλήματα,
βήχα, πονοκεφάλους, ερεθισμό στα μάτια
και δακρύρροια, καθώς και γενική
δυσφορία σε άτομα με ευαίσθητη υγεία
(καρδιοπαθείς, ασθματικούς, αλλεργικούς,
μικρά παιδιά).
• Επιδρά καταστρεπτικά σε υλικά οργανικής
προέλευσης, όπως ελαστικά οχημάτων,
υφάσματα, ελαστικούς σωλήνες άρδευσης
κ.λπ.
03/07/2015.
Βλάβες του όζοντος
Πηγή: http://www.ozoneinjury.org/, 04/07/2015.
Δείκτης ΑΟΤ40 για καλλιέργειες
Rural concentration map of the ozone indicator AOT40 for crops, year 2009
(Πηγή: http://www.eea.europa.eu/data-and-maps/figures/rural-concentration-map-of-the-
ozone-indicator-aot40-for-crops-year-4, 04/07/2015).
• Κατά την αντίδραση μοριακού οξυγόνου με ατομικό οξυγόνο στη

βασική κατάσταση σχηματίζεται όζον:
Ο2 + Ο(3P) → Ο3 (1)
• Το ατομικό οξυγόνο παράγεται κατά τη φωτόλυση (υπεριώδης
ακτινοβολία μήκους κύματος 290-420 nm) σταθερών μορίων:
Ο3 + hv → Ο(3P) + Ο2 (2)
Ο3 + hv → Ο(1D) + Ο2 (3)
Ο(1D) →Μ→ Ο(3P) (3)
ΝΟ2 + hv → ΝΟ + Ο(3P) (4)
• Στην αντίδραση (3) το 'Μ' παριστάνει κάποιο τρίτο μόριο (π.χ. Ν2),
που παραλαμβάνει την ενέργεια που απελευθερώνεται κατά τη
μετάβαση του ατομικού οξυγόνου από τη διεγερμένη κατάσταση
[Ο(1D)] στη βασική κατάσταση [Ο(3P)].
• Αντιδράσεις ρίζας υδροξυλίου με υδρογονάνθρακα για τον

σχηματισμό ρίζας υπεροξειδίου:
ΟΗ + RH → R +Η2Ο (13α)
R + O2 -> ROO
• Φωτόλυση αλδεϋδών για τον σχηματισμό ρίζας υπεροξειδίου και
ρίζας υδροϋπεροξειδίου.
• Αντιδράσεις μεταξύ όζοντος και αλκενίων για τον σχηματισμό
αλδεΰδης και διπλής ρίζας αλκυλίου.
• Οργανικές ρίζες μπορούν να οξειδώσουν το ΝΟ σε ΝΟ2
ΝΟ + ROO → ΝΟ2+ RO (17α)
ΝΟ + RCHOO -> NO2 + RCHO
• Οι παραπάνω αντιδράσεις δείχνουν ότι το

μονοξείδιο του άνθρακα και, ιδιαίτερα, οι
υδρογονάνθρακες στην ατμόσφαιρα δίνουν λαβή
σε αλυσιδωτές αντιδράσεις, κατά τις οποίες το
ΝΟ οξειδώνεται σε ΝΟ2 χωρίς να καταναλωθεί
όζον.
• Τα συστήματα των αλυσιδωτών αυτών
αντιδράσεων μπορούν να οδηγήσουν σε πολύ
υψηλά επίπεδα συγκεντρώσεων φωτοχημικών
οξειδωτικών στην ατμόσφαιρα με ταυτόχρονη
αποσύνθεση υδρογονανθράκων.

Στην ευρύτερη περιοχή της Θεσσαλονίκης, πού παρατηρούνται υψηλές
συγκεντρώσεις NOX και Ο3.
03/07/2015.
O3 στη Θεσσαλονίκη, εξέλιξη 1990-
2003
03/07/2015.
O3 στη Θεσσαλονίκη,
ημέρες υπέρβασης το 2002
03/07/2015.
Διαχρονική μεταβολή των
υπερβάσεων Ο3 , 2001-2013
03/07/2015.
Συμπεράσματα για την ποιότητα αέρα σε

Αθήνα και Θεσσαλονίκη (2002)

• O3: Η οριακή τιμή για την προστασία της
ανθρώπινης υγείας (120 μg/m3, <25 ημέρες)
υπερβαίνεται συστηματικά στους περισσότερους
σταθμούς, κυρίως στην περιφέρεια των αστικών
κέντρων.
• NO2: Παρατηρούνται σημαντικές υπερβάσεις
του ετήσιου μέσου όρου (40 μg/m3) αλλά και
μεμονωμένες ωριαίες υπερβάσεις (200 μg/m3)
σε αστικούς σταθμούς κυκλοφορίας.
• ΑΣ10: Παρατηρούνται σημαντικές υπερβάσεις
όλων των ορίων, βασική αιτία η κυκλοφορία των
αυτοκινήτων.
Πρόβλεψη εξέλιξης ποιότητας αέρα
Βασικό ερώτημα: Ποιο θα πρέπει να είναι το

ποσοστό μείωσης των εκπομπών ρύπων σε Αθήνα
και Θεσσαλονίκη για να ικανοποιείται η κείμενη
Ευρωπαϊκή νομοθεσία;
Απαιτείται η εφαρμογή σύγχρονων μεθόδων

υπολογισμού της διασποράς αερίων ρύπων.
Επιχειρείται σχετική διερεύνηση για τα επίπεδα
αιωρουμένων σωματιδίων ΑΣ10 στην Αθήνα.
Συμπεράσματα της διερεύνησης
• Παρά τις όποιες προόδους, η Αθήνα και η Θεσσαλονίκη

αντιμετωπίζουν σοβαρά προβλήματα φωτοχημικής
ρύπανσης και αιωρουμένων σωματιδίων.
• Προς επίτευξη των αυστηρών ορίων ως προς τα
επίπεδα αστικού υποβάθρου ΑΣ10 για το 2010,
απαιτείται μείωση των πρωτογενών εκπομπών τους
κατά 65%.
• Για να μην υπερβαίνονται τα όρια ούτε σε τοπικό
επίπεδο, χρειάζεται επιπρόσθετη μείωση των τοπικών
εκπομπών κατά 30%.
Διατήρηση Σημειωμάτων
Οποιαδήποτε αναπαραγωγή ή διασκευή του υλικού θα πρέπει
να συμπεριλαμβάνει:
 το Σημείωμα Αναφοράς
 το Σημείωμα Αδειοδότησης
 τη δήλωση Διατήρησης Σημειωμάτων
 το Σημείωμα Χρήσης Έργων Τρίτων (εφόσον υπάρχει)
μαζί με τους συνοδευόμενους υπερσυνδέσμους.
Ενότητα 3: Ακτινοβολία στην ατμόσφαιρα

 Θεωρητικές βάσεις.
 Διάδοση ακτινοβολίας.
 Ισοζύγιο ακτινοβολίας στην
ατμόσφαιρα.
 Κατακόρυφη δομή της ατμόσφαιρας.
Θεωρητικές βάσεις
c = v*λ, εξίσωση κύματος

λ: μήκος κύματος και
v: συχνότητα ακτινοβολίας.
• Μονοχρωματική ακτινοβολία: Ακτινοβολία ενός μόνο
κύματος.
• Ειδική ένταση μονοχρωματικής ακτινοβολίας Iλ [W/(m2
μm)]:
• Ενέργεια ακτινοβολίας ανά μονάδα επιφάνειας
κάθετα προς τη διεύθυνση διάδοσης ανά μονάδα
χρόνου και ανά στερεά γωνία για μήκος κύματος
μεταξύ λ και λ+dλ.
Θεωρητικές βάσεις: Στερεά γωνία
Ορίζεται ως στερεά γωνία Ω το πηλίκο τμήματος
επιφάνειας σφαίρας, που αποκόπτεται από κώνο
ο οποίος έχει κορυφή το κέντρο της σφαίρας, δια
του τετραγώνου της ακτίνας.
05/07/2015.
Θεωρητικές βάσεις (1/6)
• Στερεά γωνία (μονάδα: steradians)
05/07/2015.
05/07/2015.
Ακτινοβολία μελανών σωμάτων

διαφόρων θερμοκρασιών
05/07/2015.
Φάσμα ηλεκτρομαγνητικής
ακτινοβολίας
Η ακτινοβολία είναι ορατή για μήκη κύματος μεταξύ περίπου 400 και 730 mm.
05/07/2015.
Η συνάρτηση Φ(0,λiT)
05/07/2015.
Διάδοση ακτινοβολίας (1/2)
Διάδοση ακτινοβολίας (2/2)
Ισοζύγιο ακτινοβολίας στην
ατμόσφαιρα (1/7)
05/07/2015.

05/07/2015.

05/07/2015.

Κατακόρυφη κατανομή
θερμοκρασίας
05/07/2015.
Ενότητα 4: Θερμοδυναμική της Ατμόσφαιρας
 Καταστατική εξίσωση – Υδροστατική

ισορροπία.
 Στατική ευστάθεια της
ατμόσφαιρας.
 Διαγράμματα καταστατικών
μεταβολών.
Θερμοδυναμική της ατμόσφαιρας
Η διασπορά ρύπων στην ατμόσφαιρα εξαρτάται

από τη θερμοδυναμική (θερμοκρασιακές
διαφορές) και τη ρευστομηχανική
(ατμοσφαιρικά ρεύματα) κατάσταση της
Η κίνηση του ατμοσφαιρικού αέρα εξαρτάται από
τις συνθήκες ισορροπίας στην Ατμόσφαιρα,
δηλαδή την κατακόρυφη κατανομή της
θερμοκρασίας και υγρασίας.
Βασικοί νόμοι
1ος Θερμοδυναμικός Νόμος:
dU dQ dW dQ CV dT Pd V
Καταστατική εξίσωση ατμοσφαιρικού αέρα:
P RT
Υδροστατική ισορροπία (για ακίνητο ρευστό στην ατμόσφαιρα):
dP gdz
Κατάσταση ισορροπίας μάζας αέρα
Ζεστός/υγρός αέρας: μικρότερη πυκνότητα (πιο

ελαφρύς) από τον ψυχρό/ξηρό αέρα.
Μάζα αέρα πιο ζεστή/υγρή από τον

περιβάλλοντα αέρα ασταθής, ανέρχεται μέχρι να
φθάσει σε κατάσταση ισορροπίας.
Οι καταστατικές μεταβολές αερίων μαζών στην ατμόσφαιρα
(λόγω μετακίνησης σε διαφορετικές συνθήκες πίεσης)
θεωρούνται αδιαβατικές μεταβολές!
Κατάσταση ισορροπίας:
σχέση θερμοκρασίας ως προς το ύψος
Καταστάσεις ισορροπίας
Η κατάσταση ισορροπίας επηρεάζει την:
1. Διασπορά και
ανάμιξη
ρύπων.
2. Παρουσία και
ένταση
αναταρακτικών
κινήσεων, δηλ.
τυρβώδους
ροής.
Επίδραση αναστροφών στη ρύπανση
Παγίδευση των ρύπων μέσα στο στρώμα

της αναστροφής
Θερμοκρασιακή αναστροφή: αναστροφή της κλίσης της θερμοβαθμίδας. Στο

στρώμα αναστροφής η θερμοκρασία της ατμόσφαιρας αυξάνει με την απόσταση
από το έδαφος -> δεν ευνοούνται ανοδικές κινήσεις.
Μεταβολή θερμοκρασίας ως προς
το ύψος
• Θερμοβαθμίδα: σταθερή μεταβολή της
θερμοκρασίας ως προς το ύψος. dT
• Κατά τη διάρκεια του 24ωρου, η dz
πραγματική ατμόσφαιρα θα έχει
θερμοβαθμίδα που θα μεταβάλλεται τόσο
κατά τη διάρκεια της ημέρας όσο και με το
ύψος μέσα στην τροπόσφαιρα.
• Η τιμή της πραγματικής θερμοβαθμίδας γ
σε σύγκριση με την αδιαβατική
θερμοβαθμίδα γο έχει ουσιαστική
επίδραση στο ρυθμό διασποράς των
ρύπων στο περιβάλλον.
Ξηροαδιαβατική θερμοβαθμίδα
• Η αδιαβατική θερμοβαθμίδα για την περίπτωση

του ξηρού (ακόρεστου) ατμοσφαιρικού αέρα
είναι η ξηροαδιαβατική θερμοβαθμίδα και
αποτελεί ένα από τα κριτήρια ευστάθειας της
• Όταν η θερμοβαθμίδα είναι μικρότερη από την
ξηροαδιαβατική θερμοβαθμίδα επικρατεί
ευστάθεια.
γ < γο στατική ευστάθεια.

d d
γ > γο στατική αστάθεια.
dz dz
γ = γο αδιάφορος ισορροπία.
Άλλα κριτήρια ευστάθειας ξηρού αέρα
Εξιδανίκευση της ανωστικής κίνησης ενός

πλουμίου
Κατά τη διάρκεια της κίνησης αυτής η δυνητική πυκνότητα του πλουμίου παραμένει
σταθερή, αν αγνοηθούν φαινόμενα ανάμιξης. Ισορροπία μπορεί να επιτευχθεί μόνο
εάν η ατμόσφαιρα είναι στατιστικά ευσταθής.
Δυνητική πυκνότητα ως συνάρτηση του
ύψους
Φαινόμενα ανάμιξης
έχουν ως αποτέλεσμα την
αύξηση της δυνητικής
πυκνότητας του πλουμίου
με το ύψος.
Kριτήρια ευστάθειας ξηρού αέρα
Υγροαδιαβατική θερμοβαθμίδα
• Κριτήριο ευστάθειας του υγρού αέρα είναι η ισοδύναμη

δυνητική θερμοκρασία σε αντιστοιχία με τη δυνητική
θερμοκρασία σε ξηρό αέρα.
• Υγροαδιαβατική θερμοβαθμίδα < Ξηροαδιαβατική
θερμοβαθμίδα.
• Η διαφορά τους εξαρτάται από την πίεση και τη
θερμοκρασία.
• Το κριτήριο ευστάθειας είναι αυστηρότερο στην περίπτωση
του ξηρού αέρα (ο υγρός αέρας είναι ελαφρύτερος), έτσι η
επίτευξη της κατάστασης κορεσμού σε μία ανερχόμενη
μάζα αέρα μπορεί να επιτείνει τις ανωστικές δυνάμεις που
επιδρούν σ’ αυτήν.
Έκφραση της υγρασίας στην ατμόσφαιρα
Το ποσοστό της υγρασίας δίνεται από την αναλογία

υγρασίας,
m c cY: μάζα υδρατμού ανά
x μονάδα όγκου, δηλ.
m συγκέντρωση υδρατμού.
p
ή της σχετικής υγρασίας.
pS T
ΡΥ : τάση υδρατμού, ΡS: τάση κορεσμού.
Αναλογία υγρασίας κορεσμού
Από καταστατική εξίσωση (Υδρατμός: τέλειο αέριο):

PY RY
x και αν: P PA PY
PA RA
τότε η αναλογία υγρασίας μπορεί να δοθεί από τον τύπο:
R A PY PY
x
RY P PY P PY
PY
Επειδή στην πράξη ΡΥ<<Ρ x
P
x
x s (T , P) χς : αναλογία υγρασίας κορεσμού.
Καταστατική εξίσωση υγρού αέρα
Για τον υπολογισμό της συνολικής πίεσης και αφού χ<<1:
x x 1
P A R AT 1 R AT 1 1 x P R AT 1 1 x
Καταστατική εξίσωση υγρού αέρα: P R ATv

Εικονική θερμοκρασία: Tv T 1 0,61x
Για δεδομένη πίεση και θερμοκρασία, ο αέρας

1
1 0,61 με υγρασία είναι ελαφρύτερος του αέρα χωρίς
υγρασία!
Συχνότητα Brunt-Vaisalla
Μπορούμε να προσεγγίσουμε την κατακόρυφη
κίνηση ενός πακέτου αέρα γύρω από τη θέση
ισορροπίας του σε μία ευσταθή ατμόσφαιρα με
την κίνηση της ταλάντωσης ενός ελατηρίου.
Στην περίπτωση αυτή η συχνότητα της ταλάντωσης του

πακέτου αέρα ονομάζεται συχνότητα Brunt-Vaisalla:
g d g
N 0
dz T
Παράσταση καταστατικών μεταβολών σε

διαγράμματα - Εμάγραμμα
05/07/2015.
Φαινόμενο Foehn
Ξηροί και θερμοί καθοδικοί άνεμοι στις

πλαγιές βουνών που θερμαίνουν και
ξηραίνουν τις παρακείμενες περιοχές.
05/07/2015.
http://sageography.myschoolstuff.co.za/wp-content/uploads/sites/2/2012/11/1foehn3.gif
http://www.stuffintheair.com/images/Foehn.gif
Ενέργεια αστάθειας
Πηγή ενέργειας
είναι η θερμική
άνωση, επομένως
διακρίνουμε
διαστήματα
επιτάχυνσης (Τπ
> Τα) και
επιβράδυνσης (Τπ <
Τα).
05/07/2015.
Ενότητα 5: Δυναμική της Ατμόσφαιρας
 Βασικές αρχές.
 Βασικός μηχανισμός δημιουργίας
κυκλοφοριακού συστήματος .
 Δυνάμεις που επιδρούν στις αέριες
μάζες.
 Αντικυκλώνες - Βαρομετρικά Υψηλά.
 Τοπικοί άνεμοι και ατμοσφαιρική
ρύπανση.
 Τοπογραφία και διασπορά
Βασικές αρχές
• Οι ατμοσφαιρικές κινήσεις υπακούουν στους βασικούς

νόμους της μηχανικής, δηλαδή τους νόμους
διατήρησης της μάζας, της ορμής και της ενέργειας.
• Τρεις είναι οι βασικοί παράγοντες που δημιουργούν
και διαμορφώνουν τις κινήσεις του ατμοσφαιρικού
αέρα:
• Η περιστροφή της γης γύρω από τον άξονα της.
• Η ηλιακή ενέργεια που απορροφά η ατμόσφαιρα και η
επιφάνεια του εδάφους.
• Η ανομοιομορφία του γήινου ανάγλυφου.
• Η πηγή ενέργειας για τη γη είναι ο ήλιος και η
ανισομερής θέρμανση της γης από τον ήλιο αποτελεί
την κύρια αιτία των μετεωρολογικών φαινομένων.
Βασικός μηχανισμός δημιουργίας

κυκλοφοριακού συστήματος
Η ανισομερής θέρμανση της γης από τον ήλιο
λόγω:
• περιστροφής της γης (ημερήσιος κύκλος),
• διαφορετικής κλίσης της επιφάνειας της γης
ως προς τις ακτίνες του ήλιου (εποχιακός
κύκλος) και
• διαφορετικού συντελεστή απορρόφησης -
ανάκλασης της επιφάνειας (θάλασσα - ξηρά -
χιόνι),
αποτελεί την αιτία δημιουργίας των
κυκλοφοριακών συστημάτων στην ατμόσφαιρα.
Δυνάμεις που επιδρούν στις αέριες
μάζες
• δύναμη της βαρύτητας • δύναμη βαροβαθμίδας

• δυνάμεις τριβής
Στη μελέτη των ατμοσφαιρικών κινήσεων δε
χρησιμοποιούμε ένα αδρανειακό σύστημα αναφοράς αλλά
ένα σύστημα που συμπεριστρέφεται με τη γη. Έτσι στην
εξίσωση κίνησης συμπεριλαμβάνονται και «φαινομενικές»
δυνάμεις που οφείλονται στην περιστροφή της γης:
• δύναμη Coriolis
• δυνάμεις αδράνειας
• φυγόκεντρος δύναμη
Κλίμακες κυκλοφοριακών
συστημάτων (1/2)
 Κατηγορία μικροκλίμακας: οι ατμοσφαιρικές κινήσεις
οφείλονται στην τοπική ανισομερή θέρμανση εδάφους και στην
τοπογραφία. Οι δυνάμεις τριβής παίζουν σημαντικό ρόλο.
Αναφέρεται σε οριζόντια έκταση λίγων δεκάδων χιλιομέτρων
(κλίμακα 10 km) και σε ύψος που αντιστοιχεί στο ύψος του
ατμοσφαιρικού οριακού στρώματος.
 Κατηγορία μεσοκλίμακας: οι ατμοσφαιρικές κινήσεις
οφείλονται σε επιδράσεις των κυκλοφοριακών συστημάτων της
ευρύτερης περιοχής, στη διαμόρφωση των οποίων οι δυνάμεις
Coriolis έχουν ουσιαστική επίδραση. Αναφέρεται σε οριζόντια
έκταση μερικών εκατοντάδων χιλιομέτρων (κλίμακα 100 km).
Κλίμακες κυκλοφοριακών
συστημάτων (2/2)
 Κατηγορία μακροκλίμακας: οι ατμοσφαιρικές κινήσεις
αναφέρονται σε όλον τον πλανήτη και έχουν επίδραση στο
κλίμα της γης.
Πηγή: http://eclass.auth.gr/modules/document/document.php?course=MENG352&openDir=/4ac62a0a9ra2, 07/07/2015.
Βασικές εξισώσεις – εξίσωση

συνέχειας
Η εξίσωση συνέχειας προκύπτει από την αρχή διατήρησης της μάζας.
Μεταβολή μάζας ρευστού σε όγκο
V = Δx Δy Δz
Σε ρευστό σταθερής Εξίσωση

3
πυκνότητας έχουμε συνέχειας
μηδενική απόκλιση
Στην ατμόσφαιρα μπορεί να αγνοηθεί η
της ταχύτητας: τοπική μεταβολή της πυκνότητας:
Βασικές εξισώσεις – εξισώσεις
κίνησης (1/2)
Ουσιαστική χρονική παράγωγος που χρησιμοποιείται για τον
υπολογισμό του ρυθμού μεταβολής της φυσικής ποσότητας X (X = p, T)
κατά την κίνηση μιας μάζας, στην περιγραφή κατά Euler.
Βασικές εξισώσεις – εξισώσεις

κίνησης (2/2)
Σύμφωνα με το 2ο νόμο του Νεύτωνα, η επιτάχυνση ενός στοιχείου αέρος είναι ίση με
την ολική δύναμη που εξασκείται πάνω του δια της μάζας του στοιχείου.
Βαρύτητα
Βαροβαθμίδα
Ολικός ρυθμός μεταβολής της Για ένα στοιχείο αέρα όγκου τ ίσου
ταχύτητας πακέτου αέρα που με μονάδα, η πυκνότητα του αέρα
βρίσκεται στη θέση r τη επί την επιτάχυνση πρέπει να
χρονική στιγμή t: Τοπική ισούται με το άθροισμα των
παράγωγος δυνάμεων που ενεργούν πάνω του.
Δυνάμεις τριβής
Coriolis
Παράγωγος μεταφοράς
Δύναμη Coriolis
• Η περιστροφή της γης διαφοροποιεί ριζικά το πρότυπο του

κυκλοφοριακού συστήματος του δωματίου λόγω των εξ
αυτής αναπτυσσόμενων δυνάμεων Coriolis που
εφαρμόζονται πάνω σε κάθε αέρια μάζα κινούμενη με
ταχύτητα V.
• Έτσι λόγω της περιστροφής της γης, ενεργεί πάνω στην
αέρια μάζα η δύναμη Coriolis, με διανυσματική έκφραση
2(Ω V). Στο βόρειο ημισφαίριο, η φαινομενική αυτή δύναμη
στρέφει το διάνυσμα της ταχύτητας του ανέμου προς τα
δεξιά.
• Η δύναμη Coriolis είναι αμελητέα για κινήσεις αερίων μαζών
περιορισμένης χωρικής κλίμακας, όπως π.χ. στη δυναμική
μεμονωμένων νεφών, παίζει όμως σημαντικό ρόλο στη
δυναμική φαινομένων μεγάλης χωρικής κλίμακας, όπως π.χ.
στους κυκλώνες και αντικυκλώνες.
Ανάλυση της δύναμης Coriolis
Γεωστροφικός άνεμος
Η δύναμη βαροβαθμίδας είναι υπεύθυνη για τις ατμοσφαιρικές κινήσεις μεγάλης
κλίμακας στα μέσα γεωγραφικά πλάτη.
Αμελητέες
δυνάμεις τριβής.
Η ταχύτητα VG που καθορίζεται από

την εξισορρόπηση των δυνάμεων
Coriolis και βαροβαθμίδας
ονομάζεται γεωστροφικός άνεμος
και αποτελεί, για μέσα και μεγάλα
γεωγραφικά πλάτη, καλή Πηγή:
προσέγγιση των παρατηρούμενων http://eclass.auth.gr/mo
dules/document/file.php
ανέμων μεγάλης κλίμακας άνω των /MENG352Περιεχόμενα
1000 – 2000 m. %20Μαθήματος/Fenome
na%20Metaforas%2005
%20TELIKO.pdf,
08/07/2015.
Κίνηση γεωστροφικού ανέμου

Το διάνυσμα του γεωστροφικού ανέμου είναι κάθετο προς
την βαροβαθμίδα συνεπώς ο γεωστροφικός άνεμος
εφάπτεται των ισοβαρών καμπυλών της περιοχής.
Οι ισοβαρείς χαμηλότερης τιμής βρίσκονται στα αριστερά

της κατεύθυνσης κίνησης του ανέμου στο Β. ημισφαίριο.
Η κίνηση των αερίων μαζών θα γίνει λόγω της διαφοράς

πίεσης (από υψηλή πίεση προς χαμηλή), αλλά η
επίδραση των δυνάμεων Coriolis θα στρέφει σταδιακά το
διάνυσμα της ταχύτητας προς τα δεξιά μέχρις ότου η
ταχύτητα του ανέμου γίνει εφαπτομενική στις ισοβαρείς.
Ισοβαρείς Καμπύλες – Χάρτης Καιρού
Πηγή: http://galaxy.hua.gr/~meteoclima/index.php?option=com_content&view=article&id=95&Itemid=79,
09/07/2015.
Άνεμος βαροβαθμίδας
Ο άνεμος βαροβαθμίδας αποτελεί μία απλή μορφή επιταχυνόμενης
ατμοσφαιρικής ροής, αυτήν της μόνιμης κυκλικής κίνησης, και
χαρακτηρίζεται από την κεντρομόλο επιτάχυνση.
Εξισώσεις
κίνησης
Κυκλώνας Αντικυκλώνας
Μορφές Ισοβαρών
Πηγή:
http://weatherpantokratoras.blogspot.gr/2015/0
1/blog-post_91.html, 09/07/2015.
Πηγή: http://meteomarine.gr/meteomarine_plus/wp-
content/uploads/2014/10/wind_example.png,
09/07/2015.
Αντικυκλώνες - Βαρομετρικά Υψηλά
Εμφανίζεται καθοδική κίνηση του

αέρα (κατάπτωση - subsidence)
στο μέσο της τροπόσφαιρας και
οριζόντια διασπορά του αέρα
(απόκλιση) κοντά στην
επιφάνεια.
Σύστημα καλοκαιρίας (διάλυση
νεφών – αδιαβατική θέρμανση).
Πηγή:
http://www.geo.auth.gr
Αποτέλεσμα: αύξηση των συγκεντρώσεων /courses/gmc/gmc318
y/th/math6.html,
στο επίπεδο του εδάφους συχνά λόγω 09/07/2015.
θερμοκρασιακών αναστροφών
(ο κατερχόμενος αέρας είναι θερμότερος
από αυτόν που βρίσκεται πιο κάτω).
Κυκλώνες - Βαρομετρικά Χαμηλά
Εμφανίζεται ανοδική
κίνηση του αέρα στο
μέσο της τροπόσφαιρας
και σύγκλιση του αέρα
κοντά στην επιφάνεια.
Σύστημα κακοκαιρίας
(νέφωση – υετός -
άνεμοι).
Αποτέλεσμα: διάχυση της ατμοσφαιρικής ρύπανσης σε

ανώτερα στρώματα και άρα μείωση των συγκεντρώσεων στο
επίπεδο του εδάφους.
Πηγή: http://www.geo.auth.gr/courses/gmc/gmc318y/th/math6.html, 09/07/2015.
Θερμικός άνεμος (1/2)
09/07/2015.
Θερμικός άνεμος (2/2)
Αν υπάρχει μια οριζόντια κλίση της θερμοκρασίας, οι ισοβαρείς επιφάνειες
είναι κεκλιμένες προς τα κάτω, από τις θερμές προς τις ψυχρές περιοχές. Η
κλίση των ισοβαρών αυξάνει με το ύψος, και συνεπάγεται μια κατακόρυφη
αύξηση στην οριζόντια μεταβολή της πίεσης και συνεπώς του γεωστροφικού
ανέμου.
Ο θερμικός άνεμος είναι κάθετος στην οριζόντια

θερμοβαθμίδα με την ψυχρή περιοχή προς τα
αριστερά του διανύσματος του θερμικού
ανέμου.
09/07/2015.
Τοπικοί άνεμοι και ατμοσφαιρική

ρύπανση
• Οι ρύποι μιας καπνοδόχου απομακρύνονται ακολουθώντας
υποχρεωτικά την κατεύθυνση πνοής του ανέμου.
• Η ταχύτητα του ανέμου δεν είναι σταθερή. Παρουσιάζει
ακανόνιστη ακολουθία από ριπές και εφησυχασμούς, ενώ
παράλληλα η διεύθυνση του παρουσιάζει ακανόνιστες
διακυμάνσεις.
• Τα ίδια φαινόμενα παρατηρούνται και κατά την κατακόρυφη
έννοια.
• Το ανώμαλο έδαφος, τα κτίρια, τα δέντρα, οι φράχτες και η χλόη
σε συνδυασμό με την ατμοσφαιρική αστάθεια εξαναγκάζουν τον
αέρα να ακολουθεί στροβιλοειδείς αναταρακτικές κινήσεις.
• Ανάλογα με το μέγεθος των στροβιλισμών ευνοείται η διάχυση
ή η μεταφορά των ρύπων.
Επιπτώσεις της άπνοιας
• Οι άπνοιες ή οι ασθενείς άνεμοι ευνοούν τη συγκέντρωση

των ρύπων, ιδιαίτερα όταν συνοδεύονται από
ατμοσφαιρική ευστάθεια.
• Στις περιπτώσεις αυτές υπάρχει απουσία οριζόντιας
βαροβαθμίδας με αποτέλεσμα την εμφάνιση τοπικών
συστημάτων ανέμου.
• Τα τοπικά συστήματα χαρακτηρίζονται από μικρές
ταχύτητες αέρα, από κλειστή κυκλοφορία και αντιστροφή
του κύκλου σε 24ωρη βάση.
• Οι συνθήκες αυτές δεν επιτρέπουν την απομάκρυνση
των ρύπων, αφού στην ουσία υπάρχει μια παλινδρόμηση
του μολυσμένου αέρα.
Θαλάσσια αύρα
• Αιτία: Διαφορά θερμοκρασίας

μεταξύ παράκτιας περιοχής και
θάλασσας.
• Ημέρα (θαλάσσια αύρα):
– Κίνηση του αέρα προς την
ξηρά και κοντά στην
επιφάνεια (2-3 m/s).
– Πάνω από την ξηρά:
ανοδική κίνηση αέριων
μαζών.
– Στη θάλασσα καθοδική
κίνηση σε μεγαλύτερο ύψος
(~ 1 km).
• Νύχτα (απόγειος αύρα):
αντίστροφο φαινόμενο.
09/07/2015.
Θαλάσσια αύρα και κατανομή
των ρύπων (1/2)
• Στις θαλάσσιες αύρες ο αέρας εισχωρεί αρκετά χιλιόμετρα στην
ενδοχώρα, πριν ανυψωθεί και επιστρέψει προς τη θάλασσα.
09/07/2015.
Θαλάσσια αύρα και κατανομή

των ρύπων (2/2)

• Εάν ο γενικός άνεμος, υψηλότερα, κατευθύνεται προς τη
θάλασσα, ενισχύει τον κλειστό δακτύλιο της κυκλοφορίας του
αέρα και ευνοεί τη συγκέντρωση των ρύπων.
• Η ύπαρξη πηγών εκπομπής ρύπων στην περιοχή προκαλεί
έντονη συγκέντρωση ρύπων, στα σημεία που συγκλίνουν τα
αέρια ρεύματα.
• Ο αέρας επάνω από την ξηρά ανυψώνεται και αποτρέπει τη
συγκέντρωση ρύπων κοντά στην επιφάνεια του εδάφους, ενώ
προκαλεί συγκέντρωση ρύπων σε μεγαλύτερα ύψη. Επάνω από
τη θάλασσα τα καθοδικά ρεύματα προκαλούν επιφανειακή
συγκέντρωση ρύπων που στη συνέχεια θα οδηγηθούν στη
στεριά.
Αστική θερμονησίδα
• Κατά την επικράτηση αντικυκλωνικών συνθηκών, η θερμή αστική

νησίδα δημιουργεί, επάνω από μια πόλη, ένα επικίνδυνο θερμικό
κλειστό σύστημα ανέμων. Επιφανειακά ρεύματα από τις
παρυφές συγκλίνουν προς το θερμικό κέντρο. Ο αέρας
ανυψώνεται, αποκλίνει προς τα έξω και καθιζάνει στις παρυφές
κλείνοντας το δακτύλιο κυκλοφορίας.
Πηγή:
http://eclass.auth.gr/modules/doc
ument/document.php?course=M
ENG352&openDir=/4ac62a0ayu
px, 09/07/2015.
Τοπογραφία και διασπορά
• Το ανάγλυφο διαμορφώνει τα πεδία ροής.

• Η παρεμβολή ενός λόφου στην πορεία μιας δέσμης ρύπων θα
εξαναγκάσει τους ρύπους να έλθουν σε επαφή με τις πλαγιές του
λόφου.
• Το ίδιο ακριβώς μπορεί να συμβεί και τη νύχτα αν η δέσμη των
ρύπων - σε συνθήκες ευστάθειας της ατμόσφαιρας - συναντήσει το
αστικό θερμικό λοφίο μια πόλης.
• Οι ρύποι στην περίπτωση αυτή θα αυξήσουν σημαντικά το
ρυπαντικό φορτίο της πόλης.
• Αν η ορεινή έξαρση ή η κοιλάδα βρίσκεται προς την πλευρά της
πόλης με τη μεγαλύτερη συχνότητα των ανέμων, τα εμπόδια αυτά
ασκούν ευεργετικό ρόλο απορρύπανσης.
• Μια τέτοια συνθήκη αποτελεί ο Βαρδάρης, όπου ο άνεμος που
έρχεται από τα ΒΔ καναλίζεται στην κοιλάδα του Αξιού και εξέρχεται
με μεγάλες ταχύτητες.
Άνεμοι βουνού - κοιλάδας
• Εμφανίζονται πάνω από μια επικλινή επιφάνεια και οφείλονται
στη χρονική διακύμανση της θέρμανσης του εδάφους την ημέρα
και ψύξης τη νύχτα.
Αύρα κοιλάδας: διεύθυνση παράλληλη Αύρα βουνού: διεύθυνση παράλληλη
προς την κοιλάδα και ανοδική φορά (2-4 προς την κοιλάδα και καθοδική φορά (≈
m/s). 1 m/s).
Αποτέλεσμα: απομάκρυνση ρύπων Αποτέλεσμα: συσσώρευση ρύπων
προς ανώτερα στρώματα. στην επιφάνεια.
09/07/2015.
http://static.trunity.net/files/119801_119900/119830/350px-Daytime_valleybreeze.gif
http://a.static.trunity.net/files/119801_119900/119831/350px-Nighttime_mountainbreeze.gif
Κοιλάδες και ρύποι

• Αν οι ρυπογόνες πηγές βρίσκονται στη βάση της
κοιλάδας, η μορφολογία ενεργεί αυξητικά στη
ρύπανση.
• Σε καταστάσεις ισχυρής αστάθειας, οι ρύποι
ανέρχονται ψηλά και απομακρύνονται από τους
γενικούς ανέμους.
• Αν υπάρχει αναστροφή της θερμοκρασίας οι ρύποι
εγκλωβίζονται από το στρώμα της αναστροφής και
παγιδεύονται μέσα στην κοιλάδα.
• Στη συνέχεια όλη η διαδικασία μεταφοράς των ρύπων
ακολουθεί τους ανέμους που αναπτύσσονται μέσα
στην κοιλάδα ημέρα ή νύχτα.
Η κίνηση των ρύπων μέσα σε μια
κοιλάδα
Χωρίς αναστροφή της θερμοκρασίας (α) και με αναστροφή (β).

09/07/2015.
ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΕΙΟ ΑΝΟΙΚΤΑ
ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΑΚΑΔΗΜΑΪΚΑ
ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ ΜΑΘΗΜΑΤΑ
Ενότητα 6: Ατμοσφαιρική Τύρβη
Μουσιόπουλος Νικόλαος
 Φυσικές βάσεις.
 Φάσμα ενέργειας.
 Μοντέλα ατμοσφαιρικής τύρβης.
Φυσικές βάσεις
Τυρβώδης ροή
• Χαώδης χαρακτήρας.
• Έντονη μεικτικότητα.
• Υψηλός ρυθμός σκέδασης ενέργειας.
• Μεγάλος αριθμός Reynolds (υπερβαίνει την κρίσιμή
του τιμή).
• Εγγενώς τρισδιάστατη και μη μόνιμη.
Πηγή: http://eclass.auth.gr/modules/document/document.php?course=MENG352&openDir=/4ac62a0ayupx
Διαμελισμός κατά Reynolds
Μεταφορά ορμής και ενέργειας
μέσω τυρβωδών αναταράξεων
Τάσεις Reynolds
Τάσεις Reynolds στις εξισώσεις
κίνησης
• Τάσεις Reynolds: έξι επιπλέον άγνωστοι στο σύστημα.
• Απαιτούνται έξι πρόσθετες εξισώσεις για το κλείσιμο του
συστήματος.
• Διατύπωση ισοζυγίων για κάθε άγνωστη τάση Reynolds.
Ισοζύγιο τυρβώδους κινητικής

ενέργειας (ΤΚΕ)
 Ο όρος της τυρβώδους διάχυσης περιγράφει τη μεταφορά ΤΚΕ στο πεδίο ροής ως επακόλουθο των
τυρβωδών αναταράξεων.
 Η ΤΚΕ απορρέει από την κινητική ενέργεια της μέσης ροής.
 Η μοριακή διάχυση της ΤΚΕ είναι αμελητέα.
 Το γινόμενο του αθροίσματος των αυτοσυσχετίσεων διατμήσεων και του κινηματικού ιξώδους
αντιπροσωπεύει την τυρβώδη σκέδαση ε.
 Τα παραπάνω ισοζύγια έχουν μεγάλο αριθμό πολύπλοκων τριπλών συσχετίσεων (νέοι άγνωστοι).
Απαιτείται η εφαρμογή μοντέλων τύρβης.
Φάσμα ενέργειας (1/2)
 ΤΚΕ: αποθηκευμένη σε τυρβώδεις δίνες, με μέγεθος ανάμεσα σε:

 L* : χαρακτηριστικό μέγεθος της ροής (παραγωγή τύρβης).
 η* : ενεργοποιείται το μοριακό ιξώδες (σκέδαση ΤΚΕ).
 Η ΤΚΕ διατρέχει ολόκληρο το φάσμα ενέργειας δεδομένου του
σταδιακού καταμερισμού των δινών σε όλο και μικρότερες δίνες.
Πηγή:
http://eclass.auth.gr/modules/docu
ment/document.php?course=MEN
G352&openDir=/4ac62a0ayupx
Φάσμα ενέργειας (2)
Μοντέλα τύρβης
Ενότητα 7: Ισοζύγιο ενέργειας στο έδαφος

 Εξισώσεις του ισοζυγείου

ενέργειας στο έδαφος.
 Εξασθένισης της ηλιακής
ακτινοβολίας.
 Υπέρυθρη ακτινοβολία της
Εξίσωση του ισοζυγίου ενέργειας

στο έδαφος
Το ενεργειακό ισοζύγιο στην επιφάνεια του
εδάφους επηρεάζει αποφασιστικά τη δομή και
τη δυναμική του οριακού στρώματος.
Όροι ακτινοβολίας - Rs
Η ακτινοβολία που φτάνει στην επιφάνεια της γης συγκεντρώνεται στη ζώνη
των 0.3-4.0 μm και χαρακτηρίζεται ως ηλιακή ακτινοβολία ή ακτινοβολία
μικρού μήκους κύματος (βραχέων κυμάτων).
Η ένταση της συνολικής ακτινοβολίας βραχέων κυμάτων Rs περιλαμβάνει το

ηλιακό φως που φτάνει στην επιφάνεια της γης με μορφή ακτινοβολίας
(άμεση ηλιακή ακτινοβολία) και φως το οποίο είναι αποτέλεσμα της
διάχυσης και της ανάκλασης των ηλιακών ακτινών στην ατμόσφαιρα
(έμμεση ηλιακή ή διάχυτη ακτινοβολία).
Η τιμή της Rs μπορεί να προσεγγίσει τα 1000 W/m2, όμως...
Τιμές της Rs
Η τιμή της RS υπόκειται σε χρονικές και χωρικές μεταβολές.
Η ποσότητα της ηλιακής ενέργειας που φτάνει στη γη δεν έχει την ίδια ένταση
κατά τη διάρκεια όλων των μηνών σε έναν τόπο, αλλά και την ίδια χρονική
στιγμή διαφέρει από τόπο σε τόπο. Οι μεταβολές αυτές της ηλιακής ενέργειας
εξαρτώνται κυρίως από:
 Την απόσταση της γης από τον ήλιο (μείωση κατά τρόπο αντιστρόφως
ανάλογο του τετραγώνου της απόστασης).
 Το ύψος του ήλιου – γωνία πρόσκρουσης των ακτινών του ήλιου που
εξαρτάται από:
1. το γεωγραφικό πλάτος,
2. την εποχή του έτους και
3. τη χρονική στιγμή της ημέρας
Σημαντική είναι και η παρουσία μορίων του αέρα, σταγονιδίων νερού και
σωματιδίων που καθορίζουν την ένταση της έμμεσης ακτινοβολίας βραχέων
κυμάτων.
Εξασθένιση της ηλιακής ακτινοβολίας
Οι κύριες ουσίες που

απορροφούν την Η.Α., σε
ειδικές περιοχές του
φάσματος είναι το όζον,
το οξυγόνο, το διοξείδιο
του άνθρακα, οι υδρατμοί
και η σκόνη.
Η διάχυση του φωτός

γίνεται τόσο από τα μόρια
του αέρα, όσο και από τις
διάφορες προσμίξεις,
σταγονίδια νερού κ.λπ.
http://www.renewable-energy-concepts.com/uploads/pics/direct_beam_solar.gif
Ενέργεια που απορροφά το έδαφος -

Rs (1-A)
Με την ανακλαστικότητα Α, η επιφάνεια του εδάφους απορροφά την

ενέργεια Rs (1-A), που αντιπροσωπεύει περίπου το 51% της ηλιακής
ακτινοβολίας.
Α = οπισθοσκεδαζόμενη ένταση / προσπίπτουσα ένταση
Η τιμή της ανακλαστικότητας εξαρτάται από το είδος του εδάφους και τη
χρήση γης και είναι συνάρτηση του μήκους κύματος. Στην πράξη
χρησιμοποιούνται μέσες τιμές της ανακλαστικότητας για ολόκληρο το μέρος
του φάσματος που ενδιαφέρει.
Ως μέση τιμή της ανακλαστικότητας ολόκληρης της γήινης σφαίρας

συνήθως θεωρείται μια τιμή μεταξύ 0.31 και 0.34.
Η ηλιακή σταθερά
Επειδή το διάστημα είναι στην πράξη κενό και η ενέργεια διατηρείται, το

ποσό ενέργειας που περνάει προς τα έξω μέσω μιας σφαίρας που
βρίσκεται σε οποιαδήποτε απόσταση με τον ήλιο στο κέντρο της θα πρέπει
να ισούται με τη συνολική ενέργεια από τον ήλιο, Φ.
Αν υποθέσουμε ότι η ροή ενέργειας ανά μονάδα επιφάνειας είναι

ομοιόμορφη πάνω σε μια σφαίρα, και γράψουμε τη ροή ενέργειας ανά
μονάδα επιφάνειας σε κάποια απόσταση d από τον ήλιο σαν Sd, τότε
σύμφωνα με τη διατήρηση ενέργειας πρέπει:
Φ=Sd 4πd2
Επομένως, η ροή ενέργειας ανά μονάδα επιφάνειας Sd είναι αντιστρόφως

ανάλογη του τετραγώνου της απόστασης από τον ήλιο.
Τιμή της ηλιακής σταθεράς

Η τιμή της Sd σε μια σφαίρα με σταθερή ακτίνα και τον ήλιο στο κέντρο της
είναι σταθερή και ονομάζεται ηλιακή σταθερά. Στη μέση απόσταση μεταξύ
γης και ήλιου (1.5 1011 m) η ηλιακή σταθερά είναι RS0=1353 W/m2.
Η ηλιακή σταθερά είναι
χαρακτηριστικό μέγεθος της ηλιακής
ακτινοβολίας, είναι η «έντασή» της,
δηλαδή το ποσό που προσπίπτει
κάθετα στη μονάδα επιφάνειας και
στη μονάδα του χρόνου και μετριέται
στα ανώτερα στρώματα της
ατμόσφαιρας όταν η γη βρίσκεται σε
μέση απόσταση από τον ήλιο.
Ακτινοβολία μακρών κυμάτων – Ro
(1/2)
H γη ακτινοβολεί προς την ατμόσφαιρα και το διάστημα ως μέλαν σώμα

θερμοκρασίας Τ. Η ακτινοβολία αυτή είναι γνωστή ως γήινη ή ως υπέρυθρη
ακτινοβολία ή τέλος ως μεγάλου μήκους κύματος (4-100 μm).
Η ισχύς ακτινοβολίας της γης για λόγους θερμικής ισορροπίας θα πρέπει να

είναι ίση με την ακτινοβολία μικρού μήκους κύματος που προσπίπτει στη γη.
Σύμφωνα με τον νόμο των Stefan-Boltzman η ισχύς ακτινοβολίας Ro ισούται

με:
Ro = σ Τo4
όπου To η θερμοκρασία της επιφάνειας της γης (ως μέλαν σώμα που
ακτινοβολεί).
Αν Το=20 ˚C τότε προκύπτει Ro = 420 W/m2
Ακτινοβολία μακρών κυμάτων – Ro

(2/2)
Με βάση τη θερμική ισορροπία για ολόκληρη τη γήινη σφαίρα, η ενέργεια της
προσπίπτουσας ηλιακής ακτινοβολίας αντισταθμίζεται από την εκπεμπόμενη
θερμική ακτινοβολία της γης:
4
R 2 Rso (1 ) 4 R2 T a
Από τη μελέτη της εκλεκτικής απορροφητικότητας των αερίων της
ατμόσφαιρας στα διάφορα μήκη κύματος διαπιστώνεται ότι τόσο οι υδρατμοί
όσο και το διοξείδιο του άνθρακα απορροφούν όλη την ακτινοβολία μήκους
κύματος μεγαλύτερης από 2 μm.
Κατά συνέπεια αυξημένες συγκεντρώσεις διοξειδίου του άνθρακα (λόγω
ανθρωπογενούς δραστηριότητας) θα οδηγήσουν σε αυξημένη παγίδευση της
θερμότητας που ακτινοβολείται από τη γη και σε υψηλότερες μέσες
θερμοκρασίες του πλανήτη.
Υπέρυθρη θερμική ακτινοβολία της
ατμόσφαιρας - Ra
Η υπέρυθρη θερμική ακτινοβολία της ατμόσφαιρας Ra εκπέμπεται κατά κύριο
λόγο από τα σύννεφα, αλλά και από συστατικά της ατμόσφαιρας όπως
υδρατμούς, CO2, O3 και ΑΣ.
Τα θερμαινόμενα ατμοσφαιρικά αέρια εκπέμπουν επίσης δευτερογενή

ακτινοβολία τόσο προς την επιφάνεια της γης όσο και προς το εξωτερικό
διάστημα.
Για x= 0.5, δηλαδή όταν το 50% της

εκπεμπόμενης από το έδαφος
ακτινοβολίας διαπερνά την ατμόσφαιρα,
η θερμοκρασία επιφάνειας ≈ 27 ˚C.
Η δέσμευση της γήινης ακτινοβολίας

από την ατμόσφαιρα

Ποσοστά της γήινης ακτινοβολίας απορροφούνται εκλεκτικά από ορισμένα
ατμοσφαιρικά αέρια όπως το CO2, H2O, CH4, O3. Τα αέρια αυτά αποτελούν
ρυθμιστές του θερμικού ισοζυγίου του πλανήτη και ονομάζονται θερμοκηπικά
αέρια.
• Ο ανέφελος ουρανός είναι ημιδιαπερατός στη μεγάλου μήκους κύματος
υπέρυθρη ακτινοβολία.
• Αν υπήρχε μόνο Ν2 και Ο2 η επιφάνεια της γης θα ήταν θερμότερη την ημέρα και
πολύ ψυχρότερη τη νύχτα διότι τα αέρια αυτά είναι διαπερατά στην υπέρυθρη
και κατακρατούν μόνο υπεριώδη.
• Οι υδρατμοί απορροφούν στα 6 μm και πέραν των 22 μm συλλαμβάνοντας την
υπέρυθρη ακτινοβολία που εκπέμπει η γη.
• Το CO2 συλλαμβάνει την ενέργεια στα 4 μm και στα 14-16 μm.
• Το όζον απορροφά στα 9 μm.
• Στην περιοχή 8-12 μm η υπέρυθρη ακτινοβολία (σε ποσοστό ≈10%) διαφεύγει
προς το εξωτερικό διάστημα και η ζώνη αυτή λέγεται ατμοσφαιρικό παράθυρο.
Ισοζύγιο ενέργειας στην ατμόσφαιρα
Το 51% της προσπίπτουσας

ηλιακής ακτινοβολίας
απορροφάται από τη γη, το
19% απορροφάται από την
ατμόσφαιρα και το 30%
ανακλάται στο διάστημα.
http://www.tintprofessor.org/wp-content/uploads/2015/04/Diagram-of-solar-radiation.jpg
Ισοζύγιο ενέργειας στο έδαφος –

ενεργειακοί όροι
Από το αλγεβρικό άθροισμα των παραπάνω μεγεθών προκύπτει ότι υπάρχει
ένα πλεόνασμα 30 ενεργειακών μονάδων στο έδαφος. Το αντιστάθμισμα
επέρχεται με την τυρβώδη μεταφορά ενέργειας από το έδαφος στην
ατμόσφαιρα.
Πρόκειται, συγκεκριμένα, για τους μηχανισμούς:
• Αγωγής θερμότητας (λόγω επαφής με την επιφάνεια της Γης) που
εκφράζεται ως πυκνότητα θερμορροής στο έδαφος Qs.
• Κατακόρυφης μεταφοράς (λόγω ανοδικών ρευμάτων αέρα) που
εκφράζεται ως τυρβώδης πυκνότητα αισθητής θερμορροής Qa.
• Εξάτμισης του νερού που εκφράζεται ως τυρβώδης πυκνότητα
λανθάνουσας ροής ενέργειας L.
Από τα παραπάνω δεδομένα προκύπτει ότι υπάρχει ισοζύγιο στις
διακινήσεις ενέργειας σε όλα τα επίπεδα, τόσο στο εξωτερικό όριο της
ατμόσφαιρας, όσο και στην επιφάνεια της Γης.
Πυκνότητα θερμορροής στο έδαφος -
Qs
Αντιπροσωπεύει τη μεταφορά
θερμότητας προς ή από το
έδαφος από το υπερκείμενο
στρώμα αέρα, λόγω διαφοράς
θερμοκρασίας.
Η εκτίμηση της Qs προκύπτει από τη λύση της

εξίσωσης διάχυσης θερμότητας με τις
κατάλληλες αρχικές και οριακές συνθήκες.
Τυρβώδης πυκνότητα αισθητής

θερμορροής - Qa
Αντιπροσωπεύει τη μεταφορά
θερμότητας ανάμεσα στην
επιφάνεια του εδάφους και το
υπερκείμενο στρώμα αέρα, λόγω
διαφοράς θερμοκρασίας.
Την ημέρα, όταν η επιφάνεια της γης είναι πιο ζεστή από τον υπερκείμενο
αέρα, λαμβάνει χώρα μεταφορά θερμότητας από την επιφάνεια του
εδάφους προς τον ψυχρότερο υπερκείμενο αέρα, με αποτέλεσμα την
αύξηση της θερμοκρασίας του αέρα και μείωση της θερμοκρασίας της
επιφάνειας του εδάφους.
Μεταφορά θερμότητας προς το έδαφος παρατηρείται κατά τη διάρκεια της
νύχτας, όταν η ακτινοβολία μακρών κυμάτων που εκπέμπεται από την
επιφάνεια της γης έχει ως αποτέλεσμα ο υπερκείμενος αέρας να είναι
θερμότερος.
Τυρβώδης πυκνότητα λανθάνουσας
ροής ενέργειας - L
Η εσωτερική ενέργεια που
σχετίζεται με τη φάση ενός
συστήματος ονομάζεται
λανθάνουσα ενέργεια.
Η L συνδέεται με την εξάτμιση νερού ή τη συμπύκνωση υδρατμού στην
επιφάνεια του εδάφους. Πάνω από υδάτινες επιφάνειες τους θερινούς
μήνες η L ≈ 600 W/m2. Το ισοζύγιο ενέργειας σε υδάτινες επιφάνειες
κυριαρχείται από την ηλιακή ακτινοβολία και την L, με αποτέλεσμα πολύ
μικρές μεταβολές της θερμοκρασίας επιφάνειας.
Σημασία της υγρασίας του εδάφους
Σε περιοχές με υγρασία στο

έδαφος, το νερό που είναι
διαθέσιμο για εξάτμιση έχει ως
αποτέλεσμα τη μεταφορά
λανθάνουσας θερμότητας από το
έδαφος.
Σε ξηρές περιοχές, η απουσία

λανθάνουσας θερμότητας οδηγεί
σε μεγαλύτερες τιμές τυρβώδους
πυκνότητας αισθητής θερμορροής,
με αποτέλεσμα υψηλές
θερμοκρασίες του αέρα κοντά στην
επιφάνεια του εδάφους.
Πυκνότητα θερμορρόης συνυφασμένη με
τη βροχόπτωση P (precipitation)
Ισοζύγιο ενέργειας – μη αστική vs.

αστική περιοχή
Ανθρωπογενής θερμότητα Α –
Αστική θερμονησίδα
 Έκλυση θερμότητας από βιομηχανίες, μονάδες θέρμανσης και κλιματιστικών,

καυστήρες, καυσαέρια.
 Απορρόφηση ηλιακής ακτινοβολίας από επιφάνειες με μικρή
ανακλαστικότητα.
 Μείωση υγρασίας του

εδάφους και εξατμισοδιαπνοής.
 Αποθήκευση θερμότητας από
αστικές επιφάνειες μεγάλης
θερμοχωρητικότητας.
 Μείωση ταχύτητας ανέμου
λόγω κτηρίων.
Ενότητα 8: Ατμοσφαιρικό οριακό στρώμα.

 Λύση Ekman.
 Αδιαβατικό / Διαβατικό οριακό
στρώμα.
 Στατική και δυναμική ευστάθεια
στο ΑΟΣ.
 Ημερήσια διακύμανση του ΑΟΣ.
Ατμοσφαιρικό Οριακό Στρώμα (ΑΟΣ)

Το κατώτερο τμήμα της τροπόσφαιρας που επηρεάζεται άμεσα
από την παρουσία της γήινης επιφάνειας και στο οποίο η
μορφολογία του εδάφους επιδρά με χρονική κλίμακα το πολύ
μιας ώρας.
Χωρικές και χρονικές διακυμάνσεις του ΑΟΣ
που εξαρτώνται από:
Διάδοση θερμότητας
(θέρμανση εδάφους - ηλιοφάνεια).
Μορφολογία και ανάγλυφο εδάφους
(μεταβολές λόγω τραχύτητας εδάφους και
διαφορές στη χρήση γης).
Μετεωρολογικές συνθήκες (ύπαρξη Πάχος του ΑΟΣ ως συνάρτηση της
μετώπων, θαλάσσια-απόγειος αύρα). τραχύτητας του εδάφους.
16/07/2015.
http://mae.engr.ucdavis.edu/~wind/facilities/images/roughnessthumb.jpg
Λύση Ekman
Η λύση βασίζεται στις εξισώσεις κίνησης με την προϋπόθεση
υδροστατικής ισορροπίας.
Λύση Ekman: Παραδοχές
Λύση Ekman: Κατακόρυφη κατανομή
της ταχύτητας ανέμου
Σε μεγάλα ύψη οι συνιστώσες της ταχύτητας του ανέμου u, v
προσεγγίζουν τις τιμές G και 0 αντίστοιχα.
Η συνιστώσα της
ταχύτητας του
ανέμου v μηδενίζεται
στο ύψος αz=π, δηλ.
όταν:
16/07/2015.
Αδιαβατικό ΟΣ: κατακόρυφη κατανομή

της ταχύτητας του ανέμου (1/4)

1. Λείο έδαφος, αδιάφορη ισορροπία.
Εφαρμόζουμε τη θεωρία ομοιότητας και χρησιμοποιούμε την
ταχύτητα τριβής u* ως κατάλληλη κλίμακα ταχύτητας.
Η ταχύτητα του ανέμου θα είναι
συνάρτηση του ύψους z, της παραμέτρου
Coriolis f και του τυρβώδους ιξώδους Κm.
Στο μεταίχμιο μεταξύ του

ανώτερου και του
κατώτερου μέρους του ΑΟΣ:
Λογαριθμικός νόμος για την
κατακόρυφη κατανομή της
ταχύτητας: κατώτερο μέρος
του αδιαβατικού ΑΟΣ.

2. Τραχύ έδαφος, αδιάφορη ισορροπία.

Το ΑΟΣ σχηματίζεται σαν συνέπεια της αλληλεπίδρασης της
ατμόσφαιρας με την υποκείμενη επιφάνεια και το ύψος του
καθορίζεται από τις καιρικές συνθήκες και την τραχύτητα του
εδάφους, μέτρο της οποίας είναι η γεωμετρική τραχύτητα.
Μέσα στα στοιχεία τραχύτητας δηλ. για z

≤ hr, ο λογαριθμικός νόμος δεν ισχύει
αφού η περιγραφή της ροής είναι
εξαιρετικά δύσκολη.
Ισχύει για z > zo και για z > hr
16/07/2015.
Κατακόρυφη κατανομή του Κm στο

στρώμα επιφάνειας
• Χρησιμοποιούμε τη λύση Ekman αλλά με κλίμακα
ταχυτήτων την ταχύτητα τριβής και κλίμακα μήκους την
αεροδυναμική τραχύτητα.
• Στρώμα επιφάνειας: το κατώτερο μέρος του ΑΟΣ, όπου η
διατμητική τάση παραμένει σταθερή, και το τυρβώδες
ιξώδες μεταβάλλεται με το ύψος.
Km uz
• Η διεύθυνση του ανέμου είναι παράλληλη προς την
διατμητική τάση και δε μεταβάλλεται με το ύψος. Το μέτρο
της ταχύτητας ανέμου δίνεται από το λογαριθμικό νόμο που
ισχύει μέχρι ≈ 100 m.
Κατακόρυφη κατανομή του Κm στο ΑΟΣ
• Στρώμα Ekman: βρίσκεται πάνω από το στρώμα επιφάνειας και

χαρακτηρίζεται από βαθμιαία μείωση της διατμητικής τάσης και στροφή
της διεύθυνσης του ανέμου με το ύψος.
• Η κατακόρυφη κατανομή του Κm περιγράφεται με τη βοήθεια του δρόμου
μείξης ή με τη χρήση εμπειρικών τύπων.
• Ο δρόμος μείξης αντιπροσωπεύει τη μέση διαδρομή μιας δίνης, δηλ. την
απόσταση που διανύει κατά μέσο όρο μια δίνη, πριν αλλοιωθεί
ολοκληρωτικά.
• Στο στρώμα επιφάνειας ο δρόμος μείξης αυξάνει γραμμικά με το ύψος:
 z
• Στο ΑΟΣ
Διαβατικό οριακό στρώμα
Στη συνηθέστερη περίπτωση, η θερμοβαθμίδα στο ΑΟΣ δεν είναι

αδιαβατική, οπότε υπεισέρχονται πρόσθετες παράμετροι που
χαρακτηρίζουν τον βαθμό ευστάθειας της ατμόσφαιρας.
Η μεταφορά ενέργειας στην ατμόσφαιρα εκφράζεται στις
εξισώσεις κίνησης με την προσθήκη του όρου άνωσης. Έτσι μετά
από διαμελισμό κατά Reynolds και χρονική ολοκλήρωση
εμφανίζεται στο ισοζύγιο της τυρβώδους κινητικής ενέργειας
ένας πρόσθετος όρος παραγωγής τύρβης συνυφασμένος με την
άνωση:
Μήκος Monin-Obukhov L
• Το μήκος Monin-Obukhov L χαρακτηρίζει το βαθμό ευστάθειας

του επιφανειακού στρώματος της ατμόσφαιρας.
• Υπολογίζεται αφού εξισωθούν οι δύο όροι παραγωγής τύρβης
από το ισοζύγιο της τυρβώδους κινητικής ενέργειας (δηλ. η
παραγωγή λόγω άνωσης και λόγω διατμητικών τάσεων).
16/07/2015.
Αριθμός Richardson
Διαβατικό ΟΣ: κατακόρυφη κατανομή της
ταχύτητας του ανέμου
Χαρακτηριστικά του ΑΟΣ (1/2)
χρονικές κλίμακες για την κατακόρυφη μεταφορά των ρύπων
Το ΑΟΣ είναι συνέχεια τυρβώδες, πολύ καλά αναμειγμένο και ανταποκρίνεται γρήγορα
στις αλλαγές που συμβαίνουν στην γήινη επιφάνεια και στις χωρικές ανομοιομορφίες. Η
επίδραση της επιφανειακής τριβής και της θέρμανσης διαδίδεται ταχύτατα σε όλο το
ΑΟΣ μέσω του μηχανισμού της τυρβώδους μεταφοράς ή της ανάμειξης (όπως
μεταφέρονται και ορμή, θερμότητα και μάζα).
16/07/2015.
Χαρακτηριστικά του ΑΟΣ (2/2)
Αιτία δημιουργίας: Τριβή που εξασκεί το έδαφος στα χαμηλότερα στρώματα της
Πάχος που μεταβάλλεται κατά τη διάρκεια της ημέρας 500-2000 m.
Απόκριση σε μεταβολές της επιφανειακής θερμοκρασίας σε t < 1h.
Συσσώρευση ρύπων.
Επιφανειακό στρώμα: Πάχος 10 % του οριακού στρώματος, μεγάλη μεταβολή
της ταχύτητας του ανέμου με το ύψος.
Στρώμα ανάμειξης: Ανοδικές και καθοδικές κινήσεις που ευνοούν τη μείξη των
ρύπων λόγω τυρβώδους διάχυσης.
Ύψος ανάμειξης: Επίδραση τριβής στην ταχύτητα του ανέμου και στη μείξη των
ουσιών ως κάποιο ύψος (μεταβλητό).
Κορυφή στρώματος ανάμειξης: Συνήθως ύπαρξη θερμοκρασιακής αναστροφής.
Διακριτές περιοχές ΑΟΣ
1. Στρώμα ανάμειξης.
2. Αποκομμένο στρώμα.
3. Ευσταθές νυκτερινό οριακό στρώμα.
16/07/2015.
Πάχος του ΑΟΣ
Παράγοντες που επιδρούν στο πάχος του ΑΟΣ:

Ηλιοφάνεια και ώρα της ημέρας (θέρμανση εδάφους).
Ανάγλυφο-μορφολογία του εδάφους: Πάνω από ξηρά και θάλασσα γενικά

το ΑΟΣ είναι λεπτότερο στις περιοχές υψηλών πιέσεων απ’ ότι στις περιοχές
χαμηλών πιέσεων.
Ύπαρξη αέριων μαζών που κινούνται οριζόντια (μέτωπα, θαλάσσια αύρα).
16/07/2015.
Πάχος του ΑΟΣ
Το ΑΟΣ είναι πιο ρηχό στην περίπτωση πεδίου υψηλών

βαρομετρικών πιέσεων από ότι στην περίπτωση που
επικρατεί χαμηλό βαρομετρικό.
Σύστημα υψηλής πίεσης
κατακόρυφα καθοδική κίνηση.
οριζόντια απόκλιση.
Σύστημα χαμηλής πίεσης
κατακόρυφα ανοδική κίνηση ⇒ μεταφορά
αερίων μαζών μακριά από το έδαφος σε
μεγάλο υψόμετρο.
οριζόντια σύγκλιση.
16/07/2015.
Στρώμα ανάμειξης
To στρώμα ανάμειξης (mixed layer) χαρακτηρίζεται από την τυρβώδη φύση
του και την έντονη μεικτικότητα (οι κύριες μεταβλητές λόγω της μεγάλης
έντασης της τύρβης, π.χ. θερμοκρασία, υγρασία, συγκέντρωση ρύπων, είναι
σε μεγάλο βαθμό σταθερές).
Είναι γνωστό επίσης σαν «ΑΟΣ κατακόρυφων κινήσεων» (convective
boundary layer) ή ασταθές ΑΟΣ.
Οι τυρβώδεις κινήσεις μπορούν να προέλθουν από μηχανικές διεργασίες
(δυναμική αστάθεια) ή από ανοδικές κινήσεις λόγω διαφοράς πυκνότητας
(στατική αστάθεια).
Προϋπόθεση για την εμφάνιση δυναμικής αστάθειας είναι η στατική
αστάθεια, δηλ. αρνητική τιμή του αριθμού Richardson.
Μερικές φορές η μία διεργασία υπερισχύει.
Εξαναγκασμένη και ελεύθερη συναγωγή
Όταν υπερισχύουν οι διεργασίες ανοδικών κινήσεων λόγω

θέρμανσης του εδάφους (επομένως και διαφοράς πυκνότητας), η
κατακόρυφη ανάμειξη οφείλεται κυρίως σε ελεύθερη συναγωγή.
 Παρατηρείται πάνω από την ξηρά τις ηλιόλουστες ημέρες με
ασθενείς ανέμους.
Όταν υπερισχύουν οι μηχανικές διεργασίες, δηλ. η παραγωγή
τύρβης παράγεται αποκλειστικά λόγω διάτμησης, τότε φαινόμενα
μεταφοράς στο ΑΟΣ έχουν τον χαρακτήρα της εξαναγκασμένης
συναγωγής.
 Παρατηρείται στις νεφοσκεπείς ημέρες με εντονότερους
ανέμους.
Ημερήσια διακύμανση του ΑΟΣ (1/3)
Στη διάρκεια μιας καθαρής από σύννεφα ημέρας, μετά την ανατολή του
ηλίου, λόγω θέρμανσης της επιφάνειας της γης από τον ήλιο και της
συνεπαγόμενης «θερμικής ανάμειξης» στο ΑΟΣ:
το πάχος του ΑΟΣ αυξάνει σταθερά όσο προχωρά η ημέρα και
λαμβάνει μια μέγιστη τυπική τιμή της τάξης του 1,5 km (εύρος 1–2 km)
αργά μετά το μεσημέρι.
Αντίθετα το βράδυ και κατά τη διάρκεια της νύχτας η εκπομπή ακτινοβολίας
από τη γήινη επιφάνεια και η σταδιακή ψύξη της έχουν σαν αποτέλεσμα:
την εξασθένηση της τυρβώδους ανάμειξης και
τη συρρίκνωση του πάχους του ΑΟΣ έως μια τυπική τιμή της τάξης των 150
m (εύρος 50 – 300 m).
6AM:
Νυχτερινό οριακό στρώμα (ΟΣ) πάνω από το
έδαφος λόγω θερμοκρασιακής αναστροφής.
Δεν υπάρχει θερμικά παραγόμενη τύρβη.
Μικρή μηχανικά παραγόμενη τύρβη λόγω ασθενών
επιφανειακών ανέμων.
Ασθενείς επιφανειακοί άνεμοι που αυξάνουν σε
ένταση πάνω από το νυχτερινό ΟΣ.
11AM:
Η θέρμανση της επιφάνειας οδηγεί στο
σχηματισμό «θερμών στροβίλων»:
Ασθενής έως μέτριας έντασης τύρβη λόγω
θέρμανσης.
Δημιουργία νέφωσης (cumulus).
Κατακόρυφη ανάπτυξη του ΟΣ.
Λόγω θέρμανσης του εδάφους και μηχανικής
τύρβης ο επιφανειακός άνεμος αυξάνεται.
16/07/2015.
3 PM:
Μεγιστοποίηση της θέρμανσης του εδάφους.
Μέγιστη ένταση θερμικά παραγόμενης τύρβης και
δημιουργία νέφωσης (cumulus).
«Θερμοί στρόβιλοι» => ισχυροί επιφανειακοί άνεμοι =>
μεγαλύτερη σε ένταση μηχανική τύρβη.
Το οριακό στρώμα έχει πάχος 1-2 km.
Λόγω της θερμικά και μηχανικά παραγόμενης τυρβώδους
ροής το ΑΟΣ είναι ομοιογενές.
6 PM:
Η θέρμανση της επιφάνειας μειώνεται:
 Η επιφανειακή θερμοκρασία μειώνεται.
 Η θερμικά παραγόμενη τύρβη περιορίζεται καθώς
και η αντίστοιχη νέφωση.
 Αρχίζει η ανάπτυξη νυχτερινού ΟΣ.
Οι άνεμοι στην επιφάνεια μειώνονται.
Η μηχανικά παραγόμενη τύρβη εξασθενεί με το χρόνο.
16/07/2015.
Εκτίμηση του ύψους ανάμειξης

του ΑΟΣ (1/2)
Υποθέτουμε ότι κατά την ανατολή του ήλιου επικρατεί ευσταθής

θερμοβαθμίδα με γ < γ0, γ = const. Τ(z,0) = T – γz
A (1)
Μετά από χρονική στιγμή t θεωρούμε ότι η θερμοκρασία μεταβάλλεται με το
ύψος από μια αρχική θερμοκρασία Το(t) στο έδαφος με την ξηρή αδιαβατική
θερμοβαθμίδα: T(z,t) = Τ (t) – γ z (2)
ο o
για 0 < z ≤ H(t), όπου Η(t) είναι το ύψος ανάμειξης τη χρονική στιγμή t:
(1), (2) T(z,t) – T(z,0) = To(t) – TA – (γο-γ) z (3)
Για z = H(t): To(t) – γο H(t) = ΤA – γ Η(t) To(t) – TA = (γο – γ) Η(t) (4)
(3), (4) T(z,t) – T(z,0) = (γο – γ) Η(t) – (γο – γ)z T(z,t) – T(z,0) = (γο – γ) [Η(t) – z] (5)
Εκτίμηση του ύψους ανάμειξης
του ΑΟΣ (1/2)
Η παρεχόμενη θερμική ενέργεια (αισθητή θερμορροή) που αποδίδει το
έδαφος στην ατμόσφαιρα είναι:
Από το ισοζύγιο ενέργειας προκύπτει:

H t t
cp T z, t T z,0 dz Qa t dt E
0 0
(5) => ρ cp (γο – γ) [H(t)]2/2 = Qa, max (2Τd/π) sin2(πt /2Τd)
Ενότητα 9: Διασπορά και διάχυση ατμοσφαιρικών ρύπων.

 Ατμοσφαιρική διασπορά.
 Οριζόντια μεταφορά.
 Ο ατμοσφαιρικό κύκλος
διασποράς.
 Γκαουσιανό μοντέλο για σημειακή
εκπομπή σε ομοιόμορφη στρωτή
ροή.
 Μέθοδος Lagrange.
Ορισμοί
• Μοριακή διάχυση (molecular diffusion): η μεταφορά
ύλης αποκλειστικά λόγω των τυχαίων κινήσεων των
επιμέρους μορίων τα οποία δεν κινούνται μαζί σε
συντεταγμένες ομάδες.
• Τυρβώδης διάχυση (turbulent diffusion): η διαδικασία
κατά την οποία η ύλη διασκορπίζεται υπό την επίδραση
των τυρβώδων στροβίλων (turbulent eddies).
• Διασπορά (dispersion): μετακίνηση και εξάπλωση στην
ατμόσφαιρα ενός στοιχείου (ρύπου) που εκπέμπεται από
κάποια πηγή. Η διασπορά μπορεί να οφείλεται στη
μοριακή ή την τυρβώδη διάχυση αλλά και στη μεταφορά
από τον άνεμο.
Ατμοσφαιρική διασπορά
Ατμοσφαιρική Διασπορά: Σειρά φυσικών διεργασιών που με
τη συμβολή των κινήσεων του αέρα έχουν ως αποτέλεσμα τη
μεταφορά και την εξάπλωση ουσιών στην ατμόσφαιρα.
Μηχανισμοί:
Μοριακή Διάχυση.
Οριζόντια Μεταφορά.
Κατακόρυφη Μεταφορά.
Τυρβώδης Διάχυση.

http://astro.hopkinsschools.org/course_documents/earth_moon/earth/earth_science/convection/pollution_transfer.jpg
Μοριακή διάχυση
Μοριακή Διάχυση: Ο διασκορπισμός μιας ουσίας λόγω της
μέσης κίνησης ενός μορίου ή σωματιδίου ως αποτελεσμάτων
συγκρούσεών του με άλλα μόρια ή σωματίδια.
Συμβαίνει όταν υπάρχει διαφορά στη
βαθμίδα συγκέντρωσης της ουσίας.
Η μέση απόσταση που διανύει ένα
μόριο περιορίζεται από τη συχνότητα
των συγκρούσεων με άλλα μόρια.
Μη αποτελεσματικός μηχανισμός
μεταφοράς μορίων αέρα λόγω της
μεγάλης συχνότητας συγκρούσεων.
17/07/2015.
Ομοιόμορφη ροή δια μέσου
στοιχείου όγκου V=Δx Δy Δz
Δυαδικό μίγμα συστατικών Α
και Β, με συγκεντρώσεις CA, CB
και ταχύτητες VA, VB.
17/07/2015.
Διασπορά ρύπων
• Η συσσώρευση ρύπων σε μια περιοχή εξαρτάται από τους
ρυθμούς εκπομπής των διαφόρων πηγών, από τους ρυθμούς
διασποράς (και απομάκρυνσης) των ρύπων και των ρυθμών
παραγωγής ή καταστροφής (μέσω χημικών αντιδράσεων).
• Η διασπορά των ρύπων εξαρτάται σημαντικά από τις τοπικές
μετεωρολογικές συνθήκες και την ατμοσφαιρική ευστάθεια (δηλ.
την τάση του αέρα να μην αναμιγνύεται σε κάθετη διεύθυνση).
Προφανώς εξαρτάται και από το είδος και τις ποσότητες των
ρύπων.
• Με δυνατό άνεμο και καλή κατακόρυφη ανάμιξη, οι ρύποι
διασπείρονται γρήγορα σε μεγάλο όγκο αέρα.
Οριζόντια μεταφορά
Οριζόντια Μεταφορά: Μεταφορά ενέργειας, αερίων και
σωματιδίων λόγω οριζόντιας μετακίνησης των μαζών από τον
άνεμο.
Απομακρύνει τους ρύπους ως
μια απόσταση από την πηγή.
Αραιώνει τους ρύπους.
Υπεύθυνη για τη μεγάλης
κλίμακας μετακίνηση των ρύπων
από τις πηγές σε περιοχές προς τη
διεύθυνση του ανέμου.
Μεγάλες ταχύτητες ανέμου, μεγαλύτερη
μείωση στις συγκεντρώσεις των ρύπων.
17/07/2015.
Παράμετροι επίδρασης στη

διασπορά
Στοιχεία πηγής
Γεωμετρία (σημειακή, γραμμική, εμβαδική) και τοποθεσία πηγής.
Χρονική διάρκεια εκπομπής (στιγμιαία ή συνεχής εκπομπή).
Ρυθμός και ένταση εκπομπής.
Ο ατμοσφαιρικός κύκλος διασποράς
Ανύψωση θυσάνου.
Οριζόντια μεταφορά ρύπων από το μέσο άνεμο.
Τυρβώδης διάχυση.
Απόθεση.
Χημικοί μετασχηματισμοί.
Διαφυγή ρύπων στην ελεύθερη ατμόσφαιρα.
Τεχνικοί παράγοντες
Θερμοχωρητικότητα των εκπεμπόμενων αερίων.
Κατώρευμα λόγω της αεροδυναμικής της καμινάδας.
Καθίζηση λόγω βαρύτητας των μεγαλυτέρων σωματιδίων.
Ο ατμοσφαιρικός κύκλος διασποράς
17/07/2015.
http://lap.physics.auth.gr/atmdiasp/didaktea_ylh_files/image006.jpg
Γκαουσιανό μοντέλο διασποράς (1/2)

Το Γκαουσιανό μοντέλο διασποράς των ρύπων μπορεί να
παρακολουθεί τα χαρακτηριστικά του πλουμίου προς την
κατεύθυνση του ανέμου.
Σε αυτό το μοντέλο υποθέτουμε ότι x είναι η κατεύθυνση του
ανέμου, z η κατακόρυφη διάσταση και y η κάθετη διάσταση στο x.
Οι διαστάσεις του πλουμίου σε
ένα επίπεδο κάθετο στον άξονά
του δίνονται γενικά με τη μορφή
της τυπικής απόκλισης της
κατανομής της μέσης
συγκέντρωσης, μια που η
κατανομή σε κάθε επίπεδο είναι
σχεδόν κανονική.
17/07/2015.
Γκαουσιανό μοντέλο διασποράς (2/2)
• σχ, σy, σz = συντελεστές

διασποράς που είναι παράμετροι
της απόστασης από την πηγή x και
της ατμοσφαιρικής ευστάθειας.
• y = οριζόντια απόσταση από τον
κεντρικό άξονα του πλουμίου.
• z = κατακόρυφη απόσταση από
το επίπεδο του εδάφους.
Περιπτώσεις
Γκαουσιανό μοντέλο με ανάκλαση
Οι ρύποι δεν μπορούν να διασπαρθούν στο υπέδαφος!
Το μοντέλο διορθώνεται με την προσθήκη φανταστικής πηγής,
που εκπέμπει από –Η.
Έτσι προστίθεται στη συγκέντρωση πάνω από το έδαφος
ποσότητα ίση με αυτή που χάνεται.
17/07/2015.
Περιπτώσεις (2/2)
17/07/2015.
Γκαουσιανό μοντέλο για σημειακή
εκπομπή σε ομοιόμορφη στρωτή ροή
• Η κατάντη του ανέμου συγκέντρωση είναι ευθέως ανάλογη
της πηγής, Q.
• Η κατάντη συγκέντρωση στο επίπεδο του εδάφους (z=0)
είναι αντιστρόφως ανάλογη με την ταχύτητα του ανέμου.
• Επειδή σy & σz αυξάνουν με το x, η συγκέντρωση του
πλουμίου στον κεντρικό άξονα μειώνεται με το x. Από την
άλλη μεριά, η συγκέντρωση στο z=0 αρχικά αυξάνει, φτάνει
σε ένα μέγιστο και μετά μειώνεται.
• σy & σz αυξάνουν με την τύρβη (αστάθεια).
• Η μέγιστη συγκέντρωση στο έδαφος μειώνεται με αύξηση
του Η της καμινάδας.
Ταξινόμηση ατμοσφαιρικής
ευστάθειας
• Η ευστάθεια συνάρτηση της κατακόρυφης ανάμιξης (ηλιακή
ακτινοβολία σε συνδυασμό με ελαφρούς ανέμους).
• Ασταθείς συνθήκες υποδηλώνουν καλή κατακόρυφη
ανάμιξη.
• Έξι κατηγορίες, αυθαίρετα ορισμένες, συμβολισμένες από
το A στο F.
• “A” είναι η πλέον ασταθής.
• Martin (1976): σy = a*b , σz = c*d + f όπου: a, b, c, d & f είναι
σταθερές που εξαρτώνται από την κατηγορία ευστάθειας
και την απόσταση x (σε km).
Κατηγορίες ευστάθειας
17/07/2015.
Τιμές σταθερών με καμπύλες

προσαρμογής
Για τον προσδιορισμό των συντελεστών διασποράς ως συνάρτηση της
απόστασης και της ατμοσφαιρικής ευστάθειας.
17/07/2015.
Συντελεστές διασποράς
Ως συνάρτηση της απόστασης και της ατμοσφαιρικής ευστάθειας
17/07/2015.
Τυρβώδης διάχυση (1/2)
Τυρβώδης Διάχυση: Ο διασκορπισμός μιας ουσίας υπό την

επίδραση των τυρβωδών στροβίλων.
Τύρβη: Πολύπλοκη κίνηση που οφείλεται στην ακανόνιστη,
σχεδόν τυχαία κίνηση (συνεχόμενες μεταβολές του
διανύσματος της ταχύτητας) του ανέμου που εξελίσσεται και
στις τρεις διαστάσεις.
Μείξη και διασκορπισμός ουσιών σε διάφορα υψόμετρα.
17/07/2015.
Τυρβώδης διάχυση (2/2)
• Αναταράσσει και αναμειγνύει την ατμόσφαιρα και

διασκορπίζει τους υδρατμούς, τους ρύπους και άλλες ουσίες
σε όλα τα υψόμετρα.
• Πολύ σημαντική κοντά στην επιφάνεια της γης γιατί είναι
συνδυασμός ανοδικών και καθοδικών κινήσεων με το
ανάγλυφο της επιφάνειας.
• Ύπαρξη τυρβωδών στροβίλων μικρών διαστάσεων στη
χαμηλότερη ατμόσφαιρα, ενώ στην υψηλότερη όχι.
• Άνεμοι συνήθως σχετικά ομαλοί στα υψηλότερα στρώματα.
Κάποιες φορές η ροή των ανέμων γίνεται τυρβώδης και
επιδρά στην αεροπλοΐα.
Θεωρίες Ατμοσφαιρικής Διάχυσης
• Euler: εξετάζεται η συμπεριφορά του

συστήματος σε σταθερό σύστημα
συντεταγμένων.
• Lagrange: οι μεταβολές των συγκεντρώσεων
περιγράφονται σχετικά με το μεταφερόμενο
μέσο, δηλαδή η μέθοδος επικεντρώνεται στην
περιγραφή των ιδιαιτεροτήτων της κίνησης
μεμονωμένων στοιχείων του πλουμίου.
Μέθοδος Euler
Μέθοδος Lagrange
17/07/2015.
Αυτοσυσχέτιση Lagrange
Αν θεωρήσουμε αντίστροφή μέτρηση του

χρόνου εισάγοντας τη χρονική κλίμακα
α) Το << ΤLY, Ry→1 και
β) Το >> ΤLY, Ry→0 και
17/07/2015.

Ατμοσφαιρική Ρύπανση Μουσιόπουλος Νικόλαος ΑΠΘ

Uploaded by

Document Information

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Ατμοσφαιρική Ρύπανση Μουσιόπουλος Νικόλαος ΑΠΘ

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΕΙΟ

Ρύπανση της ατμόσφαιρας

• Σε αστικές περιοχές μετρούνται

Επιπτώσεις ατμοσφαιρικής ρύπανσης

Όρια ποιότητας αέρα (1/2)

Αστική ατμόσφαιρα: Παρούσα

Αστική ατμόσφαιρα: Παρούσα

Αθήνα: Διαχρονική μεταβολή

μέσων ετήσιων τιμών 1984-2008 (1/3)

Αθήνα: Διαχρονική μεταβολή

μέσων ετήσιων τιμών 1984-2008 (3/3)

Αθήνα: Διαχρονική μεταβολή μέσων

ετήσιων τιμών 2001-2008

ΡΜ10 στην Αθήνα, ημέρες υπέρβασης

Ατμοσφαιρική ποιότητα στην

Αθήνα –Υπερβάσεις 2008

Θεσσαλονίκη: CO και SO2

ΡΜ10 στη Θεσσαλονίκη, ημέρες

• Το κύριο πρόβλημα στην ποιότητα αέρα της Θεσσαλονίκης

Αναλυτικό πλαίσιο (1/3)

Αίτια των περιβαλλοντικών προβλημάτων και σύνδεσή

Αίτια των περιβαλλοντικών προβλημάτων και σύνδεσή

Πιέσεις στο ατμοσφαιρικό

Συμπέρασμα: Οι κυριότερες πηγές εκπομπών ρύπων

Κινητήριες δυνάμεις (2/2)

Μερικά επιστημονικά θέματα (1/3)

Γενικά: Παρά τις κάποιες βελτιώσεις, ακόμα και

Κακή ποιότητα αέρα μπορεί να οφείλεται

Αλληλεξάρτηση χωρικών κλιμάκων

Ρύποι εκλύονται εντός του αστικού ιστού και σε

Παραδείγματα αστικών χαραδρών

«Κυριότερος τρόπος έκθεσης του

Υπολογισμός Ποσότητας στην

• Συγκέντρωση: Μάζα ανά μονάδα όγκου.

• Ιδιαιτερότητες εκπομπής (σχέση φυσικών

Ποιότητα αέρα - Νομοθεσία

• Παλαιά και νέα κράτη-μέλη της Ευρωπαϊκής Ένωσης πρέπει να

• Καρβονυλικό σουλφίδιο (COS), δισουλφίδιο του

Διοξείδιο του θείου

Χρόνος παραμονής θειούχων

ενώσεων στην ατμόσφαιρα

SO2 σε σταθμούς της Θεσσαλονίκης,

διαχρονική εξέλιξη 2001-2013

…Η έκρηξη το 1991 εκτόξευσε στη

Πηγή: http://park.org/Philippines/pinatubo/, 03/07/2015.

• Αμμωνία (ΝΗ3), οξείδια Ν2Ο, ΝΟ και ΝΟ2

ΝO2 στη Θεσσαλονίκη, διαχρονική

Φωτολυτικός κύκλος οξειδίων

Χρήση καταλύτη σε αυτοκίνητα.

Μονοξείδιο του άνθρακα

• Εκλύεται κατά την ατελή καύση.

> 100 ppm θανατηφόρο Υψηλές τιμές στον καπνό του

• Μεθάνιο (CH4) > αναερόβια βακτηριακή

• Υψηλή τοξικότητα (π.χ. βενζόλιο).

• Κύριο κριτήριο ταξινόμησης το μέγεθος.

Αιωρούμενα σωματίδια (2/2)

• Βιοδιαθεσιμότητα: πόσο ευδιάλυτα είναι.

Διείσδυση αιωρούμενων σωματιδίων

στο αναπνευστικό σύστημα

Λονδίνο 1952: θερμοκρασιακή αναστροφή 5

Κατά τη διασπορά τους στην

ΑΣ10 στη Θεσσαλονίκη, ημέρες

Αιθαλομίχλη στην Ελλάδα της κρίσης

Το οικονομικό κόστος από την