Thư viện Đề thi - Trắc nghiệm - Tài liệu học tập miễn phí

Lý thuyết môn Ngữ văn 9 bài: Những ngôi sao xa xôi

1/ Tìm hiểu chung
a/ Tác giả

- Lê Minh Khuê sinh 1949 quê ở Thanh Hoá.

- Từng là thanh niên xung phong tuyến đường Trường Sơn đánh Mĩ

- Nhà văn nữ chuyên viết truyện ngắn, với ngòi bút miêu tả tâm lý nhân vật sắc sảo và
tinh tế..

- Viết văn vào đầu những năm 70 của thế kỉ XX.

- Đề tài chủ yếu

+ Trước 1975: Cuộc sống chiến đấu của tuổi trẻ trên tuyến đường trường Sơn

+ Sau 1975: Bám sát vào những biến chuyển trong đời sống con người.

b/ Tác phẩm

- Hoàn cảnh sáng tác: Được sáng tác năm 1971, lúc cuộc kháng chiến chống Mĩ cứu nước
đang diễn ra vô cùng gay go, ác liệt.

- Xuất xứ: Trích trong tập truyện ngắn có cùng nhan đề "Những ngôi sao xa xôi" (NXB
Kim Đồng)

- Mạch truyện: phát triển theo dòng ý nghĩ, cảm xúc nhân vật đan xen hiện tại và quá khứ.

- Chủ đề: Ca ngợi tinh thần yêu nước của dân tộc mà đặc biệt là những tấm gương nữ anh
hùng.

- Thể loại: truyện ngắn

- Phương thức biểu đạt: Tự sự, miêu tả, biểu cảm và nghị luận.

- Ngôi kể và người kể

+ Ngôi kể 1: "tôi", Nhân vật chính của truyện.

Trang chủ: https://vndoc.com/ | Email hỗ trợ: hotro@vndoc.com | Hotline: 024 2242 6188
 Thư viện Đề thi - Trắc nghiệm - Tài liệu học tập miễn phí

+ Người kể: Phương Định

→ Tạo thuận lợi để tác giả miêu tả nội tâm, cảm xúc, suy nghĩ của nhân vật.

- Tóm tắt văn bản

+ Truyện kể về ba nữ thanh niên xung phong Nho, Thao và Phương Định làm thành một
tổ trinh sát mặt được tại một trọng điểm trên tuyến đường Trường Sơn. Nhiệm vụ của họ
là quan sát địch ném bom, đo khối lượng đất đá phải san lấp, đánh dấu các quả bom chưa
nổ và phá bom. Công việc hết sức nguy hiểm nhưng họ đều có những niềm vui hồn nhiên
của tuổi trẻ, những phút giây thanh thản và mơ mộng. Họ yêu thích công việc, yêu thích
những người đồng đội của mình.

+ Trong một lần phá bom, Nho bị thương; Thao và Phương Định hết lòng chăm sóc.

+ Một cơn mưa đá bất chợt rơi trên cao điểm khiến ba cô hết sức vui thích. Phương Định
ngồi nhớ về thành phố quê nhà.

- Bố cục: 3 phần

+ Phần 1 (Từ đầu...."ngôi sao trên mũ"): Hoàn cảnh sống, làm việc của tổ trinh sát

+ Phần 2 (Tiếp...."chị Thao bảo"): Một trận phá bom, Nho bị thương

+ Phần 3 (Còn lại): Mưa đá trên cao điểm.

- Tên tác phẩm mang ý nghĩa ẩn dụ: "Ngôi sao xa xôi" chính là những nữ thanh niên hồn
nhiên, quả cảm.

2/ Đọc - hiểu văn bản

a/ Hoàn cảnh sống, công việc và tính cách của tổ trinh sát

* Hoàn cảnh sống và chiến đấu

- Địa điểm: Họ ở trên một cao điểm, giữa một vùng trọng điểm trên tuyến đường Trường
Sơn.

- Không gian sống và làm việc

+ Nơi làm việc: Mặt đường

Trang chủ: https://vndoc.com/ | Email hỗ trợ: hotro@vndoc.com | Hotline: 024 2242 6188
 Thư viện Đề thi - Trắc nghiệm - Tài liệu học tập miễn phí

+ Nơi sống: Trong hang đá

Hoàn cảnh sống và chiến Nơi làm việc Nơi nghỉ ngơi
đấu
Không gian - Con đường - Ở trong một cái hang dưới
chân cao điểm
+ Bị đánh lở loét, màu đất
đỏ, trắng lẫn lộn + Cảnh vật ẩm ướt

+ Dẫn đi đến đâu đó, xa + Không khí mát lạnh, yên

tĩnh
- Chỉ có
+ Nơi ăn kẹo, uống nước
+ Thân cây bị tước khô cháy
- Uống nước suối pha đường
+ Những tảng đá to
+ Nằm dài trên nền ẩm
+ Thùng xăng méo mó.
+ Nghe nhạc mơ mộng
- Âm thanh
→ Không gian nhỏ bé, êm
+ Bom nổ chậm, vắng lặng dịu, bình yên và thơ mộng
sau khi hết nổ.

+ Máy bay ầm ì

→ Không gian rộng lớn, bao

trùm sự căng thẳng, ngột
ngạt, ác liệt, nguy hiểm, đe
dọa sự sống
Công việc - Nhiệm vụ

+ Quan trọng, hiểm nguy, đối mặt với cái chết

+ Dũng cảm, bĩnh tĩnh, không quản ngại khó khăn

- Cụ thể

+ Chạy trên cao điểm

Trang chủ: https://vndoc.com/ | Email hỗ trợ: hotro@vndoc.com | Hotline: 024 2242 6188
 Thư viện Đề thi - Trắc nghiệm - Tài liệu học tập miễn phí

+ Đếm bom

+ Phá bom

+ Đo khối lượng đất đá.

- Khó khăn của công việc

+ Bị bom vùi luôn.

+ Khi bò trên cao điểm về chỉ thấy hai con mắt lấp lánh cười.

Chạy trên cao điểm cả ban ngày.

Nhận xét chung - Nghệ thuật đối lập: Hang đá (nơi bảo toàn sự sống) >< Con
đường (nơi đe dọa sự sống)

- Câu văn ngắn, miêu tả thực

⇒ Hoàn cảnh sống của các cô gái gian khổ, khó khăn, luôn
đối mặt với nguy hiểm và ác liệt.

=> Hiện thực chiến tranh chống Mĩ ở Trường Sơn rất ác liệt,
nguy hiểm và gian nan. Đó cũng là hiện thực của cuộc sống
những nữ thanh niên xung phong trên tuyến đường đó.

* Vẻ đẹp của 3 cô gái thanh niên xung phong

Tính cách Nét chung Nét riêng

Phương Định - Là những cô gái trẻ đến từ Hà Nội - Cô em út

- Tình nguyện vào chiến trường, gắn kết - Hồn nhiên, hay mơ mộng
thành gia đình → Thương nhau như ruột
thịt. - Hay nhớ quê nhà
Nho - Đáng yêu như một que
- Dễ vui và cũng dễ trầm tư, nhiều mơ ước kem trắng

- Thích làm đẹp cho cuộc sống của mình - Thích ăn kẹo

- Mưa đá, nhổm dậy, môi hé

Trang chủ: https://vndoc.com/ | Email hỗ trợ: hotro@vndoc.com | Hotline: 024 2242 6188
 Thư viện Đề thi - Trắc nghiệm - Tài liệu học tập miễn phí

ngay trên chiến trường mở, xin thêm mấy viên nữa

- Nho: Thích thêu thùa - Thích thêu hoa lòe loẹt

- Chị Thao: Chăm chép bài hát - Hay nói đùa: "Không chết
đâu"
- Phương Định
→ Ngây thơ, trong sáng,
+ Thích ngắm mình trong gương hồn nhiên, đáng yêu và
dũng cảm.
Thao + Ngồi bó gối, mơ mộng rồi hát - Nhiều tuổi nhất

- Là thanh niên xung phong: Ba cô gái thể - Sợ máu, sợ vắt

hiện
- Thích thêu chỉ màu len lên
+ Tinh thần trách nhiệm cao đối với công áo
việc
- Thích tỉa lông mày
+ Tinh thần dũng cảm không sợ hy sinh.
- Thích chép bài hát
+ Tình đồng đội gắn bó
- Mưa đá, lúi húi hốt đá ở
→ Lòng yêu nước, dũng cảm, can trường, dưới đất
lạc quan, tin yêu cuộc sống
→ Từng trải, can đảm, dứt
⇒ Vẻ đẹp tiêu biểu cho chủ nghĩa anh khoát, dũng cảm trong công
hùng cách mạng Việt Nam trong thời kì việc nhưng vẫn tươi trẻ, yêu
kháng chiến chống Mỹ cứu nước đời, mềm yếu trong tình
cảm và thích làm đẹp
b/ Nhân vật Phương Định

- Giới thiệu khái quát

Phương Định Hình dáng, hoàn Đời sống tâm hồn, Phẩm chất chiến sĩ
cảnh xuất thân tình cảm

Chi tiết chính - Là con gái Hà - Cẩn thận, biết - Tuân lệnh chị
Thành chăm sóc bản thân, Thao, thể hiện qua
giữ nét đẹp của con lần phá bom
- Vào chiến trường

Trang chủ: https://vndoc.com/ | Email hỗ trợ: hotro@vndoc.com | Hotline: 024 2242 6188
 Thư viện Đề thi - Trắc nghiệm - Tài liệu học tập miễn phí

3 năm gái Thủ đô.

+ Khung cảnh chiến
trường im lặng đến
- Ngoại hình xinh + Thích ngắm mình phát sợ.
đẹp: Bím tóc dày, trong gương, rất
mềm; cổ cao; ánh điệu - Sử dụng các câu
mắt xa xăm. đặc biệt, câu trần
+ Thích hát, thích thuật ngắn
ngồi bó gối mơ
màng
- Luôn hồi tưởng về
tuổi thơ - Yêu thương đồng
đội, biết chăm lo.

+ Bế Nho đặt lên

đùi mình

+ Rửa vết thương

Nho bằng nước đun
sôi

+ Pha sữa cho Nho

+ Yêu quý những

người có ngôi sao
trên mũ
Nhận xét - Hình ảnh ẩn dụ: - Con người chững Gan dạ, dũng cảm,
Đại diện cho lớp trẻ chạc, tự tin nghiêm túc trong
Hà Nội lúc bấy giờ công việc
- Biết tạo dựng cuộc
+ Nhận thức được sống.
trách nhiệm với Tổ
quốc, họ ra chiến - Hồn nhiên, trong
trường sáng, mơ mộng

+ Thành anh hùng. - Dũng cảm

- Yêu mến đồng đội

Nhận xét chung → Là cô gái duyên dáng, lãng mạn, dũng cảm, có tinh thần đồng
đội cao

Trang chủ: https://vndoc.com/ | Email hỗ trợ: hotro@vndoc.com | Hotline: 024 2242 6188
 Thư viện Đề thi - Trắc nghiệm - Tài liệu học tập miễn phí

⇒ Tiêu biểu cho phẩm chất của người phụ nữ Việt Nam: Trung
hậu, đảm đang

- Nét tính cách của nhân vật được thể hiện qua những sự việc cụ thể

+ Ở trong hang chờ Nho, Thao đi phá bom trở về

+ Trực tiếp tham gia phá bom nổ chậm

+ Nho bị thương

+ Cơn mưa đá bất ngờ ào đến

Nhân vật
Nho bị bom Cơn mưa đá bất
Phương Ở trong hang chờ Khi phá bom
vùi ngờ
Định
- Suy nghĩ: Có
- Tâm trạng ánh mắt đồng
đội dõi theo, tiếp
+ Căng thẳng, lo thêm sức mạnh,
lắng cho đồng - Chăm sóc,
không đi khom,
lo lắng - Tâm trạng
đội: ”Thời đường hoàng
gian...quay về ”; Gắt bước
+ Moi đất, + Vui thích cuống
gỏng với đội trưởng
bế Nho lên cuồng ”Những niềm
- Hành động: Sắc
vui...tràn đầy”
Tâm trạng + Vô cùng sốt nhọn hơn khi đào + Chăm sóc
ruột: ”Không có gì đất, đặt mìn dưới
Nho + Gợi lên nỗi nhớ về
cô đơn... vững vậy ” quả bom, rùng
tình thương và kỉ
mình, thấy chậm, + Cáu với niệm: ” Mà tôi....trên
+ Vui sướng, thích căng thẳng.
chị Thao vì đầu ”
thú khi hai bạn được
thương Nho.
công binh chi - Tâm trạng: Hồi
viện: ”Bỗng dưng... hộp, lo lắng quả
thích thú ” bom nổ ở nơi ẩn
nấp.

Trang chủ: https://vndoc.com/ | Email hỗ trợ: hotro@vndoc.com | Hotline: 024 2242 6188
 Thư viện Đề thi - Trắc nghiệm - Tài liệu học tập miễn phí

- Tình đồng đội cao Đỉnh cao của

Can đảm, gan dạ, Không khí chiến
cả lòng tự trọng
dũng cảm vượt qua trường như ám ảnh,
Nhận xét dâng trào:
gian khổ để hoàn đợi chờ con người từ
- Dồn tâm sức cho Không khóc,
thành nhiệm vụ. trong cảm giác.
công việc. cứng cỏi
Nhận xét Vẻ đẹp của Phương Định trong công việc là vẻ đẹp "anh hùng, bất khuất" của
chung phụ nữ Việt.
* Tổng kết
Nghệ thuật

- Sử dụng phương thức trần thuật, với ngôi kể thứ nhất, lựa chọn nhân vật người kể
chuyện đồng thời là nhân vật trong truyện.

- Nghệ thuật khắc họa nhân vật đặc sắc bằng miêu tả tâm lí và ngôn ngữ nhân vật.

- Có lời trần thuật, lời đối thoại tự nhiên, phù hợp với nhân vật kể chuyện.

- Câu văn ngắn, nhịp nhanh, hình ảnh so sánh được sử dụng nhiều

Nội dung

- Họ đều trẻ, có tinh thần trách nhiệm trong công việc

- Có lòng dũng cảm, không sợ hy sinh

- Tình đồng đội gắn bó

- Dễ xúc động, nhiều mộng mơ

- Ý nghĩa văn bản: Truyện ca ngợi vẻ đẹp tâm hồn của ba cô gái thanh niên xung phong
trong hoàn cảnh chiến tranh ác liệt.

3/ Bài tập minh họa

Đề số 1: Hãy tóm tắt truyện ngắn "Những ngôi sao xa xôi" bằng một đoạn văn khoảng 20
câu.

Gợi ý

- Đoạn tóm tắt truyện gồm các ý sau:

Trang chủ: https://vndoc.com/ | Email hỗ trợ: hotro@vndoc.com | Hotline: 024 2242 6188
 Thư viện Đề thi - Trắc nghiệm - Tài liệu học tập miễn phí

+ Tổ trinh sát mặt đường tại một trọng điểm trên tuyến đường Trường Sơn gồm ba nữ
thanh niên xung phong rất trẻ là Phương Định, Nho và tổ trưởng là chị Thao.

+ Nhiệm vụ của họ là quan sát địch ném bom, đo khối lượng đất đá phải san lấp do bom
địch gây ra, đánh dấu vị trí các trái bom chưa nổ và phá bom.

+ Công việc của họ nguy hiểm, thường xuyên đối mặt với thần chết.

+ Cuộc sống của họ gian khổ, nguy hiểm nhưng họ vẫn có niềm vui hồn nhiên của tuổi
trẻ, những giây phút thanh thản mơ mộng và dù mỗi người một tính, họ vẫn rất yêu
thương nhau.

+ Phương Định là cô gái mơ mộng, hồn nhiên và dũng cảm.

+ Phần cuối truyện kể về hành động, tâm trạng các nhân vật trong lúc chăm sóc Nho bị
thương khi phá bom.

Đề bài số 2: Giải thích ý nghĩa nhan đề của tác phẩm "Những ngôi sao xa xôi" của Lê
Minh Khuê.

Gợi ý

- "Những ngôi sao xa xôi" là một nhan đề rất lãng mạn, rất đặc trưng của văn học thời
kháng chiến chống Mĩ.

- Nhan đề "Những ngôi sao xa xôi" xuất phát từ ánh mắt nhìn xa xăm của Phương Định,
lời các anh bộ đội lái xe ngợi ca họ, hình ảnh lãng mạn, đẹp và trong sáng lại phù hợp với
những cô gái mơ mộng đang sống và chiến đấu trên cao điểm trên tuyến đường Trường
Sơn những năm chống Mĩ (60-70) ác liệt. Ba cô gái trẻ - ba vì sao xa xôi trên cao điểm
của tuyến đường Trường Sơn.

- "Những ngôi sao xa xôi" cái ánh sáng ẩn hiện xa xôi, dịu dàng mát mẻ như sương núi,
có sức mê hoặc lòng người. Đó là biểu tượng về sự ngời sáng của phẩm chất cách mạng
trong những cô gái thanh niên xung phong Trường Sơn. Phương Định, Nho hay Thao đều
là những "ngôi sao xa" nơi cuối rừng Trường Sơn, sáng ngời vẻ đẹp của chủ nghĩa anh
hùng cách mạng. Bằng khả năng sáng tạo và nhờ có những ngày từng lăn lộn với chiến
trường "Những ngôi sao xa xôi" của Lê Minh Khuê đã có một chỗ đứng vững vàng, luôn
hấp dẫn người đọc.

Trang chủ: https://vndoc.com/ | Email hỗ trợ: hotro@vndoc.com | Hotline: 024 2242 6188
 Thư viện Đề thi - Trắc nghiệm - Tài liệu học tập miễn phí

Đề bài số 3: Phát biểu cảm nghĩ của em về nhân vật Phương Định trong tác phẩm
"Những ngôi sao xa xôi" của Lê Minh Khuê.

1/ Mở bài

- Giới thiệu những nét chính về tác giả Lê Minh Khuê, truyện ngắn "Những ngôi sao xa
xôi" và các nhân vật trong truyện.

+ "Những ngôi sao xa xôi" của Lê Minh Khuê viết về cuộc sống chiến đấu của "Tổ trinh
sát mặt đường" trên con đường chiến lược Trường Sơn thời đánh Mĩ.

+ Tổ trinh sát mặt đường gồm có ba cô thanh niên xung phong: Nho, Phương Định và chị
Thao, họ ở trong một cái hang dưới chân cao điểm, ở đó, máy bay Mĩ đánh phá dữ dội.

+ Công việc của họ vô cùng nguy hiểm, gian khổ là đo và ước tính khối lượng đất đá bị
địch đào xới, đếm, đánh dấu và phá bom nổ chậm, trong khi ấy thần chết là một tay
không thích đùa luôn lẩn trong ruột những quả bom. Thần kinh căng như chão.

+ Xong việc từ cao điểm trở về hang, cô nào cũng chỉ thấy hai con mắt lấp lánh, hàm
răng loá lên, khi cười, khuôn mặt thì lem luốc.

- Cả ba cô, cô nào cũng đáng mến, đáng cảm phục. Nhưng Phương Định là cô gái để lại
nhiều ấn tượng sâu sắc trong lòng ta nhất.

2/ Thân bài

- Phương Định, con gái Hà Nội "hai bím tóc dày, tương đối mềm, một cái cổ cao, kiêu
hãnh như đài hoa loa kèn. Đôi mắt cô được các anh lái xe bảo là có cái nhìn sao mà xa
xăm". Nhiều pháo thủ và lái xe hay "hỏi thăm" hoặc "viết những bức thư dài gửi đường
dây" cho Định. Cô có vẻ kiêu kì, làm "điệu" khi tiếp xúc với một anh bộ đội nói giỏi nào
đấy, nhưng trong suy nghĩ của cô thì những người đẹp nhất, thông minh, can đảm và cao
thượng nhất là những người mặc quân phục, có ngôi sao trên mũ.

- Phương Định là một cô gái rất hồn nhiên, yêu đời, giàu cá tính.

+ Thuở nhỏ đã hay hát. Cô có thể ngồi lên thành cửa sổ căn phòng nhỏ bé nhà mình hát
say sưa ầm ĩ.

+ Bàn học lúc nào cũng bày bừa bừa bãi lên, để đến nỗi mẹ phải mắng.

Trang chủ: https://vndoc.com/ | Email hỗ trợ: hotro@vndoc.com | Hotline: 024 2242 6188