118 ÅÍÏÔÇÔÁ 1 Ç ÈåùñçôéêÞ ÂÜóç ôçò ÍïóçëåõôéêÞò Øõ÷éêÞò Õãåßáò
Στρες, Αγχος
Ïé åðáããåëìáôßåò ôçò õãåßáò Ý÷ïõí äåßîåé áðü ðáëéÜ
åíäéáöÝñïí ãéá ôï óôñåò êáé ôï Üã÷ïò êáé ãéá ôïõò ôñüðïõò
ìå ôïõò ïðïßïõò õãéÞ áëëÜ êáé äõóëåéôïõñãéêÜ Üôïìá áíôé-
ìåôùðßæïõí Þ áðïôõã÷Üíïõí íá áíôéìåôùðßóïõí áõôÝò ôéò
äýï êáôáóôÜóåéò. Ôï óôñåò êáé ôï Üã÷ïò åðçñåÜæïõí ôçí
åõçìåñßá ôïõ áôüìïõ. Ðïéêßëåò äéáôáñá÷Ýò ôçò óõìðåñéöï-
ñÜò êáé óùìáôéêÝò äéáôáñá÷Ýò Ý÷ïõí óõíäåèåß ìå ôï óôñåò
êáé ôï Üã÷ïò. Óå áõôü ôï êåöÜëáéï áíáöÝñïíôáé ìåñéêÝò
åêäçëþóåéò ôçò óõìðåñéöïñÜò êáé áíáëýïíôáé ëåðôïìåñþò
óå åðüìåíá êåöÜëáéá (âëÝðå éäéáßôåñá ôï êåöÜëáéï
16). Ôï êüóôïò ôïõ óôñåò êáé ôïõ Üã÷ïõò ìðïñåß íá
åßíáé õøçëü: Ìðïñåß íá êïóôßóïõí óå ìéá ãõíáßêá ôçí
äïõëåéÜ ôçò, óå Ýíáí Üíôñá ôçí áãÜðç êáé ôïí óåâáóìü ôçò
ïéêïãÝíåéÜò ôïõ. ¼ôáí äéáñêåß ãéá ðáñáôåôáìÝíï ÷ñïíéêü
äéÜóôçìá, ôï óôñåò ìðïñåß íá óêïôþóåé.
Óôñåò
Ôï óôñåò åßíáé êïììÜôé ôçò æùÞò. Ôï íá åßíáé êáíåßò óå åãñÞ-
ãïñóç âïçèÜ ôïõò ìýåò êáé ôá ïóôÜ íá óõíåñãÜæïíôáé ðñï-
êåéìÝíïõ íá äéáôçñåßôáé ôï óþìá óå ïñèÞ óôÜóç. Ôñþãïíôáò,
äéåãåßñåôáé ôï ðåðôéêü óýóôçìá ôï ïðïßï ðñÝðåé íá ðáñÜãåé
Ýíæõìá êáé íá áðïññïöÞóåé ôá èñåðôéêÜ óõóôáôéêÜ. ÔÝëïò,
ç áíáðíïÞ äéåãåßñåé ôï áíáðíåõóôéêü óýóôçìá, ôï ïðïßï ðñÝ-
ðåé íá áíôáëëÜîåé äéïîåßäéï ôïõ Üíèñáêá êáé ïîõãüíï. Ðñï-
óåããßæïíôáò ôï èÝìá ðéï ãåíéêÜ êáé ïëéóôéêÜ, ôï óôñåò èá
ìðïñïýóå íá ãßíåé áíôéëçðôü ùò ôï âßùìá ôïõ áôüìïõ üôáí
ìßá äýóêïëç êáôÜóôáóç åíåñãïðïéåß ôéò äõíáôüôçôÝò ôïõ íá
áíôåðåîÝëèåé. Áõôüò ï ãåíéêüò ïñéóìüò óõìâáäßæåé ìå ôçí
ïõìáíéóôéêÞ èÝóç áõôïý ôïõ óõããñÜììáôïò. Áðü áõôÞ ôçí
Üðïøç, ôï óôñåò áðïôåëåß ôï áðïôÝëåóìá ôçò áëëçëåðßäñá-
óçò áôüìïõ êáé ðåñéâÜëëïíôïò. Ç ðçãÞ ôïõ óôñåò, ç áðáéôç-
ôéêÞ êáôÜóôáóç, åßíáé ãíùóôÞ ùò óôñåóïãüíïò ðáñÜãïíôáò.
ÅÉÊÏÍÁ 5-1 „ Ìßá ãõíáßêá êïéôÜ ôéò áíáêïéíþóåéò ðïõ áíá-
öÝñïõí ôïõò áãíïïýìåíïõò óå Ýíá ìíçìåßï óôçí ðëáôåßá Union
ôçò ÍÝáò Õüñêçò, óôéò 18 Óåðôåìâñßïõ, 2001, ìéá åâäïìÜäá
ìåôÜ áðü ôéò åöéáëôéêÝò åðéèÝóåéò óôç ÍÝá Õüñêç êáé ôçí ÏõÜ-
óéãêôïí. ¹ôáí ìéá åâäïìÜäá áöüôïõ ôï Ðáãêüóìéï ÊÝíôñï Å-
ìðïñßïõ êáôÝññåõóå ìåôÜ ôçí ðñüóêñïõóç áåñïðëÜíùí ðïõ
åß÷áí êáôáëçöèåß áðü áåñïðåéñáôÝò óôïõò äßäõìïõò ðýñãïõò
óôéò 11 Óåðôåìâñßïõ.
ÐçãÞ: Kai Pfaffenbach/Getty Images Inc.-Hulton Archive
Photos.
Ç åóùôåñéêÞ êáôÜóôáóç ç ïðïßá ðñïêáëåßôáé áðü ôï óôñåò
åßíáé áõôÞ ôçò Ýíôáóçò êáé ôçò êáôáðüíçóçò, åíþ üôáí ôï
óôñåò åßíáé ðáñáôåôáìÝíï ôïõ Üã÷ïõò. ÂëÝðå ôçí åéêüíá 5-
1 ðïõ áðåéêïíßæåé ôï óôñåò ùò áðïôÝëåóìá ôçò áëëçëåðßäñá-
óçò áôüìïõ êáé ðåñéâÜëëïíôïò.
Äåí õðÜñ÷åé êïéíÜ áðïäåêôüò üñïò ãéá ôï óôñåò ìåôáîý
ôùí åðéóôçìüíùí. Ç äéáäñáóôéêÞ äéÜóôáóç ôïõ óôñåò üðùò
ðáñáôÝèçêå ðñïçãïõìÝíùò Ýñ÷åôáé óå óõìöùíßá ìå ôïí
ôñüðï ðïõ ïé íïóçëåõôÝò áíôéëáìâÜíïíôáé ôéò áíèñþðéíåò
åìðåéñßåò. Ïé èåùñßåò ãéá ôï óôñåò ðïõ áêïëïõèïýí åßíáé
ïé ðéï êïéíÜ ÷ñçóéìïðïéïýìåíåò. Ðáñ’ üôé ìáò äßíïõí áñ-
êåôÜ óôïé÷åßá ó÷åôéêÜ ìå ôï ðþò áíôáðïêñßíïíôáé ôá Üôïìá
óå óôñåóïãüíåò êáôáóôÜóåéò, åßíáé óçìáíôéêü ãéá ôïõò íï-
óçëåõôÝò íá áíáãíùñßóïõí üôé áõôÝò ïé åñìçíåßåò äåí óõì-
âáäßæïõí áðáñáßôçôá ìå ôçí íïóçëåõôéêÞ ôïõò êáôåýèõíóç.
ÐáñÜãïíôåò üðùò ïé áéôßåò, Þ ïé óõíèÞêåò êÜôù áðü ôéò ï-
ðïßåò óõìâáßíåé ôï óôñåóïãüíï ãåãïíüò, êáèþò êáé ç øõ÷ï-
ëïãéêÞ åñìçíåßá ôçò óôñåóïãüíïõ êáôÜóôáóçò èá ðñÝðåé íá
ðñïóåããéóôïýí ïëéóôéêÜ êáé áíèñùðéóôéêÜ óå ó÷Ýóç ìå ôïí
ðåëÜôç. Áõôïß êáé Üëëïé óçìáíôéêïß ðáñÜãïíôåò ó÷åôéêïß ìå
ôï óôñåò ðáñïõóéÜæïíôáé óôçí åéêüíá 5-2. Ï Üîïíáò IV
ôïõ DSM-IV-TR ðñïóöÝñåé êÜðïéåò ãåíéêÝò ðáñáìÝôñïõò
ãéá ôçí áîéïëüãçóç ôçò óïâáñüôçôáò ôïõ óôñåò.
Ç ÓÕÃÊÑÏÕÓÇ ÙÓ ÓÔÑÅÓÏÃÏÍÏÓ
ÐÁÑÁÃÏÍÔÁÓ
Ç Ýííïéá ôçò óýãêñïõóçò ÷ñçóéìåýåé óôç êáôáíüçóç ôïõ
ìç÷áíéóìïý ìå ôïí ïðïßï ïé óôñåóïãüíïé ðáñÜãïíôåò ðñï-
êáëïýí äõóëåéôïõñãéêÝò óõìðåñéöïñÝò áíôéìåôþðéóçò. Ç
ÓôñáôçãéêÝò ÐáñÜãïíôåò
áíôéìåôþ- ðñïóùðéêü-
ðéóçò ôçôáò
Ðïëéôéóìé-
êïß Óôñåò Ãíùóôéêïß
ðáñÜãïíôåò ðáñÜãïíôåò
Ðåñéâáë-
ëïíôéêïß
Óùìáôéêïß
ðáñÜ-
ðáñÜãïíôåò
ãïíôåò
ÅÉÊÏÍÁ 5-2 „ ÐáñÜãïíôåò ó÷åôéêïß ìå ôï óôñåò. Ðïéêßëïé óç-
ìáíôéêïß ðáñÜãïíôåò óõìâÜëëïõí óôçí êáôáíüçóç ôïõ óôñåò.
ÁíÜìåóÜ ôïõò ðáñÜãïíôåò ðñïóùðéêüôçôáò (üðùò ôï ðþò ÷åé-
ñéæüìáóôå ôïí èõìü ìáò), ãíùóôéêïß ðáñÜãïíôåò (üðùò ôï áí
áíôéëáìâáíüìáóôå Ýíá ãåãïíüò ùò ðñüêëçóç Þ áðåéëÞ), óùìá-
ôéêïß ðáñÜãïíôåò (üðùò ôï ðþò ôï óþìá áíôéäñÜ óôï óôñåò),
ðåñéâáëëïíôéêïß ðáñÜãïíôåò (üðùò ç ïìß÷ëç, ç öùôéÜ, Þ ôï
÷éüíé), ðïëéôéóìéêïß ðáñÜãïíôåò (üðùò ïé ðåðïéèÞóåéò ìáò ó÷å-
ôéêÜ ìå ôçí èñçóêåßá, ôçí õãåßá, êáé ôçí ïéêïãÝíåéá) êáé óôñá-
ôçãéêÝò áíôéìåôþðéóçò (üðùò ïé åíÝñãåéÝò ìáò ðñïêåéìÝíïõ íá
÷åéñéóôïýìå ôï óôñåò).
1

óýãêñïõóç åêäçëþíåôáé óõ÷íÜ ìå óõìðåñéöïñÝò üðùò
äéóôáãìü, áìöéèõìßá, áêéíçôïðïßçóç êáé êüðùóç. Ç óý-
ãêñïõóç, ùò ç óõíýðáñîç áíôéôéèÝìåíùí åðéèõìéþí, óõíáé-
óèçìÜôùí, Þ óôü÷ùí, óõ÷íÜ áðáíôÜôáé óôç óõìðåñéöïñÜ
øõ÷ùóéêþí áôüìùí, ôá ïðïßá ìðïñåß íá äõóêïëåýïíôáé íá
ëÜâïõí áêüìç êáé ôçí ðéï áðëÞ áðüöáóç.
Ôá ðáñáêÜôù åßäç óõãêñïýóåùí åßíáé ðéèáíüôåñï íá
ðñïêáëÝóïõí óôñåò:
Óõãêñïýóåéò ðïõ ðåñéëáìâÜíïõí êïéíùíéêÝò ó÷Ýóåéò
ìå óçìáíôéêÜ Üôïìá.
Óõãêñïýóåéò ðïõ ðåñéëáìâÜíïõí çèéêÜ êñéôÞñéá.
Óõãêñïýóåéò ðïõ ðåñéëáìâÜíïõí ôçí ðñáãìáôïðïßçóç
õðïóõíåßäçôùí áíáãêþí.
Óõãêñïýóåéò ðïõ ðåñéëáìâÜíïõí ôá êáèçìåñéíÜ ðñï-
âëÞìáôá óôçí ïéêïãÝíåéá.
Ç óýãêñïõóç åîåëßóóåôáé âÜóç ôåóóÜñùí âáóéêþí öÜ-
óåùí:
1. Ôï Üôïìï Ý÷åé äýï óôü÷ïõò óõã÷ñüíùò.
2. Ôï Üôïìï êéíåßôáé óå ó÷Ýóç êáé ìå ôïõò äýï óôü÷ïõò,
÷ñçóéìïðïéþíôáò: á) êéíÞóåéò ðñïóÝããéóçò - áðïöõãÞò
Þ â) êéíÞóåéò áðïöõãÞò - áðïöõãÞò.
3. Ôï Üôïìï äåß÷íåé äéóôáãìü, áìöéèõìßá, áêéíçôïðïßçóç
Þ êüðùóç.
4. Ç åðßëõóç åßíáé åßôå ðñïóùñéíÞ åßôå ìüíéìç.
Óýãêñïõóç ÐñïóÝããéóçò - ÁðïöõãÞò
¼ôáí ôï Üôïìï Ý÷åé ôáõôü÷ñïíá äýï áóõìâßâáóôïõò óôü-
÷ïõò, ïé óôü÷ïé óõ÷íÜ áðïôåëïýí ìßá êáôÜóôáóç áìïéâáßïõ
áðïêëåéóìïý. Áí ôï Üôïìï åðéëÝîåé ôïí Ýíá óôü÷ï, ï Üëëïò
óôü÷ïò áðïññßðôåôáé Þ êáôáñãåßôáé áõôüìáôá. Éäïý Ýíá
ðáñÜäåéãìá:
ÊËÉÍÉÊÏ ÐÁÑÁÄÅÉÃÌÁ
Ç êõñßá Ñ Ý÷åé äýï óôü÷ïõò. ÈÝëåé íá ìéëÞóåé ìå ôç íïóç-
ëåýôñéá ãéá ôïí öüâï ôçò ðïõ ó÷åôßæåôáé ìå ôçí åðéóôñïöÞ
óôçí åñãáóßá ôçò. Ôçí ßäéá óôéãìÞ äåí èÝëåé íá ôçí áíôé-
ëçöèïýí ùò áäýíáìç Þ ùò "âÜñïò". Ç êõñßá Ñ êÜíåé ìßá
êßíçóç ðïõ åßíáé ó÷åôéêÞ ìå ôïí ðñþôï óôü÷ï ôçò íá
ìéëÞóåé óôçí íïóçëåýôñéá, ìå ôï íá ðåñðáôÞóåé ðñïò ôï
ìÝñïò ôçò. ¼ôáí ç íïóçëåýôñéá óôáìáôÜ êáé ãõñßæåé ðñïò
ôçí êõñßá Ñ ç ôåëåõôáßá ôçò êÜíåé ìåñéêÝò åðéöáíåéáêÝò
åñùôÞóåéò ó÷åôéêÜ ìå ôçí þñá ôçò åðüìåíçò óõíÜíôçóçò
ôçò ïìÜäáò. Ìå áõôüí ôïí ôñüðï áðïöåýãåé íá óõæçôÞóåé
ôéò ðñáãìáôéêÝò ôçò áíçóõ÷ßåò. ¼ôáí ç íïóçëåýôñéá ôçò
ðñïóöÝñåé Ýíá Üíïéãìá ãéá ðåñáéôÝñù óõæÞôçóç, ç êõñßá
Ñ áðïöåýãåé ôçí óõæÞôçóç ðïõ ÷ñåéÜæåôáé ëÝãïíôáò üôé
èÝëåé íá îåêïõñáóôåß. Ìßá þñá áñãüôåñá, ðëçóéÜæåé ôçí
íïóçëåýôñéá ìå ìßá áðïëïãçôéêÞ áëëÜ áóáöÞ åñþôçóç
ó÷åôéêÜ ìå ôçí öáñìáêåõôéêÞ ôçò áãùãÞ.
Ç ôáëÜíôåõóç ðåñéãñÜöåé ôçí óõìðåñéöïñÜ ôçò êõñßáò Ñ.
Áñ÷Ýò ðïõ åîçãïýí ôçí Áìöéèõìßá
Ãéá íá ãßíåé êáôáíïçôü ðþò ðñïêýðôåé ç áìöéèõìßá êáé ôé
óõìâáßíåé êáôÜ ôçí äéÜñêåéá ìéáò êáôÜóôáóçò óýãêñïõ-
ÊÅÖÁËÁÉÏ 5 Óôñåò, ¢ã÷ïò, êáé Áíôéìåôþðéóç 119
óçò, üðùò áõôÞ ðïõ ðåñéãñÜöçêå ðáñáðÜíù, ðñÝðåé íá
êáôáíïÞóïõìå ôéò áêüëïõèåò ôÝóóåñéò áñ÷Ýò:
1. ¼ôáí êáíåßò ðëçóéÜæåé Ýíáí åðéèõìçôü óôü÷ï ç ôÜóç
ãéá ðñïóÝããéóç åíéó÷ýåôáé.
2. ¼ôáí êáíåßò ðëçóéÜæåé Ýíáí áíåðéèýìçôï óôü÷ï ç ôÜóç
ãéá áðïöõãÞ åíéó÷ýåôáé.
3. Ç éó÷ýò ôçò ôÜóçò áðïöõãÞò ðÜíôá áõîÜíåôáé ðéï
ãñÞãïñá üóï êáíåßò ðëçóéÜæåé óôï óôü÷ï óå óýãêñéóç
ìå ôçí éó÷ý ôçò ôÜóçò ãéá ðñïóÝããéóç.
4. Ç éó÷ýò êáé ôùí äýï ôÜóåùí ìåôáâÜëëåôáé áíÜëïãá ìå
ôçí éó÷ý ôçò áíÜãêçò ðïõ äéÝðåé êáé ôéò äýï ôÜóåéò. Áõ-
ôü óçìáßíåé üôé ìßá Ýíôïíç áíÜãêç ìðïñåß íá åíéó÷ýóåé
êáé ôéò äýï ôÜóåéò êáé íá åíôåßíåé ôçí óýãêñïõóç, åíþ
ìßá åëáôôùìÝíç áíÜãêç ìðïñåß íá áðïäõíáìþóåé êáé
ôéò äýï ôÜóåéò êáé íá åëáôôþóåé ôçí óýãêñïõóç.
Óýãêñïõóç ÁðïöõãÞò - ÁðïöõãÞò
ÊáôÜ ôçí óýãêñïõóç áðïöõãÞò - áðïöõãÞò, ôï Üôïìï Ý÷åé
íá áíôéìåôùðßóåé äýï áíåðéèýìçôïõò óôü÷ïõò ôáõôï÷ñü-
íùò. Ôï Üôïìï åðé÷åéñåß íá áðïöýãåé ôïí åããýôåñï áðü áõ-
ôïýò ôïõò äýï óôü÷ïõò áëëÜ õðï÷ùñþíôáò áðü áõôüí ç ôÜ-
óç íá áðïöýãåé ôïí äåýôåñï óôü÷ï áõîÜíåôáé. Ôï Üôïìï
áéóèÜíåôáé ðáãéäåõìÝíï áðü áõôÞ ôç óýãêñïõóç åêôüò åÜí
ç ôÜóç áðïöõãÞò ôïõ åíüò óôü÷ïõ õðåñôåñÞóåé ôçò ôÜóçò
áðïöõãÞò ôïõ Üëëïõ Þ åêôüò åÜí õðÜñîåé ìßá ôñßôç äéÝîï-
äïò áðïöõãÞò ôçò óýãêñïõóçò.
ÊËÉÍÉÊÏ ÐÁÑÁÄÅÉÃÌÁ
Ï ÑÝíïò Ð, 35÷ñïíïò ãéïò åýðïñùí ãïíÝùí, åíèïõóéáæü-
ôáí áðü "ôçí êáëÞ æùÞ". ¹èåëå íá æåé óå Ýíá äçìéïõñãéêü,
êáëáßóèçôï ðåñéâÜëëïí, íá äéáâÜæåé êáëÜ âéâëßá, íá
ðáñáêïëïõèåß üðåñá, íá ðßíåé åêëåêôÜ êñáóéÜ. Ôáõôï-
÷ñüíá, Þèåëå íá ìçí åñãÜæåôáé ãéá íá êåñäßæåé ôá ÷ñÞìáôá
ãéá ôïí ôñüðï æùÞò ðïõ åðéèõìïýóå, áëëÜ êáé íá ìçí å-
îáñôÜôáé áðü ôïõò ãïíåßò ôïõ ãéá õðïóôÞñéîç. Ï ôñüðïò
æùÞò ôïõ êáôÝëçîå íá Ý÷åé ùò óôü÷ï ôçí áíáæÞôçóç ôçò ëý-
óçò áõôÞò ôçò óýãêñïõóçò. Ïýôå åñãáæüôáí ïýôå äå÷üôáí
"÷áñôæéëßêéá" áðü ôçí ïéêïãÝíåéÜ ôïõ, áëëÜ ï ôñüðïò æùÞò
ðïõ Þèåëå íá Ý÷åé Þôáí êÜôé ãéá ôï ïðïßï ìÜëëïí ìéëïýóå
ðáñÜ æïýóå.
Âéïøõ÷ïêïéíùíéêÝò Èåùñßåò ôïõ
Óôñåò
Êáèåìßá áðü ôéò èåùñßåò ðïõ óõæçôÞèçêáí ðáñáðÜíù,
óõìâÜëëïõí óôçí êáôáíüçóÞ ôïõ óôñåò êáé ôùí ôñüðùí á-
íôéìåôþðéóÞò ôïõ. Ùóôüóï, êáìßá áðü áõôÝò ôéò èåùñßåò
äåí åßíáé áðü ìüíç ôçò ïëïêëçñùìÝíç. Ç øõ÷ïíåõñïáíï-
óïëïãßá, ç ôåëåõôáßá èåùñßá ðïõ óõæçôåßôáé óå áõôü ôï êå-
öÜëáéï, ðñïóöÝñåé Ýíá ïëïêëçñùìÝíï èåùñçôéêü ðëáßóéï
êáôáíüçóçò ôçò ó÷Ýóçò ôïõ óôñåò ìå ôçí áññþóôéá. Ç
èåùñßá áõôÞ óõíèÝôåé ôá åãêõñüôåñá ÷áñáêôçñéóôéêÜ ôùí
Üëëùí èåùñéþí êáé ðáñïõóéÜæåé åíéáßá ôïí ôñüðï ðïõ ôï
2
 120 ÅÍÏÔÇÔÁ 1 Ç ÈåùñçôéêÞ ÂÜóç ôçò ÍïóçëåõôéêÞò Øõ÷éêÞò Õãåßáò
óôñåò ìðïñåß íá åðçñåÜóåé ôçí áíïóïëïãéêÞ ëåéôïõñãßá
êáé óõíåðþò, ôçí ðñïäéÜèåóç óôç íüóï êáé ôçí ðáèïëïãßá.
ÁÍÔÉÄÑÁÓÇ ÌÁ×ÇÓ ¹ ÖÕÃÇÓ ÓÔÏ ÓÔÑÅÓ
ÐÝñá áðü ôç ñïõôßíá êáé ôï óôñåò ôçò êáèçìåñéíÞò æùÞò, ïé
Üíèñùðïé êéíäõíåýïõí íá áíôéìåôùðßóïõí áíåðéèýìçôï Þ
õðåñâïëéêü Üã÷ïò ðïõ áðåéëåß ôçí åõåîßá ôïõò Þ ìðïñåß íá
åßíáé áðåéëçôéêü ãéá ôç æùÞ ôïõò. Ôá Üôïìá áíôéìåôùðßæïõí
áõôÝò ôéò áðåéëçôéêÝò êáôáóôÜóåéò ìÝóù ôçò ìÜ÷çò (åðßèåóç)
Þ ìÝóù ôçò öõãÞò (áðüóõñóç). Ç áíôßäñáóç ìÜ÷çò Þ öõãÞò
áíáöÝñèçêå ãéá ðñþôç öïñÜ áðü ôïí éáôñü Walter Cannon
ôï 1932, üôáí åíôüðéóå ôï óôñåò ùò Ýíá õðáñêôü áßôéï äéá-
öüñùí íüóùí. Óêåöôåßôå ôçí áêüëïõèç ðåñßðôùóç õðåñâï-
ëéêïý óôñåò: Ìßá ãõíáßêá ðåñðáôÜ óå Ýíáí óêïôåéíü, Ýñçìï
äñüìï, üôáí Ýíáò Üíäñáò ðïõ êñáôÜ Ýíá ìá÷áßñé îåðçäÜ ìÝ-
óá áðü ôéò óêéÝò áêñéâþò ìðñïóôÜ ôçò. Ðñïóðáèåß íá õðå-
ñáóðéóôåß ôïí åáõôü ôçò; ÔñÝ÷åé ìáêñéÜ; ¼ðïéá åíÝñãåéá
êáé íá áêïëïõèÞóåé èá åßíáé ôï áðïôÝëåóìá ðïéêßëùí
óùìáôéêþí áíôéäñÜóåùí óôïí áêñáßï êßíäõíï.
Åßíáé ðéèáíü íá óõìâïýí ôá áêüëïõèá üôáí Ýíá Üôïìï
áíôéìåôùðßæåé ìßá ôÝôïéá êáôÜóôáóç:
Ç êáñäéÜ ÷ôõðÜ ðéï äõíáôÜ êáé ãñÞãïñá ðñïêåéìÝíïõ
íá êõêëïöïñÞóåé ôï áßìá ãñçãïñüôåñá.
Ïé áíáðíåõóôéêÝò ïäïß ôùí ðíåõìüíùí äéáóôÝëëïíôáé
Ýôóé þóôå íá ïîõãïíùèåß ôï åðéðëÝïí áßìá óôïõò ðíåý-
ìïíåò.
Áðåëåõèåñþíåôáé ãëõêüæç óôï áßìá áðü ôï Þðáñ.
Ôá áéìïöüñá áããåßá äéáóôÝëëïíôáé ðñïêåéìÝíïõ íá
åðéôñÝøïõí óôï áßìá ðïõ åßíáé ðëïýóéï óå ïîõãüíï íá
êáôåõèõíèåß åêåß ðïõ ÷ñåéÜæåôáé ðåñéóóüôåñï.
Ïé êüñåò ôùí ìáôéþí äéáóôÝëëïíôáé ðñïêåéìÝíïõ íá
åðéôñÝøïõí ôçí åßóïäï ðåñéóóüôåñïõ öùôüò, êÜíïíôáò
Ýôóé ôçí üñáóç ðéï ïîåßá.
Ç ðåñéóôáëôéêüôçôá ôïõ ãáóôñåíôåñéêïý óõóôÞìáôïò
áíáóôÝëëåôáé, Ýôóé þóôå ç åíÝñãåéá ðïõ èá êáôáíáëþ-
íïíôáí ãéá áõôÞí íá äéáôåèåß ãéá Üëëïõò óêïðïýò.
Ôá êýôôáñá ôá ïðïßá ðåñéÝ÷ïõí íïñåðéíåöñßíç óôï êå-
íôñéêü íåõñéêü óýóôçìá åßíáé åíåñãÜ.
Ïé ðáëÜìåò ôùí ÷åñéþí éäñþíïõí êáé ç óôïìáôéêÞ êïé-
ëüôçôá óôåãíþíåé.
Ðáñüëï ðïõ áõôÝò ïé óùìáôéêÝò áíôéäñÜóåéò öáßíïíôáé
öõóéïëïãéêÝò ãéá ìéá êáôÜóôáóç üðùò áõôÞ ðïõ ðåñéãñÜ-
öçêå ðáñáðÜíù, öáíôáóôåßôå ôçí öèïñÜ ðïõ èá õößóôáôï
ôï óþìá áí ïé Üíèñùðïé áíôáðïêñßíïíôáí óå üëá ôá åßäç
óôñåò ìå üëïõò ôïõò ðáñáðÜíù ôñüðïõò. Ðïëëïß åñåõíçôÝò
éó÷õñßæïíôáé üôé ç áíôßäñáóç ìÜ÷çò Þ áðïöõãÞò óôï óôñåò,
åßíáé äõóðñïóáñìïóôéêÞ. Ãéá ðáñÜäåéãìá, ðïëëÝò ìïñöÝò
õðÝñôáóçò ðñïêáëïýíôáé Þ åðéäåéíþíïíôáé áðü ôçí ÷ñüíéá
õðåñäéÝãåñóç ôçò êáñäéÜò ðïõ ïöåßëåôáé åßôå óå õðåñâï-
ëéêü óôñåò åßôå óå õðåñâïëéêÞ áíôßäñáóç óôï óôñåò.
ÄéáâÜóôå ôï Ýíèåôï DSM-IV-TR óôç óåëßäá 140, áëëÜ êáé
ôçí åíüôçôá ãéá ôïõò øõ÷ïëïãéêïýò ðáñÜãïíôåò ðïõ åðç-
ñåÜæïõí óùìáôéêÜ ðñïâëÞìáôá, ðáñáêÜôù óå áõôü ôï êå-
öÜëáéï ãéá ôçí ðåñáéôÝñù êáôáíüçóç ôçò ó÷Ýóçò ìåôáîý
óôñåò êáé õðÝñôáóçò, êáñäéáêÞò íüóïõ, êáé åíüò ðëÞèïõò
Üëëùí óùìáôéêþí ðñïâëçìÜôùí.
ÈÅÙÑÉÁ ÔÏÕ SELYE ÃÉÁ ÔÇÍ ÐÑÏÓÁÑÌÏÃÇ
ÓÔÏ ÓÔÑÅÓ
Ï Hans Selye, Ýíáò ðïëý ãíùóôüò Êáíáäüò åíäïêñéíïëü-
ãïò êáé åõñÝùò áíáãíùñéóìÝíïò åñåõíçôÞò óôï èÝìá ôïõ
óôñåò, áíÝðôõîå Ýíá èåùñçôéêü ðëáßóéï ðñïêåéìÝíïõ íá
ãßíåé êáôáíïçôü ðþò ïé Üíèñùðïé áíôéìåôùðßæïõí ôï óôñåò.
Óýìöùíá ìå ôïí Selye, êÜèå Üôïìï Ý÷åé Ýíá ðåñéïñéóìÝíï
ðïóü åíÝñãåéáò íá ÷ñçóéìïðïéÞóåé ãéá ôçí áíôéìåôþðéóç
ôïõ óôñåò. Ôï ðüóï ãñÞãïñá ÷ñçóéìïðïéåßôáé áõôü êáé åðï-
ìÝíùò ôï ðüóï ãñÞãïñá ðñïóáñìüæåôáé êáíåßò óôï óôñåò,
åîáñôÜôáé áðü ðïëëïýò ðáñÜãïíôåò, üðùò ç êëçñïíïìéêü-
ôçôá, ïé øõ÷éêïß ðáñÜãïíôåò, êáé ï ôñüðïò æùÞò.
Ï Selye ïñßæåé ôï óôñåò ùò ôï ñõèìü öèïñÜò ôïõ óþ-
ìáôïò (1956). Áìöéóâçôåß ôçí éäÝá üôé ìüíï ìßá óïâáñÞ
íüóïò Þ Ýíáò ôñáõìáôéóìüò ðñïêáëïýí óôñåò. Ï Selye
éó÷õñßóôçêå, üôé êÜèå óõíáßóèçìá Þ äñáóôçñéüôçôá áðáé-
ôåß ìßá áíôßäñáóç Þ ìßá áëëáãÞ óôçí ïìïéüóôáóç ôïõ áôü-
ìïõ. Ïé óôñåóïãüíïé ðáñÜãïíôåò ìðïñåß íá åßíáé óùìá-
ôéêïß, ÷çìéêïß, ïñãáíéêïß, áíáðôõîéáêïß, Þ óõíáéóèçìáôé-
êïß. Íá ðáßæåé êáíåßò Ýíáí áãþíá ôÝíéò, Þ íá âãáßíåé Ýîù
óôçí âñï÷Þ ÷ùñßò ïìðñÝëá, íá êáõãáäßóåé, Þ íá ðÜñåé
ðñïáãùãÞ áðïôåëïýí ðáñáäåßãìáôá óôñåóïãüíùí ãåãïíü-
ôùí. Ç æùÞ åßíáé ãåìÜôç Ýíôáóç ãéáôß ðåñéëáìâÜíåé ìßá
äéáäéêáóßá ðñïóáñìïãÞò óå óõíå÷åßò áëëáãÝò. Áí êáé ç å-
ìðåéñßá ôçò ðñïóáñìïãÞò åßíáé óôñåóïãüíïò äåí åßíáé á-
ðáñáßôçôá êáé åðéâëáâÞò. ÌÜëéóôá, èá ìðïñïýóå íá åßíáé
óõíáñðáóôéêÞ êáé áíôáðïäïôéêÞ êÜôù áðü óõãêåêñéìÝíåò
ðåñéóôÜóåéò êáé ðáñ’üëï ðïõ äåí ìðïñïýìå íá áðïöýãïõ-
ìå ôï óôñåò ôçò æùÞò, ìðïñïýìå íá ìÜèïõìå íá ìåéþíïõìå
ôá êáôáóôñïöéêÜ ôïõ áðïôåëÝóìáôá.
Ï Selye ðáñáôÞñçóå üôé áó÷Ýôùò áðü ôç äéÜãíùóç,
ðïëëÜ Üôïìá ìå óùìáôéêÝò íüóïõò åß÷áí óõãêåêñéìÝíá êáé
êïéíÜ óõìðôþìáôá. ¸÷áóáí ôçí üñåîÞ ôïõò, Ý÷áóáí âÜ-
ñïò, Ýíéùèáí êáé Ýäåé÷íáí Üññùóôïé, Þôáí áíÞóõ÷ïé êáé
êïõñáóìÝíïé êáé åß÷áí Üëãç êáé ðüíïõò óôéò áñèñþóåéò
êáé óôïõò ìýåò ôïõò. Ìßá ìáêñÜ óåéñÜ ðåéñáìÜôùí (1956)
ïäÞãçóå óå ìéá ðéï áíôéêåéìåíéêÞ Ýíäåéîç ôçò ðñáãìáôéêÞò
âëÜâçò ôïõ óþìáôïò: äéüãêùóç ôùí áäÝíùí ðïõ åêêñßíïõí
áäñåíáëßíç, óõññßêíùóç ôïõ èýìïõ áäÝíá, ôïõ óðëÞíá,
ôùí ëåìöéêþí ïæéäßùí êáé åìöÜíéóç áéìïññáãïýíôùí ãá-
óôñéêþí åëêþí.
Åìðåéñßåò üðùò ôï Üã÷ïò, ç êüðùóç, Þ ç áññþóôéá
áðïôåëïýí õðïêåéìåíéêÝò ðëåõñÝò ôïõ óôñåò. Ðáñ’ üëï ðïõ
ôï óôñåò äåí ìðïñåß íá ãßíåé áíôéëçðôü áõôïýóéï, ï Selye
âñÞêå üôé ìðïñåß íá ìåôñçèåß áíôéêåéìåíéêÜ áðü ôéò
äïìéêÝò êáé ÷çìéêÝò áëëáãÝò ðïõ ðñïêáëåß óôï óþìá. Áõ-
ôÝò ïé áëëáãÝò ïíïìÜæïíôáé óýíäñïìï ãåíéêÞò ðñïóáñìï-
ãÞò (ÓÃÐ) äéüôé, üôáí ôï óôñåò åðçñåÜæåé ôï Üôïìï ùò
óýíïëï, ôüôå ôï Üôïìï ðñÝðåé ùò óýíïëï íá ðñïóáñìïóôåß
óôéò áëëáãÝò. Ôï ÓÃÐ åìöáíßæåôáé óå ôñßá óôÜäéá: åãñÞ-
ãïñóç, áíôßóôáóç, êáé åîÜíôëçóç. Ôá ôñßá óôÜäéá ôïõ ÓÃÐ
áíáðáñßóôáíôáé êáé óõíïøßæïíôáé óôçí åéêüíá 5 - 3.
Ç åîÜíôëçóç ìðïñåß íá åßíáé áíáóôñÝøéìç áí äåí Ý÷åé
åðçñåáóôåß ôï óýíïëï ôïõ óþìáôïò êáé áí ôï Üôïìï ìðïñÝ-
óåé ôåëéêÜ íá åîáëåßøåé ôçí ðçãÞ ôïõ óôñåò. Ùóôüóï, áí
äåí õðÜñ÷åé áíáêïýöéóç áðü ôï óôñåò Þ áí ç Üìõíá ôïõ
3
 ÊÅÖÁËÁÉÏ 5 Óôñåò, ¢ã÷ïò, êáé Áíôéìåôþðéóç 121

ÖÁÓÇ ÅÃÑÇÃÏÑÓÇÓ
"ÌÜ÷ç Þ ÖõãÞ"
¢ìåóåò âñá÷ý÷ñïíåò áíôéäñÜóåéò óôçí áðåéëÞ
ÅãêÝöáëïò

ÃåíéêÞ å- Êéíçôïðïßçóç ôùí

íåñãïðïßç- áðïèåìÜôùí ãëõêüæçò
óç ôïõ óõ-
ìðáèçôéêïý ÁëëáãÝò óôçí
íåõñéêïý êõêëïöïñßá
óõóôÞìáôïò
Åðéíåöñßíç Áýîçóç ôïõ êáñäéáêïý êáé
Íïñåðéíå- ôïõ áíáðíåõóôéêïý ñõèìïý
öñßíç
ÁõîçìÝíç êáôáíÜëùóç å-
íÝñãåéáò áðü üëá ôá
êýôôáñá

Ìõåëüò ôùí
åðéíåöñéäßùí

ÖÁÓÇ ÔÇÓ ÁÍÔÉÓÔÁÓÇÓ

Ìáêñïðñüèåóìåò ìåôáâïëéêÝò ðñïóáñìïãÝò
ÅãêÝöáëïò Åíåñãïðïßçóç ôùí åíáðïìåéíÜ-
íôùí åíåñãåéáêþí áðïèåìÜôùí:
Ôá ëéðßäéá áðïäåóìåýïíôáé áðü
ôïí ëéðþäç éóôü, êáé ôá áìéíïîÝá
GH
áðü ôïõò óêåëåôéêïýò ìýåò.

ÄéáôÞñçóç ôçò ãëõêüæçò: Ïé ðåñé-

öåñéêïß éóôïß (åêôüò ôùí íåõñé-
ÄéÝãåñóç
GC êþí) äéáóðïýí ôá ëéðßäéá ðñïêåé-
ôïõ Óõìðá- ìÝíïõ íá áðïêôÞóïõí åíÝñãåéá.
èçôéêïý ÍÓ
Ãëõêïãüíï
Áýîçóç ôçò óõãêÝíôñùóçò ôçò
ãëõêüæçò óôï áßìá: Ôï Þðáñ
ÐÜãêñåáò
óõíèÝôåé êõñßùò ãëõêüæç áðü Üë-
ëïõò õäáôÜíèñáêåò, ãëõêåñüëç
êáé áìéíïîÝá.
Íåöñüò
MC ÄéáôÞñçóç ôùí áëÜôùí êáé ôïõ
ACTH
(ìå ADH) íåñïý, áðþëåéá Ê+ êáé Ç+
GH ÁõîçôéêÞ ïñìüíç
Öëïéüò ôùí GC ÃëõêïêïñôéêïåéäÞ
åðéíåöñéäßùí MC ÁëáôïêïñôéêïåéäÝò
Ñåíßíç (Áëäïóôåñüíç)
ACTH Öëïéïåðéíåöñéäéïôñüðïò
Áããåéïôåíóßíç ïñìüíç
ADH ÁíôéäéïõñéôéêÞ ïñìüíç

ÖÁÓÇ ÅÎÁÍÔËÇÓÇÓ
ÊáôÜññåõóç æùôéêþí óõóôçìÜôùí
Ïé áéôßåò ìðïñåß íá ðåñéëáìâÜíïõí:
- ÅîÜíôëçóç ôùí áðïèåìÜôùí ëéðéäßùí.
- Áíéêáíüôçôá ðáñáãùãÞò ãëõêïêïñôéêïåéäþí.
- Áäõíáìßá äéáôÞñçóçò ôçò éóïññïðßáò ôùí çëåêôñïëõôþí.
- ÁèñïéóôéêÞ äïìéêÞ Þ ëåéôïõñãéêÞ âëÜâç óå æùôéêÜ üñãáíá.

ÅÉÊÏÍÁ 5-3 „ Ôï óýíäñïìï ãåíéêÞò ðñïóáñìïãÞò

ÐçãÞ: Martini, F. H. (2000). Fundamentals of anatomy and physiology (5th ed.) (p.613). Upper Saddle River, NJ: Prentice Hall.

4
 122 ÅÍÏÔÇÔÁ 1 Ç ÈåùñçôéêÞ ÂÜóç ôçò ÍïóçëåõôéêÞò Øõ÷éêÞò Õãåßáò
ïñãáíéóìïý åðéêåíôñùèåß åîïëïêëÞñïõ åêåß, ôï Üôïìï
ìðïñåß íá ìçí åðáíáêôÞóåé ôçí øõ÷ïëïãéêÞ ôïõ éóïññïðßá
êáé ßóùò áññùóôÞóåé óùìáôéêÜ.
Ç èåùñßá ôïõ Selye õðÞñîå ç áöåôçñßá åêôåôáìÝíçò
Ýñåõíáò ó÷åôéêÜ ìå ôïõò íåõñïåíäïêñéíïëïãéêïýò ìç÷áíé-
óìïýò ðïõ óõììåôÝ÷ïõí óôï óôñåò. Ç Ýñåõíá ðïõ áêïëïý-
èçóå óôçí øõ÷ïåíäïêñéíïëïãßá åß÷å ùò áðïôÝëåóìá ôçí
áìöéóâÞôçóç ôïõ ìïíôÝëïõ ôïõ Selye (McCain & Smith,
1994). Óôéò ìÝñåò ìáò, ç êëáóéêÞ Ýñåõíá Ý÷åé äåßîåé üôé ç
íåõñïåíäïêñéíïëïãéêÞ áíôßäñáóç äéáöïñïðïéåßôáé áíÜëï-
ãá ìå ôïõò óôñåóïãüíïõò ðáñÜãïíôåò, êáé üôé õðÜñ÷ïõí
áôïìéêÝò äéáöïñÝò üóïí áöïñÜ ôçí åõáéóèçóßá óôá øõ÷ï-
êïéíùíéêÜ åñåèßóìáôá (Lazarus & Folkman, 1984· Smith,
1993). Ôï ìïíôÝëï ôïõ óôñåò ðïõ Ý÷åé ùò âÜóç Ýíáí åíéáßï
ôñüðï áíôßäñáóçò Ýñ÷åôáé óå áíôßèåóç ìå ôç íïóçëåõôéêÞ
èÝóç ðïõ õðïóôçñßæåé üôé êÜèå Üôïìï åßíáé ìïíáäéêü êáé ïé
Üíèñùðïé áíôáðïêñßíïíôáé äéáöïñåôéêÜ óå ðáñüìïéåò
êáôáóôÜóåéò (Fitzpatrick &Wilke, 2001).
ÏÉ ÁËËÁÃÅÓ ÔÇÓ ÆÙÇÓ ÙÓ ÓÔÑÅÓÓÏÃÏÍÁ
ÃÅÃÏÍÏÔÁ
Ïé ðéï ðïëëïß Üíèñùðïé óõíçèßæïõí íá èåùñïýí ùò
óôñåóïãüíá ôá áíåðéèýìçôá ãåãïíüôá, áëëÜ äåí óõíåéäç-
ôïðïéïýí üôé êáé ôá åðéèõìçôÜ ãåãïíüôá üðùò ðñïáãùãÝò,
äéáêïðÝò, Þ ðñïóùðéêÜ åðéôåýãìáôá ðïõ åêêñåìïýí ìðï-
ñåß åðßóçò íá áðïäåé÷èïýí óôñåóïãüíá. Ïé Holmes êáé
Rahe (1967) ìåëÝôçóáí ôéò áëëáãÝò ôçò æùÞò ùò óôñåóïãüíá
ãåãïíüôá ðñïêåéìÝíïõ íá ìÜèïõí ôï ðïóïóôü ôçò êïéíùíé-
êÞò áíáðñïóáñìïãÞò ðïõ áðáéôåßôáé ãéá íá ôéò áíôéìåôùðß-
óïõìå. Ïé åñåõíçôÝò áõôïß éó÷õñßóôçêáí üôé ãåãïíüôá ôçò
æùÞò ãéá ôá ïðïßá áðáéôåßôáé ìßá óõìðåñéöïñÜ áíôéìåôþðé-
óçò ôåßíïõí íá ìåéþíïõí ôçí éêáíüôçôá ôïõ áôüìïõ íá ÷åéñé-
óôåß ôï åðáêüëïõèï óôñåò. Áöüôïõ ïé Holmes êáé Rahe Üñ÷é-
óáí ôçí ÝñåõíÜ ôïõò, Üëëïé åñåõíçôÝò äéáôýðùóáí åðéöõëÜ-
îåéò ó÷åôéêÜ ìå ôçí åöáñìïãÞ áõôÞò ôçò ÷ùñßò äéáêñßóåéò
åñìçíåßáò, ðïõ âáóßæåôáé óôï åñÝèéóìá. ÁõôÝò ïé åðéöõ-
ëÜîåéò óõæçôþíôáé áñãüôåñá óå áõôü ôï êåöÜëáéï.
Áðü ôéò Ýñåõíåò ôïõò êáôÝëçîáí óå Ýíá óýóôçìá âáèìï-
ëüãçóçò ìå óõãêåêñéìÝíïõò âáèìïýò (ìïíÜäåò) åðéâáñýí-
óåéò ãéá 43 äéáöïñåôéêÝò áëëáãÝò ôçò æùÞò ôïõò ïðïßïõò ï-
íüìáóáí ìïíÜäåò áëëáãþí æùÞò (ÌÁÆ). ÓõãêåêñéìÝíá, æÞ-
ôçóáí áðü ôïõò óõììåôÝ÷ïíôåò óôéò Ýñåõíåò íá ðñïóäéïñß-
óïõí ôéò áëëáãÝò ðïõ åß÷áí ðñáãìáôïðïéçèåß êáôÜ ôï ðñïç-
ãïýìåíï Ýôïò ôçò æùÞò ôïõò êáé Ýðåéôá íá ðñïóèÝóïõí ôéò
ìïíÜäåò ðïõ åß÷áí áðïäþóåé óå êÜèå ìßá áðü áõôÝò. Óýì-
öùíá ìå áõôïýò ôïõò åñåõíçôÝò, ìßá ðïëý ÷áìçëÞ âáèìï-
ëïãßá õðïäåßêíõå üôé ï óõììåôÝ÷ùí Þôáí áðßèáíï íá Ý÷åé
ìßá áñíçôéêÞ áíôßäñáóç. Ç ÷áìçëÞ âáèìïëïãßá õðïäåßêíõå
üôé õðÞñ÷å 30% ðéèáíüôçôá ôï Üôïìï íá åêäçëþóåé ôçí åðß-
äñáóç ôïõ óôñåò ìÝóù óùìáôéêþí óõìðôùìÜôùí. Ôá Üôïìá
ìå ìÝôñéá âáèìïëïãßá åß÷áí 50% ðéèáíüôçôá íá ðáñïõóéÜ-
óïõí áëëáãÝò óôçí ãåíéêÞ êáôÜóôáóç ôçò õãåßáò ôïõò, êáé
ìéá õøçëÞ âáèìïëïãßá óÞìáéíå 80% ðéèáíüôçôá åêäÞëùóçò
ìéáò óïâáñÞò íüóïõ óôá åðüìåíá äýï ÷ñüíéá. Ïé õøçëÝò
âáèìïëïãßåò ÌÁÆ óõíäÝèçêáí åðßóçò ìå ôçí áõîçìÝíç ðé-
èáíüôçôá ôõ÷áßùí ôñáõìáôéóìþí. Ç ëåéôïõñãßá ôïõ ìïíôÝ-
ëïõ ÌÁÆ êáôáäåéêíýåôáé óôï ðáñáêÜôù ðáñÜäåéãìá:
ÊËÉÍÉÊÏ ÐÁÑÁÄÅÉÃÌÁ
Ç Ìáñßá M, ìßá 22÷ñïíç ãõíáßêá ðïõ óõììåôåß÷å óå ïìá-
äéêÞ èåñáðåßá, ÷þñéóå ðñüóöáôá ìå ôïí Üíôñá ôçò (ÌÁÆ
73) áöïý åðé÷åßñçóå íá åðéôý÷åé óõìâéâáóìü (ÌÁÆ 45). Ç
åãêõìïóýíç ôçò Ìáñßáò (ÌÁÆ 40) íùñßôåñá ôïí ßäéï ÷ñü-
íï Þôáí ÷ùñßò åðéðëïêÝò, êáé ï õãéÞò ãéïò ôïõ æåõãáñéïý
ãåííÞèçêå óôéò äýï Éïõíßïõ (ÌÁÆ 39). Óå çëéêßá Ýîé åâäï-
ìÜäùí, ôï ðáéäß îáöíéêÜ êáé áéöíéäéáóôéêÜ ðÝèáíå óôçí
êïýíéá ôïõ (ÌÁÆ 63). Ôï æåõãÜñé Üñ÷éóå íá êáõãáäßæåé
óõ÷íÜ (ÌÁÆ 35) ðñéí ðÜñåé ôçí áðüöáóç íá ÷ùñßóåé. Ìå-
ôÜ ôï ÷ùñéóìü ç Ìáñßá åß÷å ïéêïíïìéêÜ ðñïâëÞìáôá
(ÌÁÆ 38) êáé ðÞãå íá åñãáóôåß ùò óåñâéôüñá óå ìßá ðé-
ôóáñßá (ÌÁÆ 36). Èåþñçóå áíáãêáßï íá ìåôáêïìßóåé óå
Ýíá ðéï öèçíü äéáìÝñéóìá (ÌÁÆ 20). Óå ðåñßïäï åíüò Ý-
ôïõò, ç Ìáñßá óõãêÝíôñùóå âáèìïëïãßá 390 óôï ìïíôÝëï
ÌÁÆ êáé áíÞêåé óôçí ïìÜäá õøçëïý êéíäýíïõ.
Óôéò áñ÷Ýò ôçò äåêáåôßáò ôïõ '70 êáé Üëëïé åñåõíçôÝò
óõó÷Ýôéóáí ôá óôñåóïãüíá ãåãïíüôá ôçò æùÞò ìå ôçí øõ÷é-
êÞ õãåßá. Óå ìßá ìåëÝôç 720 íïéêïêõñéþí ìéáò ìçôñïðïëé-
ôéêÞò ðåñéï÷Þò, ï Meyers êáé ïé óõíåñãÜôåò ôïõ (1972) á-
íáêÜëõøáí ôç ó÷Ýóç ìåôáîý ðïëëþí áëëáãþí ôçò æùÞò êáé
áëëáãþí óôçí øõ÷éêÞ êáôÜóôáóç ôùí áôüìùí. Ãéá ðá-
ñÜäåéãìá, ìéá áýîçóç ôïõ áñéèìïý ôùí áëëáãþí ôçò æùÞò
ðñïçãïýíôáí ôçò åðéäåßíùóçò øõ÷éáôñéêþí óõìðôùìÜôùí,
åíþ ç ìåßùóç ôùí áëëáãþí ôçò æùÞò åðÝöåñå âåëôßùóç.
¼óï ðéï óôñåóïãüíåò Þôáí ïé áëëáãÝò ôçò æùÞò ôüóï ìå-
ãáëýôåñç Þôáí êáé ç ðéèáíüôçôá åêäÞëùóçò øõ÷éêÞò íü-
óïõ. Ï Meyers êáé ïé óõíåñãÜôåò ôïõ áíáêÜëõøáí åðßóçò,
üôé ãåãïíüôá æùÞò ðïõ ó÷åôßæïíôáí ìå ôçí åßóïäï óå íÝåò
êáôáóôÜóåéò (üðùò ãéá ðáñÜäåéãìá ôçí Ýëåõóç åíüò íÝïõ
áôüìïõ óôçí êïéíùíéêÞ óöáßñá êÜðïéïõ, åíäå÷ïìÝíùò ìÝ-
óù åíüò ãÜìïõ Þ ç ãÝííçóç åíüò ðáéäéïý) ðñïêáëïýóáí ëé-
ãüôåñç óõìðôùìáôïëïãßá áðü ü,ôé ôá ãåãïíüôá ôçò æùÞò
ðïõ ó÷åôßæïíôáí ìå ôçí Ýîïäï áðü õðÜñ÷ïõóåò êáôáóôÜ-
óåéò (üðùò ç áðþëåéá åíüò óçìáíôéêïý ãéá êÜðïéïí ðñï-
óþðïõ Þ ç áðþëåéá ôçò êïéíùíéêÞò ôïõ èÝóçò).
ÅöáñìïãÞ óôçí ÊëéíéêÞ ÐñÜîç
Ïé íïóçëåõôÝò ðïõ åöáñìüæïõí ôá ìïíôÝëá ôùí Holmes
êáé Rahe èá ðñÝðåé íá Ý÷ïõí õðüøç ôïõò, ôïõò áêüëïõ-
èïõò ðåñéïñéóìïýò. Áõôü ôï ìïíôÝëï âáóßæåôáé óå ðïëëÝò
õðïèÝóåéò óýìöùíá ìå ôéò ïðïßåò ôï Üôïìï åßíáé Ýíáò ðá-
èçôéêüò äÝêôçò ôïõ óôñåò:
¼ôé ôá ãåãïíüôá åðçñåÜæïõí üëá ôá Üôïìá ìå ôïí ßäéï
ôñüðï, Üó÷åôá ìå ôï ðþò ôá Üôïìá áíôéëáìâÜíïíôáé ôï
ãåãïíüò.
¼ôé õðÜñ÷åé ìßá êïéíÞ ïõäüò ðÝñá áðü ôçí ïðïßá õ-
ðÜñ÷ïõí áñíçôéêÝò åðéðôþóåéò.
¼ôé áðáéôåßôáé ï ßäéïò âáèìüò ðñïóáñìïãÞò ìåôáîý
ôùí áôüìùí, ãéá êÜèå ãåãïíüò.
Åîéóþíåé ôéò Ýííïéåò "áëëáãÞ" êáé "óôñåò".
Åñìçíåýåé ìüíï ôï 2 ìå 4% ôùí áóèåíåéþí (Fitzpatrick
& Wilke, 2001).
5

Ãéá íá êáôáíïÞóåé êáíåßò ôçí åðßäñáóç ôùí áëëáãþí
ôçò æùÞò óôçí õãåßá, ÷ñåéÜæåôáé íá åíôïðßóåé ôé áíôéëáìâÜ-
íåôáé ùò óôñåóïãüíï ãåãïíüò êÜèå Üôïìï. Ìüíï ôüôå
ìðïñåß íá âïçèÞóåé ôá Üôïìá íá áðïêôÞóïõí åðßãíùóç ôïõ
óôñåò ðïõ áíôéìåôùðßæïõí óôçí æùÞ ôïõò. Ôá ðáñáðÜíù
ãßíïíôáé êáôáíïçôÜ åðéóôñÝöïíôáò óôï ðáñÜäåéãìá ìå ôçí
Ìáñßá M, ç ïðïßá åß÷å óõãêåíôñþóåé âáèìïëïãßá 390 óôï
ìïíôÝëï ÌÁÆ:
ÊËÉÍÉÊÏ ÐÁÑÁÄÅÉÃÌÁ
ÊáôÜ ôç äéÜñêåéá ôçò ïìáäéêÞò èåñáðåßáò, ç Ìáñßá
ìïéñÜóôçêå ìå ôçí ïìÜäá ôçí åðéèõìßá ôçò íá åðéóôñÝøåé
óôï êïëÝãéï êáé íá ïëïêëçñþóåé ôéò óðïõäÝò ôçò óôï ðñü-
ãñáììá éáôñéêÞò ôå÷íïëïãßáò, óôï ïðïßï Þôáí åããåãñáì-
ìÝíç ðñéí ôï ãÜìï ôçò. Ãéá ôçí åðßôåõîç áõôïý ôïõ óêïðïý
èá Ýðñåðå íá êÜíåé ìéá óåéñÜ áðü áëëáãÝò: íá ìåôáêï-
ìßóåé óå Ýíá äéáìÝñéóìá êïíôÜ óôï êïëÝãéï ãéáôß äåí åß÷å
ôç äõíáôüôçôá íá áãïñÜóåé áõôïêßíçôï, íá áëëÜîåé ôéò
þñåò åñãáóßáò ôçò Þ áêüìç êáé ôçí ßäéá ôçí åñãáóßá ôçò
Ýôóé þóôå íá ìðïñåß íá ðáñáêïëïõèåß ôá ìáèÞìáôá ôéò
ðñùéíÝò þñåò, íá áëëÜîåé ôéò óõíÞèåéåò ôïõ ýðíïõ ôçò, íá
áëëÜîåé ôéò êïéíùíéêÝò êáé øõ÷áãùãéêÝò ôçò äñáóôçñéü-
ôçôåò, êáé íá ìåéþóåé ôá õðüëïéðá Ýîïäá ôçò ðñïêåéìÝíïõ
íá ðëçñþóåé ôá äßäáêôñá ôçò ó÷ïëÞò. Ïé áëëáãÝò ðïõ
áðáéôïýíôáí èá ðñïóÝèåôáí ó÷åäüí 200 ðüíôïõò ÌÁÆ
óôç âáèìïëïãßá ôçò.
Óôçí ïìÜäá, äüèçêå ç åõêáéñßá óôç Ìáñßá íá óêåöôåß
áõôÝò ôéò ðëçñïöïñßåò êáé íá åðáíåêôéìÞóåé ôïõò óôü÷ïõò
ôçò. ÁðïöÜóéóå íá êáèõóôåñÞóåé ôçí åðéóôñïöÞ ôçò óôç
ó÷ïëÞ Ýùò üôïõ èá Þôáí óå èÝóç íá óôáèåß óôá ðüäéá ôçò
ïéêïíïìéêÜ. ÅðÝëåîå íá ìçí êÜíåé Üëëåò áëëáãÝò óôçí
æùÞ ôçò ãéá ôçí þñá.
Ïé ðåëÜôåò ìðïñïýí íá ÷ñçóéìïðïéÞóïõí ôÝôïéåò ðëçñï-
öïñßåò, üðùò êáé ç Ìáñßá, ðïõ èá ôïõò âïçèÞóïõí íá
áðïöáóßóïõí ðüôå åßíáé âïçèçôéêü êáé ðüôå åðéæÞìéï íá
åìðëáêïýí óå ìéá áëëáãÞ ðïõ áöïñÜ ôç æùÞ ôïõò. ÁõôÞ ç
ãíþóç ôïõò âïçèÜ íá ëáìâÜíïõí õðåýèõíåò áðïöÜóåéò ó÷å-
ôéêÜ ìå ôçí ðïñåßá ôçò æùÞò ôïõò. Ôï Ýíèåôï “Åêðáßäåõóç
ÐåëÜôç/ ÏéêïãÝíåéáò” ðáñáêÜôù ðåñéëáìâÜíåé ÷ñÞóéìåò
ÅÊÐÁÉÄÅÕÓÇ ÐÅËÁÔÇ / ÏÉÊÏÃÅÍÅÉÁÓ
ÓõìâïõëåõôéêÞ Ðåëáôþí Ó÷åôéêÜ ìå ôéò
ÁëëáãÝò ôçò ÆùÞò
Ìðïñåßôå íá ðáñÝìâåôå áðïôåëåóìáôéêÜ ðñïò ôïõò ðåëÜôåò áêïëïõ-
èþíôáò ôéò ðáñáêÜôù ãåíéêÝò áñ÷Ýò:
• ÊáèïäçãÞóôå ôïõò ðåëÜôåò íá áíáãíùñßóïõí ðüôå ðñáãìáôï-
ðïéåßôáé ìßá áëëáãÞ óôçí æùÞ ôïõò.
• Åíèáññýíåôå ôïõò ðåëÜôåò íá óêåöôïýí ôç óðïõäáéüôçôá áõôÞò
ôçò áëëáãÞò êáé íá áíáãíùñßóïõí ìåñéêÜ áðü ôá óõíáéóèÞìáôá
ðïõ ó÷åôßæïíôáé ìå ôçí áëëáãÞ.
• ÓõæçôÞóôå ìå ôïõò ðåëÜôåò äéáöïñåôéêïýò ôñüðïõò ìå ôïõò ï-
ðïßïõò ìðïñïýí êáëýôåñá íá ðñïóáñìïóôïýí óôï ãåãïíüò.
• Åíèáññýíåôå ôïõò ðåëÜôåò íá óêÝöôïíôáé áñêåôÜ ðñéí êáôáëÞ-
îïõí óå ôåëéêÝò áðïöÜóåéò.
ÊÅÖÁËÁÉÏ 5 Óôñåò, ¢ã÷ïò, êáé Áíôéìåôþðéóç 123
ðëçñïöïñßåò ãéá áðïôåëåóìáôéêÞ óõìâïõëåõôéêÞ óôçí ðåñß-
ðôùóç ðïõ ï ðåëÜôçò áíôéìåôùðßæåé áëëáãÝò óôç æùÞ ôïõ.
ÔÏ ÓÔÑÅÓ ÙÓ ÁËËÇËÅÐÉÄÑÁÓÇ
Ï Richard Lazarus, ðñùôïðüñïò èåùñçôéêüò êáé åñåõíç-
ôÞò ôïõ óôñåò, åßíáé ãíùóôüò ãéá ôçí ðñïóÝããéóç óôï óôñåò
ùò ìßáò äéáäéêáóßáò áëëçëåðßäñáóçò. Ç èÝóç ôïõ áíôáíá-
êëÜôáé óôïí ïñéóìü ðïõ äßíåôáé ãéá ôï óôñåò óôçí áñ÷Þ áõ-
ôïý ôïõ êåöáëáßïõ, ç ïðïßá åßíáé óýìöùíç ìå ôçí ïëéóôéêÞ
ðñïóÝããéóç ôçò íïóçëåõôéêÞò ó÷åôéêÜ ìå ôï óôñåò. Óýìöù-
íá ìå ôïõò Monat êáé Lararus (1991) ôï Üôïìï áíôëáìâÜ-
íåôáé ìéá êáôÜóôáóç ùò áðåéëçôéêÞ, üôáí áîéïëïãåß üôé ç
êáôÜóôáóç áõôÞ èÝôåé óå êßíäõíï ôçí øõ÷ïóùìáôéêÞ ôïõ á-
êåñáéüôçôá Þ üôáí áîéïëïãåß ôá áðïèÝìáôá ðïõ èåùñåß üôé
äéáèÝôåé ãéá ôçí áíôéìåôþðéóÞ ôçò äåí åðáñêïýí. ÁõôÞ ç
äéåñãáóßá áîéïëüãçóçò ïíïìÜæåôáé ãíùóôéêÞ áîéïëüãçóç,
êáé óýìöùíá ìå ôïõò ðáñáðÜíù åñåõíçôÝò èåùñåßôáé ôï
âáóéêü ÷áñáêôçñéóôéêü ôùí óôñåóïãüíùí êáôáóôÜóåùí,
êáé åéäéêüôåñá ç ðåðïßèçóç ôïõ áôüìïõ üôé áðåéëïýíôáé ïé
óçìáíôéêïß óôü÷ïé Þ ïé áîßåò ôïõ. Åéäéêüôåñá, óýìöùíá ìå
ôïí Lazarus, ç äéåñãáóßá áõôÞ åîåëßóóåôáé ùò åîÞò:
1. Ôï Üôïìï áîéïëïãåß ôéò ðñïïðôéêÝò ùöÝëåéáò, âëÜâçò,
áðþëåéáò, áðåéëÞò, Þ ðñüêëçóçò êÜðïéáò êáôÜóôáóçò.
Áõôü ïíïìÜæåôáé áñ÷éêÞ áîéïëüãçóç.
2. Ôï Üôïìï óôç óõíÝ÷åéá áîéïëïãåß ôïõò ðüñïõò ðïõ äéá-
èÝôåé ãéá íá áíôåðåîÝëèåé, êáé ôéò åðéëïãÝò ãéá íá áíôé-
ìåôùðßóåé ôç óõãêåêñéìÝíç êáôÜóôáóç. Áõôü ïíïìÜæå-
ôáé äåõôåñåýïõóá áîéïëüãçóç.
3. Ôï Üôïìï åíåñãïðïéåß ôá áðïèÝìáôá ðïõ äéáèÝôåé ãéá
íá áíôåðåîÝëèåé êáé ôáõôü÷ñïíá ðñáãìáôïðïéåß ôéò åðé-
ëïãÝò ôïõ. Áõôü ïíïìÜæåôáé áíôéìåôþðéóç.
4. Ôï Üôïìï óõíå÷ßæåé íá åðáíáîéïëïãåß äéáñêþò ôçí êá-
ôÜóôáóç âáóéæüìåíï óå íÝåò ðëçñïöïñßåò. Áõôü ïíïìÜ-
æåôáé åðáíåêôßìçóç.
Ç ãíùóôéêÞ áîéïëüãçóç êáé ï ôñüðïò áíôéìåôþðé-
óçò åðçñåÜæïíôáé áðü ôçí êïõëôïýñá ôïõ áôüìïõ.
Ç ðáñï÷Þ öñïíôßäáò ðñïóáñìïóìÝíç óôéò ðïëéôé-
óôéêÝò éäéáéôåñüôçôåò åíüò áôüìïõ áðáéôåß ôçí êáôáíüçóç
ôùí ðåðïéèÞóåùí êáé óôÜóåùí ôïõ ðåëÜôç êáé ôçí áíáãíþ-
ñéóç üôé ç ãíùóôéêÞ åêôßìçóç ôïõ ðåëÜôç ó÷åôéêÜ ìå ìßá
êáôÜóôáóç ìðïñåß íá äéáöÝñåé áðü ôç äéêÞ óáò.
• Áí åßíáé äõíáôü, åíèáññýíåôå ôïõò ðåëÜôåò íá ðñïâëÝøïõí ôéò
áëëáãÝò óôç æùÞò ôïõò êáé íá êÜíïõí Ýíáí êáëü ó÷åäéáóìü ãéá
áõôÝò ðñïêáôáâïëéêÜ.
• Åíèáññýíåôå ôïõò ðåëÜôåò íá äßíïõí ÷ñüíï óôïõò åáõôïýò ôïõò.
Ìðïñåß íá ãßíåé áêüìç êáé üôáí åßíáé ðïëý âéáóôéêïß.
• Åíèáññýíåôå ôïõò ðåëÜôåò íá óêÝöôïíôáé ôçí ðñáãìáôïðïßçóç
ôùí óôü÷ùí ôïõò ùò ìÝñïò ôçò êáèçìåñéíÞò æùÞò êáé íá áðï-
öåãïõí íá áíôéìåôùðßæïõí ôçí åðßôåõîç êÜèå óôü÷ïõ ùò áöïñìÞ
íá óôáìáôÞóïõí Þ íá åãêáôáëåßøïõí ôçí ðåñáéôÝñù ðñïóðÜèåéÜ
ôïõò.
6
 124 ÅÍÏÔÇÔÁ 1 Ç ÈåùñçôéêÞ ÂÜóç ôçò ÍïóçëåõôéêÞò Øõ÷éêÞò Õãåßáò
Ï Lazarus ðéóôåýåé üôé ôï óôñåò âáóßæåôáé ü÷é ìüíï óå
åîùôåñéêÝò êáôáóôÜóåéò áëëÜ åðßóçò óôç óùìáôéêÞ åõáé-
óèçóßá êáé ôçí åðÜñêåéá ôùí ôñüðùí ìå ôïõò ïðïßïõò Ýíá
Üôïìï ôéò áíôéìåôùðßæåé.
ÈÅÙÑÇÔÉÊÏ ÐËÁÉÓÉÏ ÔÇÓ
ØÕ×ÏÍÅÕÑÏÁÍÏÓÏËÏÃÉÁÓ
Ç øõ÷ïíåõñïáíïóïëïãßá (ØÍÁ) ðñïóöÝñåé Ýíá ïëïêëç-
ñùìÝíï èåùñçôéêü ðëáßóéï ãéá ôçí êáôáíüçóç ôçò ó÷Ýóçò
ìåôáîý ôïõ óôñåò êáé ôçò íüóïõ áëëÜ êáé ôçò øõ÷ïêïéíù-
íéêÞò öýóçò êáé ôçò ðïëõðëïêüôçôáò ôçò äéåñãáóßáò ôïõ
óôñåò. ¼ðùò óõæçôÞèçêå óôï êåöÜëáéï 4, ç ØÍÁ áöïñÜ
óôçí áëëçëåðßäñáóç ìåôáîý ôùí íåõñïëïãéêþí, ôùí
åíäïêñéíéêþí, êáé ôùí áíïóïðïéçôéêþí óõóôçìÜôùí êáé
ëáìâÜíåé õðüøç ôç öýóç ôçò åðßäñáóçò ôùí øõ÷ïêïéíùí-
éêþí ðáñáãüíôùí óôç ëåéôïõñãßá ôïõ áíïóïðïéçôéêïý óõ-
óôÞìáôïò êáé óôçí Ýêâáóç ôçò õãåßáò. Ôá êýôôáñá
ôïõ åãêåöÜëïõ êáé ôï åíäïêñéíéêü êáé áíïóïðïéçôéêü óý-
óôçìá ðáñÜãïõí íåõñïðåðôßäéá, ôïõò ÷çìéêïýò áããåëéïöü-
ñïõò, ðïõ áðïôåëïýí óõíäÝóìïõò ìåôáîý ôïõ åãêåöÜëïõ
êáé ôïõ óþìáôïò. Óôï Ýíèåôï “ÍïçôéêÞ Ëåéôïõñãéêüôçôá”,
óôï êåöÜëáéï 24, ðáñïõóéÜæåôáé Ýíá åéäéêü èÝìá ðïõ áðï-
ôåëåß Ýíá ðáñÜäåéãìá ôçò ðïëõó÷éäïýò öýóçò ôïõ èåùñçôé-
êïý ðëáéóßïõ ôçò øõ÷ïíåõñïáíïóïëïãßáò.
ÁõôïúÜóéìåò Ðñïóùðéêüôçôåò
Ç ëåéôïõñãßá ôùí íåõñïðåðôéäßùí åíåñãïðïéåßôáé áðü èå-
ôéêÝò øõ÷éêÝò êáôáóôÜóåéò êáé êáôáóôÝëëåôáé áðü áñíçôé-
êÝò. ÐïëëÝò ìåëÝôåò ó÷åôéêÜ ìå ôï óôñåò êáé ôçí áíôéìåôþ-
ðéóÞ ôïõ Ý÷ïõí êáôáëÞîåé óôï óõìðÝñáóìá üôé ìåñéêÜ Üôï-
ìá Ý÷ïõí áõôïúÜóéìåò ðñïóùðéêüôçôåò, åíþ Üëëá Üôïìá
Ý÷ïõí ðñïóùðéêüôçôåò åðéññåðåßò óôç íüóï. Ôá Üôïìá ìå
áõôïúÜóéìåò ðñïóùðéêüôçôåò åßíáé ãåíéêÜ óôáèåñÜ óõíáé-
óèçìáôéêþò Üôïìá, ôá ïðïßá êáôáöÝñíïõí íá áíôéìåôùðß-
æïõí áðïôåëåóìáôéêÜ äýóêïëåò êáôáóôÜóåéò (Friedman &
VandenBos, 1992). Åßíáé óõíÞèùò Üôïìá ðïõ ïé Üëëïé ðå-
ñéãñÜöïõí ùò åíèïõóéþäç, ÷áñïýìåíá, áóöáëÞ, åíåñãç-
ôéêÜ, óå åãñÞãïñóç, êáé ãåíéêþò Üôïìá éêáíïðïéçìÝíá. Åß-
íáé óõìðáèçôéêÜ êáé Ý÷ïõí óôåíÝò êáé æåóôÝò ó÷Ýóåéò ìå
ôïõò Üëëïõò. Ç Borysenko (1993), ðåñéãñÜöåé ôï äéðëáóéá-
óìü ôçò äñáóôçñéüôçôáò ôùí Ô - ËåìöïêõôôÜñùí Í-Ê (êýô-
ôáñá öõóéêïß öïíåßò) óôá êïéíùíéêÜ Üôïìá óå áíôßèåóç ìå
ôá Üôïìá ðïõ åßíáé ìïíá÷éêÜ êáé áðïìïíùìÝíá. Ôá Ô -
Ëåìöïêýôôáñá Í-Ê åßíáé öõóéêïß äïëïöüíïé ðïõ åðéôß-
èåíôáé óôá êýôôáñá ðïõ Ý÷ïõí ìïëõíèåß áðü éïýò êáé óôá
êáñêéíéêÜ êýôôáñá.
ÊáèçìåñéíÝò Äõóêïëßåò êáé Õãåßá
Ìßá êëáóéêÞ ìåëÝôç ãéá ôç ó÷Ýóç áíÜìåóá óôéò äõóêïëßåò ôçò
æùÞò êáé óôçí õãåßá áðïêÜëõøå üôé ôá Üôïìá ðïõ Ý÷ïõí éó÷õ-
ñÞ áõôïðåðïßèçóç, ùò ðñïò ôçí éêáíüôçôÜ ôïõò íá åëÝã÷ïõí
êáôáóôÜóåéò, êáé ôçí ôÜóç íá áíôéëáìâÜíïíôáé ôá ãåãïíüôá
ôçò æùÞò ùò ðñïêëÞóåéò ðáñÜ ùò åìðüäéá êáèþò êáé ìéá
éó÷õñÞ äÝóìåõóç óôéò åìðåéñßåò êáé óôéò áðáéôÞóåéò ôçò êáèç-
ìåñéíÞò æùÞò, åêäçëþíïõí ëéãüôåñåò áóèÝíåéåò áðü üôé ôá Ü-
ôïìá ðïõ äåí Ý÷ïõí áõôÜ ôá ÷áñáêôçñéóôéêÜ (Kobasa, 1979).
Ðñïóùðéêüôçôåò Åðéññåðåßò óå ÁóèÝíåéåò
Áðü ôçí Üëëç ìåñéÜ, ïé ðñïóùðéêüôçôåò ðïõ åßíáé åðéññå-
ðåßò óå áóèÝíåéåò Ý÷ïõí ôçí ôÜóç íá åêäçëþíïõí áñíçôéêÜ
óõíáéóèÞìáôá. Ôá Üôïìá áõôÜ åßíáé êá÷ýðïðôá ìå ôïõò
Üëëïõò, ôåßíïõí íá åßíáé äéáñêþò áã÷þäç, èõìùìÝíá, Þ êá-
ôáèëéðôéêÜ. ÁõôÝò ïé ÷ñüíéåò áñíçôéêÝò óõíáéóèçìáôéêÝò
êáôáóôÜóåéò óõíäÝïíôáé ìå ðïéêßëåò ïñãáíéêÝò áëëáãÝò
üðùò ìå ôçí åíåñãïðïßçóç ôïõ óõìðáèçôéêïý íåõñéêïý óõ-
óôÞìáôïò, ôçí áýîçóç ôïõ åðéðÝäïõ ôçò êïñôéæüëçò, êáé ôçí
êáôáóôïëÞ ôïõ áíïóïðïéçôéêïý óõóôÞìáôïò, ìå áðïôÝëå-
óìá ôçí áõîçìÝíç åõðÜèåéá óå áóèÝíåéåò.
¢ã÷ïò
Ôï Üã÷ïò åßíáé ìéá êáôÜóôáóç ðïéêßëïõ âáèìïý áíçóõ÷ßáò
Þ äõóöïñßáò. Óõ÷íÜ óõíïäåýåôáé áðü åíï÷Ýò, áìöéâïëßåò,
êáé éäåïëçøßåò. ÐÝñá áðü ôï Þðéï åðßðåäï, ôï Üã÷ïò óõ÷íÜ
ðåñéãñÜöåôáé ùò Ýíá óõíáßóèçìá ôñüìïõ Þ áêáèüñéóôïõ
öüâïõ. Ôï Üã÷ïò èåùñåßôáé ùò ôï ðéï åíï÷ëçôéêü óõíáß-
óèçìá ðïõ ìðïñåß íá âéþóåé Ýíá Üôïìï. ÌÜëéóôá, ôï Üã÷ïò
åßíáé ôüóï åíï÷ëçôéêü ðïõ ðïëëÜ Üôïìá ðñïóðáèïýí íá
áðáëëáãïýí áðü áõôü üóï ôï äõíáôü ãñçãïñüôåñá.
Ôï Üã÷ïò, åßíáé ìéá äñáóôéêÞ äýíáìç äéüôé ç åíÝñãåéá
ðïõ ðáñÝ÷åé ìðïñåß íá ìåôáôñáðåß óå êáôáóôñïöéêÞ Þ äç-
ìéïõñãéêÞ äñÜóç. ¼ôáí ÷ñçóéìïðïéåßôáé åðïéêïäïìçôéêÜ,
ôï Üã÷ïò ìðïñåß íá äéåãåßñåé ôçí áðáéôïýìåíç äñÜóç ãéá
ôçí Üñóç ìéáò óôñåóïãüíïõ êáôÜóôáóçò, íá åêðëçñþóåé
ìéá åðéôáêôéêÞ áíÜãêç Þ íá äçìéïõñãÞóåé ôéò ðñïûðïèÝ-
óåéò ãéá Ýíá óõìâéâáóìü. ¸íáò Üíèñùðïò ðïõ êáôáíïåß
ôçí ðçãÞ ôïõ Üã÷ïõò åßíáé ðéï éêáíüò íá ôï ÷ñçóéìïðïéÞóåé
ìå åðïéêïäïìçôéêü ôñüðï.
ÍÅÕÑÏÂÉÏËÏÃÉÊÇ ÂÁÓÇ ÁÃ×ÏÕÓ
Ç óýã÷ñïíç ðñïóÝããéóç ôïõ Üã÷ïõò ðåñéêëýåé ìéá íåõñï-
âéïëïãéêÞ óõíéóôþóá. Ôï Üã÷ïò èåùñåßôáé üôé ðñïêýðôåé, ôïõ-
ëÜ÷éóôïí Ýùò Ýíá óçìåßï, ëüãù êáêÞò ñýèìéóçò åíüò Þ ðå-
ñéóóïôÝñùí íåõñïäéáâéâáóôþí êáé ôùí õðïäï÷Ýùí ôïõò. Ïé
ðåñéóóüôåñåò Ýñåõíåò Ý÷ïõí åðéêåíôñùèåß óôï óýìðëåãìá
BZ-GABA- ÷ëùñßäéï, áí êáé Üëëïé õðïäï÷åßò üðùò áõôïß
ôçò óåñïôïíßíçò, ôçò íïñåðéíåöñßíçò êáé ôïõ íåõñïðåðôé-
äßïõ ÷ïëïêõóôïêéíßíçò, ìðïñåß íá ðáßîïõí Ýíá ñüëï óôçí
åêäÞëùóç ôïõ Üã÷ïõò. ¢ëëåò Ýñåõíåò ðïõ ÷ñçóéìïðïéïýí ôç
ìáãíçôéêÞ ôïìïãñáößá (MRI) êáé ôçí ôïìïãñáößá åêðï-
ìðÞò ðïæéôñïíßùí (PET) åóôéÜæïõí óôçí ßäéá ôçí äïìÞ ôïõ å-
ãêåöÜëïõ. Ç íåõñïâéïëïãéêÞ óõíéóôþóá ôïõ Üã÷ïõò óõæç-
ôåßôáé ðéï äéåîïäéêÜ óôï êåöÜëáéï 16.
ÐÇÃÅÓ ÁÃ×ÏÕÓ
Ôï Üã÷ïò åßíáé ôï áíáðüöåõêôï áðïôÝëåóìá ôçò ðñïóðÜ-
èåéáò íá äéáôçñÞóåé êáíåßò éóïññïðßá óå Ýíáí ìåôáâáëëü-
ìåíï êüóìï. Ôá Üôïìá âéþíïõí Üã÷ïò óå ðïëëÝò äéáöïñå-
ôéêÝò êáôáóôÜóåéò êáé äéáðñïóùðéêÝò ó÷Ýóåéò. Ùóôüóï, ïé
ãåíéêÝò áéôßåò ðñüêëçóçò ôïõ Üã÷ïõò Ý÷ïõí ôáîéíïìçèåß óå
äýï êýñéá åßäç áðåéëþí:
1. ÁðåéëÝò ðïõ áöïñïýí óôçí âéïëïãéêÞ áêåñáéüôçôá:
ÐñáãìáôéêÞ Þ åðéêåßìåíç ðáñáêþëõóç âáóéêþí áí-
èñþðéíùí áíáãêþí üðùò ç áíÜãêç ãéá ôñïöÞ, ðüóç Þ
æåóôáóéÜ.
7

2. ÁðåéëÝò ðïõ áöïñïýí óôçí áóöÜëåéá ôïõ åáõôïý:
á. ÁíåêðëÞñùôåò ðñïóäïêßåò óçìáíôéêÝò ãéá ôçí áêå-
ñáéüôçôá ôïõ åáõôïý.
â. ÁíåêðëÞñùôåò áíÜãêåò ãéá êïéíùíéêÞ áíáãíþñéóç
êáé êýñïò.
ã. Áíáìåíüìåíç áðïäïêéìáóßá áðü óçìáíôéêÜ ãéá êÜ-
ðïéïí Üôïìá.
ä. Áäõíáìßá íá êåñäßóåé êáíåßò Þ íá åíéó÷ýóåé ôçí áõ-
ôïåêôßìçóç ôïõ Þ íá êåñäßóåé áíáãíþñéóç áðü Üë-
ëïõò.
å. Åíï÷Þ, Þ áóõìöùíßåò ìåôáîý ôçò éäáíéêÞò åéêüíáò
ôïõ åáõôïý êáé ôçò ðñáãìáôéêÞò óõìðåñéöïñÜò.
Åßíáé óçìáíôéêü íá ãßíåé êáôáíïçôü üôé åßôå ìéá ðñáãìáôé-
êÞ åßôå ìéá äõíçôéêÞ áðåéëÞ, ìðïñåß íá ðñïêáëÝóåé Üã÷ïò.
Óå êÜðïéåò ðåñéðôþóåéò äåí åßíáé êáí áðáñáßôçôç ç ðáñá-
êþëõóç ìéáò âéïëïãéêÞò Þ øõ÷ïêïéíùíéêÞò áíÜãêçò ãéá íá
ðñïêëçèåß Üã÷ïò. ×ñåéÜæåôáé ìüíï ç áíôßëçøç ôïõ áôüìïõ
üôé åðßêåéôáé ìßá áðü áõôÝò ôéò ìåãÜëåò áðåéëÝò.
Ïé áðåéëÝò ðïõ ó÷åôßæïíôáé ìå ôçí âéïëïãéêÞ áêåñáéü-
ôçôá Þ ìå ôçí åêðëÞñùóç âáóéêþí áíèñþðéíùí áíáãêþí
áðïôåëïýí êÜðïéåò ãåíéêÝò áéôßåò ðïõ ðñïêáëïýí Üã÷ïõò.
Ïé áðåéëÝò ðïõ Ý÷ïõí ó÷Ýóç ìå ôçí áóöÜëåéá ôïõ åáõôïý
äåí êáôçãïñéïðïéïýíôáé åýêïëá. Óå ìåñéêÝò ðåñéðôþóåéò
åßíáé åìöáíåßò, åíþ óå Üëëåò åßíáé ðéï óõãêå÷õìÝíåò, äéüôé
ç áíôßëçøç êÜèå áôüìïõ ãéá ôïí åáõôü ôïõ åßíáé ìïíáäéêÞ.
Ãéá êÜðïéï Üôïìï ìðïñåß íá åßíáé êåöáëáéþäïõò óçìáóßáò
ç äýíáìç êáé ôï êýñïò, ãéá Ýíá Üëëï ç áíåîáñôçóßá, êáé
ãéá Ýíá ôñßôï íá ìðïñåß íá õðçñåôåß ôïõò Üëëïõò.
Áíáëïãéóôåßôå ôþñá ôçí ôåëåõôáßá êáôçãïñßá: Íá õðç-
ñåôåß êáíåßò ôïõò Üëëïõò.
ÊËÉÍÉÊÏ ÐÁÑÁÄÅÉÃÌÁ
Ç êõñßá Â, íïóçëåýôñéá, åßíáé ðåðåéóìÝíç üôé Ýíáò ðåëÜ-
ôçò èá áéóèáíüôáí ðïëý êáëýôåñá åÜí åîÝöñáæå ôïõò öü-
âïõò ôïõ óå áõôÞí. Ùóôüóï áíåîÜñôçôá áðü ôï ðüóï óõ-
÷íÜ åßíáé äéáèÝóéìç ç íïóçëåýôñéá, ï ðåëÜôçò åðéìÝíåé:
"Äåí åßíáé ôþñá ç þñá íá ìéëÞóïõìå ãéá áõôü", áðï-
êñïýïíôáò ôçí ðñïóðÜèåéÜ ôçò. Äåí åßíáé óå èÝóç íá ôïí
âïçèÞóåé ìå Ýíáí ôñüðï ðïõ íá åßíáé óçìáíôéêüò óýìöù-
íá ìå ôçí ðñïóùðéêÞ ôçò áíôßëçøç. ÅðéðëÝïí, ðéóôåýåé üôé
ç ðñïúóôáìÝíç ôçò ìïíÜäáò (ôçò ïðïßáò èáõìÜæåé ôéò
äåîéüôçôåò åðéêïéíùíßáò) ðåñéìÝíåé áðü áõôÞ íá ôá Ý÷åé
Þäç êáôáöÝñåé óå áõôÞ ôçí ðñïóðÜèåéá.
Ç êõñßá  áíçóõ÷åß êáé Ý÷åé Üã÷ïò. ¼ôáí áíåêðëÞñùôåò
áíÜãêåò Þ ðñïóäïêßåò ó÷åôéêÝò ìå êåíôñéêÝò áîßåò (üðùò
ôçí ðáñï÷Þ âïÞèåéáò ðñïò ôïí ðåëÜôç) óõíäõÜæïíôáé ìå
ðñáãìáôéêÞ Þ áíáìåíüìåíç áðüññéøç áðü Üëëïõò ðïõ åß-
íáé óçìáíôéêïß (ôçí ðñïúóôáìÝíç), ôüôå ãåííÜôáé ôï Üã÷ïò.
ÔÏ ÁÃ×ÏÓ ÙÓ ÓÕÍÅ×ÅÓ
Ðïëëïß åñåõíçôÝò áíôéëáìâÜíïíôáé ôï Üã÷ïò ùò Ýíá óõ-
íå÷Ýò ( Åéêüíá 5 - 4). Ôï Þðéï Ýùò ìÝôñéï Üã÷ïò ìðïñåß
ÊÅÖÁËÁÉÏ 5 Óôñåò, ¢ã÷ïò, êáé Áíôéìåôþðéóç 125
íá åßíáé ëåéôïõñãéêÜ áðïôåëåóìáôéêü, ìå ôçí Ýííïéá üôé
ìáò âïçèÜ íá åóôéÜóïõìå ôçí ðñïóï÷Þ ìáò êáé ðáñÜãåé å-
íÝñãåéá êáé êéíçôïðïßçóç. ÅðïìÝíùò, ôï Üã÷ïò áðïôåëåß
ìéá ðëåõñÜ ôçò äéáäéêáóßáò åðßëõóçò ðñïâëçìÜôùí, ùèþ-
íôáò ìáò íá óõãêåíôñþóïõìå ôéò äõíÜìåéò êáé ôïõò ðüñïõò
ðïõ äéáèÝôïõìå ðñïò ôçí åðßôåõîç ôïõ óôü÷ïõ. Ùóôüóï, ôï
Ýíôïíï Üã÷ïò êáé ï ðáíéêüò ðåñéïñßæïõí ôçí ðñïóï÷Þ ìáò
óå âáèìü ðïõ äåí åßíáé ðëÝïí áðïôåëåóìáôéêÞ. Õðü áõôÝò
ôéò óõíèÞêåò, ç åãñÞãïñóç ìåéþíåôáé óçìáíôéêÜ, êáèéóôþ-
íôáò äýóêïëç ôçí åêìÜèçóç íÝùí ðëçñïöïñéþí.
¹ðéï ¢ã÷ïò
Ôï Þðéï Üã÷ïò âïçèÜ ôï Üôïìï íá áíôéìåôùðßóåé åðïéêïäï-
ìçôéêÜ ôï óôñåò. ¸íá Þðéá áã÷ùìÝíï Üôïìï Ý÷åé Ýíá åõñý
ðåäßï áíôßëçøçò, äéüôé ôï Þðéï Üã÷ïò ïîýíåé ôçí éêáíüôçôá
ðñüóëçøçò áéóèçôçñéáêþí åñåèéóìÜôùí. ¸íá ôÝôïéï Üôï-
ìï áíôéëáìâÜíåôáé ìå êáëýôåñï ôñüðï áõôÜ ðïõ óõìâáß-
íïõí êáé ìðïñåß íá åñìçíåýóåé áðïôåëåóìáôéêüôåñá ôéò
äñÜóåéò êáé óõìðåñéöïñÝò ôùí Üëëùí êáèþò êáé ôï ðå-
ñéâÜëëïí. Ïé áéóèÞóåéò ëåéôïõñãïýí åíôïíüôåñá. Ôï Üôïìï
áêïýåé êáëýôåñá, âëÝðåé êáëýôåñá, êáé äçìéïõñãåß ëïãé-
êïýò óõó÷åôéóìïýò ìåôáîý ôùí ãåãïíüôùí. Ôï Üôïìï íéþ-
èåé ó÷åôéêÜ áóöáëÝò êáé Üíåôï. Êáèþò ç ìÜèçóç åßíáé åõ-
êïëüôåñç üôáí êÜðïéïò åßíáé Þðéá áã÷ùìÝíïò, ôï Þðéï
Üã÷ïò âïçèÜ ôïõò ðåëÜôåò íá ìÜèïõí, ãéá ðáñÜäåéãìá,
ðþò íá ÷ïñçãïýí óôïí åáõôü ôïõò ôçí éíóïõëßíç ôïõò. Ôï Þ-
ðéï Üã÷ïò ìðïñåß åðßóçò íá âïçèÞóåé Ýíá öïéôçôÞ íïóç-
ëåõôéêÞò íá êÜíåé Ýíá ôåëåõôáßï, ãñÞãïñï êáé áðïôåëåóìá-
ôéêü äéÜâáóìá ðñéí ôéò ôåëéêÝò åîåôÜóåéò.
ÌÝôñéï ¢ã÷ïò
Óôï ìÝôñéï Üã÷ïò, ôï Üôïìï ðáñáìÝíåé óå åãñÞãïñóç, áëëÜ
ôï áíôéëçðôéêü ðåäßï ðåñéïñßæåôáé. Ôï ìÝôñéá áã÷ùìÝíï
Üôïìï áðïêëåßåé ôá ðåñéöåñåéáêÜ óõìâÜíôá, åíþ åóôéÜæåé
óå áõôÜ ðïõ Ý÷ïõí êåíôñéêü åíäéáöÝñïí.
Áíôéëçðôéêü ðåäßï
¹ðéï ÌÝôñéï ¸íôïíï Ðáíéêüò
Üã÷ïò Üã÷ïò Üã÷ïò
ÅÉÊÏÍÁ 5-4 „ Ôï áðïôÝëåóìá ôïõ Üã÷ïõò óôï áíôéëçðôéêü
ðåäßï. Ðáñáôçñåßóôå üôé ôï áíôéëçðôéêü ðåäßï áõîÜíåôáé óôï
Þðéï Üã÷ïò, óôáäéáêÜ ðåñéïñßæåôáé êáèþò ôï Üã÷ïò áõîÜíåôáé,
êáé êáôáëÞãåé óôçí áðïäéïñãÜíùóç óôï åðßðåäï ðáíéêïý.