REPUBLIKA E SHQIPERISE

UNIVERSITETI I TIRANES

FAKULTETI I HISTORISE DHE FILOLOGJISE

BACHELOR-HISTORI

LENDA:NACIONALIZMI

SEMESTRI:I

TEMA:NACIONALIZMI NE SHQIPERI.POLITIKA HAMIDIANE”KUNDREJTE

SHQIPTAREVE”DHE KRIJIMI I NJE IMAZHI TE JASHTEM

PUNOI:KLARISA GJIKA

PRANOI:PROF.DR.EVA TAFILI(HYSKAJ)

TIRANE 2023

1
 PASQYRA E LENDES

Parathenie………………………………………………………………………2

HYRJE……………………………………………………………………………3

POLITIKA HAMIDIANE “KUNDREJT SHQIPTAREVE”

PARATHENIE

2
Nacionalizmi eshte ideologji e lidhur me kombin-shtet qe mbeshteti popujt me kulture dhe
gjuhe te njejte per nje shtet te bashkuar. Nacionalizmi tentoi te promovoje interest e nje
kombi te caktuar, vecanerisht me synimin per te ituar dhe ruajtur sovranitetin e kombit
mbi atdheun per te krijuar nje shtet kombetar. Qe prej vitit 1980 nacionalizmi mbetet nje
factor qendror i transformimeve politike te ndodhura ne Ballkan dhe ne Evropen
Juglindore. Nacionalizmi shqiptar do te perpunohej duke u mbeshtetur kryesisht mbi
gjuhen dhe jo mbi fene. Termi nacionalizem perdoret per te percaktuar levizjet politike qe
kerkojne te marrin apo ushtrojne pushtetin dhe qe e justifikojne nje veprim te tille me
argument nacionaliste. Argumenti nacionalist eshte nje doktrine politike e ngritur ne tre
drejtime:

1-ekzistenca e nje kombi me karakteristika te qarta dhe te dallueshme

2-interesat dhe vlerat e ketij kombi kane perparesi ndaj cdo interesi apo vlere tjeter

3-kombi duhet te jete i pavarur sa me shume qe te jete e mundur

Nacionalizmi shqiptar permban nje sere mite qe kane te bejne me origjine shqiptare,
kulturore pasterti kombetare dhe homogjeniteti, indifference fetare,si baze te identitetit
kombetar shqiptar.Permbante nje sere mitesh qe kane te bejne me origjinen
shqiptare,pastertine kulturore dhe homogjenitetin kombetar,indierencen fetare si baza te
identitetit kombetar shqiptar dhe vazhdimin e luftes kombetare. Figura e Skenderbeut
eshte nje nga mitet themelore te nacionalizmit shqiptar qe bazohet ne nje person, pasi mitet
e tjera bazohen ne ide, koncepte abstrakte dhe kolektivizem.Nacionalizmi shqiptar ndryshe
nga ajo e grekeve dhe serbeve homologet e kane origjinen e saj ne nje tjeter kontekst
historic qe nuk dalin nga nje anti-Osmane te lutes dhe ne vend daton ne periudhen e Krizes
Lindore.Nacionalizmi ishte i pari qe u shoqerua me liberalizmin, sepse te dyja keto
ideologji identifikoheshin me perparimin dhe vlerat e klases se mesme ne Angli dhe
France.Kishte karakteristikat e tij politike, ekonomike dhe kulturore, te cilat
bashkveprojne. Si rrjedhoje, evoluimi dhe transormimi i tij varen nga karakteri i
ndryshimeve te politikes, ekonomise dhe kultures.

HYRJE

3
Reformat e Tanzimatit qe Perandoria ishte detyruar te ndermerrte ne tere hapesiren e saj,
per shqiptaret nuk dha efekte positive.Elita myslimane shqiptare, e cila kishte perfituar
shume nga regjimi I Abdyl Hamidit ne kembim te besnikerise se saj, u zevendesua nga nje
elite e re intelektuale-nacionaliste e te tre besimeve.Abdyl Hamiti perdori te gjitha mjetet
per te penguar bashkimin e shqiptareve dhe u tregua I vemendshem ne zvarritjen dhe
kundershtimin e te gjitha kerkesave te tyre me karakter etnonacionalist.

Shqiptaret gjate mbreterimit te Abdyl Hamidit nuk u lejuan te kene shkolla ne gjuhen e
tyre.Gjate shekullit XIX, perandoria Osmane ndermori programe te medha reformash per
te rindertuar dhe rritur fuqine e saj, ndermjet zhvillimit ten je structure moderne
shteterore.Shkollat dhe mesimi I gjuhes shqipe ishin object I goditjeve te vazhdueshme nga
ana e administrates osmane. Ne viset shqiptare lindi dhe u zhvillua edhe nje levizje e
njohur me emrin “Rilindja Kombetare” me nje frymemarrje te gjere politike, shoqerore e
kulturore e frymezuar nga ideologjia e clirimit kombetar te atdheut nga zgjedhja osmane
dhe e formimit ten je shteti kombetarr shqiptar. Mbeshtetur ne sistemin e mileteve ne
ceshtjen e arsimit ne gjuhen ametare. Perandoria Osmane I trajtoi shqiptaret ndryshe nga
popujt e tjere. Gjuha e mesimit ne shkollat e hapura nga shteti qe frekuentoheshin nga
myslimanet ishte turqishtja. Ne kete periudhe aktoret kryesore politike te Rilindjes u
kufizuan vetem ne mbeshtetjen e kerkesave te karakterit pedagogjik-kulturor dhe
administrative, te cilat nuk rrezikonin status quo-ne e Perandorise Osmane.Sulltan Abdyl
Hamiti II ishte nen presion ushtarak,politik dhe ekonomik te shteteve perendimore, per te
njohur shkollat jomyslimane te perfshira ne aktivitete kunder sistemit.

Potitika hamidiane”kundrejt shqipatareve”

4
Pas luftes se Krimese politika e reformave e nisur nga autoritetet osmane, si dhe zhvillimi i
shtypit ne province kishin ndihmuar te pervijoheshin konturet e nje imazhi te jashtem per
shqiptaret. Politika qe kishte nisur Sulltan Abdylhamiti kundrejt shqiptareve mbeshtetej
mbi nje ekuiliber te brishte. Behej fjale per te gjetur mbeshtetje te shqiptaret, sidomos te
ata myslimane, nje element me nje prani te konsiderueshme ne rajonet e ndodhura me
kufirin serb, malazez dhe grak. Autoritet osmane e pane ne interesin e tyre te merrnin
parasysh, edhe shqiptaret e krishtere ose shqiptaret pa dallim feje sidomos per ti bere balle
Greqise dhe helenizmit. Sulltani nuk mund te lejonte nje zhvillim te metejshem te
ndergjegjes kombetare shqiptare, edhe nsese kete te fundit ne disa raste mund ta
industrializonte. Ai nuk mund ti hapte udhe afrimit te kerkesave autonomiste. Ky ishte
shkaku I shtypjes se Lidhjes dhe i hedhjes poshte te kerkeses per te autorizuar zyrtarisht
gjuhen shqipe ne gazetat e vilajetit ose ne shkollat publike.Gjate krizes Lindore autoritet
osmane kishin ditur te inkurajonin dhe te shfrytezonin kerkesat e shqiptareve. Ne kohen
kur do te fillonin negociatat per te caktuar kufirin midis Perandorise Osmane dhe te
Greqise sipas klauzolave te traktatit, ato kishin lejuar gjithshtu formimin ne Stamboll te
“Shoqerise se te Shtypurit te Shkronjave Shqip” qe perpunoi nje alphabet me baze latine
dhe botoi ne vitin 1878 nje abetare ne te cilen pohohej ekzistenca e nje kombi shqiptar. Ato
shkuan deri aty se madje te ndihmoninshperndarjen sa me shume ten je punimi mbi
shqiptaret te shkruar nga Pashko Vasa. Vasa effendi donte te provonte jo vetem lashtesine
e popullit shqiptar, por edhe vete ekzistenca e tij jashte familjes helene. Ai ngrihej kunder
pretendimeve te panhelenizmit, I cili pretendonte se ata qe kishin mesuar gjuhen greke ose
praktikonin besimin ortodoks ishin greke nga raca dhe nga prejardhja.

Autoritet osmane ishin te shqetesuar nga disa pika te trajtuara ne brochure ku Pashko
Vasa denonconte ne menyre te pergjithshme ngritjen e fese ne parim kombesie dhe mbi te
gjitha pakujdesine e qeverise osmane. Ai kritikonte politiken e Tanzimatit dhe kerkonte qe
qeveria osmane ta ndihmonte Shqiperine te ecte ne rrugen e progresit dhe te qyteterimit.
Mendonte se ne administrate i duhej lene vend te madh elementit vendas, dhe te beheshin
ligje te njejta per te gjithe dhe te ngrihej ne kembe nje organizim ushtarak i krahasueshem
me ate te Zvicres.

5
Duhej rpitur ardhja e nje kercenimi te ri, qe sultan Abdyl Hamiti ta linte Shqiperine te
shprehej lirisht, me qellim qe t’ia vinte ndesh propagandes greke. Komiteti kishte si synim
te bente propaganda revolucionare ne mes te shqiptareve, duke mbeshtetur po ashtu idene
e nje shteti greko-shqiptar ose ten je Federate ballkanike, ku futeshin dhe shqiptaret.
Autoritet osmane pranuan kerkesen e bere qe prej shume viteve nga shqipataret e
kryeqytetit, midis te cileve vellezerit Frasheri, per te botuar nje periodic ne gjuhen shqipe.
Edhe pse autorizimi iu dha nje ortodoksi dhe jo vellezerve Frasheri. Mbeshtetja qe I jepej
afrimit ten je kombi shqiptar dhe perhapja e gjuhes se tij ne hapesiren publike ishte per
autoritetet osmane nje linje politike qe varej nga rrethanat. Formimi I nje vilajeti shqiptar
ishte refuzuar.

Abdyl Hamiti ishte vshtyre nga zyrtaret e tij te larte te perfitonte nga shqiptaret
myslimane, si “shtylla” kryesore e dominimit osman ne Evrope.Ne vitin 1880 Safvet pasha
I kishte dorezuar nje memorandum duke e nxitur te hartonte nje “politike shqiptare”. Per
te kombi shqiptar ishte nje force, fuqia e se ciles perfaqsonte “berthamen e mbeshtetjes” se
Perandorise ne Rumeli. Per t’I lidhur me ngushte shqiptaret pas shtetit, ai sugjeronte te
permiresoheshin buj qesia dhe te ndertoheshin rruge dhe ura, te perjashtoheshin nga
taksat shqiptaret e kufijve te ndryshohej lloji I sherbimit ushtarak dhe qe shqiptaret te
bindeshin ndermjet propagandes se fqinjet deshironin shkaterrimin e tyre dhe se vetem
mbrojtja e Perandorise mund t’I shpetonte. Ndersa per te permiresuar arsimin ne gjirin e
“kombit mysliman shqiptar” ai ishte I mendimit se duheshin shkolla ne fshatra dhe ne
qendrat administrative.

Sipas George Walter Gawrych duket se Abdylhamiti kishte pranuar nje pjese te mire te
rekomandimeve te Safvet pashes. U dha nje vend te vecante shqiptareve ne garden e tij
personale dhe ne divizionin e dyte perandorak. Ai u mbeshtet ne disa familje shqiptare qe
ishin me influencues si ato Toptani dhe Vlora si dhe kreret locale te vilajetit te Kosoves,
dhe u mundua te zhvillonte rrjetin e xhamive dhe te shkollave.

Shfaqja e shqiptareve

6
Pervec vendite te vecante qe shqiptaret kishin ne garden perandorake, duhet te shihet nje
kuader me te gjere te politikes hamidiane, ne mbeshtetje te parties se provincave dhe te
formimit te besnikerise se subjekteve mysliname te Perandorise permes islamit dhe arsimit.

Kjo politike ishte shume e ndryshme per krahina te ndryshme.Perjashtimi nga taksat dhe
sherbimi ushtarak kishte te bente vetem me sanxhakun e Shkodres, krahinat kufitare te
vilajetit te Kosoves dhe disa krahina malore te Shqiperise malore.

Shqiptaret permenden per here te pare ne vitin e pare te salnamese te periudhes se dyte te
vilajetit te Manastirit ne vitet 1888-1889 dhe I botuar ne vitet 1889-1890. Shqiptaret dilnin
ne pjese te tjera te salnamese dhe ishte I vetmi grup entnik per te cilin behej fjale ne
menyre specifike. Ata ishin pasardhesit e banoreve me te vjeter te krahines. Perdorimi I
tezes se pellazgeve lejonte, afirmimin e nje legjimiteti territorial dhe jo vetem ne emer te
shqiptareve por dhe ne emer te Perandorise. Shfaqja dhe paraqitja e shqiptareve ndryshoi
nga nje vjetar ne tjetrin, perfshire ketu dhe serine e salnameve te vilajetit te Manastirit.
Paragrafet mbi origjinen e fjales “arnavut”, origjinen pellazgjike te shqiptareve, besa dhe
kanuni nuk figuronin me. Pjesa me e madhe e popullsise myslimane te vilajetit ishte
shqiptare, se shqiptaret dalloheshin nga nje sere zakonesh dhe ligjesh si dhe veshjet qe
ishin te vecanta per ata.

Ne lidhje me teresine e popullsise se vilajetit, ata kembengulnin ne faktin se pjesa me e

madhe e saj ishte myslimane dhe midis jomyslimaneve gjendeshin greke, shqiptare te fese

ortodokse.Grupi Rum ishte shtyre ne vendin e trete pas atyre te myslimaneve dhe te

shqiptareve ortodoks. Nje menyre tjeter per ta lidhur krahinen me peisazhin osman ishte
paraqitja, ne shume numra te salsamese ten je liste me funksionare te larte osmane
me origjine nga vilajeti,kryesisht nga Janina dhe Gjirokastra.Rimereshin qartazi
disa informacione qe jepeshin ne salsamene e vilajetit te Manastirit tre vjet me
pare:mbi origjinen e fjales Arnavut dhe mbi origjinen pellazge te shqiptareve si dhe
mbi lidhjet midis pellazgeve dhe heleneve.

7
Se fundi ne vilajetin e Kosoves qe ne numrin e pare te 1878-1879 vihej ne dukje simbolika
e Kosoves per historine osmane me qellim qe t’I dilte perpara propagandes serbe ne
te cilen miti I Kosoves kishte nje vend qendror. Krahina lidhej me epoken e
pushtimit te Rumelise, me betejen e famshme te Kosoves me vdekjen e Muratit dhe
me pranine e tybes se tij atje.Ne vellimin e dale ne 1896-1897 tema e shqiptareve
ishte e pranishme pak a shume ne te njejtat tema si edhe ne salnamene e Manastirit
te 1889-1890.

Keto salname qe u shperndaheshin ne rradhe te pare funksionareve dhe perfaqsueseve

diplomatike te huaj kane perhapur ne menyre te qarte, perafersisht midis viteve
1889 dhe 1896 idene se keto krahina kishin nje karakter te forte shqiptar. Politika e
autoriteteve osmane kontriboi ne menyre te terthorte ne zhvillimin e shqiptarizmit.
Permiresimi I rrugeve te komunikacionit, urbanizimi dhe zhvillimi ekonomik,
megjithate ne permasa te kufizuara ne krahun perendimor te gadishullit ballkanik,
luajten rol meqenese ato preken shume shqiptare qe jetonin ne kolonite e
perandorise. Se fundi rritja e administrates qendrore dhe e asaj locale ne te cilen u
integruan shume myslimane, dhe ne nje shkalle me te ulet dhe te krishtere, ishte
edhe ajo nje faktor ne perparimin e shqipatrizmit.

Bibliografi

8
1-Clayer,Nathalie.Ne fillimet e nacionalizmit Shqiptar

2-Gazetadielli.com