edukasaun mai husi liafuan “ex-ducere” (italianu).

Ex signifika ba li’ur no ducere signifika kondús, lori,

hasai. Eduka mak hasai ba li’ur potensialidade hotu, posibilidade hotu ema ida nian. Tanba xave interiór
ema ida-nian mak propriedade eskluziva ema ne’e nian, edukasaun mak obra pesoál ida. Edukadór/a
sira mak fasilitadór/a, orientadór/a, asesór/a iha knaar ida-ne’e. Kona-ba ne’e, Don Bosco mestre ida.
Nia mestre iha korresponsabiliza labarik sira, adolexente sira no joven sira iha sira-nia edukasaun.
Edukasaun hotu mak proposta ida ne’ebé ema bele aseita eh hakribi. Aseitasaun, enjerál, mai husi
kapasidade atu formula proposta ho maneira konvinsente no hokonviksaun.

Edukasaun mak obra fuan nian

Espresaun ida-ne’’e santu barak nian nune’e mós Don Bosco nian. Nia hakarak dehan katak edukasaun
tenke atinje ema nia profundidade. Iha Bíblia, iha tradisaun populár no iha relijiaun oioin, atinke fuan
signifika atinje sentru desizaun nian ne’ebé kle’an liu ih aema. Edukasaun mak obra profundidade nian
no la’ós superfisialidade nian. Aleinde ne’e, edukasaun mak obra fuan nian tanba kria relasaun/vínkulu.
Livru didátiku di’ak liu mak profesór/a. Testu katekeze ne’ebé di’ak liu mak katekista. Ita eduka hodi kria
ligasaun, aprezenta modelu sira no ema signifikativu sira.

Grasa unidade nian

Don Bosco mak santu ida ne’ebé nunka hateke ba ema husi dimensaun ida de’it. Relijiaun de’it ladi’ak.
Razaun de’it mós lae. Emosaun de’it mós perigoza. Tanba ne’e, Don Bosco propoi relijiaun, razaun no
emosaun. Tolu ne’e hamutuk mak fó dimensaun integralidade nian… Difisi ba Don Bosco propoin
dimensaun ida de’it ba ema nia edukasaun. Nune’e: “sarani di’ak tanba sidadaun onestu”. Nune’e mós,
saude, sabedoria, santidade.

Protagonizmu diferensiadu no kompleksu

Halo impresaun maka’as ba ema ne’ebé koñese Don Bosco nia moris no ninia serbisu, haree joven lubun
boot ne’ebé nia lori ba dalan santidade nian. Ita temi balun: Domingos Sávio, Luis Orione, Luis Guanella,
Miguel Rua, Felipe Rinaldi, José Alamano, Maria Mazzarello, Laura Vicuña… Iha joven santu barak
ne’ebé moris iha Oratóriu Don Bosco nian. Aleinde ne’e, labarik difisil, iha situasaun vulnerabilidade
nian, nia konsege tulun sira harii personalidade forte ba família sira, nune’e mós ba sidade no pátria.
Serbisu iha grupu (kompañia relijioza sira, hanesan Don Bosco hanaran) karakteriza metodolojia
edukativa Don Bosco nian.
Resiliénsia

La iha ema ida ne’ebé lakon. Iha liña tradisaun sarani, Santu Agostinho hateten katak ema ne’ebé aat liu,
di’ak liu fali balada ne’ebé matenek. Ne’e tanba balada ema bele treinu de’it no ema ne’ebé aat liu, bele
restaura fali ninia dignidade. “Iha joven ida-idak, maski difisil liu mós, iha nafatin talin ida sensivel ba
di’ak. Edukadór nia knaar mak deskobre nia no husi nia harii hikas nia moris”, mak Don Bosco nia fraze
ida. La iha joven ne’ebé lakon, liuliu bainhira siénsia umana sira avansa maka’as: pedagojia, sosiolojia,
psikolojia… Liután ne’e, iha ema nia fuan kle’an liu, Espíritu Santu Maromak nian kontinua influensia
ema sira.

Orizonte sira

Kritériu ida ohin loron nian atu hili profisaun ida mak “manán osan”. Hilin sira hotu ema halo iha liñ aida-
ne’e. Ne’e uitoan liu. Labele redús ema ba dimensaun ekonómika. Joven ida ne’ebé prepara an ba
kazamentu dal ida dehan katak nia seidauk nia marka data kazamentu nian tanba tuir nia ema ida tenke
iha maturidade haat:atu asume kazamentu: fízika, psikolójika, ekonómika no espirituál. Nia hateten tan
katak nia iha maturidade fízika no ekonómika. Nia sei falta, iha momentu ne’e, atu buras iha dimensaun
psikolójika no espirituál. Loos duni. Eduka katak propoin orizonte aas, kle’an no tranxendente.

Karidade promosionál no libertadora

Don Bosco moris iha tempu ida reforma edukasionál boboot. Nia kompromete an iha ne’e hotu ho
forma krítika no entuziasta. Se iha santu ida ne’ebé luta atu harii eh loke eskola ba jerasaun foun sira,
nia mak Don Bosco. Don Bosco fó paun tipu tolu ba joven sira: paun padaria nian, paun edukasaun nian
no paun eukaristia nian. Ba nia, paun tolu ne’e liga metin ba malu. Don Bosco nia uma nafatin uma paun
nian. Ba nia, sidadaun onestu mak ida-ne’ebé iha profisaun ida no serbisu ida atusustenta nia an rasik no
ninia família. Iha buat ne’e nia sai ezemplár no persistente.

Gradualidade
Iha espresaun ida ne’ebé Don Bosco uza beibeik: “Di’ak liu [ótimu] mak inimigu di’ak nian”. Ne’e katak
sasukat aas sai proposta ba ema hotu, maibé ema ida-idak moris la hanesan. Oratóriu Salezianu ba ema
hotu no respeita ida-idak nia dalan. Ba ema ne’ebé mai iha uma saleziana tanba de’it estudu iha ne’ebá
di’ak no forte, oferese mós posibilidade voluntariadu nian, padraun étiku aas, solidariedade, santidade.
Ida-ne’e bele haree husi rezultadu edukasaun saleziana ne’ebé halo posivel atu mosu santu adolexente
ida mesak Kreda Katólika nian ne’ebé la’ós martir: S. Domingos Sávio (1842-1857).