Giáo trình Sửa chữa bảo dưỡng động cơ ô tô - Nghề - Công nghệ ô tô - CĐ Kỹ Thuật Công Nghệ Bà Rịa-Vũng Tàu - 1299236

Trường cao đẳng nghề tỉnh BRVT Khoa cơ khí
ỦY BAN NHÂN DÂN TỈNH BR – VT
TRƯỜNG CAO ĐẲNG NGHỀ
GIÁO TRÌNH
MÔN HỌC: SỬA CHỮA BẢO DƯỠNG ĐỘNG CƠ Ô TÔ
NGHỀ: CÔNG NGHỆ Ô TÔ
TRÌNH ĐỘ: TCNCDN
Ban hành kèm theo Quyết định số: /QĐCĐN… ngày…….tháng….năm .........
…………........... của Hiệu trưởng trường Cao đẳng nghề tỉnh BR VT
Bà Rịa – Vũng Tàu, năm 2015
3
LỜI NÓI ĐẦU
Giáo trình Sửa chữa bảo dưỡng động cơ ô tô, được biên soạn theo chương trình
giảng dạy của Nhà trường năm 2007. Nội dung của giáo trình đã được biên soạn
trên cơ sở kế thừa những nội dung được giảng dạy ở các trường, kết hợp với những
nội dung mới nhằm đáp ứng yêu cầu nâng cao chất lượng đào tạo phục vụ sự
nghiệp Công nghiệp hóa Hiện đại hóa. Giáo trình được biên soạn ngắn gọn, dễ
hiểu. Các kiến thức trong toàn bộ giáo trình có mối quan hệ lôgíc chặt chẽ. Tuy vậy,
giáo trình chỉ là một phần trong nội dung của chuyên ngành đào tạo cho nên người
dạy, người học cần tham khảo thêm các giáo trình có liên quan đối với Mô đun để
việc sử dụng giáo trình có hiệu quả hơn.
Khi biên soạn giáo trình, chúng tôi đã cô gắng cập nhật những kiến thức mới có
liên quan đến Mô đun và phù hợp với đối tượng sử dụng cũng như cố gắng những
nội dung lý thuyết với những vấn đề thực tế thường gặp trong bảo dưỡng, sửa chữa
và sản xuất.
Trong quá trình sử dụng, tùy theo yêu cầu cụ thể, có thể điều chỉnh số tiết trong
mỗi bài cho phù hợp. Giáo trình chúng tôi biên soạn dựa vào chương trình đào tạo,
kết hợp với thiết bị, mô hình, cơ sở vật chất phù hợp khoa học nhất, giúp cho người
học dễ tiếp thu và rèn luyện kỹ năng đáp ứng được yêu cầu thị trường lao động.
Giáo trình được biên soạn cho đối tượng là sinh viên hệ cao đẳng nghề hoặc là tài
liệu tham khảo cho học sinh trung cấp, công nhân lành nghề 3/7. sau khi học, đọc
xong giáo trình này, có thể tự mình kiểm tra , chẩn đoán, xử lý các hư hỏng.
Mặc dù đã cố gắng nhưng chắc chắn không tránh khỏi những sai sót. Rất
mong nhận được các ý kiến đóng góp của bạn đọc và các bạn đồng nghiệp để giáo
trình được hoàn chỉnh hơn. Các ý kiến xin được gửi về Tổ bộ môn Công nghệ ô tô
Khoa Cơ khí – Trường cao đẳng nghề BRVT.
Bà Rịa – Vũng Tàu, ngày.......tháng...... năm 2015
Tham gia biên soạn
Chủ biên

4
MỤC LỤC
Trang
Lời nói đầu 3
Mục lục 4
Bài 1: An toàn xưởng cơ khí ô tô 6
Bài 2: Sử dụng thiết bị dụng cụ trong xưởng ô tô 8
Bài 3:Xác định chiều quay động cơ 15
Bài 4:Tìm xupap cùng tên 18
Bài 5: Xác định điểm chết trên 19
Bài 7: Xác định thứ tự nổ của động cơ 20
Bài 8: Điều chỉnh khe hở xupap 28
Bài 9: Kiểm tra áp suất nén 30
Bài 10:Cân cam cho động cơ 34
Bài 11:Quy trình tháo lắp động cơ 37
Bài 12:Kiểm tra sửa chữa nắp quy lát 43
Bài 13:Kiểm tra sửa chữa nhóm xupap(Phương pháp xoáy xupap) 63
Bài 14:Kiểm tra sửa chữa con đội cò mổ 70
Bài 15:Kiểm tra trục cam bánh răng cam 78
Bài 16:Kiểm tra sửa chữa xilanh thân máy 88
Bài 17:Kiểm tra sửa chữa piston – chốt 97
Bài 18:Kiềm tra thay thế xec măng 103
Bài 19:Kiểm tra sửa chữa thanh truyền 112
Bài 20:Kiểm tra sửa chữa trục khuỷu Bánh đà 126
Bài 21:Cấu tạo và nguyên lý của hệ thống bôi trơn 131
Bài 22:Kiểm tra sửa chữa bơm nhớt + két làm mát 136
Bài 23:Kiểm tra thay thế bầu lọc nhớt 139
Bài 24:Kiểm tra sửa chữa mạch báo nhớt 140
Bài 25:Cấu tạo và nguyên lý của hệ thống làm mát 144
Bài 26:Kiểm tra sửa chữa bơm nước 146
Bài 27:Kiểm tra sửa chữa két nước 149
Bài 28:Kiềm tra thay thế van hằng nhiệt 151
Bài 29:Kiểm tra chữa chữa quạt gió và mạch điều khiển quạt gió 153
Bài 30:Bảo dưỡng định kỳ động cơ 154
5
GIÁO TRÌNH MÔ ĐUN
SỬA CHỮA BẢO DƯỠNG ĐỘNG CƠ Ô TÔ
1. VỊ TRÍ, TÍNH CHẤT MÔ ĐUN:
Vị trí của mô đun: Mô đun được bố trí ở học kỳ I của khóa học, có thể bố trí
dạy song song với các môn học, mô đun sau: Giáo dục thể chất, giáo dục quốc
phòng, cơ kỹ thuật, vật liệu cơ khí, vẽ kỹ thuật, ngoại ngữ, Nguội cơ bản,
hàn cơ bản.
Tính chất của mô đun: mô đun chuyên môn nghề bắt buộc.
2. MỤC TIÊU MÔ ĐUN:
̣ ̀ ̣
Hoc xong mô đun nay hoc viên se co kha năng: ̃ ́ ̉
+ Trình bày được các quy định vè an toàn xưởng cơ khí
+ Trình bày dược các loại dụng cụ dồ nghề chuyên dùng nghề ô tô
Trinh bay đung nhi
̀ ̀ ́ ệm vu, c
̣ ấu tao cac chi ti
̣ ́ ết cố đinh va cac chi ti
̣ ̀ ́ ết chuyển
động cua đ ̉ ộng cơ
Phân tich đung hi
́ ́ ện tượng, nguyên nhân hư hong va ph̉ ̀ ương phap ki ́ ểm tra,
sửa chữa: nắp may, thân may, xi lanh, cac te, pit tong, ch
́ ́ ́ ốt pittong, xec măng,
́
thanh truyền, truc khuyu, bac lot va banh đa.
̣ ̉ ̣ ́ ̀ ́ ̀
Thao l ́ ắp kiểm tra, sửa chữa va bao d ̀ ̉ ưỡng phận cố đinh va chuy
̣ ̀ ển động
̣
đung quy trinh, quy pham va đung tiêu chu
́ ̀ ̀ ́ ẩn ky thu
̃ ật trong sửa chữa.
Sử dung đung, h
̣ ́ ợp ly cac dung cu ki
́ ́ ̣ ̣ ểm tra, bao d
̉ ưỡng va s ̀ ửa chữa cac chi ti
́ ết cố
̣
đinh va cac chi ti
̀ ́ ết chuyển động cua đ ̉ ộng cơ đam bao chinh xac va an toan.
̉ ̉ ́ ́ ̀ ̀
6
Bài 1: An toàn xưởng cơ khí ô tô
1.Nội quy xưởng và kỹ thuật an toàn :
1. 1. Ý nghóa.
An toaøn khi laøm vieäc coù nghóa laø traùnh caùc söï coá hoaëc
chaán thöông xaûy ra ñoái vôùi baûn thaân mình vaø nhöõng ngöôøi
Muoán ñaûm baûo an toaøn khi laøm vieäc caàn phaûi tuaân thuû
caùc qui ñònh veà an toaøn taïi xöôûng laøm vieäc.
Nhöõng chuù yù ban ñaàu khi böôùc vaøo moät xöôûng söûa chöõa
Caùch xaép xeáp trong xöôûng: caàn xaùc ñònh vò trí thieát bò
naâng haï, maùy coâng cuï, baøn laøm vieäc, caùc trang thieát bò
Caùc bieån baùo vuøng nguy hieåm, vuøng caám vaøo hoaëc baûng
höôùng daãn söû duïng thieát bò, duïng cuï, ñaëc bieät laø caùc
baûng qui ñònh veà an toaøn vaø phoøng chaùy chöõa chaùy.
1.2.Nội quy xưởng sửa chữa
Mỗi xưởng thực tập đều có nội quy.
- Laøm vieäc phaûi taäp trung vaø caån thaän. Luoân xaép xeáp
duïng cuï, thieát bò thaät goïn gaøng ngaên naép, saïch seõ.
- Trang phuïc ñaày ñuû caùc trang thieát bò baûo hoä lao ñoäng,
khoâng ñöôïc ñeo ñoàng hoà hoaëc caùc ñoà trang söùc khi
- Luoân ñeo kính baûo hoä khi laøm vieäc vôùi caùc dung dòch
nhö xaêng, sôn, daàu phanh, hoaù chaát hoaëc khi söû duïng
- Luoân söû duïng ñuùng coâng cuï lao ñoäng, khoâng neân boû
caây vaën vít hoaëc caùc vaät nhoïn vaøo trong tuùi aùo,
- Khi naâng xe leân, caàn phaûi xaùc ñònh ñuùng vò trí ñaët
thieát bò naâng, khoâng naâng xe khi coù ngöôøi ñang laøm
vieäc treân xe. Luoân cheøn baùnh xe ñeå giöõ xe coá ñònh khi
naâng xe leân. Khoâng neân chui vaøo gaàm xe khi chöa
- Lau saïch daàu môõ tröôùc vaø sau khi laøm vieäc, khi coù daàu
môõ vöông vaõi thì caàn phaûi laøm saïch ngay laäp töùc.
- Khoâng neân ñeå ñoäng cô hoaït ñoäng khi khoâng coù ngöôøi
troâng coi. Neáu rôøi khoûi khu vöïc laøm vieäc thì neân cho
- Khoâng neân ñöùng tröôùc quaït gioù khi quaït ñang quay
hoaëc ñoäng cô ñang hoaït ñoäng vì caùnh quaït coù theå
vaêng ra neáu noù khoâng ñöôïc laép chaët. Neáu ñoäng cô söû
duïng quaït ñieän thì tröôùc khi laøm vieäc vôùi noù caàn phaûi
- Khoâng ñöôïc vaän haønh ñoäng cô trong khu vöïc khoâng coù
thoâng gioù toát, caàn phaûi laép ñaët ñöôøng oáng thaûi cuûa
ñoäng cô ra khoûi khu vöïc laøm vieäc tröôùc khi vaän haønh
7
- Phải lau chùi vệ sinh xưởng thực tập. Khi hết giờ thực tập bàn giao dụng cụ
đồ nghề
cho xưởng.
2. Kỹ thuật an trong cơ khí
2.1. Moät soá nguy hieåm do ñieàu kieän hoaëc thoùi quen laøm vieäc cuûa ngöôøi
lao ñoäng.
Huùt thuoác laù khi laøm vieäc.
Baát caån khi tieáp xuùc, vaän chuyeån vaø caát giöõ caùc
chaát loûng deã chaùy nhö xaêng, daàu, dung moâi, hoaù
Cöûa thoaùt hieåm khoâng coù hoaëc coù nhöng laïi bò khoaù
Daàu nhôùt hoaëc chaát loûng vöông vaõi treân neàn xöôûng.
Thieáu bieän phaùp thoâng gioù cho khu vöïc laøm vieäc, ñaëc
bieät taïi khu vöïc ñoäng cô laøm vieäc vaø phoøng naïp ñieän
Trang thieát bò baûo hoä söû duïng khoâng ñuùng hoaëc trang
bò khoâng ñaày ñuû.
2.2. Moät soá nguy hieåm do thieát bò
Che chaén khoâng an toaøn taïi caùc thieát bò ñang hoaït
Söû duïng khí neùn khoâng hôïp lyù, caùc thieát bò trong heä
thoáng khí neùn khoâng ñaûm baûo an toaøn khi laøm vieäc.
Duïng cuï ñieän caàm tay khoâng ñöôïc noái mass toát.
Caùc thieát bò naâng haï khoâng ñöôïc kieåm tra, baûo döôõng
thöôøng xuyeân, ñaëc bieät laø coâng taùc kieåm ñònh chaát
löôïng thöôøng bò xem nheï.
Caùc duïng cuï caàm tay nhö chìa khoaù voøng mieäng, keàm
buùa … khoâng ñöôïc veä sinh saïch seõ tröôùc vaø sau khi söû
3. An toàn trên một số thiết bị cơ khí.
3.1.Một số quy định chung :
- Nơi làm việc phải gọn gàng ngăn nắp sạch sẽ.
- Trang phục lao động gọn gàng.
- Ôtô để thực tập phải kéo phanh tay,bánh xe có chèn giữ. Không được nổ máy
nếu không có sự cho phép của giáo viên.
- Những người có giấy phép lái xe mới được điều khiển ôtô.Trước khi nổ máy
phải
quan sát phía trước phía sau dưới gầm không có người mới chuyển bánh.
Cấm thử phanh ôtô trong nhà xưởng.
3.2.An toàn trong công tác kê kích nâng hạ ôtô:
- Trước khi nâng ôtô hộp số phải nằm ở vị trí trung gian, kéo phanh tay, khoá
công tắc điện, rút chìa khoá ra khỏi ổ khoá.
- Khi nâng ôtô bằng kéch phải kê chèn kiểm tra chắc chắn mới chui xuống gầm
ôtô.
- Nếu sử dụng pa lăng,cần trục chú ý có xây xích tốt, cấm đứng dưới pa lăng
cần trục.
3.3. Moät soá nguyeân taéc an toaøn cô baûn ñoái vôùi hoïc sinh
- Phaûi ñuùng trang phuïc baûo hoä lao ñoäng khi hoïc taäp taïi
8
- Khoâng ñöôïc ñuøa nghòch, chaïy nhaûy, neùm duïng cuï vaøo
nhau trong xöôûng;
- Phaûi naém roõ caùc qui ñònh an toaøn veà lónh vöïc, khu vöïc
ñöôïc phaân coâng thöïc haønh.
- Phaûi söû duïng ñuùng caùc duïng cuï, thieát bò cho ñuùng vôùi
coâng vieäc ñöôïc phaân coâng.
- Phaûi baùo caùo veà caùc duïng cuï hö hoûng, khoâng ñaûm
baûo an toaøn cho giaùo vieân ñöùng lôùp.
- Thöôøng xuyeân kieåm tra aùp keá cuûa maùy neùn khí, söï
chaéc chaén an toaøn cuûa caùc moái laép gheùp cuûa ñöôøng
oáng khí neùn tröôùc khi söû duïng. Khoâng ñöôïc duøng khí neùn
thoåi vaøo trong ngöôøi hoaëc vaøo ngöôøi khaùc ñeå laøm
- Phaûi giao laïi cho giaùo vieân chìa khoaù xe ngay khi keát thuùc
- Khoâng ñöôïc töï yù vaän haønh ñoäng cô neáu khoâng ñöôïc
pheùp cuûa giaùo vieân ñöùng lôùp.
Baøi 02: Duïng cuï ño kieåm trong ngaønh söûa chöõa oâ toâ
1. Duïng cuï
1.1. Caây vaën vít
Duøng ñeå xoay caùc oác vít
Caây vaën vít thöôøng coù hình daïng vaø kích thöôùc khaùc
nhau cho phuø hôïp vôùi töøng tính chaát coâng vieäc khaùc
nhau: Thoâng duïng nhaát laø loaïi deïp, loaïi paker (philip) vaø
1. 2. Caây vaën vít deïp vaø paker
2. Buùa.
Duøng ñeå ñoùng, goõ hay ñaäp vaøo caùc chi tieát caàn
thieát; trong vieäc söûa chöõa oâ toâ buùa thöôøng ñöôïc duøng
Coù nhieàu loaïi buùa khaùc nhau tuyø thuoäc vaøo hình daïng
ñaàu buùa vaø vaät lieäu laøm ñaàu buùa.
Neân söû duïng caùc loaïi buùa coù ñaàu buùa laøm baèng
nhöïa, goã, cao su, ñoàng .. ñoái vôùi caùc chi tieát meàm, caàn
ñoä chính xaùc beà maët cao ñeå traùnh söï hö hoûng caùc maët
9
2. Caùc loaïi buùa thoâng duïng
3. Keàm (Kìm)
Keàm chæ duøng ñeå keàm, giöõ hoaëc tra laép caùc chi tieát.
Khoâng ñöôïc duøng keàm ñeå thaùo laép caùc ñinh vít hay ñai
Coù nhieàu loaïi keàm, loaïi thoâng duïng nhaát trong söûa
chöõa laø keàm raêng, keàm moû nhoïn, keàm ñaët bieät laø loaïi
keàm coù theå taêng giaûm khoaûng caùch giöõa hai haøm ñöôïc
khi duøng ñeå keïp caùc chi tieát coù kích thöôùc lôùn nhoû khaùc
Ngoaøi ra coøn coù keàm baám (keàm cheát), loaïi naøy coù
haøm khoùa duøng ñeå keïp chaët coá ñònh caùc chi tieát maø
khoâng caàn phaûi duøng tay keàm giöõ. Vieäc ñieàu chænh löïc
keïp cuûa keàm ñöôïc ñieàu chænh baèng vít ôû cuoái tay caàm.
4. Caùc loaïi keàm giöõ thoâng duïng
4. Ñuïc.
Ñuïc laø duïng cuï duøng ñeå caét kim loaïi coù meùp caét ñôn.
Ñuïc coù nhieàu hình daïng, kích thöôùc, vaät lieäu khaùc nhau
tuyø thuoäc vaøo muïc ñích söû duïng.
Thoâng duïng nhaát laø ñuïc baèng duøng ñeå chaët ñinh taùn,
caét nhöõng laù kim loaïi moûng, söûa chöõa caùc chi tieát baèng
10
5. Caùc loaïi ñuïc
Muõi ñoät.
Duøng ñeå ñoùng leân ñinh taùn, choát, laøm daáu vò trí caùc
loã khoan hoaëc ñaùnh daáu caùc chi tieát khi thaùo rôøi ra
Coù nhieàu loaïi muõi ñoät khaùc nhau phuø hôïp vôùi nhieàu
coâng duïng khaùc nhau.
6. Giuõa.
Duøng ñeå caét vaø taïo hình cho caùc chi tieát baèng kim loaïi.
Giuõa coù nhieàu loaïi vôùi hình daùng khaùc nhau, raõnh caét
khaùc nhau, kích thöôùc khaùc nhau. Maët giuõa coù theå coù
raõnh caét ñôn hay keùp, nhuyeãn hay thöa.
7. Cöa saét caàm tay.
Duøng ñeå caét caùc chi tieát baèng kim loaïi coù kích thöôùc
Hieän nay haàu heát caùc cöa ñeàu coù khung ñieàu chænh
ñöôïc ñeå laép raùp caùc löôõi cöa côõ 20cm, 25cm, 30cm.
11
8. Chìa khoaù (côø leâ)
Duøng ñeå xieát, thaùo caùc loaïi ñai oác, buloâng.
Moät boä chìa khoaù mieäng ñaày ñuû thöôøng coù 10 caùi,
kích thöôùc mieäng töø 8 25mm (5/16 1”). Treân chìa khoaù coù
Chìa khoùa 2 ñaàu voøng: laø chìa khoaù duøng ñeå thaùo
xieát baèng caùc voøng troøn taïi 2 ñaàu cuûa noù, khoâng coù
côõ mieäng. Tieän lôïi vì coù theå duøng ôû choã chaät heïp. Ñaàu
chìa khoaù khoâng phaûi coù 6 caïnh maø 12 caïnh cho neân ta
coù thaùo hay xieát oác lieân tuïc vôùi khoaûng di chuyeån 30 0.
Noù tieän lôïi laø thaùo loûng oác vít quaù chaët hay xieát chaët
laïi tuy nhieân baát tieän laø maát nhieàu thì giôø vì cöù phaûi
Chìa khoùa voøng mieäng: laø chìa khoaù moät ñaàu voøng, 1
ñaàu mieäng vaø coù cuøng kích thöôùc. Duøng chìa khoaù naøy
tieän lôïi vì ñaàu voøng duøng ñeå nôùi loûng hay xieát chaët vaø
ñaàu mieäng duøng ñeå xoay thaùo caùc chi tieát cho nhanh.
Ngoaøi ra coøn coù duøng nhöõng chìa khoaù ñaëc bieät khaùc,
thaân moûng vaø caùn raát daøi duøng ñeå hieäu chænh ñoäng
cô ôû nhöõng nôi chaät heïp.
+ Caùc loaïi chìa khoaù (côø leâ)
9. Chìa khoùa molette (moû leát)
Chìa khoaù coù mieäng môû coù theå hieäu chænh ñöôïc.
Moû leát thöôøng coù caùc côõ 10cm, 15cm, 20cm, 30cm
(4”,6”, 8”, vaø 12” ). Ñaây laø chieàu daøi cuûa moû leát.
12
Moû leát raát tieän lôïi, nhöng khoâng phaûi ñeå duøng thay
theá caùc loaïi chìa khoaù, maø chæ neân söû duïng chuùng vaøo
vieäc thaùo laép nheï nhaøng.
Ngoaøi ra coøn coù moû leát ñaàu vuoâng hay moû leách raêng
(moû leát oáng nöôùc).
10. Chìa khoùa tube
Chìa khoùa tube giuùp cho coâng vieäc thaùo raùp deã daøng
vaø nhanh choùng. Loaïi naøy ñöôïc söû duïng ñeå thaùo raùp
caùc chi tieát caàn xieát chaët.
Moät boä chìa khoùa tube ñaày ñuû caùc côõ thöôøng töø 8 25
mm (5/16\ 1”).
Mieäng tube coù loaïi 6 caïnh, coù loaïi 12 caïnh. Khi caàn löïc
xieát lôùn, neân duøng tube loaïi coù 6 caïnh, nhöng seõ gaëp
haïn cheá khi söû duïng trong vuøng chaät heïp khoâng coù
khoâng gian ñeå xoay.
11. Caàn xieát.
Caàn xieát laø moät caùi caùn duøng ñeå söû duïng cho chìa
khoùa tube.
 Caàn xieát thöôøng: duøng ñeå môû loûng hay xieát chaët.
 Caàn quay: duøng ñeå thaùo hay xieát oác cho nhanh khi ñaõ
nôùi loûng.
 Caàn xieát töï ñoäng: coâng duïng nhö caàn xieát thöôøng,
nhöng khoâng caàn nhaác leân maø vaãn coù theå thaùo
raùp hoaøn toaøn ñai oác. Loaïi naøy ñöôïc duøng cho coâng
vieäc nhanh choùng hoaëc nôi chaät choäi maø vaãn thaùo
raùp ñöôïc.
 Caàn xieát löïc: laø loaïi caàn xieát coù trang bò ñoàng hoà
ño moment cuûa löïc xieát.
2. DUÏNG CUÏ ÑO.
2.1. Thöôùc ño khe hôû .
Duøng ñeå ño khe hôû giöõa 2 maët laép gheùp, chuùng ñöôïc
söû duïng khi: hieäu chænh khe hôû soupape, hieäu chænh khe
hôû vít löûa, ño khe hôû mieâng xeùc maêng, duøng vôùi thöôùc
phaúng ñeå kieåm tra ñoä veânh maët phaúng.
Ñoái vôùi caùc thöôùc ñôn vò mm thì trò soá beà daøy laù
côø töø 1/100 1mm. Ñoái vôùi ñôn vò inch beà daøy laø côõ töø
0.01 0.040”. Trò soá beà daøy coù ghi treân maët laù côõ.
13
2.2. Thöôùc keïp.
Thöôùc coù nhieàu côõ (0 125 mm, 0 200 mm, 0 320 mm,
0 500 mm). Ñoä chính xaùc cuûa thöôùc coù ghi treân phaàn di
ñoäng coù theå 1/10 mm(0.1), 1/20 mm (0.05), 1/50 (0.02).
Do caáu taïo thöôùc coù theå duøng ño ñöôøng kính ngoaøi,
ñöôøng kính trong vaø chieàu saâu.
Caáu taïo cuûa thöôùc keïp
2.3. Thöôùc palmer
Coù 2 loaïi laø ño ñöôøng kính ngoaøi vaø loaïi ño ñöôøng kính
trong cuûa caùc chi tieát truïc vaø loã.
14
Caùch ñoïc thöôùc Palmer (heä inch)
Treân phaàn coá ñònh coù ghi soá töø 0, 1, 2, 3…10. Coù
chieàu daøi töông öùng baèng 1 inch, nhö vaäy moãi soá caùch
nhau 1/10 inch (0,100”).
Giöõa caùc soá chia ñeàu 4 gaïch, nhö vaäy moãi gaïch töông
öùng vôùi 25/1.000 inch (0.025”).
Treân phaàn di ñoäng xung quanh chia ñeàu 25 khoaûng töø 0,
1, 2 ñeán 24 khi ta xoay phaàn di ñoäng ñöôïc 1 voøng thì noù
xeâ dòch vaøo hay ra ñöôïc 1 khoaûng 0.025” treân phaàn coá
ñònh. Nhö vaäy 1 khoaûng ôû phaàn di ñoäng töông öùng vôùi
1/1.000 inch (0.001”).
Neáu loaïi thöôùc coù ñoä chính xaùc 1/10.000 (0.0001) thì
treân phaàn coá ñònh song song vôùi laèn doïc coù laèn caùch
ñeàu nhau ghi soá töø 0, 1, 2, 3 … 10. Caùch ñoïc töông töï nhö
thöôùc ño chính xaùc 1/1000 nhöng coäng theâm phaàn
10.000. Caùch ñoïc phaàn 10.000 laø laèn doïc soá naøo
truøng vôùi laèn treân di ñoäng thì ñoïc giaù trò soá ñoù.
15
Caáu taïo thöôùc palmer (loaïi ño ngoaøi)
2.4. So keá.
Duøng ñeå so saùnh söï cong veânh, moøn meùo cuûa maët
phaúng, truïc, hoaëc loã. Ví duï: kieåm tra ñoä coân, oval cuûa coát
maùy hoaëc cuûa loøng xylanh.
Tuøy theo ñöôøng kính cuûa chi tieát loã maø thay caây noái
cuûa so keá cho thích hôïp.
Neáu muoán bieát chính xaùc kích thöôùc cuûa chi tieát loã, thì
phaûi duøng palmer ño laïi.
2.5. Aùp keá
Duøng ñeå ño aùp suaát cuûa chaát khí, chaát loûng trong
moät theå tích laøm vieäc naøo ñoù. Trong ngaøng söûa chöõa oâ toâ
aùp keá thöôøng ñöôïc ño: aùp suaát neùn trong xylanh ôû thì neùn,
aùp suaát bôm nhieân lieäu, aùp suaát nhôùt boâi trôn, aùp suaát
16
bôm trôï löïc laùi …
Bài 3: Xác định chiều quay động cơ
1. Muïc ñích cuûa vieäc xaùc ñònh chieàu quay.
- Muoán söûa chöõa hoaëc ñieàu chænh moät ñoäng cô baát
kyø, coâng vieäc ñaàu tieân laø phaûi xaùc ñònh ñöôïc chieàu
quay cuûa ñoäng cô, chieàu quay cuûa ñoäng cô laø chieàu maø
truïc khuyûu quay. Neáu ta ñöùng ôû phía tröôùc ñoäng cô nhìn
laïi phía sau ñoäng cô, ngöôøi ta goïi chieàu quay cuûa ñoäng cô
laø chieàu quay thuaän, neáu truïc khuyûu quay theo chieàu
kim ñoàng hoà, ngöôïc laïi chieàu quay laø nghòch neáu truïc
khuyûu ngöôïc chieàu kim ñoàng hoà.
- Xaùc ñònh chieàu quay cuûa ñoäng cô nhaèm muïc ñích thöïc
hieän moät soá coâng vieäc sau: Tìm xupaùp cuøng teân, caân
cam, ñieàu chænh khe hôû xupaùp, caân löûa, caân bôm cao
aùp.
* Yeâu caàu.- Phaûi bieát ñöôïc caáu taïo vaø nguyeân lyù hoïat
ñoäng cuûa ñoäng cô
- Phaûi bieát ñöôïc ñoäng cô boá trí tröôùc hay sau xe
- Chuaån bò moät soá duïng cuï caàn thieát cho coâng vieäc
2. Phöông phaùp thöïc hieän.
Coù raát nhieàu phöông phaùp thöïc hieän ñeå xaùc ñònh
chieàu quay cuûa ñoäng cô. Tuøy theo töøng tröôøng hôïp cuï
theå maø ta coù theà aùp duïng moät trong caùc phöông phaùp
sau:
2.1.Caên cöù vaøo muõi teân treân baùnh ñaø:
Thoâng thöôøng treân baùnh ñaø cuûa ñoäng cômoät xilanh,
ngöôøi ta coù daáu muõi teân ñeå xaùc ñònh chieàu quay cuûa
ñoäng cô
2.2. Căn cứ vào dấu đánh lửa sớm hoặc phun dầu sơm.
+. Nếu trên thân máy có vạch chia độ, và trên pu li có vạch một dấu (xem hình)
0
0
+10 +5 -10 -5
0 0
0
ÑLS
ÑCT
Dấu O0 biểu thị vị

trí điểm chết trên.
+ Dấu 450, 100 biểu thị góc đánh lửa sớm, trước điểm chết trên.
+ Dấu – 50, 100: góc đánh lửa trễ.
17
Như vậy căn cứ vào hình vẽ thì chiều quay của động cơ là chiều quay kim đồng
hồ.
+ Nếu trên pu li hoặc bánh đà có 2 dấu, thì một dấu là ĐCT, dấu còn lại là thời
điểm đánh lửa sớm. Nếu biết trước một trong hai dấu này, thì chiều quay của động
cơ là chiều mà dấu ĐLS đi trước rồi sau đó mới tới điểm chết trên.
2.3. Căn cứ vào xú páp
+Căn cứ vào ống góp xác định xú páp hút và xú páp thải của xi lanh số 1.
+ Quay trục khuỷu, chiều quay đúng của động cơ của động cơ là chiều mà xú páp
thải vừa đóng lại và xú páp hút vừa mở ra. (Cuối thải đầu hút).
2.4. Căn cứ vào vít lửa:
Do chuyển động của cam ngắt điện có liên hệ với chuyển động của trục khuỷu.
Do đó nếu biết chiều quay của cam ngắt điện thì chúng ta xác định được chiều quay
của trục khuỷu.
Chiều quay của cam ngắt điện là chiều mà cam đá vít búa từ trong ra ngoài.
2.5. Căn cứ vào quạt gió.
Trong quá trình làm việc, lượng gió làm mát động cơ gồm 2 thành phần: do tốc
độ của xe tạo nên và do cánh quạt cung cấp.
Nếu biết chiều quay của quạt gió, chúng ta xác định được chiều quay của trục
khuỷu
V
V
Động
* Chú ý: Ởc đơộ ng c
ñặtơtrước
tĩnh tại chiều quay củĐộng cơ ñặt sau
a quạt gió luôn luôn là chiều mà cánh
xe
quạt hút gió từ ngoài vào trong. xe
2.6. Căn cứ vào hệ thống khởi động
2.7.Caên cöù vaøo kinh nghieäm.
- Taát caû caùc ñoäng cô laép treân oâ toâ, maùy keùo thì
chieàu quay cuûa truïc khuyûu luoân laø chieàu kim ñoàng hoà.
- Ñoái vôùi xe maùy chieàu quay laø chieàu ngöôïc kim ñoàng
18
* Nhaän xeùt:
- Chuùng ta coù raát nhieàu phöông phaùp ñeå xaùc ñònh
chieàu quay cuûa ñoäng c, tuy nhieân tuøy theo töøng tröôøng
hôïp cuï theå maø chuùng ta aùp duïng , ñeå vieäc kieåm tra
- ÔÛ moät soá ñoäng cô tænh taïi, ñeå traùnh laøm noùng
maùy, ngöôøi ta boá trí quaït gioù thoø ra ngoaøi.
Bài 4: Tìm xupap cùng tên
Mục đích:
1. Căn cứ vào ống góp:
Nếu động cơ 1 xy lanh, thì xem xú páp nào thông với bộ chế hoà khí là xu páp

hút, xú páp còn lại là xú páp thải.
Đối với động cơ nhiều xy lanh, xú páp nào thông với đường ống nap là xú páp
hút, xú páp nào thông với ống góp thải là xú páp thải.
19
2. Căn cứ vào cấu tạo và bố trí
Nếu chúng ta nhìn thấy được xú páp, thì xú páp nào có đường kính đầu lớn là xú
páp hút, xú páp nào có đường kính đầu bé là xú páp thải
Xú páp nào bố trí gần bu gi nhất là xú páp thải.
3. Căn cứ vào chiều quay của động cơ.
Böôùc 1: môû naép ñaäy catte xuppaùp ôû hoâng hoaëc ôû ñaàu
Böôùc 2: ñaùnh daáu 2 xuppaùp cuûa 1 xi lanh
Böôùc 3: quay ñoäng cô theo chieàu quay vaø nhìn xuppaùp ñaõ
laøm daáu
Böôùc 4: ta nhìn thaáy 1 trong 2 xuppaùp môû ra roài ñoùng laïi ,
lieàn ñoù caùi coøn laïi seõ môû tieáp theo, caùi xuppaùp môû
sau laø xuppaùp huùt vì khi song 1 chu kyø xuppaùp huùt môû
lieàn sau khi xuppaùp xaõ ñoùng laïi
3. Tröôøng hôïp xuppaùp ñaõ thaùo ra ngoaøi
Thöôøng xuppaùp huùt lôùn hôn xuppaùp xaõ
Nhận xét:
Bài 5: Xác định điềm chết trên
1. Căn cứ vào dấu trên pu li hoặc bánh đà
1.1. Nếu trên thân máy có vạch chia độ. Chúng ta +10 + 5 0 5 10 quay
cốt máy theo chiều quay sa cho dấu trên pu li ( hoặc bánh đà)
trùng với số O trên vạch chia độ chúng ta được vị trí ĐCT
của xy lanh số 1.
1.2. Nếu trên pu li hoặc bánh đà có hai dấu. Căn cứ
vào chiều quay, dấu thứ hai trên pu li hoặc bánh đà trùng
với dấu cố định trên thân máy, chúng ta được ĐCT của
xy lanh số 1.
2. Dùng que dò
Phương pháp này chỉ thực hiện cho trường hợp bu gi
đặt thẳng đứng và ngay đầu của piston.
2.1 Tháo bu gi ra khỏi nắp máy.
20
2.2. Dặt que dò qua lỗ bu gi sao cho nó tì vào đầu piston
2.3. Quay cốt máy theo chiều quay, sao cho que dò lên vị trí cao nhất. Đánh một
dấu trên pu li trùng với một điểm cố định trên thân máy, chúng ta sẽ được ĐCT
3. Căn cứ vào sự trùng điệp của xú páp.
Chúng ta biết rằng, theo chu kỳ thực tế của động cơ 4 thì, do có sự mở sớm của
xú páp hút và xú páp thải. Vì vậy có thời điểm hai xú páp đều mở, người ta gọi là hai
xú páp trùng điệp.
Khi hai xú páp của một xy lanh bất kỳ trùng điệp, thì piston của xy lanh đó ở
ĐCT.
4. Phương pháp ½ dây cung.
21
Nhận xét:
Bài 6: Xác định thứ tự công tác của động cơ
1 . Muïc ñích cuûa vieäc xaùc ñònh thöù töï noå cuûa ñoäng cô.
Ñoái vôùi ñoäng cô ñaët treân oâ toâ, maùy keùo, taøu
thuûy, tuy coù cuøng soá xilanh nhöng thöù töï noå cuûa ñoäng
cô coù theå khaùc nhau.
4 1
1 4
2 3
2 3
Vôùi keát caáu naøy coù theå caùc thöù töï noå sau:
1.3.4.2 hoaëc 4-2-1-3
1.2.4.3 hoaëc 4-3-1-2
Chính vì theá coâng vieäc tìm thöù noå cuûa 1 ñoäng cô baát kyø
raát quan troïng, noù laø cô sôû cho coâng taùc söûa chöõa hoaëc
hieäu chænh moät ñoäng cô
*Yeâu caàu: Laø phaûi bieát chieàu quay cuûa ñoäng cô vaø xaùc
ñònh xupaùp cuøng teân
Coù nhieàu phöông phaùp ñeå xaùc ñònh thöù töï noå cuûa ñoäng
cô. Tuøy töøng tröôøng hôïp cuï theå maø ta aùp duïng moät trong
caùc tröôøng hôïp sau:
2. Phöông phaùp thöïc hieän.
a. Caên cöù vaøo taøi lieäu kyõ thuaät
Neáu chuùng ta coù taøi lieäu veà ñoäng cô ñang kieåm tra hoaëc
söûa chöõa, chuùng ta coù theå bieát döôïc thöù töï noå cuûa
ñoäng cô.
b. Quan saùt treân ñoäng cô.
Thoâng htöøong treân naép cate ñaäy heä thoáng phaân phoái khí,
oáng goùp hoaëc thaân maùy … nhaø cheá taïo cho chuùng ta
thöù töï noå cuûa ñoäng cô
c. Nhìn vaøo söï ñoùng môû cuûa xupaùp.
22
Neáu trong hai tröôøng hôïp treân ta chöa xaùc ñònh ñöôïc,
chuùng ta coù theå caên cöù vaøo phöông phaùp sau:
1 Thaùo naép ñaäy coø moå. Tröôùng hôïp duøng cô caáu duøng
xupaùp ñaët, chuùng ta thaùo naép ñaäyôû hoâng thaân maùy.
2 Xaùc ñònh caùc xupaùp cuøng teân cuûa ñoäng cô vaø laøm
daáu.
3 Chuùng ta bieát raèng, khi ñoäng cô thöïc hieän quay ñuùng
ñöôïc moät voøng, thì caùc xupaùp chæ môû ñuùng moät laàn.
Döïa vaøo cô sôû naøy chuùng ta tìm ñöôïc thöù töï noå (ôû
ñaây chuùng ta coù theå caên cöù vaøo xupaùp huùt hoaëc
xupaùp xaõ)
- Xoaùy truïc khuyûu theo chieàu chaïy sao cho xupaùp huùt
cuûa xilanh soá 1 vöøa môû ra
4 Tieáp tuïc quay theo chieàu quay, chuùng ta seõ laàn löôït
thaáy caùc xupaùp cuûa xilanh khaùc môû ra.
d. Caên cöù vaøo truïc cam.
ÔÛ ñaây ñoäng cô ñaõ ñöôïc thaùo raõ, chuùng ta caên cöù
vaøo truïc cam nhö sau:
1- Döïa vaøo caùch truyeàn ñoäng, xaùc ñònh chieàu quay cuûa
2- Caên cöù vaøo chieàu quay cuûa truïc cam, xaùc ñònh cam
3- Caên cöù vaøo chieàu quay cuûa caùc cam cuøng teân,
chuùng ta xaùc ñònh löôït thöù thöù töï noå cuûa ñoäng cô
(caùc cam cuøng teân laàn löôït ñoäi khi ta xoay truïc cam,
Chuù yù:
ÔÛ ñoäng cô chöõ V, caùc moâ cam cuûa 2 xilanh keà nhau thì
boá trí xen keõ vôùi nhau.
e. Caên cöù vaøo thì neùn.
1- Thaùo taát caû caùc bugi hoaëc voøi phun ôû xilanh ra.
2- Gaén caùc nuùt chai vaøo loã bugi
3- Duøng tay quay, quay ñoäng cô töø töø theo chieàu chaïy
4- Caùc nuùt chai seõ vaêng ra khi xilanh vaøo cuoái thì neùn.
Ta ghi thöù töï caùc nuùt chai vaêng ra.
5- Laáy xilanh laøm chuaån ta seõ coù soá thöù töï noå cuûa
ñoäng cô . Ví duï: ñoäng cô coù 4 xilanh thì khi ta quay thöù
tuï caùc nuùt chai vaêng ra 4-2-1-3 thì ta coù thöùtöï noå laø
1-3-4-2.neáu khoâng coù nuùt chai ta coù theå laøm baèng
- Laáy ngoùn tay bòt vaøo caùc lôõ bugi vaø ñeå yù thöù töï
loã mình ñang bòt laø soá maáy.
- Moät ngöôøi quay truïc khuyûu moät caùch töø töø
- Luùc truïc khuyûu quay pitoâng seõ neùn hôi ôû thì neùn,
sau ñoù moät ngöôøi ghi thöù töï loã mình bòt khi naøo
Ghi caùc soá vöøa ñoïc leân vaø laáy moät soá laøm chuaån.
Bài 7: Kiểu tra điều chỉnh khe hở xupap
23
1. Mục đích
+ Mục đích của việc điều chỉnh khe hở:
Trong quá trình làm việc, dưới tác dụng của nhiệt độ, các chi tiết bị dãn nở dài
Do đó muốn cho xupap đóng kín, để đảm bảo công suất của động cơ, thì trong
cơ cấu phân phối khí phải tồn tại một khe hở nhất định, khe hở ấy gọi là khe
hở nhiệt (khe hở xupap).
Mục đích của việc điều chỉnh là đảm bảo đúng góc độ phân phối khí của
động cơ và độ kín của xupap khi động cơ làm việc
Trị số khe hở phụ thuộc vào cách bố trí xupap, vật liệu chế tạo, phương pháp
làm mát
2. Yeâu caàu:
+ Phaûi bieát ñöôïc chieàu quay cuûa ñoäng cô vaø xaùc ñònh
caùc xupaùp cuøng teân.
+ Naém vöõng caùch boá trí cô caáu phaân phoái khí laø loaïi
naøo, vò trí ñieàu chænh.
-Giöõa ñuoâi xupaùp vaø coø moå
-Giöõa löng cam vôùi coø moå
- Giöõa löng cam vôùi ñuoâi con ñoäi
+ Phaûi bieát thöù töï noå cuûa ñoäng cô
+ Trò soá khe hôû xupaùp laø bao nhieâu, ñieàu chænh maùy
+ Naém vöõng phöông phaùp quay truïc khuyûu ñeå cho caùc
cam naèm ôû vò trí thích hôïp
+ Phaûi naém vöõng phöông phaùp tröôùc khi ñieàu chænh
treân moät ñoäng cô cuï theå
3. Phương pháp thực hiện
3. Phöông phaùp toång quaùt
Ñaây laø phöông phaùp cô baûn nhaát coù theå söû duïng cho taát
caû caùc loaïi ñoäng cô coù soá xilanh khaùc nhau vaø caùch boá
1- Quay truïc khuyûu theo chieàu quay sao cho xupaùp huùt cuûa
xi lanh soá 1 vöøa đđóng laïi (cuoái neùn)
2- Tieáp tuïc quay theâm 1 goùc 90 0 ñeán 1200 ñeå cho pitoâng
soá 1 ôû vuøng laân caän ÑCT (chaéc chaên cam ôû cuoái kyø
neùn ñaàu kyø koå)
24
3- Duøng laù côû coù trò soá thích hôïp ñieàu chænh khe hôû
xupaùp huùt, xupaùp thaûi cuûa xilanh soá 1
4- Caên cöù chieàu quay , soá xi lanh, soá kyø vaø thöù töï noå
cuûa ñoäng cô ta ñieàu chænh khe hôû xupaùp cuûa caùc xilanh
coøn laïi.
Sau ñaây laø caùc ví duï cuï theå
3.2. Phöông phaùp chænh theo theo thứ tự nổ của động cơ.
Ñoäng cô 4 xilanh thì thöù töï noå laø 1-3-4-2
Baûng thöù töï noå
Goùc quay truïc Xylanh

khuyûu 1 2 3 4
0 -180
0 0
Noå Xaû Neù Huù
n t
1800 - 3600 Xaû Huù Noå Neù
t n
3600 - 5400 Huù Neù Xaû Noå
Khi t n
1 540 -720
0 0
xilanh Neù Noå Huù Xaû
ñang neùn n t
thì xilanh soá 2 ñang noå
Khi xilanh soá 3 ñang ôû noå thì xilanh soá 4 ñang ôû thì neùn
Bước1: Tháo catte đậy xupap
Bước 2: Làm dấu một loại xupap
Bước3: quay trục khuỷu để pítong số 1 ở ĐCT cuối thì nén.
Bước 4: Xác định góc lệch khuỷu giữa các xylanh
Bước 5: Dùng chìa khóa thích hợp nới lỏng đai ốc và xoay vít điều chỉnh ở đuôi
cò mổ
Vaø ñặt thước lá có giá trị thích hợp vào khe hở giữa xupap và đầu cò mổ(xupap
hút là 0,150,25mm, xupap xã là 0,20,3mm)
Bước 6. Sau khi điều chỉnh song siết đai ốc khóa lại
Bước 7: Tiếp tục quay trục khuỷu 1800 để điều chỉnh khe hở của máy số
3.töôngtöï thöïc hieänlaiï caùcböôùc5,6
Bước 8: Tương tự điều chỉnh các máy 4 và máy 2.
25
Bước 10:Kiểm tra lại khe hở xupap
Bước 11: Lắp ráp hoàn chỉnh
* Nhö vaäy sau khi ñieåuchænhsong ôû xilanh soá 1 vaø 2 chuùngta chæcaàn
quay1 voøng vaøñieàuchænhxilanh3 vaø4
Vôùi ñoäng cô 6 xilanh thì phöông phaùp naøy khoù thöïc hieän vì goùc ñoä
phaânphoái giöõacaùcxilanhquaùsaùtnhau
3.3. Phöông phaùp chænh xupaùp theo cặp pítong song hành.
Động cơ 4 xy lanh thì pítong số 1 và số 4 cùng vị trí, số 2 và số 3 cùng vị trí
Động cơ 6 xylanh thì pítong 16, 25, 34 cùng vị trí
Hiệu chỉnh 2 xupap của xylanh cùng cặp
Ví dụ: Động cơ 4 xylanh Thứ tự nổ là 1342 . Thì nhìn các số 1 hiệu chỉnh cái số 4,
nhìn các số 3 hiệu chỉnh cái số 3.
B1: Quay truïc khuyûu theo chieàu chaïy sao cho 2 xupaùp cuûa xylanh soá 1
truøngñieäp(côûi nhau)
B2: Duønglaø côûthíchhôïp ñieàuchænhkhehôûcuûaxylanhsoá4
B3: Tieáp tuïc quay cho 2 xupaùpcuûa xy lanh soá 3 truøngñieäp, ñieàuchænh
xupaùpcuûaxylanhmaùy2
B4: Quay tieáptheâm1800 thì 2 xupaùp cuûa xilanh maùy 4 truøng ñieäp, ñieàu
chænh khe hôû maùy 1
B5: Quaùy theâm 1800 thì söï truøng ñieäp saõy ra ôû maùy 2 vaø
ñieàu chænh khe hôû caáy xilanh 3
* Chuù yù:
- Phöông phaùp naøy khoâng neân aùp duïng vì phöùc taïp,
nhaát laø ñoäng cô nhieàu xilanh
- Khi quay truïc khuyûu khoâng nhaát thieát phaûi caên cöù vaø
goùc ñoä, neáu xilanh naøy truøng ñieäp thì ñieàu chænh
xuapaùp song haønh vôùi noù
3.4. Phương pháp thay thế sim xu pap
Động cơ Toyota 4 kỳ, 4 xilanh, thứ tự nổ là 1342
Khe hở điều chỉnh: H =25mm, T=30mm. Cơ cấu phối khi có cam điều khiễn trực
tiếp xupap:
1 Quay trục khuỷu sao cho xilanh số 1 ở cuối nén
2 Dùng lá cở kiểm tra khe hở giữa lưng cam và đuôi con đội của xupap hút và thải
(máy 1).
26
Nếu khe hở không đạt ta làm như sau:
3 Dùng đoàn bẩy ép con đội của xupap hút và thải đi xuống, dùng dụng cụ thích
hợp lấy miếng shim ra khỏi đuôi con đội.
4 Dùng pan me đo bề dày miếng shim của xupap hút
Nếu gọi: A là khe hở giữa shim và lưng cam khi đo
T là bề dày miếng shim đang sử dụng
N là bề dày của miếng shim cần thay thế
Ta có: N = T + (A0,25mm)
5 Lựa chọn bề dày của miếng shim mới là N và đưa vào đuôi con đội
6 Chọn bề dày của miêng shim của con đội xupap thải như sau:
N = T + (A0,30mm)
Lựa chọn đúng bề dày và đưa vào đúng vị trí
7 Quay thêm 180 0 và tương tự như thế lửa chọn bề dày các miếng shim của xilanh
3, lắp vào các vị trí
8 Tiếp tục thực hiện đối với các xilanh số 4 và số 2
3.5. Phöông phaùp chænh xupaùp treân ñoäng cô duøng con ñoäi thuûy löïc
Tröôøng hôïp 1: Neáu ñoäng cô duøng con ñoäi thuûy löïc maø trong
cô caáu phaân phoái khí khoâng coù vò trí naøo ñeå ñieàu chænh
thì trong quaù trình söû duïng hoaëc söûa chöõa thì khoâng caàn
ñieàu chænh
27
Tröôøng hôïp 2: Neáu ñoäng cô coù vít ñieàu chænh chuùng ta thöïc
hieän nhö sau:
1- Quay truïc khuyûu cho pitoâng soá 1 ôû cuoái neùn nhö ñaõ
höôùng daãn
2- Nôùi loûng ñai oác haûm
3- Moät tay caåm ñuûa ñaåy xeâ dòch theo ñöôøng taâm cuûa
noù, tay coøn laïi xieát vít ñieàu chænh sao cho ñuûa khoâng
coøn ñoä rô
4- Tieáp tuïc xieát theâm töø 1 ñeán 11/2 voøng tuyø theo töøng
loaïi ñoäng cô
5- Khoùa ñai oác haûm
6- Caên cöù vaøo thöù töï noã vaø ñieàu chænh xupaùp cuaû caùc
xilanh coøn laïi
3.6. Phöông phaùp ñieàu chænh cho ñoäng cô ñang hoaït ñoäng:
Ñieàu chænh xupaùp cuûa ñoäng cô ôû traïng thaùi noùng hoaëc
ñoäng cô khoâng coù soá lieäu cuï theå .
1- Ñieàu chænh sô boä cho taát caû caùc xupaùp cuûa ñoäng cô
2- Cho ñoäng cô noå khoaûng 15 phuùt ñeå ñaït ñöôïc nhieät ñoä
bình thöôøng
3- Cho ñoäng cô laøm vieäc ôû cheá ñoä garenti
4- Khi maùy ñang chaïy, nôùi loûng ñai oác haûm vaø vaën vít
ñieàu chænh ñi ra khi nghe coù tieáng goõ
5- Vaën vít ñieàu chænh ngöôïc laïi töø töø cho ñeán khi tieáng
goõ vöøa maát, sieát ñai oác haûm laïi
6- Töông töï ñieàu chænh taát caû caùc xupaùp coøn laïi cuûa
ñoäng cô
Chu yù: Phöông phaùp naøy phaûi coù duïng cuï chuyeân duøng .
- Neáu theo yeâu caàu coù soá lieäu cuï theå thì chuùng ta phaûi
duøng laù côû (tröôøng hôïp naøy sau khi ñoäng cô ñaõ noùng,
chuùng ta coù theå taét maùy ñeå ñieàu chænh)
* Nhaän xeùt.
1- Neáu chuùng ta caên cöù vaøo daáu ÑCT, hoaëc daáu ñaùnh
löûa sôùm treân puli hoaëc baùnh ñaø khi caùc daáu naøy truøng
vôùi daáu coá ñònh treân thaân maùy thì xilanh soá 1 coù theå ôû
cuoái kyø neùn hoaëc cuoái kyø thaûi
2- Trong quaù trình ñieàu chænh khe nhieät coù theå khoâng
ñuùng thì seõ saõy ra caùc haäu quaû sau:
- Neàu khe hôû quaù nhoû thì goùc phaân phoái khí seû quaù lôùn,
laøm sai pha phoái khí do ñoù trong quaù trình laøm vieäc döôùi
taùc duïng cuûa nhieät ñoä, caùc chi tieát cuûa cô caáu bò daõn
nôû daøi seõ laøm cho xupaùp luoân ôû traïng thaùi môû, Khi
xupaùp ñoùng khoâng kín thì coâng suaát cuûa ñoäng cô seõ
giaûm, hao nhieân lieäu, khí chaùy loït qua khe hôû cuûa xupaùp
vaø laøm cho xuapaùp bò chaùy, ñoái vôùi xupaùp huùt thì khí
chaùy seõ ngöôïc trôû laïi ñöôøng oáng naïp laøm giaûm ñoä
28
chaân khoâng trong ñöôøng oáng (khoâng ñuû huùt nhieân lieäu)
gaây noå ngöôïc laïi boä cheá hoøa khí
- Neáu khe hôû quaù lôùn thì goùc phaân phoái khí cuûa ñoäng cô
nhoû, laøm giaûm löôïng khí naïp vaøo xilanh vaø taêng löôïng khí
soùt, gaây tieáng goõ.
Chú ý:
Nếu có vài tiếng khua bất thường, thì để mức độ cầm chừng, phát hiện xúpáp nào
khua bằng cách đè tay vào đầu cần mổ, nếu mất tiếng khua là xi lanh đó phải hiệu
chỉnh lại, thực hiện như bước 5 6 10.
Trong quá trình điều chỉnh khe hở nhiệt có thể không đúng thì có thể sãy ra các hậu
quả sau:
+ Nếu khe hở quá nhỏ thì góc phân phối khí sẽ quá lớn, làm sai pha phân phối khí, do
đó khi động cơ làm việc dưới tác dụng của nhiệt độ các chi tiết của cơ cấu sẽ bị dãn
nở dài sẽ làm cho xupap luôn ở trạng thái mở
Khi xupap đóng không kín thì:
Công suất của động cơ sẽ giảm
Hao nhiên liệu
Khí cháy lọt qua khe hở của xupap, làm cho xupap bị cháy , đối với xupap hút
thì khí cháy sẽ ngược trở lại đường ống nạp làm giảm độ chân không trong
đường ống nạp (không hút đủ nhiện liệu) gây nổ ngược lại bộ chế hòa khí
+ Nếu khe hở quá lớn thì góc phối khí của động cơ nhỏ làm giảm lương khí nạp và
tăng lượng khí sót
Bài 8: Kiểm tra áp suất nén
1.Mục đích
2. Kiểm tra áp suất xy lanh:
29
Hình 35 : Thiết bị kiểm tra áp suất nén
Dùng đồng hồ áp lực để đo áp suất xy lanh. Khi kiểm tra cần phải cho động cơ
hoạt động cho đến nhiệt độ bình thường, sau đó tắt máy và tháo tòan bộ các buji, mở
hoàn toàn bướn gió và bướn ga, quan sát số đọc lớn nhất của đồng hồ và căn cứ vào
số đọc đó để phán đoán hỏng hóc, cụ thể như sau:
Trong cùng một xy lanh nếu số đọc cao, thấp khác nhau thì chứng tỏ xu páp
đóng không kín.
Số đọc ở hai xy lanh kề nhau đều thấp hơn tiêu chuẩn thì do đệm nắp máy bị rò
khí hoặc các bu lông nắp máy xiết chưa chặt.
Số đọc của một xy lanh thấp hơn tiêu chuẩn thì do xu páp đóng không kín, do xy
lanh bị méo hoặc vòng găng bị lọt khí.
Nếu áp suất không đạt tiêu chuẩn thì có thể rót dầu bôi trơn sạch vào xy lanh
(không được rót trên xu páp) sau đó quay trục khuỷu 23 vòng rồi kiểm tra áp suất.
Nếu áp suất vẫn không đạt yêu cầu thì do khe hở giữa vòng găng và xy lanh quá lớn
hoặc do xu páp đóng không kín gây nên. Nếu áp suất hai xy lanh kề nhau không đạt
tiêu chuẩn quy định thì phải kiểm tra đệm nắp máy có bị thổi không. Mặt nắp máy
có phẳng không, bu lông đã xiết chặt chưa, sau đó kiểm tra vòng găng, khe hở giữa
pít tông và thành xy lanh và tình hình đóng kín của xu páp.
 Sửa chữa xy lanh:
Căn cứ trên cơ sở độ mài mòn xy lanh để xác định xy lanh có cần phải sửa chữa
hay không. Thông thường trị số mài mòn cho phép theo hướng kính đối với động cơ
xăng là 0,3 0,4mm, đối với động cơ điêzen là 0,5 – 0,6mm. Sửa chữa xy lanh là tăng
đường kính của nó và thay pít tông mới và vòng găng có kích thước tương ứng.
Kích thước sửa chữa xy lanh mỗi lần sửa chữa tăng lên 0,25mm độ tăng lớn cho
phép không quá 1,5mm (có thể tăng lớn 6 lần). Nhưng trong thực tế lượng mài mòn
thường lớn hơn 0,25mm, nến cần căn cứ theo kích thước cụ thể để xác định kích
thước tăng lớn của xy lanh. Khi xy lanh mòn đến giới hạn cho phép thì phải thay.
Với xy lanh có ống lót thì thay ống lót mới, nếu xy lanh không có ống lót thì ép thêm
ống lót để đạt được kích thước tiêu chuẩn.
Trường hợp thiếu dụng cụ đo độ mài mòn của xy lanh thì ta có thể dùng căn lá đo
khe hở giữa pít tông và xy lanh. Nếu khe hở vượt quá 0,3 0,4mm thì phải sửa chữa
xy lanh.
30
Hình 36 : Dùng căn lá kiểm tra
Trong sửa chữa thường căn cứ vào kích thước sửa chữa xy lanh để chọn trước pít
tông tương ứng, rồi theo kích thước của pít tông (cần xét đến khe hở cần thiết giữa
pít tông và xy lanh
3. YÊU CẦU KỸ THUẬT SAU KHI SỬA CHỮA XY LANH.
Sau khi sửa chữa xy lanh xong, bề mặt xy lanh phải sáng bóng như mặt gương,
không có vết đen(chỗ chưa đánh bóng đến). Không có vết dao độ bóng, không được
thấp hơn 8 9 độ côn và độ ôvan, không được lớn hơn 0,02 – 0,03mm.
Với điều kiện không làm giảm độ bền và tính chịu mài mòn, bề mặt của xy lanh
kiểu ướt cho phép có các đốm trắng, có vết mài hình lưới và các lỗ rỗ riêng rẽ nằm
ngoài hành trình của pít tông, nhưng tổng số không được vượt quá 3 vết, đường kính
không lớn hơn 2mm, chiều sâu không quá 1mm, khỏang cách giữa hai vết gần nhau
không nhỏ hơn 20mm.
0,05
Độ đảo giữa ống lót kiểu ướt với đường tâm xy lanh không quá mm.
100
Đường kính các xy lanh trong cùng một máy sau khi đánh bóng không chênh lệch
nhau quá 0,02mm.
Mặt đầu phải có độ vát 1 45 0 để lắp vòng găng không bị gẫy.
Bài 9: Quy trình tháo lắp động cơ
31
1. Mục đích
2. Yêu cầu
3. Quy trình tháo
3.1. Quy trình tháo lắp các động cơ đời mới.
Yêu cầu kỹ
Stt Nội dung Hình vẽ
thuật
1 Tháo puly bơm nước
2 Tháo giá bắt gối đỡ động cơ
3 Tháo puly trục khuỷu
3.1 Tháo nắp che trục cam và dàn cò
3.2 Đặt vị trí của píttông ở điểm chết trên
3.3
Tháo puly trục khuỷu
32
4 Tháo bơm nước
5 Tháo nắp che xích cam
5.1 Tháo nắp đậy nắp quy lát và
gioăng
5.2 Tháo nắp xích cam Sau đó nậy nắp

xích ra. Dùng tô
Tháo tất cả các bulông và đai ốc. vít dẹt cắm vào
giữa nắp xích
cam và thân
6 Tháo xích cam
33
6.1 Tháo bộ căng xích cam Dịch chuyển
miếng hãm để
nhả cơ cấu cóc
hãm, ấn píttông
vào và sau đó
nới lỏng xích
cam.
6.2 Tháo thanh trượt bộ căng xích cam
6.3 Tháo giảm chấn xích cam
6.4 Tháo xích cam Không sử dụng
(1).Dấu cam trên đĩa xích cam lực quá lớn
(2).Miếng đánh dấu xích cam
(3).Dấu cam của xích cam trên
trục khuỷu
(4).Miếng đánh dấu xích cam
6.5 Đặt vị trí của píttông ở điểm Cho píttông đi

chết dưới xuống bằng
cách quay trục
khuỷu 40 độ
ngược chiều
kim đồng hồ từ
TDC.
7 Tháo trục cam
34
7.1 Xoay trục cam để các Tháo trục cam
lò xo xupáp tác dụng đều lên theo chiều
trục cam ngang.
7.2 Tháo trục cam
Nới lỏng đều và tháo bulông bắt Cất nắp bạc đã
nắp bạc qua một vài lân. tháo ra theo thứ
Tháo nắp bạc và trục cam. tự số xylanh.
8 Tháo bánh răng/đĩa xích cam
8.1 Tháo bánh răng cam (có VVTi)
Cấp khí nén để nhả khoá chốt
hãm.
Quay bánh răng cam đến vị trí xa
nhất về phía sớm.
Tháo bulông mặt bích để tháo
bánh răng cam.
8.2 Tháo đĩa xích cam
(không có VVTi) Giữ trục cam lên
êtô giữa những
tấm nhôm.
35
9 Tháo nắp quylát Nới lỏng và
tháo các
bulông bắt nắp
quylát theo thứ
tự từ ngoài vào
trong.
10 Tháo gioăng nắp quylát
11 Tháo cácte dầu Không lật

ngược động cơ
(1)Nút xả lại trước khi
(2)Cácte dầu No.1
tháo cácte
(3) Lọc dầu
(4) Lưới lọc dầu số.2,
(5) Các te dầu số 1
12 Tháo phớt dầu Nậy phớt dầu

12. Tháo phớt dầy nắp xích cam nắp xích cam
1 bằng tôvít.
Đặt giẻ trên nắp
xích cam để
tránh bị hỏng.
36
12. Tháo phớt dầu sau động cơ Tháo phớt dầu
2 sau động cơ ra
khỏi trục khuỷu.
Phớt dầu nắp
che xích cam
13 Tháo nhóm piston
13. Làm sạch muội than
1 ở thành xi lanh
13. Tháo nắp bạc thanh truyền
2
13. Tháo bạc thanh truyền Cắm tô vít

3 dẹt và rãnh
(phần A) của
nắp bạc và tháo
bạc bằng cách
nậy nó ra ngoài
bằng tô vít.
37
13. Tháo pittông Không làm va
4 Gõ nhẹ thanh truyền bằng cán thanh truyền vào
búa, và tháo píttông cùng với thành bên trong
thanh truyền. của xilanh
14 Tháo trục khuỷu
14. Tháo nắp bạc trục khuỷu Tháo bulông bắt
1 nắp bạc trục
khuỷu theo thứ
tự từ ngoài vào
trong.
14. Lấy trục khuỷu ra khỏi thân máy
2
14. Tháo bạc trục khuỷu Cẩn thận cắm tô
3 vít dẹt và rãnh
của nắp bạc và
tháo bạc bằng
cách nậy nó ra
ngoài bằng tô
vít.
15 Lắp theo thứ tự ngược lại quy trình tháo
38
Bài 11: Kiểm tra sửa chữa nắp quy lát
I. NẮP MÁY
1. Nhiệm vụ
Đ ậ y kín mộ t đầ u xylanh, cùng v ớ i pittông và xilanh t ạ o thành buồ ng cháy.
Là nơi gá lắp các cụm chi tiết của cơ cấu phân phối khí, bugi đánh lửa hoặc vòi
phun, bugi sấy ( động cơ Diezen ).
N ắp máy còn bố trí các đườ ng nạ p, đườ ng thả i, đườ ng nướ c làm mát…
2. Điề u ki ện làm việc
Ch ịu nhi ệt độ cao, áp suất lớn.
Bị ăn mòn hoá h ọc b ở i các ch ấ t ăn mòn trong khí cháy, nướ c làm mát (độ ng
c ơ làm mát b ằ ng n ướ c).
Ch ịu nén do lực siết các bulông bắt chặt và ch ịu va đ ậ p trong quá trình làm
vi ệc.
3. Yêu c ầ u :
Có bu ồ ng cháy t ố t nh ấ t để đả m bả o quá trình cháy củ a độ ng cơ tiế n hành
thu ậ n lợ i nh ất.
Có đ ủ s ức b ền và độ c ứng v ững để khi chị u t ả i tr ọ ng nhi ệt và tả i trọ ng cơ
h ọ clớ n không b ị bi ến d ạng lọt khí và rò nướ c.
Dễ dàng tháo lắ p và điề u ch ỉnh các cơ cấ u lắ p trên nó .
Kết c ấu đơ n giả n, d ễ ch ế tạo, đồ ng thờ i tránh đượ c ứ ng suấ t nhiệ t
Đả m bả o đậ y kín xi lanh không b ị l ọ t khí , rò nướ c.
4. V ật li ệu và phươ ng pháp chế tạ o
Nắ p máy độ ng cơ Diêzel làm mát bằ ng n ướ c đề u đượ c đúc bằ ng gang . Còn
n ắ p máy độ ng cơ làm mát bằ ng gió thườ ng ch ế t ạo bằng h ợp kim nhôm .
N ắp máy độ ng c ơ xăng th ườ ng dùng hợ p kim nhôm.
N ắ p máy bằ ng nhôm có ưu điể m nh ẹ t ả n nhi ệt t ốt, gi ảm kh ả năng kích nổ .
Tuy nhiên s ức b ền c ơ và nhiệ t th ấ p hơn so v ới n ắp máy bằ ng gang.
5. Phân lo ạ i
+ Theo đặ c điể m cấ u t ạ o có :
N ắ p máy độ ng cơ xăng
N ắ p máy độ ng cơ Diezen
+ Theo k ết c ấu bu ồng đố t có :
N ắ p máy có buồ ng đố t hình chêm
N ắ p máy có buồ ng đố t hình bán c ầu
N ắ p máy có buồ ng đố t th ố ng nh ấ t
N ắ p máy có buồ ng đố t xoáy lố c
N ắ p máy có buồ ng đố t trướ c
N ắ p máy có buồ ng năng lượ ng...
+ Theo cách bố trí xu páp có:
N ắ p máy d ạ ng ch ữ L
39
N ắ p máy d ạ ng ch ữ I
6. Cấu t ạo n ắp máy
N ắ p máy đuợ c đúc thành mộ t kh ố i ho ặc rời, l ắp phía trên thân máy bằ ng bu
lông hay g ụông, bên trong có các bọ ng n ướ c (áo nướ c), trên nắ p máy có các vị
trí đ ể lắ p c ơ cấ u phân phố i khí, bơ m nướ c, ố ng góp xả , ố ng góp hút...
M ặ t l ắp ghép vớ i thân máy đượ c chế t ạ o phẳng . Độ ng cơ làm mát bằ ng gió
thì n ắ p máy có các cánh t ả n nhi ệt để đả m bả o hệ th ố ng làm mát hoạ t độ ng tố t.
Trên nắ p máy có bố trí các bu ố ng đố t, dạ ng bu ồ ng đố t ả nh hưở ng đế n cấ u tạ o
c ủa n ắ p máy. Độ ng cơ xăng hay Diezen có đặ c điể m buồ ng cháy khác nhau do
v ậ y n ắ p máy c ủa 2 lo ại độ ng c ơ này có cấ u tạ o khác nhau. Hình 1.1 là sơ đồ
c ủa c ụm nắp máy độ ng c ư 4AF
a. Nắp máy độ ng cơ xăng. G ồ m có các kiể u nh ư sau :

+ N ắp máy ki ểu bu ồ ng đố t bán c ầ u : lo ạ i này có ư u điể m là gọ n, có cườ ng
đ ộ xoáy lố c thích h ợ p
Hình 1.1 Nắp máy động cơ 4AF
+ Nắp máy ki ểu buồ ng đố t hình chêm : loạ i này bố trí xu páp nghiêng vớ i

Hình 1.2: Buồng cháy bán cầu trong động cơ xăng.
đ ườ ng tâm xi lanh m ột góc kho ả ng 10 0 . Xuáp th ải nh ỏ h ơn xu páp nạ p, bugi b ố
trí l ệch v ề phía xu páp n
1Đ ạ p và g
ường thải hoặc n ầ n tâm xi lanh, đ
ạp 2Khoang n ườ ng nạ p và th
ước làm mát 3L ả i b
ỗ thông n ướố trí v ề hai
c làm mát
4Lỗ gudông 5 Khoang nắp đũa đ 40ẩy 6Khoang lắp bugi 7Buồng cháy
phía .Buồ ng cháy và đ ườ ng thả i đề u đượ c làm mát bằ ng n ướ c còn đườ ng nạ p
thì đ ượ c s ấ y nóng
+ Nắp máy ki ểu buồng đố t hình ôvan : lo ại này có hai di ện tích chèn khí,

di ện tích lớ n n ằm đố i diệ n vớ i bugi và xa vị trí lắ p bugi, ph ầ n th ứ hai nh ỏ n ằm
Hình 1.3 N
phía d ướ i bugi. Bugi b ắp máy có bu
ố trí c ồng đốệt hình chêm
ạ nh n ắ p máy, l ch v ề phía xu páp thả i . Trên nắ p
máy có khoan lỗ d ẫn n ướ c t ừ thân máy , ngoài ra còn có đườ ng ố ng dẫ n n ướ c
riêng đ ặ t đố i di ện đườ ng thả i và nạ p để dẫ n nướ c phun th ẳ ng vào vùng đế xu
páp
+ N ắ p máy ki ểu bu ồng đố t hình Ricácđô : lo ạ i này dùng cho độ ng cơ xăng có

tỷ s ố nén th ấ p và trung bình ,xu páp bố trí kiể u đặ t , ché tạ o đơ n giả n, giả m
đ ượ c chi ều cao c ủa độ ng cơ . Tuy nhiên cơ c ấ u phân phố i khí phứ c tạ p vì phả i
b ố trí đườ ng nạ p và thả i trên thân máy .
Hình 1.4 Nắp máy có buồng đốt hình ôvan
Hình 1.5:
Nắp xilanh có buồng cháy hình Ricacđô
1Buồng cháy 2Vị trí xilanh 3Vị trí xupáp nạp
b.N ắ p máy độ ng cơ Diezen
+ N ắp máy ki ể 4,6Vị trí lốắt th
u buồng đ p buzi 5V ị trí xupáp thải
ống nhất: (hình 1.6)
Gồm khoảng không gian duy nhất được bố trí trên đỉnh piston, vòi phun được bố trí
chính giữa hoặc lệch về một phía . Đường nạp có độ nghiêng và thắt dần về phía xu
páp nạp (buồng đốt động cơ Diezen SKODA, KAMAZ, D – 18, D 240 … )
41
Hình 1.6 Buồng cháy thống nhất
+N ắ p máy ki ểu buồng đốt phân cách:
Gồm hai khoảng không gian riêng biệt gọi là buồng cháy phụ và buồng cháy chính.
Buồng đốt phụ bố trí trên nắp xi lanh. Buồng đốt chính và phụ liên hệ với nhau bằng
các đường thông hẹp. Có 3 loại buồng cháy phân cách:
Buồng đốt xoáy lốc
Buồng đốt phụ có dạng hình cầu bố trí
trên nắp máy hay bên cạnh xi lanh liên
hệ với buồng cháy chính bằng đường
thông tiếp tuyến. Đặc điểm tạo xoáy lốc
mạnh hoà trộn tốt nhiên liệu và không
khí, áp suất phun thấp nhưng tổn thất
nhiệt lớn, khó khởi động, tiêu hao nhiên
liệu
.
Hình 1.7 Buồng đốt phụ hình cầu
42
Trường cao đẳng nghề tỉnh brvt Khoa cơ khí
Buồng đốt trước:( hình 1.7).
Thể tích buồng đốt phụ khoảng 30% thể tích toàn bộ buồng đốt. Nhiên liệu
được phun vào buồng đốt phụ trước và khoảng 1/3 lượng nhiên liệu bốc cháy
trước, làm tăng áp suất và nhiệt độ trong buồng đốt phụ và làm bốc hơi số nhiên
liệu chưa cháy kịp nhờ đó sinh ra lực đẩy toàn bộ nhiên liệu này ra buồng đốt
chính và tại đây nhiên liệu được đốt cháy hoàn toàn.
Đặc điểm: áp suất phun thấp và dùng được vòi phun một lỗ nhưng tổn thất
nhiệt lớn, tiêu hao nhiều nhiên liệu và khó khởi động động cơ.

Hình 1.7 Buồng cháy truớc
Buồng cháy năng lượng:( hình 1.8) : Buồng năng lượng (chứa gió) chiếm
khoảng 20% thể tích chung. Nhiên liệu phun qua buồng đốt chính, chui vào buồng
B, C, nhiên liệu cháy trong hai buồng này làm tăng áp và đẩy mạnh hỗn hợp cháy
ra buồng chính A tạo xoáy lốc mạnh nhiên liệu hoà trộn tốt và cháy trọn vẹn.
Giữa nắp máy và thân máy có đệm làm kín bằng amiăng có độ bền, chịu nhiệt độ
cao và mềm dẻo.

Để lắp ghép nắp máy kín khít với thân máy người ta dùng đệm gọi là đệm nắp
máy. Đệm nắp máy được bố trí giữa bề mặt nắp máy với thân máy.
6. Đệm nắp máy
a. Nhiệm vụ: Hình 1.8 Buồng đốt năng lượng
Bao kín buồng đốt không cho lọt khí và rò nước vào động cơ nắp máy.
Chịu nhiệt độ cao, áp suất lớn trong quá trình làm việc
Chịu lực nén ban đầu do lực ép giữa thân máy và nắp máy.
b.Vật liệu chế tạo:
Đệm nắp máy làm bằng Amiăng bọc đồng lá hoặc Amiăng lion mép kim loại.
Trên bề mặt đệm nắp máy có nhiều lỗ tương đương với các lỗ trên thân máy
chiều dầy của đệm nắp máy phụ thuộc vào tỉ số nén của động cơ.
c. Cấu tạo

Hình 1.9. Đệm nắp máy động cơ 6 xilanh thẳng hàng.

Giáo trình môn: SCBD động cơ ô tô
Tên
Cấu tạo Vật liệu Đặc điểm
Kim loại Thép tấm Chịu nhiệt tốt

Đồng tấm
Nhôm tấm
Laminate Thép tấm Joăng laminate bổ sung

Vòng dây cho joăng kim loại
Chất lượng lắp ghép
ban đầu tốt
Sandwich Thép tấm Chất chịu nhiệt được
Đồng tấm kẹp giữa lớp sắt và lớp
Chất chịu nhiệt đồng.
Độ ổn định lớn .
Thép chất Thép chất chịu Chất lượng lắp ghép
chịu nhiệt nhiệt ban đầu tốt dùng cho
Vòng dây động cơ xăng.
Sợi dệt Sợi thép chất Vòng dây được ép với
chịu nhiệt hỗn hợp chất chịu nhiệt
Vòng dây và cao su
Chất lượng lắp ghép
ban đầu tốt.
7. Các hư hỏng , nguyên nhân gây ra hư hỏng và phương pháp sửa chữa nắp máy
a. Hư hỏng và nguyên nhân
Stt Hư hỏng Nguyên nhân
Các bọng nước bị đóng cặn do đó tỏa nhiệt
1 Nắp máy bị nứt không tốt
Do châm nước khi máy còn nóng
Mặt phẳng nắp máy bị sây
Do bị quá nhiệt nghiêm trọng và va đập của
2 xước, lõm, không bằng
dòng khí . ở nhiệt độ cao, áp suất cao
phẳng, cháy rỗ
Nắp máy bị biến dạng,
3 Do tháo lắp không đúng kỹ thuật
cong vênh
Hư hỏng lỗ ren lắp bugi và
4 lỗ bệ ống dẫn hướng Do lắp ráp không chính xác
xupáp
b. Sửa chữa nắp máy
Nắp máy nứt có thể hàn lại bằng que hàn cùng loại hoặc thay mới. Nếu cong
vênh nắp máy và mặt bích lắp cụm hút, xả quá giới hạn 0,15 mm thì phải mài trên

máy mài phẳng. Vùng cong vênh nhỏ hơn 0,15 mm dùng phương pháp cạo mặt
phẳng hoặc rà bằng bột rà chuyên dùng.
Yêu cầu độ không phẳng sau khi sửa chữa : 0,02 0,05 mm.
Lỗ ren hỏng: hàn đắp và gia công ren mới, hoặc ta rô ren có kích thước lớn
hơn, cấy bulông mới tương ứng.
Đệm nắp máy: thay mới.
8. Quy trình tháo lắp, kiểm tra, sửa chữa nắp máy.
Stt Nội dung Dụng cụ Yêu cầu kỹ thuật
I Tháo nắp máy
1 Tháo các chi tiết bên ngoài Cờ lê, tuýp Tháo đều các bulông
như cổ hút, cổ xả..
2 Tháo bugi hoặc béc phun Cờlê, tuýp bugi
3 Tháo nắp che dàn cò Cờ lê, tuýp
4 Tháo dàn cò hoặc trục cam Cờ lê, tuýp Kiểm tra dấu trục cam
5 Tháo đai ốc quy lát Cần siết lực Theo phương pháp phân lực
6 Lấy khối quy lát ra ngoài Búa cao su Đóng vào gờ trên quy lát
II Kiểm tra mặt máy
1 Vệ sinh nắp máy (quy lát) Dụng cụ rửa Rửa bằng dầu gas oil hoặc
Máy nén khí xăng. Thổi khô nắp máy
bằng gió nén (3 5 kg/cm2).
2 Kiểm tra mặt phẳng xung Đặt nắp máy nằm ngang, mặt
quanh nắp máy tiếp xúc chính xác quay lên
trên, chêm vững vàng
2.1 Kiểm tra độ phẳng phía Thước phẳng Đặt thước thẳng góc với mặt

đường nạp. tiếp xúc .Kích thước sai biệt
2.2 Kiểm tra độ phẳng phía Thước phẳng cho phép 0,05 mm
đường xả.
3 Kiểm tra mặt phẳng nắp máy
3.1 Gá lắp so kế trên mặt tiếp
xúc của nắp máy.
3.2 Xê dịch so kế trượt dọc Đồng hồ so
theo chiều dài của nắp
máy.
3.3 Xê dịch so kế trượt ngang Đồng hồ so Sai biệt giữa hai kích thước
theo chiều rộng của nắp cho phép là 0,01 0,05 mm.
máy
3.4 So sánh hai kích thước đo
được
3.5 Đặt thước phẳng có cạnh Thước phẳng Nếu cỡ lá có bề dày >
thẳng theo bề dọc và bề 0,05mm xuyên suốt dễ dàng
ngang, hai đường chéo của thì mặt máy bị mấp mô quá
nắp máy. giới hạn
3.6 Chèn căn lá mỏng Căn lá

(0,01 0.05mm) giữa cạnh

thước và mặt máy.
Quan sát khe hở .
4 Kiểm tra vết nứt buồng Sơn màu (chất
cháy, các cửa hút, xả, bề màu)
mặt nắp máy và đỉnh nắp
máy
6 Rà lại nắp máy Bàn rà phẳng Đẩy nắp máy theo hình số 8
6. Bảo dưỡng nắp máy Lau chùi nắp máy sạch sẽ, bôi
trơn các mặt gá lắp bằng nhớt
SAE 30
III Ráp lại nắp máy Cờ lê, cần siết Ngược lại quy trình tháo.
lực Chú ý lực siết .
Hình 1.10 Kiểm tra nắp máy bằng thước phẳng
I. CÁCTE
1. Nhiệm vụ:
Chứa dầu bôi trơn, bảo vệ phía dưới thân máy, bảo vệ trục khuỷu và làm mát
động cơ. Đảm bảo cung cấp đủ dầu trong quá trình tăng tốc hoặc phát hành.
2.Điều kiện làm việc
Chịu trọng lượng và va đập của dầu bôi trơn trong quá trình làm việc. Bị ăn
mòn do tiếp xúc với môi trường bên ngoài và do dầu bôi trơn có có tạp chất ăn
mòn.
3.Vật liệu và phương pháp chế tạo
Đối với động cơ công suất nhỏ cácte được đúc bằng gang hoặc nhôm. Đối với
động cơ công suất lớn cácte được đập bằng thép lá.
4. Cấu tạo
a. Loại 1 các te : Loại này thường làm bằng thép cán, một số đúc bằng gang
hoặc nhôm. Các te lắp với thân máy bằng vít, đệm các te làm bằng lie hoặc giấy
nệm. Đệm các te đặt giữa các te và thân máy. Ngoài ra ở hai đầu của các te cũng
được lắp các phớt ngăn chảy dầu. Bên trong các te có cấu tạo gồm những tấm
chắn sóng đặt ở một hoặc hai phía của bơm dầu để chắn sóng nhằm để dầu
không bị tạo sóng hoặc bị thổi khi bơm trong lúc động cơ tăng tốc hoặc dừng.

Hình 1.11
Cácte .
b. Loại 2 các te (hai bậc ) Gồm có :
Các te dầu số 1 : Các te này chứa trục khuỷu – thanh truyền bố trí lắp ráp với
thân máy
Các te dầu số 2 : Có nhiệm vụ chứa dầu bôi trơn, tại vị trí thấp nhất của cácte
có nút xả dầu trong gắn một nam châm để hút các mạt kim loại trong dầu.
Hình 1.13 Các te
1.Các te số 1 2.Các te số 2
5. Các hư hỏng của cacte
Bị móp méo do va đập.
Bị thủng.
Lỗ ren bị hư dẫn đến chảy dầu.
6. Quy trình tháo lắp sửa chữa cácte

1 Xả nhớt Cờ lê Không đổ nhớt ra sàn xưởng
Siết lại đai ốc xả nhớt Cờ lê
3 Tháo bu lông bắt các te vào Tuýp Tháo đều xung quanh các te
thân máy

4 Lấy các te ra khỏi thân máy Búa nhựa Dùng lưỡi đục mỏng đục

phần đệm cacte để tách cácte
và thân máy.
5 Làm sạch các te Sạch đệm dính trên các te và
Dao cạo
nhớt cặn
6 Kiểm tra mặt phẳng các te Bàn phẳng Đặt úp cácte trên bàn phẳng
với thân máy hoặc dùng thước phẳng
7 Kiểm tra móp méo
8 Kiểm tra lỗ ren bắt nút xả Bulông
dầu
9 Lắp các te sau khi đã kiểm Tuýp Thay đệm các te mới
tra sửa chữa Bôi keo vào bề mặt đệm
Siết đều vị trí các bulông
Bài 12: Kiểm tra sửa chữa nhóm xupap
1. Xupáp
1.1. Nhiệm vụ
Xupáp là một bộ phận của cơ cấu phân phối khí. Các xupáp có nhiệm vụ
đóng mở các cửa nạp và xả để thực hiện quá trình trao đổi khí của động cơ.
1.2. Phân loại
Theo kết cấu gồm có
Xupáp hút và xupáp xả, 2 loại này giống nhau nhưng kích thước và vật liệu
chế tạo khác nhau. Xupáp nạp thường có đường kính nấm xupáp lớn hơn xupáp
xả.
1.3. Điều kiện làm việc
Trong quá trình làm việc xupáp chịu tải trọng tĩnh, tải trọng động và tải trọng
nhiệt lớn:
Tải trọng tĩnh: chịu sức căng của lò xo xupáp.
Tải trọng động: lực khí thể tác dụng vào bề mặt làm việc của xupáp, sự
va đập của xupáp với đế xupáp dẫn đến hiện tượng biến dạng xupáp.
Tải trọng nhiệt: trong quá trình làm việc, xupáp trực tiếp tiếp xúc với khí
cháy nên chịu nhiệt độ rất cao đặc biệt là xupáp xả.
+ Nhiệt độ của xupap xả :
Động cơ xăng: 8000C 8500C

Động cơ điezen: 5000C 6000C
Nhất là trong thời kỳ thải, xupáp trực tiếp tiếp xúc với luồng khí thải, tốc
độ luồng khí thải đạt 400 600 m/s nên nhiệt độ cuả xupáp xả rất cao.
Động cơ xăng: 11000C 12000C
Động cơ điezen: 8000C 9000C
+ Nhiệt độ của xupáp hút: 3000C 4000C
Ngoài ra, ở nhiệt độ cao và tiếp xúc với khí cháy nên xupáp cũn bị ăn mòn
hoá học(nhất là tán nấm) do lưu huỳnh và các axit sinh ra trong khí cháy.
1.4. Vật liệu chế tạo
Để đáp ứng được điều kiện làm việc của xupápvật liệu chế tạo xupáp cần
chịu được nhiệt độ cao, có sức bền cơ học tốt, có hệ số giãn nở nhiệt nhỏ, không
bị ăn mòn hoá học ở nhiệt độ cao
Đối với xupáp xả: thường sử dụng thép hợp kim chịu nhiệt có thành phần
như: silic, crôm, măngan
Để tiết kiệm vật liệu có thể chỉ chế tạo nấm bằng hợp kim chịu nhiệt rồi
hàn với thân xupáp làm bằng thép thông thường
Để chống mòn và gỉ, người ta mạ lên bề mặt làm việc của xupáp một lớp
mỏng hợp kim cô ban .
Đối với xupáp hút: cũng sử dụng thép hợp kim crôm, măngan hoặc hợp
kim chịu nhiệt độ có thêm thành phần silic. Tuy nhiên khả năng chịu nhiệt không
cần cao như đối với xupáp xả.
1.5. Cấu tạo
Theo kết cấu người ta chia xupáp ra thành 3 phần là: nấm, thân và đuôi
xupáp
1
Hình 2.1 : Kết cấu của xupáp
1 Đuôi xu páp; 2 Thân xupáp; 3 Nấm xupáp
a. Nấm xupáp
Có dạng hình nấm, phần chuyển tiếp giữa thân và đầu có góc lượn để hạn
chế sự cản trở dòng khí nạp. Mặt tiếp xúc đế xupáp là mặt côn được mài nhẵn,
góc côn thường 450.( Động cơ TOYOTA 5SFE: 44.50)
Kết cấu của nấm xupáp thường có 3 loại chính :
Nấm bằng
Nấm lõm
Nấm lồi
Nấm rỗng

a b c d
Hình 2.2 : Kết cấu nấm xupáp
a. Nấm bằng; b. Nấm lõm; c. Nấm lồi; d. Nấm chứa natri (Na) (nấm rỗng).
+ Nấm bằng:
Kết cấu của loại nấm bằng là chế tạo đơn giản, có thể dùng cho xupáp
nạp và thải. Vì vậy đa số các động cơ dùng loại xupáp này (hình 2.2a).
+ Nấm lõm:
Xupáp có dạng nấm lõm (hình 2.2b) có đặc điểm là bán kính góc lượn giữa
phần thải xupáp và phần nấm rất lớn.
Kết cấu này có thể cải thiện tình trạng lưu thông của dòng khí nạp vào
xylanh, đồng thời có thể tăng được độ cứng vững cho phần nấm xupáp. Để giảm
trọng lượng của xupáp khi tăng bán kính góc lượn, mặt dưới của nấm xupáp làm
lõm sâu vào.
Nhược điểm của loại này là khó chế tạo, mặt chịu nhiệt lớn, xupáp dễ bị
nóng. Loại xupáp có dạng nấm lõm thường dùng cho xupáp nạp trong động cơ
máy bay.
+Nấm lồi:
Xupáp có dạng nấm lồi (hình 2.2c) loại này cải thiện được tình trạng lưu
động của dòng khí thải (vì mặt nấm lồi, nên hạn chế khu vực tạo thành xoáy lốc
khi thải khí). Chính vì vậy xupáp thải của động cơ cường hoá sử loại dạng nấm
lồi.
Để giảm trọng lượng nấm người ta khoét lõm phía trên phần nấm.
Nhược điểm của loại xupáp này tương tự dạng nấm lõm : khó chế tạo, bề
mặt chịu nhiệt lớn.
+ Nấm rỗng:
Ở một số động cơ có xupáp thải rỗng với 50%60% thể tích chứa natri (hình
2.2d). Khi động cơ làm việc natri nóng chảy (nhiệt độ nóng chảy của natri là
970C ) Mặt khác khi xupáp chuyển động lên xuống liên tục nên natri lỏng sẽ bị
sóng sánh trong lỗ rỗng và do đó có tác dụng tải nhiệt từ đầu xu páp lên phần thân
rồi truyền qua ống dẫn hướng xupáp ra nước làm mát.
b. Thân xupáp

Thân
xupáp
Hình 2.3. Kết cấu của thân xupáp
Là phần dẫn hướng cho xupáp có dạng hình trụ được gia công nhẵn và lắp
vào ống dẫn hướng ở một số động cơ để làm mát xupáp xả phần nấm và phần
thân được làm rỗng trong có chứa natri (Na).
Thân xupáp còn có nhiệm vụ tản nhiệt cho nấm xupáp. Phần nối tiếp giữa
nấm và thân được làm nhỏ lại để dễ gia công và tránh bị kẹt xupáp trong ống dẫn
hướng vì phần dưới của thân xupáp có nhiệt độ cao hơn phần trên.
Để hạ thấp nhiệt độ của xupap người ta có xu hướng làm tăng đường kính
và chiều dài thân xupáp. Nhưng khi tăng đường kính và chiều dài thân xupáp làm
cho trọng lượng xupáp tăng. Vì vậy chỉ tăng đường kính và chiều dài đến một
lượng nhất định với:
dth = (0,25 0,40)dn
lth = (2,5 3,5)dn
Trong đó: dth là đường kính thân xupap dn là đường kính tán nấm
lth là chiều dài thân xupap
Một số xupáp có thân mạ crôm và đuôi xupáp được hàn một mảnh hợp kim cứng
để giảm sự mài mòn.
c. Đuôi xupáp
Hình 2.4: Kết cấu đuôi xupáp
a. Đuôi xupáp có mặt hình côn; b. Đuôi xupáp có rãnh vòng;
c. Đuôi xupáp có lỗ để lắp chốt. d. đuôi xupáp có ren.
Đuôi xupáp phải có kết cấu để lắp đĩa lò xo xupáp. Thông thường đuôi
xupáp có mặt côn (hình 2.4a) hoặc rãnh vòng (hình 2.4b) để lắp móng hãm. Đuôi
xupáp có kết cấu đơn giản là đuôi có lỗ để lắp chốt (hình 2.4c) nhưng tạo tập
trung ứng suất.
Để bảo đảm an toàn, chốt phải được chế tạo bằng vật liệu có sức bền cao.

Để tăng khả năng chịu mòn, bề mặt đuôi xupáp ở một số động cơ được chế
tạo bằng thép hợp kim và được tôi cứng rồi hàn với thân.
Đối với xupáp được cam dẫn động trực tiếp không qua chi tiết trung gian
như đòn gánh, cò mổ thì đuôi xupap thường có ren để lắp lò xo xupáp (hình 2.4d).
Khe hở giữa đuôi xupáp và cam được điều chỉnh bằng cách xoay đĩa phía trên. Sau
khi điều chỉnh, do có kết cấu hãm răng nên đĩa trên được ghép thành một khối với
đĩa dưới.
Để tăng tuổi thọ và đảm bao độ kín khít cho xupáp khi đóng, ở một số động
cơ xupáp được thiết kế sao cho có thể xoay quanh đường tâm khi làm việc.
Hình 2. 5: Kết cấu xupáp tự xoay
1. Lò xo xupáp; 2. Thân xupáp; 3. Ống dẫn
hướng xupáp; 4. Lò xo đĩa; 5. Bi trượt; 6.
Vỏ bọc; 7. Nắp xylanh; 8. Đế; 9. Lò xo;
10. Rãnh trượt.
Khi xupáp mở, lò xo xupáp bị nén lại. Lực
của lò xo xupáp thông qua vỏ bọc ép vành
ngoài của lò xo đĩa 4 xuống phía dưới. Sau khi lò xo đĩa tỳ lên các viên bi 5, mặt
đầu bên trong của lò xo dần dần thoát khỏi mặt tỳ trên đế 8. Khi đó các viên bi sẽ
trượt trên rãnh 10. Do ma sát giữa các bề mặt tiếp xúc của bi 5 và lò xo đĩa 4 nên
đĩa cùng với vỏ bọc 6, lò xo xupáp 1 và xupáp xoay đi một góc. Đồng thời các lò
xo hồi vị 9 (có độ cứng rất nhỏ) bị nén lại. Khi xupáp đóng dần lực ép của lò xo 1
giảm, lò xo đĩa dần dần được giải phóng trở về trạng thái ban đầu. Đầu tiên, mặt
đầu bên trong tỳ trở lại lên đế 8. Sau một thời gian làm việc xupáp được xoay
quanh tâm. Do đó thân xupáp sẽ lâu mòn và nấm xupáp tiếp xúc khít với đế hơn,
nên xupáp ít bị cong, mòn lệch.
Giữa đuôi xupáp và đòn bẩy hoặc giữa đuôi xupáp với con đội hay là giữa đuôi
xupáp và cam luôn có khe hở gọi là khe hở nhiệt của xupáp, khe hở này do nhà
chế tạo qui định. (thông thường = 0,1 – 0,35 mm)

a/ b/ c/ d/
Khe hở nhiệt của xupáp khe hở nhiệt
a/ Khe hở giữa đuôi xupáp và con đội, b/, c/ d/ khe hở giữa đuôi xupáp và đòn bẩy.
Để tránh cho đuôi xupáp bị hao mòn hoặc bị loe do va đập trên đuôi xupáp
người ta có lắp mủ (Hình 6.9 a, mủ cũng có tác dụng ngăn không cho dầu nhờn
theo thân xupáp đi vào buồng đốt)
2. Đế xupáp
2.1. Nhiệm vụ
Đế xupáp nằm trong khối xylanh (thân máy đối với kiểu xu páp đặt) hoặc
nắp máy đối với kiểu xu páp treo. Đế xupáp kết hợp với xupáp thực hiện nhiệm
vụ đóng mở cửa nạp, cửa xả.
Đế xupáp chịu va đập của nấm xupáp trong quá trình đóng mở cửa nạp , cửa
xả. Ngoài ra đế xupáp xả tiếp xúc với khí đốt nên chịu ở nhiệt độ cao và áp suất
lớn.
Đối với thân máy hoặc nắp máy bằng nhôm, đế xupáp nạp và đế xupáp thải
đều làm rời với thân máy. Còn than máy và nắp xilanh bằng gang thì chỉ làm đế
rời cho xu páp thải. Đế xu páp thường được chế tạo bằng thép hợp kim hoặc
gang trắng và được lắp có độ dôi vào thân máy hoặc nắp xi lanh
2.4. Cấu tạo

Hình 2.6: Kết cấu đế xupáp.
xupáp 1/ khối động cơ hay nắp xy lanh, 2/ ổ đặt xupáp
Đế xupáp được hãm trong thân máy hoặc nắp xi lanh nhờ các rãnh vòng và
kim loại biến dạng khi ép (hình 2.5a) nhờ tính tự hãm của bề mặt côn (hình 2.5b)
và kết cấu khoá do nòng ống (hình 2.5c).
Bề mặt tiếp xúc của bề mặt nấm xupáp thường có 3 góc khác nhau
(hình2.5d), để đế và nấm xupáp tiếp xúc tốt, thì góc của nấm xupáp phải chọn
bằng 45o. (Động cơ TOYOTA 5SFE: 44.50)
3. Lò xo xupáp
3.1. Nhiệm vụ
Lò xo xupáp có tác dụng giữ cho xupáp ép kín với mặt đế xupáp và cùng các
bộ phận của cơ cấu phân phối khí thực hiện quá trình đóng mở cửa nạp, cửa xả.
Lò xo xupáp ngoài sức căng ban đầu còn chịu tải trọng thay đổi đột ngột và
tuần hoàn trong quá trình xupáp đóng mở.
Lò xo xu páp thường được chế tạo bằng thép lò xo dây có đường kính 3 – 5
mm
3.4. Cấu tạo
Hình 2.7. Kết cấu lò xo xupáp.
Lò xo xupáp thường là lò xo trụ, hai đầu mài phẳng để lắp ráp với đĩa
xupáp và đế lò xo. Số vòng lò xo thường là 4 10 vòng.
3.5 Kết cấu lò xo tránh cộng hưởng trong cơ cấu phân phối khí:
Lò xo xupáp có tính đàn hồi cao, cùng với các yếu tố khác tạo thành hệ dao
động. Khi biên độ dao động của nó quá lớn, đặc biệt ở chế độ cộng hưởng, sẽ

gây ra các hậu quả nghiêm trọng như sai lệch qui luật làm việc của cơ cấu phân
phối khí, va đập, gẫy lò xo xupáp. Vì thế, vấn đề tránh cộng hưởng được quan
tâm khi thiết kế lò xo xupáp.
Các biện pháp tác động đến cấu trúc của hệ dao động tức là làm cho hệ dao
động có nhiều tần số riêng khác nhau gồm có:
+ Dùng lò xo có bước xoắn khác nhau
+ Dùng lò xo côn, vì bản thân lò xo côn có các tần số riêng khác nhau
+ Dùng nhiều lò xo có chiều xoắn khác nhau lắp lồng vào nhau.
Hình 2.8. Kết cấu của lò xo xupáp tránh cộng hưởng trong cơ cấu phân phối khí
* Ngoài các biện pháp trên người ta còn dùng các biện pháp giảm chấn như
dùng cốc trượt và dùng vành giảm rung).
Bản chất của phương pháp này là dùng ma sát của lò xo và vành giảm rung
hoặc ma sát giữa cốc trượt với lỗ trượt và sức cản không khí đối với cốc trượt để
tiêu hao năng lượng dao động. Dùng cốc trượt còn có ưu điểm là tránh cho đuôi
xupáp chịu lực ngang là lực có xu hướng uốn thân xupáp.
Hình 2.9. Các biện pháp tránh cộng hưởng lò xo xupáp bằng giảm chấn
a. Giảm chấn dùng cốc trượt; b. Giảm chấn dùng vành giảm rung.
4. Đĩa lò xo
4.1.Nhiệm vụ
Đĩa chặn cùng móng hãm giữ cho lò xo tránh bật ra khỏi xupáp và đảm bảo
an toàn trong quá trình đóng mở cửa nạp cửa thải.
4.2. Cấu tạo

Hình 2.10. Đĩa chặn lò xo xupáp
Hình 2.11. Kết cấu của đĩa lò xo xupáp
1 Đĩa chặn; 2 Móng hãm
Đế lò xo có dạng hình vành khuyên một mặt phẳng, mặt tiếp xúc với lò xo
có gờ để giữ lò xo xupáp. Đế lò xo được giữ với đuôi xupáp bằng chốt hoặc móng
hãm.
5. Ống dẫn hướng
5.1. Nhiệm vụ
Ống dẫn hướng xupáp dùng để dẫn hướng cho thân xupáp chuyển động tịnh
tiến và tạo điều kiện bôi trơn cho thân xupáp.
Ống dẫn hướng chịu mài mòn (do tiếp xúc với thân xupáp) và bị ăn mòn của
các tạp chất hóa học. Ngoài ra ống dẫn hướng của xupáp xả còn chịu nhiệt độ
cao, áp suất lớn và các tạp chất ăn mòn hóa học.
Người ta thường dùng gang hợp kim, gang dẻo nhiệt luyện để chế tạo ống
dẫn hướng xupáp cho động cơ thông thường. Đối với động cơ cao tốc vật liệu
được dùng là đồng thanh hoặc kim loại bột được tẩm dầu nhằm tăng khả năng
chịu nhiệt và dễ thích ứng với điều kiện bôi trơn khó khăn.
5.4. Cấu tạo
Về mặt kết cấu của ống dẫn hướng xupáp có kết cấu đơn giản hình trụ

rỗng có vát mặt đầu để lắp. Ống dẫn hướng lắp với thân máy hoặc nắp xi lanh có
độ dôi.
Đường kính trong của ống dẫn hướng được gia công chính xác sau khi lắp
ghép vào thân máy hoặc nắp máy. Khe hở giữa thân xupáp và ống dẫn hướng ở
xupáp thải lớn hơn xupáp nạp do xupáp thải tiếp xúc trực tiếp với khí cháy.
Hình 2. 12. Kết cấu ống dẫn hướng xupáp
a. Ống dẫn hướng hình trụ có mặt vát đầu;
b. Bề mặt ngoài của ống dẫn hướng có vai và cữ.
6. Hiện tượng, nguyên nhân hư hỏng, phương pháp kiểm tra, sửa chữa các chi tiết
6.1. Ống dẫn hướng
6.1.1. Hư hỏng, nguyên nhân hư hỏng
Bề mặt làm việc bị mòn, cào xước do muội than, cặn bẩn và làm việc lâu
ngày
Ống dẫn hướng có thể bị long ra hoặc nứt vỡ do tháo lắp không đúng kỹ
thuật.
6.1.2. Phương pháp kiểm tra và sửa chữa
Quan sát để phát hiện các vết rỗ, nứt, vỡ. Nếu có các hư hỏng trên thì phải thay
ống dẫn hướng xupáp
Dùng chổi và dung dịch làm sạch ống dẫn hướng.
Hình 2.13: Kiểm tra và sửa chữa ống dẫn hướng
1. Dụng cụ sửa; 2. Ống dẫn hướng xupáp.
Dưỡng kiểm tra được điều chỉnh theo lỗ đo, sau đó dùng panme đo kích thước
dưỡng để xác định đường kính lỗ. Dưỡng có thể được điều chỉnh đến kích thước

kiểm tra lớn hơn đường kính thân xupáp một lượng 0.1mm và nếu cho lọt được
vào lỗ dẫn hướng xupáp thì cần phải thay ống dẫn hướng.
Người ta cũng có thể kiểm tra bằng cách lắp hết thân xupáp vào ống dẫn hướng
và lắc ngang nấm xupáp, nếu cảm thấy có độ rơ ta kiểm tra bằng đồng hồ so
thấy vượt quá 0,1mm thì phải thay ống dẫn hướng.
Khe hở tiêu chuẩn: Xupáp hút: 0,025 mm ,Xupáp xả: 0,035
mm
Khe hở tối đa cho phép: Xupáp hút: 0,08 mm, Xupáp xả: 0,10 mm
Hình 2.14: Kiểm tra ống dẫn hướng bằng dưỡng.
Nếu ống dẫn hướng bị nứt vỡ thay ống mới.
* Cách tháo lắp ống dẫn hướng:
Tháo ống dẫn hướng xupáp cũ ra khỏi nắp xilanh ở phía lắp lò xo để khi lắp
ống mới cũng để như vậy. Tiếp theo đối với các ống dẫn hướng bằng thép hoặc
bằng gang, có thể dùng máy ép hoặc dùng búa và dụng cụ để đóng, đẩy ống ra
theo hướng từ phía đế xupáp về phía lắp lò xo nếu ống dẫn hướng có vai. Nếu
ống dẫn hướng không có vai có thể tháo theo chiều ngược lại cũng được. Chú ý,
không ép hoặc đánh búa trực tiếp vào đầu ống dẫn hướng mà phải thông qua một
dụng cụ trung gian để tránh làm chùn đầu ống dẫn hướng không tháo ra được.
Đối với các ống dẫn hướng bằng đồng, nếu không có máy ép thì không
được dùng búa đóng vào đầu ống để tháo ra vì sẽ làm chùn đầu ống, do đó không
đóng qua lỗ lắp ống dẫn hướng được. Cách tháo tốt nhất là tarô ren lỗ dẫn hướng
ở phía đuôi xupáp, lắp một bulông vào rồi dùng dụng cụ cho vào trong ống dẫn
hướng xupáp từ phía đế xupáp và đóng ngược lại.
Bôi lên bề mặt ngoài của ống dẫn hướng với một lớp chất bôi trơn (bột
graphit) để cho dễ lắp.Ép ống dẫn hướng vào nắp xilanh từ phía lắp lò xo (nếu có
thể) cho đến khi vòng chặn tì lên nắp xilanh (nếu có vòng chặn) hoặc chiều dài
phần ống dẫn hướng nằm ngoài nắp xilanh giống như được thiết kế.
6.2. Xupáp và đế xupáp
6.2.1. Hư hỏng, nguyên nhân hư hỏng
Bề mặt làm việc của xupáp bị mòn hỏng, cháy rỗ do chịu va đập có chu kỳ,
chịu nhiệt độ cao, chịu va đập, không được bôi trơn, chịu sói mòn và ăn mòn hóa
học do dòng khí dẫn đến xupáp đóng không kín vào ổ đặt, tỉ số nén giảm, giảm
công suất của động cơ.

Thân xupáp bị mòn làm tăng khe hở lắp ghép do ma sát với ống dẫn hướng
làm cho xupáp chuyển động không vững, gây va đập khi làm việc và không đóng
kín bề mặt làm việc với ổ đặt. Ngoài ra thân xupáp còn bị cong do va đập với đỉnh
, bị nứt gãy chỗ chuyển tiếp do va đập và làm việc lâu ngày vật liệu bị mỏi gây
hỏng hóc lớn cho piston và xylanh.
Đuôi xupáp bị mòn do va đập với mỏ đòn gánh (hoặc con đội). Đuôi xupáp
mòn sẽ làm tăng khe hở nhiệt làm giảm góc mở sớm đóng muộn ảnh hưởng tới
việc nạp đầy, xả xạch của xylanh.
Đế xupáp hư hỏng chủ yếu do mòn, cháy rỗ làm xupáp đóng không kín. Khi
đó cần phải sửa chữa, tuỳ theo mức độ hư hỏng mà có các phương pháp sửa chữa
khác nhau.
6.2.2. Phương pháp kiểm tra và sửa chữa.
Làm sạch nấm xupáp: Dùng dao cạo hết muội than và dùng bàn chải sắt làm sạch
Hình 2.15: Làm sạch xupáp.
Kiểm tra bề mặt làm việc của xupáp có bị cháy rỗ, cào xước, chiều rộng
bề mặt tiếp xúc có vượt quá 2mm không?
Nếu có các hiện tượng trên, mà nằm trong giới hạn tiêu chuẩn thì phải mài
trên thiết bị chuyên dùng, rà cùng với ổ đặt.
* Nguyên tắc của rà là: vừa xoay xupáp vừa dập trên ổ dặt góc xoay 90 1200,
chiều cùng với ổ đặt.
Rà thô: ta bôi bôi bột mài lên mặt nón xupáp (không cho bột mài dính vào
thân, ống dẫn hướng xupáp)
Rà tinh: Lau sạch xupáp và ổ đặt, ống dẫn hướng, bôi bột rà tinh để rà khi
nào thấy bề mặt tiếp xúc mờ đều thì ta đem thử độ kín. Khi mài phải chú ý đến
góc của bề mặt làm việc. Nhưng sau khi mài rà chiều dày của vành trụ nấm
không được nhỏ hơn 0,5mm.
Rà bóng: Lau sạch xupáp và ổ đặt, ống dẫn hướng bôi một lớp dầu vào bề
mặt làm việc của xupáp sau đó tiến hành rà đến khi nào bóng thì dừng lại.
Các bước rà xupáp:
TT Nội dung Minh hoạ Yêu cầu

Dùng giẻ lau sạch thân Tránh bụi làm xước

và nấm xupap. thân và bề mặt nấm.
1
Bôi một ít bột rà thô vào Chú ý bôi bột đều

bề mặt làm việc của khắp bề mặt làm việc
xupap và bôi một ít dầu của xupap.
bôi trơn vào thân của Không để bột rà bắn
xupap. vào thân xupap.
2
Lắp xupap và lò so cần rà Đặt nhẹ nhàng.
vào ổ đặt của nó. Tránh thả tay.
Ấn và xoay khi xupap tiếp Lực ấn và xoay đều

xúc với ổ đặt. tay.
Tránh va chạm manh
với ổ đặt.
Dùng tuôcnơvit phải
4 có lò xo.

Nhấc xupap ra kiểm tra Nhấc xupap nhẹ

xem bề mặt làm việc của nhàng đều tay.
xupap sau khi rà còn vết
xước không.
Rửa xupap sau khi rà thô
5 bằng xăng sạch, sau đó
lau bằng giẻ sạch.
Bôi một ít bột rà tinh vào Bôi bột rà đều khắp
bề mặt làm việc của bề mặt làm việc của
xupáp và bôi một ít dầu xupáp
6 bôi trơn vào thân xupap Tránh bột rà bắn vào
sau khi đã rà bằng bột rà thân xupap.
thô.
Đưa xupap cần rà vào ổ Đưa xupáp vào từ từ.

đặt .
Tiến hành ấn và xoay Xoay và ấn phải đều

xupap như rà thô. tay
Trong khi rà thỉnh Dùng tuôcnơvit phải
thoảng xoay xupap đi một có lò xo.
góc 90o Sau khi rà xong phải
vệ sinh sạch sẽ
8

Các bước mài xupáp:
Tháo xupap khỏi động cơ.
Kẹp xupap trên mâm cặp máy mài và cố định ở 1 góc mài trùng với
góc ở mặt nghiêng tán xupáp (300 hoặc 450 cho phần lớn các xupáp, một số
là 470).

Dịch chuyển xupáp tiến, lùi cùng với đá mài (Hình 2.17). Xupáp mài
đạt yêu cầu khi mọi vết xước rỗ trên mặt tán nghiêng xupap đã khử hết,
mặt nghiêng và bệ đỡ xupap phải trùng tâm với thân.
Tiến hành mài bóng xupáp trên thiết bị chuyên dùng theo đúng góc
nghiêng quy định. Nếu các vết cháy rỗ hoặc mòn sâu thì phải mài thô sau đó
mới mài bóng
Sau khi mài phải rà xupáp với bệ đỡ để đảm bảo cho xupáp đóng kín.
Chú ý:
Sau khi mài phải đảm bảo đủ bề dầy tối thiểu của tán nấm theo quy
định
Chỉ mài đủ để hết các vết cháy rỗ hoặc vết mòn để đảm bảo tuổi
thọ của xupáp
Hình 2.16: Máy mài xupáp
Hình 2.17: Mài đuôi xupáp
Kiểm tra độ cong của thân xupáp: dùng đồng hồ so đo độ cong của
thân xupáp. Nếu vượt quá 0.05mm thì nắn lại hoặc thay xupáp mới. Độ đảo
của tán nấm cho phép khoảng 0,02 – 0,03 mm.

Hình 2.18. Kiểm tra độ cong của thân xupáp và độ đảo của tán nấm xupáp
Kiểm tra độ mòn của thân xupáp bằng panme như kiểm tra chi tiết
trục bình thường. Nếu lượng mài mòn vượt quá 0,125 mm thì thay mới
(Hình 2.18).
VD: Khe hở tiêu chuẩn Động cơ TOYOTA 5SFE là:
Xupáp nạp: 0.025 0.060 mm
Xupáp xả: 0.030 0.065 mm
Khe hở lớn nhất:
Xupáp nạp: 0.018 mm
Xupáp xả: 0.10 mm.
Nếu lớn hơn giá trị nhất, thay thế xupáp và bạc dẫn hướng.
Hình 2.19. Kiểm tra xupáp bằng panme.
Kiểm tra chiều dày vành trụ nấm xupáp, nếu độ dày > 0.5mm thì rà
vành đế xupáp để sử dụng lại.
VD: Chiều dày nấm tiêu chuẩn Động cơ TOYOTA 5SFE là: 0.8
1.2mm
Chiều dày nấm nhỏ nhất Động cơ TOYOTA 5SFE là : 0.5
mm.
Nếu chiều dày này nhỏ hơn chiều dày nhỏ nhất, thay xupáp mới.

Hình 2.20. Kiểm tra độ dày của nấm.
Kiểm tra chiều dài của xupáp: dùng panme kiểm tra, nếu bị nhỏ hơn
0.5mm thì thay mới
Hình 2.21: Kiểm tra chiều dài xupáp
VD: Chiều cao tiêu chuẩn của một số loại xupáp:
Động cơ 1RZ: Xupáp hút: 101,1mm.
Xupáp xả: 101.75mm.
Động cơ 3S GE: Xupáp hút: 101.1mm.
Động cơ TOYOTA 5SFE:Xupáp hút: 97.60mm
* Sửa chữa đế xu páp
Đế xupáp bị mòn, cháy rỗ nhẹ
Trong trường hợp này chỉ cần rà xupáp với đế cho đến khi đảm bảo
độ kín tốt giữa xupáp và đế
Đế xupáp bị mòn nhiều
Trường hợp này có thể dùng máy mài chuyên dùng để mài. Trước khi
mài phải kiểm tra thật chính xác góc nghiêng quy định và chọn đá mài phù
hợp.
Khi mài phải thực hiện theo 2 giai đoạn: Mài thô và mài tinh, khi mài
tinh nên nhỏ một ít hỗn hợp dầu hoả và dầu bôi trơn để đảm bảo độ bóng
bề mặt
* Chú ý: Chỉ mài hết vết mòn hoặc vết cháy rỗ.
Đế xupáp bị mòn nặng hoặc cháy rỗ sâu
Trường hợp này cần phải doa lại mặt vát của đế xupáp theo trình tự
sau:
+ Chọn các lưỡi cắt phù hợp với các góc nghiêng của đế xupáp
+ Lắp lưỡi cắt và nắp máy lên thiết bị

+ Doa mặt nghiêng làm việc (mặt tiếp xúc)
+ Doa mặt nghiêng trên sau đó doa mặt nghiêng dưới để điều
chỉnh vị trí và chiều rộng mặt tiếp xúc
Hình 2.22. Trình tự doa đế xupáp
* Phương pháp thử độ kín của xupáp và ổ đặt:
Cách 1: Dùng bột chì mềm và lau sạch xupáp và ổ đặt, vạch 3 vạch
chì lên bề mặt làm việc của xupáp cách nhau 120 0 rồi xoay xupáp trên ổ đặt
1200, lấy xupáp ra nếu vạch chì mờ đều là được.
Cách 2: Dùng dầu hỏa để kiểm tra. Lắp đầy đủ xupáp, ổ đặt, lò xo và
móng hãm. Đổ dầu hỏa vào đường hút hoặc đường xả và để 5 8 phút, nếu
thấy dầu không thấm ra tức là vết tiếp xúc tốt.
Hình 2.23. Kiểm tra độ kín của xupáp bằng dầu hỏa.
1,2. Không đạt yêu cầu, phải rà lại; 3. Tốt
Cách 3: Dùng thiết bị để kiểm tra độ kín của xupáp
Lắp xupáp vào đế xupáp
Lắp buồng không khí của thiết bị vào đế xupáp
Vận hành thiết bị để tạo áp suất trong buồng không khí khoảng 0,6
0,7 KG/cm2.
Sau 30 phút nếu áp suất trong buồng không khí của thiết bị không
giảm xuống thì xupáp đảm bảo độ kín tốt.

Hình 2.24. Kiểm tra độ kín của xupáp
6.3. Sửa chữa lò xo xupáp.
6.3.1. Hư hỏng, nguyên nhân hư hỏng.
TT Hư hỏng Nguyên nhân Hậu quả
Do làm việc lâu ngày trong Làm cho quá trình nạp
điều kiện nhiệt độ cao chịu và thải không được
1 Lò xo giảm đàn tính biến đổi lớn trong chu kỳ hiệu quả
Do tác dụng của lực cộng Gây ra hư hỏng lớn cho
2 Lò xo bị gãy hưởng và vật liệu không piston
đảm bảo
Do các chi tiết mòn , đĩa Gây ra sai lệch cho pha
chặn bị lệch phối khí, quá trình nạp
3 Lò xo bị nghiêng
đầy thải sạch không
được hiệu quả
6.3.1. Phương pháp kiểm tra và sửa chữa.
Dùng mắt quan sát lò xo gãy, nứt, mòn vẹt 1/3 đường kính thì thay mới
Kiểm tra chiều dài của lò xo: dùng thước cặp kiểm tra chiều dài của lò xo
ở trạng thái tự do, yêu cầu lò xo phải có chiều dài nằm trong giới hạn của từng
loại động cơ .

Hình 2.25. Kiểm tra chiều dài của lò xo
VD: Chiều dài tiêu chuẩn của một số động cơ như sau.
Động cơ 1RZ: 47.31 mm.
Động cơ 3S GE: 45.00 mm.
Động cơ TOYOTA 5SFE: 41.96 44.99 mm.
Nếu chiều dài ngắn hơn tiêu chuẩn 3mm thì thay mới.
Kiểm tra trạng thái ép của lò xo: dùng máy thử lò xo, đo lực nén của lò xo tại
chiều dài khi lắp đặt.
Hình 2.26. Kiểm tra độ đàn hồi của lò xo
VD: Lực nén khi lắp trên Động cơ TOYOTA 5SFE là: 16.7 19,3kg tại
34.7mm
Động cơ 1RZ là: 24.3 27kg tại 40.3mm.
Nếu lực nén không đủ tiêu chuẩn thì thay lò xo mới.
Kiểm tra độ vuông góc của lò xo: Dùng thước góc vuông, nếu độ sai số
vuông góc lớn nhất 2.0mm, nếu vượt quá thì thay mới.

Hình 2.27. Kiểm tra độ vuông góc của lò xo.
Lò xo xupáp bị gãy, không vuông góc, giảm độ đàn hồi thì phải thay lò xo
mới. Các lò xo phải có chiều dài tự do như nhau. Nếu độ đàn hồi lò xo giảm
không nhiều so với mức tối thiểu quy định hoặc chiều dài tự do giảm ít thì có thể
thêm vào một tấm đệm nhưng chiều dày đệm không được quá 2 mm.
Câu hỏi ôn tập và bài tập thực hành
I) Câu hỏi ôn tập
1. Trình bày nhiệm vụ và cấu tạo của xupáp, lò xo xupáp?
2. Tại sao trong cơ cấu phân phối khí lại sử dụng một trong ba loại lò xo sau: lò
xo có bước xoắn khác nhau, lò xo côn, lò xo có chiều xoắn khác nhau lắp lồng vào
nhau?
3. Phân tích những hư hỏng và nguyên nhân gây ra hư hỏng của xupáp, lò xo xupáp
và đế xupáp?
II) Bài tập thực hành
1. Thực hiện tháo,lắp,kiểm tra và sửa chữa ống dẫn hướng xupáp theo quy
trình?
2. Thực hiện tháo, lắp, kiểm tra và sửa chữa xupáp, đế xupáp theo quy
trình ?
3. Thực hiện tháo, lắp, kiểm tra lò xo xupáp ?

Bài 13: Kiểm tra sửa chữa con đội cò mổ
1. Con đội
1.1. Nhiệm vụ

Là chi tiết trung gian truyền chuyển động từ cam đến xupáp hoặc từ
cam qua đũa đẩy, cò mổ để thực hiện quá trình phân phối khí(đối với xupáp
treo).
1.2. Phân loại
Con đội thường phân ra làm hai loại đó là:
Con đội cơ khí.
+ Con đội hình nấm.
+ Con đội hình trụ.
+ Con đội con lăn.
Con đội thuỷ lực.
Con đội làm việc trong điều kiện tải trọng cơ học không khắc nghiệt,
dạng hỏng chủ yếu là mòn các bề mặt làm việc.
Con đội thường được làm bằng thép ít cacbon như thép C15, C30 hoặc
thép hợp kim 15Cr, 20Cr, 12CrNi…Bề mặt của con đội thường được thấm
than và tôi cứng.
1.5. Cấu tạo
a. Con đội hình nấm.
Bề mặt làm việc của con đội hình nấm có kích thước lớn hơn thân (bề
mặt có thể phẳng, lồi) tâm con đội lệch so với tâm cam. Trong quá trình làm
việc tạo ra mômen quay. Do đó con đội thường bị mài mòn ít.
Hình 3.1. Con đội hình nấm
b. Con đội hình trụ
Bề mặt làm việc của con đội hình trụ là mặt phẳng, nên chế tạo rất
đơn giản. Nhưng do diện tích tiếp xúc của bề mặt làm việc của con đội với
vấu cam và chuyển động tương đối giữa bề mặt làm việc của vấu cam và
con đội nên sẽ bị mài mòn lớn.

Hình 3.2. Con đội hình trụ
c. Con đội con lăn
Để giảm ma sát giữa cam và con đội, người ta dùng con đội con lăn.
Do con đội tiếp xúc với mặt cam bằng con lăn nên ma sát giữa con đội
với cam là ma sát lăn nên ma sát sinh ra giữa con đội và cam là rất nhỏ. Vì
vậy con đội con lăn có thể dùng cho dạng cam lồi cung nửa đường tròn và
cam tiếp tuyến.
Nhược điểm của loại con đội này là kết cấu phức tạp. Con lăn được lắp
trên trục ổ phần dưới của con đội, đôi khi dùng cả ổ bi để giảm hao mòn cho
chốt con lăn.
Trái với con đội hình nấm và hình trụ, trong quá trình làm việc con đội
con lăn không được quay quanh trục của nó để tránh hiện tượng kẹt con lăn.
Vì vậy con đội con lăn thường được định vị bằng then, bằng rãnh phay trên
ổ trục lắp con đội hoặc bằng bàn chống quay.
Hình 3.3. Con đội con lăn.
d. Con đội thuỷ lực.
Do coù söï toàn taïi khe hôû nhieät trong cô caáu vì vaäy khi ñoäng cô
laøm vieäc seõ sinh ra tieáng oàn. Ñeå khaéc phuïc ñieàu naøy, ôû moät soá ñoäng
cô ngöôøi ta söû duïng con ñoäi thuûy löïc. Khi söû duïng con ñoäi thuûy löïc thì
khe hôû trong cô caáu baèng 0 mm.
+ Cấu tạo:

Hình 3.4. Con đội thuỷ lực.
1. Piston; 2. Lòng dẫn hướng; 3. Lò xo; 4. Van bi; 5. Thân con đội;
6. Đường dầu vào; 7. Lò xo van bi.
+ Nguyên lý làm việc:
Khi cam tác động vào con đội để mở xupáp thì con đội sẽ đi xuống phía
dưới, cho đến khi đường dầu 6 được bịt kín bởi piston 1 thì dầu ở buồng A
và B bắt đầu bị nén. Lúc này ta coi hai buồng dầu như là một khối cứng.
Con đội tác động vào đuôi xupáp đẩy xupáp đi lên làm lò xo xupáp bị nén lại,
lúc này van bi 4 đóng lại ngăn cách giữa buồng A và buồng B.
Khi cam thôi tác động lò xo xupáp đẩy cho xupáp trở lại trạng thái đóng
kín, lò xo 3 giãn ra đẩy cho phần thân của con đội đi lên, phần thân luôn tỳ
vào xupáp. Khi đường dầu 6 thoát ra khỏi 1 thì một lượng dầu từ mạch bôi
trơn qua lỗ 6 bổ xung vào buồng A và buồng B của con đội.
Ưu điểm: Không có khe hở nhiệt vì vậy quá trình làm việc rất êm
không phải điều chỉnh khe hở nhiệt, tự động điều chỉnh trị số thời gian tiết
diện.
Nhược điểm: Kết cấu phức tạp, yêu cầu trị số chính xác cao đồng thời
giá thành cũng cao.
2. Đòn bẩy ( Đòn gánh, mỏ cò )
Đòn bẩy là chi tiết truyền lực trung gian dùng để mở supáp. Đòn bẩy
thường làm bằng thép có hai tay đòn không bằng nhau tỷ số của hai tay đòn là a/b
= 1,3 1,5 (a tay đòn phía bên đuôi supáp). Điểm tựa của đòn bẩy chính là tâm của
trục đòn bẩy, trên đòn bẩy còn có lổ dẩn dầu bôi trơn dể dẩn dầu bôi trơn cho
đuôi xupáp và đầu dủa đẩy. Có hai loại đòn bẩy; cũng là hai cách truyền động cho
trục cam ứng với hai vị trí lắp trục cam..
+ Đòn bẩy có cam tác động trực tiếp vào bòn bẩy. Ứng với đòn bẩy loại
này loại này trục cam thường được truyền động bằng xích và lắp trên nấp máy
của động cơ; không có đủa đẩy, không có con đội cam tác động trực tiếp vào đòn
bẩy. Vị trí đòn bẩy tiếp xúc với cam có dạng mặt công và được mài nhẳng bóng,

vị trí tiếp xúc với đuôi supáp lắp vít điều chỉnh để điều chỉnh ( đuôi supáp không
tiếp xúc trực tiếp với đòn bẩy mà tiếp xúc với vít điều chỉnh)
+ Đòn bẩy có cam không tiếp xúc trực tiếp đòn bẩy. Ứng với đòn bẩy loại
này trục cam được truyền động bằng bánh răng, trục cam đặt ở dưới khối động
cơ; cam không tác động trực tiếp vào đòn bẩy mà thông qua con đội và đủa đẩy;
Vị trí đòn bẩy tiếp xúc với đuôi xupáp có dạng mặt công và được mài nhẳn bóng,
vị trí tiếp xúc với đủa đẩy có lắp vít điều chỉnh ( đòn bẩy không tiếp xúc trực tiếp
với đủa đẩy mà thông qua vít điều chỉnh ). Ứng với đòn bẩy loại này trục cam
được truyền động bằng bánh răng.
Câu tao
́ ̣
Cần bẩy thường được chế tạo bằng thép rèn hoặc dập sao cho có độ cứng lớn
nhất khi trọng lượng là nhỏ nhất.
1Vít điều chỉnh ; 2Đòn gánh ; 3Giá đỡ trục đòn gánh ;
4Bạc lót ; 5Trục đòn gánh
Để giảm lực quán tính cho con đội và đũa đẩy, người ta thường làm cánh tay đòn
bên phía xupap dài hơn cánh tay đòn bên phía đũa đẩy.
Bạc lót giữa đòn gánh và trục đòn gánh thường hình ống, bằng hợp kim đồng chì,
ghép găng với đòn gánh. Bôi trơn cho bạc trục đòn gánh bằng dầu, qua lỗ khoan
từ giá đỡ trục đòn gánh tới. Vì vậy cần lưu ý lắp đúng vị trí bạc khi tháo ráp.
Ở động cơ có 2 xupap nạp và 2 xupap xả cho mỗi xylanh thì đòn gánh tiếp xúc với
một chạc hình chữ thập thay vì tiếp xúc với đũa xupap. Sau đó chạc chữ thập mới
tiếp xúc với cả 2 xupap nạp hoặc 2 xupap xả.
+ Đòn gánh con lăn
1Con lăn ; 2Đòn gánh ; 3Trục cam ; 4Vít điều chỉnh

Đối với các động cơ trục cam truyền động trực tiếp cho đòn gánh, để giảm ma sát
người ta dùng đòn gánh con lăn
a/ b/ c/ d

Một số loại đòn bẩy
3. Cơ cấu giảm áp:


Hình 6.17 cơ cấu giảm áp
1/ ần gạt, 2/ vấu tì, 3/ đòn bẩy,4/ xupáp,
5/ vít hảm, 6/ trục, 7/ đủa đẩy, 8/ con đội
4. Kiểm tra sửa chữa con đội.
Cam truyền chuyển động cho con đội để nâng xupáp. Xupáp làm việc ở nhiệt độ
cao bị giãn nở, nên cần có khe hở giữa con đội và xupáp, điều chỉnh khe hở này
bằng vít và đai ốc hãm. Con đội thuỷ lực có khe hở do nhà chế tạo qui định khi bộ
phận thuỷ lực khô và piston ở vị trí dưới cùng. Khe hở này do dầu có áp suất đảm
nhận, khi xupáp làm việc sẽ không còn khe hở. Nếu hở quá xupáp sẽ bị gõ.
4.1. Kiểm tra điều chỉnh con đội.
Thay con đội nếu khe hở ở thân máy hoặc ở giá đỡ lớn hơn 0.09mm, hoặc mặt đế
con đội quá mòn, có vết cào,hoặc bị rỗ.Kiểm tra ren ở thân con đội, kiểm tra đầu
bulông, đai ốc, vòng hãm, ren bulông…
Kiểm tra con đội thuỷ lực. Tháo con đội thuỷ lực bằng cánh tháo vòng hãm khỏi
thân con đội, tháo vòng đỡ cần đẩy, piston plongiơ, bi, lò xo và bệ đỡ lò xo.Không
lắp lẫn các chi tiết của con đội khác. Làm sạch các chi tiết bằng cách ngâm trong
dung môi để làm tan các chất keo bám. Dùng dầu hoả rửa và làm khô ngay.
Tháo, kiểm tra con đội thuỷ lực
Kiểm tra mặt trong, mặt ngoài của thân con đội. các vết cào, xước nặng quá phải
thay. Nếu khe hở trong thân máy từ 0.09mm trở lên phải thay mới.
Dùng kính lúp để phát hiện các khuyết tật của piston plongiơ. Thay piston nếu
mặt ngoài của nó bị cào, xước có thể cảm nhận bằng tay.
Kiểm tra đế và van bi, các vết cào xước có vết lõm của kim loại, hoặc các khuyết
tật làm van đóng không kín. Nói chung nên thay bi mới. Kiểm tra lò xo piston và
thay thế nếu bị vặn và giảm đàn hồi.
Khi lắp cụm con đội, các chi tiết phải làm sạch cẩn thận.

Kiểm tra rò rỉ con đội thuỷ lực
Rửa các chi tiết trong dầu hoả và lắp theo trình tự sau khi đã làm khô. Khi lắp

xong con đội cần kiểm tra mức độ rò rỉ dầu trong giới hạn bảo đảm sự làm việc
của con đội.
Kiểm tra mức rò rỉ dầu trên bộ gá chuyên dùng. Cụm con đội nhúng ngập trong
một bình chứa đầy dầu trên bộ gá dùng bơm có tay bơm. Không khí bị dồn hết ra
khỏi con đội. Tay bơm ép lên piston plongiơ làm dầu lọt qua cụm con đội. Mức
lọt dầu chỉ trên đồng hồ (thời gian giữa các điểm trên đồng hồ) trong khoảng từ
12 đến 40 giây.
4.1. Thay con đội.
Để thay con đội quá kích thước, doa lỗ dẫn hướng trong thân máy hoặc ở dầm đỡ
con đội tới kích thước để đạt khe hở 0.012 ÷ 0.025 mm.
Cần đảm bảo độ thẳng hàng giữa lỗ doa và lỗ dẫn hướng bằng cách dùng dao doa
có bộ dẫn hướng.
Một số động cơ, lỗ dẫn hướng được mài nhẵn tạo nên bề mặt cứng. Khi lắp
những con đội như vậy, cần dùng dụng cụ đánh bóng để tạo đúng kích thước lỗ,
khôi phục bề mặt nguyên thuỷ của nó.
5. Sửa chưa cân bây
̃ ̀ ̉
Khe hở ở cụm cần đẩy –đòn gánh trên động cơ có xupáp ở nắp máy tăng quá làm
cơ cấu vận hành có tiếng gõ.Đầu tiếp nối hình cầu và lỏm cầu,bạc đòn gánh,trục
của nó bị mòn,các cặp tiếp xúc giữa đòn gánh và đuôi xu páp bị rỗ,nên phải điều
chỉnh khe hở chính xác.
+Cần đẩy.Nếu bị cong,mòn quá,hoặc đầu nối tiếp bị cào xước nặng phải thay.
+Tháo cụm đòn gánh.Tuỳ kết cấu của buồng đốt và vị trí xupáp trong nắp
máy,đòn gánh đặt thẳng hoặc lệch về trái hoặc phải một độ lệch nhỏ.
Để tháo đòn gánh khỏi trục,phải tháo vòng hãm ở trục, tháo đòn gánh,d ầm đỡ,lò
xo. Lắp lại theo thứ tự.
+Kiểm tra đòn gánh.:
Thay đòn gánh bị cong hoặc đầu tiếp xúc với xupáp quá mòn.Thay vít điều chỉnh
và đai ốc hãm nếu ren bị hỏng,bi và đầu tiếp xúc bị mòn hoặc bị cào xước.

Đo đường kính bạc bằng thước ống lồng và micrô mét.Đo đường kính phần
không mòn của trục đòn gánh.Thay đòn gánh nếu khe hở giữa bạc và trục quá
0.11mm.
+Kiểm tra trục đòn gánh:
.Rửa sạch trục,rửa các cặn bẩn trong lỗ và rãnh dầu ở trục.Nếu trục bị cào xước
thành rãnh,phải thay.Đo đường kính bạc và trục ở phần không mòn,nếu trục mòn
quá 0.025 mm phải thay.
+ Lắp cụm đòn gánh
.Đòn gánh đặt lệ ch về phía trái hoặc phải một khoảng nhỏ không thẻ đổi lẫn cho
nhau và phải đặt đúng vị trí của nó trên trục đòn gánh.
+ Lắp đòn gánh vào trục phải bôi dầu vào bạc và đặt đòn gánh, lò xo,dầm đỡ trục
vào đúng vị trí và theo thứ tự,các lỗ dầu ra trên trục phải đặt trung với lỗ phía
dưới, các cụm đòn gánh phải đảm bảo thẳng hành với xupáp khi vận hành.
Bài 14: Kiểm tra sửa trục cam bánh răng cam
1. Truc caṃ
1.1. Nhiêm vu:̣ ̣
Trục cam dùng để điều khiển việc đóng mở các xu páp theo đúng thứ tự
làm việc của các xylanh. Ở một số động cơ, trục cam còn có nhiệm vụ dẫn động
bơm dầu bôi trơn, bơm nhiên liệu, bộ chia điện.
1.2. Phân loai: ̣
Dựa vào cách bố trí được chia ra làm hai loại:
+ Trục cam được lắp đặt ở thân máy.
+ Trục cam được lắp ở trên nắp máy.
1.3. Câu tao:
́ ̣
+ Trục cam được chế tạo bằng thép các bon tốt hoặc thép hợp kim.
+ Trục cam bao gồm các bộ phận chủ yếu sau: hình 41A
Hình 41A Cấu tạo trục cam

* Trục cam bao gồm 2 phần chính: cam và cổ trục. Ngoài ra ở một số động
cơ có thêm bánh răng liền trục dẫn động bơm dầu bôi trơn, bộ chia điện và một
cam lệch tâm dẫn động bơm xăng
Cổ trục cam : Có dạng trụ để đỡ cho trục cam quay trong các gối trục. trên
cổ trục có rãnh xoắn để chứa dầu b ôi trơn. Các cổ trục cam có đường kính lớn
hơn các cam nạp và cam xả để lắp ráp trục cam dể dàng.
Cam nạp và cam xả : các cam được lệch tâm có dạng quả đào.
Đầu trục cam: được làm dạng trụ trên mặt có rãnh then để định vị bánh răng
cam.
@ Điều kiện làm việc:
Khi hoạt động trục cam bị uốn và xoắn. Bề mặt các vấu cam và các cổ bị ma
sát mòn. Vì vậy trục cam thường được làm bằng thép, bề mặt các cổ và các vấu
cam được tôi cứng với độ sâu nhỏ, rồi được mài bóng.
* Cam thường có 3 dạng: Hình 41B
Hình 41B Các dạng mấu cam
* Can lồi: Sử dụng với các con đội đáy bằng hoặc con đội con lăn. Cam lồi
đảm bảo tăng nhanh tiết diện lưu thông khi mở xu páp và giảm từ từ tiết diện lưu
thông khi đóng xu páp.
*Cam tiếp tuyến: Chỉ sử dụng với các con đội con lăn. Cam tiếp tuyến đảm
bảo đóng mở nhanh xu páp ( nghĩa là có giá trị thời gian tiết diện lớn) nhưng lực
quán tính cũng lớn.
* Cam lõm: Chỉ sử dụng với con đội con lăn. Ưu nhược điểm giống cam tiếp
tuyến.
 Biện pháp hạn chế dịch chuyển dọc trục đối với trục cam:
Hệ bánh răng phân phối truyền động từ trục khuỷu đến trục cam thường dùng
bánh răng nghiêng. Khi hoạt động sẽ tạo ra lực đẩy chiều trục đối với các trục
lắp bánh răng. Vì vậy có giải pháp hạn chế chuyển dịch dọc trục đối với trục
cam.
Cơ cấu hạn chế dịch chuyển dọc trục thường lắp ở đầu trục cam dưới dạng
một vòng tì hoặc một bu lông tì. Vòng tì 9 hình 42a được ép chặt giữa moay ơ
bánh răng 4 và cổ 1 của trục cam. Như vậy chuyển dịch dọc trục của vòng tì này,
cũng là chuyển dịch dọc trục của trục cam được hạn chế hai phía, một phía bởi
mặt đầu của bạc đỡ 3, còn phía kia do mặt bích tì 13 bắt chặt vào đầu thân máy
nhờ các bu lông 14.

Hình 42 Phương pháp chặn

chuyển động dọc trục đối với trục
cam.
a) dùng vòng tì; b) dùng bu ông tì
1 trục can; 2thân máy; 3 bạc
trục cam; 4 bánh răng phân phối; 5
nắp trục cam; 6 chốt chặn; 7 ecu
hãm; 8 vít điều chỉnh; 9 vòng tì; 10
bulông; 11đệm hãm;12 mặt bích;
13 bulông.
Hình 42 b thể hiện biện pháp
dùng bu lông tì. Phương án này cũng hạn chế chuyển dịch dọc trục đối với trục
cam ở cả hai phía, một phía là vai tì của bạc đồng 3 chặn vai tì ở đầu trục cam
còn phía kia nhờ vít chặn 8, tì lên chốt chặn 6. có thể vặn vít 8 và ecu công 7 để
điều chỉnh khe hở dọc trục cam .
2. Cac ph
́ ương phap d ́ ẫn dông truc cam:
̣ ̣
2.1. Dân đông băng banh răng
̃ ̣ ̀ ́
- Khi truïc khuyûu vaø truïc cam gaàn nhau ngöôøi ta duøng 1
caëp baùnh raêng ñeå daãn ñoäng truïc cam.
- Khi truïc khuyûu vaø truïc cam hôi xa nhau coù theå duøng
baùnh raêng trung gian.
- Baùnh raêng cam treân truïc khuyûu thöôøng laøm baèng

theùp, baùnh raêng treân truïc cam laø goã phíp hay chaát
deûo. Baùnh raêng thöôøng laøm raêng nghieâng aên khôùp
eâm. Ñeå ñaûm baûo laép ñuùng vò trí töông quan baùnh
raêng truïc khuyûu vaø baùnh raêng truïc cam phaûi coù daáu.
- Baùnh raêng vôùi tyû soá truyeàn 1:2 cho ñoäng cô 4 thì; 1:1
cho ñoäng cô 2 thì.

2.1. Dân đông băng xich
̃ ̣ ̀ ́
Trong tröôøng hôïp soupape ñöôïc ñaët treân naép xylanh,

khoaûng caùch giöõa truïc khuyûu vaø truïc cam raát xa. Khi ñoù
truïc cam ñöôïc daãn ñoäng baèng boä truyeàn xích coù boä
phaän caêng xích. Tuy nhieân khi laøm vieäc, boä truyeàn xích
gaây oàn vaø khi bò giaõn daøi seõ laøm sai leäch pha phoái khí
so vôùi thieát keá.
2.3. Dân đông băng dây đai
̃ ̣ ̀
Dây đai cam
Cũng giống như bánh răng, dây đai này gồm có các răng để ăn khớp với các răng
của các puly cam.
Để dùng trong ôtô, dây đai này được chế tạo bằng vật liệu gốc cao su.
Dây đai cam phải được kiểm tra độ căng thích hợp và độ mòn, cũng như phải thay
thế định kỳ
+ Öu ñieåm : giaûm tieáng oàn so vôùi caùc loaïi treân vaø
khoâng caàn phaûi boâi trôn. Khi duøng ñai thì troïng löôïng
cuûa cô caáu giaûm ñi raát nhieàu. Vì vaäy noù ñöôïc söû
duïng phoå bieán treân caùc ñoäng cô ngaøy nay.
- Daây ñai ñöôïc cheá taïo raát ñaëc bieät, ngöôøi ta duøng

caùc sôïi thuyû tinh ñeå naâng cao khaû naêng chòu keùo. Do
vaäy, noù chòu ñöôïc öùng suaát keùo lôùn, ít chòu aûnh
höôûng cuûa nhieät ñoä.
Hình 1-93. Hiên t ượộng, nguyên nhân h
Truy ̣ ền đ ng xích ư hong, ph
̉ ương phap kiêm tra, s
́ ̉ ửa chưa truc
̃ ̣
cam va c
̀ ơ câu dân đông
́ ̃ ̣
3.1.Hiện tượng hư hỏng :
Hành trình đóng mở xupáp giảm.
Có tiếng kêu khi máy chạy.
3.2. Nguyên nhân :
Do qúa trình làm việc lâu ngày bị mòn
Bề mặt làm việc bị nứt vỡ, khe hở quá lớn
3.3.Phương pháp kiểm tra :
Nhìn bằng mắt thường, dưỡng kiểm tra răng của bánh răng cam.
Dùng pan me ( vi kế ) hoặc thước cặp kiểm tra chiều cao cam, độ mòn các
cổ trục cam.
Dùng khối thép V cùng đồng hồ xo (so kế) kiểm tra độ cong trục cam.
3.3.1. Kiểm tra khe hở dầu: Hình 49
Dùng panme đo trong xác định đường kính trong ổ trục cam.
Dùng panme đo ngoài xác định đường kính trong cổ trục cam.
Hiệu số hai kích thước trên ta được trị số khe hở dầu.
Hình 49 Kiểm tra khe hở dầu
1. Pan me ( vi kế)
Khe hở cho phép không được vượt quá 0,1mm. nếu khe hở lớn, chúng ta phải
mài các cổ trục cam và thay các bạc lót mới. (tuỳ thuộc vào thông số từng loại
động cơ)
3.3.2. Kiểm tra độ cong của trục cam: Hình 410
Hình 410 Kiểm tra độ cong
trục cam.
1. Đồng hồ so ( so kế).
2. Khối chữ V
Gá hai đầu trục cam lên hai khối chữ V.
Đặt so kế lên cổ giữa như hình vẽ
Xoay trục cam 1 vòng, độ xê xịch trên kim so kế, biểu thị độ cong của trục.
Độ cong của trục không được quá 0.06mm. nếu lớn hơn phải nắn lại trục cam
hoặc thay mới. (tuỳ thuộc vo thơng số từng loại động cơ)
3.3.3. Kiểm tra khe hở dọc trục cam: Hình 411
Trị số khe hở của trục cam rất bé, nó đủ đảm bảo cho trục cam chuyển động
trong quá trình làm việc, khe hở này vào khoảng 0.08 – 0.18mm. khe hở tối đa
không quá 0.25mm
*Phương pháp kiểm tra như sau:
Hình 411 Kiểm tra khe
hở dọc trục cam.
1. Đồng hồ so.

2. Trục cam
+ Lắp trục cam vào thân máy, siết chặt các vít bắt tấm chặn ở đầu trục cam.
Trường hợp trục cam lắp trên nắp máy thì siết chặt các ổ đỡ. Đẩy trục cam về
hết một phía.
+ Đặt so kế tì vào trục cam
+ Kéo trục cam ngược trở lại, độ xê dịch của kim so kế chính là trị số khe hở
dọc
3.3.4. Kiểm tra khe hở đầu trục cam: Hình 412
Hình 412 Kiểm tra khe hở đầu trục
cam:
1.Trục cam.
2.Dây đo nhực
3.Nắp bạc trục cam
Chú ý:
+ Nếu trục cam lắp ở thân máy, chúng ta có thể dùng cở lá để đo khe hở giữa
tấm chặn và cổ trục cam.
+ Nếu khe hở quá lớn, trong quá trình làm việc bánh răng sẽ bị ăn khớp lệch
(bị kẹt và tăng ma sát) và góc mở sớm, đóng trễ của xu páp sẽ sai đi.
+ Điều chỉnh khe hở dọc bằng cách, thay đổi tấm chặn có bề dày lớn hơn.
3.3.5. Kiểm tra chiều cao của mô cam: Hình 413
Khi mô cam bị mòn, thì lượng khí nạp vào xy lanh sẽ không đầy và khí cháy
không được thải sạch. Phương pháp kiểm tra như sau:
Hình 413 Kiểm tra chiều cao mô cam
Dùng panme đo chiều cao của các mô cam, sau đó so sánh với trị số cho phép
của nhà chế tạo, nếu quá mòn thì phải thay trục cam mới.

3.3.6. Kiểm tra khe hở ăn khớp của hai bánh răng.
Nếu khe hở ăn khớp lớn, trong quá trình làm việc nó sẽ kêu. Khe hở này được
kiểm tra bằng cách dùng cở lá đưa vào khe hở của hai răng (bánh răng cam và bánh
răng cốt máy) . hoặc dùng dây chì để vào giữa hai mặt tiếp xúc răng sau đó quay đi
45 răng lấy dây chì ra, dùng thức cặp hoặc pan me đo bề dày , đó là trị số khe hở
giữa hai bánh răng ăn khớp . Trị số khe hở vào khoảng 0.04mm.
3.4.Sửa chữa :
Trục cam đựơc chế tạo bằng vật liệu tương đối tốt và đã được xử lý mặt
ngoài , hơn nữa điều kiện bôi trơn cũng khá tốt ,nên nó bị mòn chậm , nói chung
phải qua 2 – 3 lần sữa chữa lớn mới mài lại trục cam , các hư hỏng thường thấy
là :cam bị mòn chiều cao và hình dạng bên ngoài , kết quả là chiều cao đi lên của
xupáp bị giảm và rút ngắn thời gian kéo dài của xupáp khi nó mở ra . do đó khi nạp
vào xilanh không đủ , khí thải ra không sạch . công suất động cơ giảm xuống và
lượng tiêu hao nhiên liệu tăng lên. Trục cam bị cong cũng ảnh hưởng đến sự chính
xác của thời gian phân phối khí và chiều cao đi lên của xupáp , đồng thời làm cho
cổ trục gối đở và bạc lót bị mòn vẹt.
Vấu cam được mài trên các thiết bị chuyên dùng, phần chủ yếu của thiết bị
mài cam trình bày trên hình 414.
Gía lắc 4 mang các ụ dẫn động để gá trục cam cầm mài 2. cam mẫu 1 lắp cùng
chiếu và đồng trục với cam cần mài. Lò so 3 kéo giá lắc cho cam mẫu luôn ép vào
bánh tì 7 quay lồng không trên một trục cố định, do đó khi cam mẫu quay, sẽ tựa
vào bánh tì và đẩy giá lắc dao động quanh tâm quay 5. Đá mài 6 có hành trình tịnh
tiến dọc trục để bao hết bề rộng cam và được điều chnh theo hướng kính để thực
hiện việc mài. Nhờ giá lắc dao động theo cam mẫu, nên cam cần mài sẽ được mài
sửachữa theo đúng bien dạng cam mẫu.
Để mài hết trục cam, sẽ có một cặp cam mẫu nạp – thải bố trí theo đúng góc
lệch công tác và cơ cấu phân độ cho phép xoay cặp cam mẫu theo vị trí của các
cam thuộc các xi lanh khác nhau. Cam chỉ cần mai hết vết lõm trên bề mặt là
được.
Hình 414. Máy chuyên dùng mài cam
1 cam mẫu ; 2 cam cần mài; 3 lò xo ; 4 giá lắc
5trục giá lắc ; 6 đá mài ; 7 bánh tỳ .

3.5. Các yêu cầu kỹ thuật về kiểm tra sữa chữa cổ trục cam và bạc trục cam .
_ Dùng hai đầu nhọn của máy tiện hoặc khối V , bàn máp và đồng hồ so để
kiểm tra độ cong của trục cam , nếu quá 0,025mm thì phải nắn lại hoặc mài lại.
_ Cổ trục cam nếu mòn quá 0,05 – 0,1mm thì phải mài , nếu quá cốt thì phải
mạ crôm xong mới tiến hành mài .
_ Đối với xe gát nếu vấu cam mòn quá 0,50mm thì phải mài lại (chiều cao
nhất của vấu cam hút và xả là 39mm) , mỗi lần mài 0,20mm
_ Kích thước sữa chữa bạc và cổ trục cam nhà sản xuất.
_ Chiều rộng của rãnh then hoa mòn quá 0,055mm thì phải sữa chữa .
_ Độ côn và ôvan của cổ trục cam cho phép không quá 0,02mm
_ Sau khi sữa chữa độ bóng của cổ và vấu cam phải đạt 8 9. chỗ tróc
riêng lẻ trên mép cổ và vấu cam dài 3mm thì được phép tẩy gờ sắc và bavia rồi
dùng tiếp . độ côn và ôvan cho phép 0,05mm. Độ đồng trục với bánh răng trục
khuỷu và cam không quá 0,03mm độ cong má cổ giữa so với hai cổ đầu được
kiểm tra bằng khối V , bàn máp và đồng hồ so , cho phép tối đa là 0,010mm . độ
dơ dọc trục cam 0,06 – 0,10mm . độ thẳng góc của đường tâm trục cam với
đường tâm lổ lắp con đội sai lệch cho phép không quá 0,05/100mm ( khi cần thiết
mới kiểm tra ).bạc cam ép vào thân máy phải có độ dôi 0,10 – 0,19mm . sau khi
lắp bạc vào thân máy rồi thì lỗ dẫn dầu ở thân máy và lỗ dầu ở bạc phải đồng
tâm .
Khe hở giữa bánh răng trục cam và bánh răng trục khuỷu trong phạm vi 0,02 –
0,04mm, đối với bánh răng cũ là 0,07 –0,075mm ( kiểm tra bằng căn lá hoặc díp
chì ) . khe hở giữa bánh răng ổ giữa trục cam và bánh răng truyền động bơm dầu
trong phạm vi 0,1 – 0,3mm khe hở giữa cổ trục cam với bạc cam cho phép
0,02mm – 0,04mm, tối đa 0,10mm . đối với máy có mũ ốc điều chỉnh trục cam thì
khe hở quy định điều chỉnh là : sau khi vặn chặt rồi , nới mũ ốc ra 1/12 – 1/8 vòng
là được , rồi hãm chặt mũ ốc lại .
3.6. Yeâu caàu kyõ thuaät ñoái vôùi baùnh raêng truïc cam.
Baùnh raêng truïc cam cho pheùp troùc beà maët laøm vieäc
cuûa baùnh raêng khoâng quaù 5% treân maët caùc raêng phaûi
nhaün boùng, khoâng ñöôïc ñeå moøn thaønh hình thang, veát
loõm khoâng quaù 1/3 maët coâng taùc cuûa raêng.
Sau khi sửa chữa độ vênh, lệch của bánh răng trục cam không quá 0,10 mm:
Khe hở giữa bánh răng trục cam và trục khuỷu cho phép là 0,02 – 0,04 mm. Bánh
răng truyền động bôi trơn dầu là 0,10 0,30 mm khoảng cách giữa 2 tâm của bánh
răng trục cam và trục khuỷu phải trong phạm vi quy định .
Bài 15: Kiểm tra sửa chữa xilanh thân máy
I.THÂN MÁY:

̣ ̣
1. Nhiêm vu, yêu c ầu
1.1. Nhiệm vụ
Là nơi gá lắp các chi tiết của động cơ ; thân máy bố trí xylanh, hộp trục khuỷu,
các bộ phận dẫn động trục cam, bơm dầu, bơm nhiên liệu, quạt gió…
Lấy nhiệt từ thành vách xilanh toả ra môi trường xung quanh làm mát cho động
cơ trong quá trình làm việc.
1.2. Yêu cầu
Thân máy phải đảm bảo độ cứng vững, kín không bị rò rỉ nước và nhớt của
động cơ, dẫn nhiệt giải nhiệt tốt, ít bị mài mòn
1.3. Điều kiện làm việc và vật liệu chế tạo thân máy
1.3.1. Điều kiện làm việc
Chịu nhiệt độ cao trong quá trình làm việc.
Trong động cơ đốt trong thân máy là chi tiết có kích thước và khối lượng chiếm
từ 30 60% trọng lượng của động cơ. Trong quá trình làm việc thân máy chịu lực
khí thể rất lớn và trọng lượng các chi tiết gá lên thân máy.
Thân máy chịu rung xóc va đập trong quá trình làm việc.
1.3.2. Vật liệu chế tạo
Thân máy động cơ thường chế tạo bằng gang xám. Một số động cơ thân máy
đúc bằng hợp kim nhôm. Nhôm làm giảm trọng lượng động cơ, dẫn nhiệt tốt hơn
và tản nhiệt nhanh hơn gang.
2. Câu tao
́ ̣
Loại thân máy kiểu thân xi lanh – hộp trục khuỷu: thân xi lanh đúc liền với hộp
trục khuỷu. Loại này thường dùng 3 kiểu chịu lực sau :
+ Thân xi lanh chịu lực : (loại này xi lanh và thân máy liền một khối )
Lực khí thể tác dụng trên nắp máy sẽ truyền cho thân xi lanh qua các gujông nắp
máy, lực tác dụng sẽ gây ra ứng suất kéo trên các tiết diện thẳng góc với đường
tâm xi lanh của thân máy.
Hình 3. 1. Loại thân xi lanh chịu lực
1.Thân xilanh; 2.Hộp trục khuỷu.
+ Vỏ thân chịu lực: ( xi lanh đúc dạng ống lót rồi lắp vào thân máy )

Hình 3.2. Loại vỏ thân chịu lực
1.Thân xilanh; 2.Hộp trục khuỷu.
Lực khí thể tác dụng lên nắp xilanh sẽ truyền cho vỏ thân qua các gudông nắp xi
lanh. Lực tác dụng gây ứng suất kéo trên các tiết diện thẳng góc với đường tâm xi
lanh của vỏ thân. Loại này xi lanh chế tạo riêng dưới dạng ống lót rồi lắp vào vỏ
thân vì vậy ống lót không chịu ứng suất kéo trên phương đường tâm xi lanh .
+ Gudông chịu lực : Lực tác dụng truyền cho các gudông liên kết nắp máy, thân
máy hộp trục khuỷu với đế máy.Các gujông này khá dài và chịu lực kéo còn thân
máy không chịu lực kéo gây ra bởi lực khí thể .

Hình 3.3. Thân máy kiểu gujông chịu lực
1 Hộp trục khuỷu. 2 Thân xilanh. 3 Nắp xilanh 4 Gu dông nắp máy.
5 Gu dông thân máy. 6 Lỗ nắp trục cam. 7 Gulông toàn bộ. 8 Đế máy.
Loại thân máy đúc rời :( thân máy và hộp trục khuỷu đúc rời )
Loại này thân xilanh làm rời với hộp trục khuỷu và lắp với nhau bằng bulông hay
gudông . Loại này thường dùng các loại chịu lực sau:
a. b. c.
Hình 3.4. Thân máy động cơ làm mát bằng gió
1 Hộp trục khuỷu 2 Thân xilanh 3 Nắp xilanh 4 Gudông 5 Lót xilanh
+ Xilanh chịu lực: ( Hình 3.5) Lực tác dụng sẽ do xilanh chịu đựng. Kết cấu này
thường dùng cho các động cơ máy bay và các loại động cơ làm mát bằng gió.Nắp

máy lắp trên thân máy bằng ren hoặc cố định bằng bulông. Xi lanh lắp cố dịnh

trên hộp trục khuỷu cũng bằng gujông.
+ Vỏ thân chịu lực:
Loại này vỏ thân chịu lực kéo, còn xilanh không chịu lực kéo, thường có 2 kiểu
sau:
Nắp máy, vỏ thân và hộp trục khuỷu
lắp với nhau bằng các bulông ngắn .
Nắp máy lắp với thân máy rồi thân máy
lắp với hộp trục khuỷu.
Vỏ thân và hộp trục khuỷu lắp với nhau bằng
gu jông dài còn nắp máy lắp trên thân máy
bằng bulông ngắn.
+ Gudông chịu lực: Lực tác dụng do các
gujông chịu đựng loại này thường dùng ở
các động cơ làm mát bằ ng gió và động cơịu l
Hình 3.5 Xilanh ch ực
hình chữ V.
Hình 3.6 Vỏ thân chịu lực
Thân máy là chi tiết trên đó bố trí các chi tiết của cơ cấu
phân phối khí ,cơ cấu trục khuỷu thanh truyền , xi lanh,
hệ thống làm mát, hệ thống bôi trơn, hệ thống điện....
Bên trong thân máy có các gân trợ lực, đường dẫn dầu bôi trơn, ổ đỡ trục khuỷu,
trục cam.
Mặt lắp ghép với nắp máy và các te đựợc chế tạo phẳng và có các lỗ ren để lắp
ráp
Tuỳ theo phương pháp lắp đặt trục khuỷu mà thân máy có kết cấu khác nhau :
+ Động cơ bố trí trục khuỷu treo (hình 3.7a) thân máy – các te chia thành hai nửa
nửa dưới là cácte dầu. Thân máy hay toàn bộ động cơ được lắp đặt trên các gối
đỡ. Đây là kiểu phổ biến cho động cơ ôtô máy kéo.
+ Động cơ bố trí trục khuỷu đặt (hình 3.7b) thân máy – cácte được làm thành hai
nửa, nửa dưới đồng thời làm bệ máy, trục khuỷu và toàn bộ các chi tiết lắp ráp
được đặt trên bệ máy.

a.Trục khuỷu treo ; b. Trục khuỷu đặt; c. Trục khuỷu luồn;

Hình 3.7 Các kiểu lắp đặt trục khuỷu.

+ Động cơ bố trí trục khuỷu luồn (hình 3.7c) thân máy nguyên khối do đó khi lắp
ráp trục khuỷu vào động cơ phải bằng cách luồn.
Một số dạng thân máy
Hình 3.10 Khối xilanh động cơ 6 xilanh đầu L
1 Gudông. 2 Bệ xu páp thoát. 3 Ống kềm xupáp. 4 Đệm đẩy.
14,15 Bạc gối trục cam. 16,21,25 Bạc cổ chính
Hình 3.8: Khối xilanh bằng nhôm
động cơ 4 xilanh thẳng hàng đầu I.
̣ ượng, nguyên nhân hư hong Thân máy
3. Hiên t ̉
3.1. Hiện tượng nguyên nhân hư hỏng
Phân tích nguyên nhân hư hỏng
Hiện tượng Nguyên nhân : Phương pháp kiểm tra sửa
chữa
Bị nứt, thủng, mòn hỏng Do vật liệu chế tạo Vết nứt ở thân máy có thể khoan
ở lỗ ren hoặc trên vít không đồng nhất, có chặn hai đầu sau đó hàn với que
cấy . khuyết tật. hàn phù hợp. Trường hợp không
cho phép hàn (có thể gây ra biến
dạng hoặc nứt tiếp) thì dùng
phương pháp cấy đinh hay ốp
bản. Phương pháp cấy đinh là
phương pháp bắt một chuỗi vít
liên tiếp nhau ngay trên vết nứt
để lấp lại.
Ren hỏng sửa chữa như ở nắp
máy.

Các lỗ gối đỡ không Các gối đỡ trục chính, trục cam
đồng tâm Do mòn lỗ bạc gối đỡ mòn côn, ô van quá giới hạn phải
chính. tiện láng trên máy tiện chuyên
dùng.
Biến dạng, cong vênh Do lắp ráp không Nếu cong vênh của thân máy và
mặt phẳng tiếp xúc với đúng kỹ thuật hoặc sử quá giới hạn 0,15 mm thì phải mài
mặt máy. dụng, bảo dưỡng trên máy mài phẳng.
sai ...... Vùng cong vênh nhỏ hơn 0,15
mm dùng phương pháp cạo mặt
phẳng hoặc rà bằng bột rà chuyên
dùng. Khi cạo rà cần tiết kiệm
lượng kim loại nếu không sẽ làm
giảm thể tích buồng đốt Vc gây
kích nổ.
Độ không phẳng sau khi sửa chữa:
0,02 0,05 mm.
Tắc bẩn các đường dầu Đường dầu tắc thông rửa bằng
bôi trơn. khí nén.
Tắc bẩn các áo nước Các áo nước bám cặn xúc phải súc
rửa .
Mòn bề mặt tỳ của ống Do tháo lắp nhiều lần Thay thế hoặc gia công lại

xi lanh, mặt ngoài của
lỗ bạc gối đỡ chính , lỗ
bạc trục cam ....
̉
3.2. Kiêm tra, s ửa chưa h
̃ ư hong cua thân may
̉ ̉ ́
Quy trình kiểm tra, sửa chữa hư hỏng của thân máy

1 Làm sạch thân máy Máy nén khí Rửa sạch sẽ
bằng dầu gas oil.
Thổi khô thân
máy bằng gió nén
(3 5 kg/cm2).
2 Kê kích thân máy Đặt thân máy
Gỗ kê thẳng đứng, mặt
tiếp xúc với nắp
máy quay lên
trên, chêm vững
vàng trên bàn thợ
hoặc nền xi
măng
3.1 Kiểm tra, sửa chữa mặt phẳng thân máy


3.1.1 Đặt thước dẹp có cạnh thẳng theo bề
dọc và bề ngang của thân máy.
Chèn căn lá mỏng (0.05mm0,1mm) Thước phẳng, Căn
giữa cạnh thước và mặt thân máy. mẫu Nếu cỡ lá có bề
dày > 0,1mm
xuyên suốt dễ
dàng thì mặt máy
bị mấp mô quá
giới hạn
3.1.2 Đặt so kế vững vàng trên mặt thân máy. Đồng hồ so

Xê dịch so kế theo chiều dọc thân máy (so kế) Sai biệt giữa
và quan sát đồng hồ. hai kích thước
Xê dịch so kế theo chiều ngang thân 0,1mm
máy và quan sát đồng hồ.
3.1.3 Bôi bột màu lên bề mặt bàn rà Bàn rà, bột màu, Nếu cỡ lá có bề
đặt bề mặt thân máy tiếp xúc với mặt thước phẳng, căn dày > 0,1mm
bàn rà mẫu xuyên suốt dễ
Xê dịch thân máy, nếu thấy xuất hiện dàng thì mặt máy
những vị trí có hoặc không có bột màu bị mấp mô quá
dùng thước phẳng và căn mẫu kiểm tra giới hạn
độ không bằng phẳng như bước 1
3.1.4 Sửa chữa mặt phẳng Máy mài phẳng Sau khi sửa chữa
Mài mặt phẳng Dao cạo độ không bằng
Cạo mặt vị trí nhô cao trên bề mặt phẳng không
vượt quá 0,05mm
3.2 Kiểm tra các vết nứt. Mắt thường, bơm Nếu thấy nước
nước có đồng hồ, rò lọt thì do thân
Quan sát vết nứt bên ngoài thân máy tấm kim loại có máy bị nứt
Dùng tấm đệm và tấm kim loại đặt lên gắn van xả nước, Chú ý nếu nước
bề mặt thân máy, siết chặt tấm kim loại tấm roong rò bên dưới đối
làm kín bề mặt, trên tấm kim loại có với dộng cơ dung
đặt van xả nước sơ mi ướt là do
Dùng bơm nước theo đường nước vào hư roong cao su
thân máy, cho nước ra khỏi van để xả trên sơ mi
khí, đóng van xả nước lại bơm đến áp
suất 4at, quan sát vị trí rò rỉ nước
3.3 Kiểm tra mon gôi đ
̀ ́ ỡ truc khuyu
̣ ̉ Mắt, thước phẳng, Các gối đỡ trục
thước cặp khuỷu phải đảm
Quan sát vết trầy xước trên bề mặt gối bảo độ đồng tâm
đỡ

Dùng thước phẳng đo độ đồng đều

giữa các gối đỡ
Đo chiều cao giữa các gối đỡ với mặt
chuẩn bên dưới
3.4 Kiểm tra mon gôi đ
̀ ́ ỡ truc cam
̣
Kiểm tra tương tự như gối đỡ trục
khuỷu
3.5 Kiểm tra Chơn, cháy ren cac lô ren
̀ ́ ̃ Dùng bu lông có Nếu bu lông
Dùng tay siết bu lông mới vào lỗ ren cùng kích cỡ và không xuống hết
quy ước về ren với phần ren là do lỗ
lỗ ren ren bị cháy ren
Nếu bu lông
xuống hết ren
nhưng siết không
cứng là do chờn
ren
3.6 Sửa chữa vết nứt Đảm bảo không
Hàn vết nứt Máy hàn, que hàn bị rò nước, nhớt,
Vá vết nứt gang, máy mài, chịu được va đập
Cấy đinh khoan, búa, đục, ta
rô ren
Đắp chất tổng hợp bột sắt và keo
3.7 Sửa chưa gôi đ
̃ ́ ỡ truc khuyu, tr
̣ ̉ ục cam Máy doa Đảm bảo độ
Sửa chữa bằng phương pháp doa lại đồng tâm sau khi
các gối đỡ trục khuỷu, trục cam doa
3.8 Sửa chưa cac lô ren bi ch
̃ ́ ̃ ̣ ơǹ Khoan, ta rô ren, Đảm bảo mối
ống sơ mi bằng gép bulông chắc
đồng chắn
2. Xi lanh
2.1. Nhiệm vụ, yêu cầu, phân loại
2.1.1. Nhiệm vụ
Xi lanh ( còn gọi là lót xi lanh) có nhiệm vụ cùng với piston, nắp máy, xupáp.. tạo
thành buồng đốt .
2.1.2. Yêu cầu
Có đủ sức bền để chịu đựng áp suất khí thể.
Chịu mòn tốt.
Khi piston trượt trên mặt gương xi lanh, tổn thất ma sát ít

Chống được ăn mòn hóa học trong môi trường nhiệt độ cao.
Không rò nước xuống các te dầu.
Giãn nở tự do theo hướng trục.
2.1.3. Phân loại
Có 2 loại lót xi lanh :
Lót xi lanh khô : là loại được lắp vào trong lỗ xi lanh, mặt ngoài tiếp xúc với mặt
lỗ xi lanh, không trực tiếp tiếp xúc với nước làm mát .
Lót xi lanh ướt : : là loại được lắp vào vỏ thân, mặt ngoài tiếp xúc trực tiếp với
nước làm mát .
1.4. Điều kiện làm việc, vật liệu chế tạo
Chịu mài mòn, chịu va đập, chịu nhiệt độ cao, chịu ăn mòn do a xít
Được đúc bằng gang, bên trong mạ lớp crom
2.2. CẤU TẠO
2.2.1. Lót xi lanh khô.
Lót xi lanh khô có thể đúc trên suốt chiều dài của xi lanh hoặc có thể chỉ đóng lót
ngắn ở đoạn gần ĐCT, chỗ bị mòn nhiều nhất .
Ống lót xi lanh
Áo
nước
Hình 4.1 Lót xi lanh khô
Lót xi lanh khô được đúc bằng thép hay gang có dạng ống trụ, một đầu có gờ vai
lắp khít ngang mặt thân máy. Mặt vai của lót xi lanhlắp nhô lên cao hơn mặt thân
máy từ 0,025mm đến 0,11mm.
Mặt ngoài gia công nhẵn để lắp khít với mặt lỗ trên thân xi lanh, khe hở khoảng
từ 00,05mm do vậy tháo lắp tương đối dễ dàng, ít biến dạng và khi nóng lót giãn
nở sẽ ép khít với mặt lỗ xi lanh ,
Mặt trong được gia công nhẵn bóng và được mạ một lớp crôm xốp dầy khoảng
0,05 0,25mm.
Lót xi lanh khô được ép được ép vào lỗ khối xi lanh không cần làm kín nước vì
lối kết cấu này lót xi lanh không trực tiếp tiếp xúc với nước làm mát
Ưu điểm có độ cứng vững lớn, có thể chế tạo mỏng ít tốn kim loại, không sợ bị rỉ
nướcvà lọt khí xuống cạc te. Nhược điểm làm mát kém.

2.2.2.Lót xi lanh ướt.
Lót xi lanh ướt cũng được đúc bằng thép hay gang có dạng ống trụ, một đầu có
gờ vai lắp khít ngang mặt thân máy .Mặt vai của lót xi lanhlắp nhô lên cao hơn
mặt thân máy từ 0,05mm đến 0,15mm để khi lắp ráp xi lanh và joăng sẽ ép chặt
với vai do đó có thể tránh được lọt khí.
Phần dưới lót xi lanh thường dùng joăng cao su có tiết diện hình tròn, khi ép vào xi
lanh mặt ngoài của sơ mi ướt tiếp xúc thẳng với nước làm mát .
Ưu điểm : Làm mát tốt, đúc thân máy dễ không cần vật liệu tốt, gia công lót xi
lnah đơn giản, sửa chữa thay thế dễ .
Nhược điểm : khó bao kín, dễ bị rò rỉ nước xuống các te làm hỏng dầu nhờn , độ
cứng vững kém hơn lót xi lanh khô.
Ống lót
Áo nước
Siêu chặn Hình 4.2: Cấu tạo sơ mi ướt

nước
2.3. Hiện tượng, nguyên nhân hư hỏng, phương pháp kiểm tra, sửa chữa xi
lanh
2.3.1. Hiện tượng nguyên nhân hư hỏng
Phân tích nguyên nhân hư hỏng
Hiện tượng hư Nguyên nhân Phương pháp kiểm tra , sửa

hỏng chữa

Bị mòn theo chiều Do màng dầu bôi trơn + Đối với các xi lanh bị nứt, gãy

dọc xi lanh nhất là vị phía sau xéc măng và xi thì phải thay mới .+ Đối với các xi
trí xéc măng thứ nhất lanh khó hình thành, vì lanh khi mòn côn và ôvan quá giới
khi piston ở gần điểm vậy tăng ma sát dẫn hạn cho phép thì tiến hành sửa
chết trên và giảm dần đến bị mòn. Màng dầu chữa như sau :
về phía dưới bôi trơn khó hình thành Loại lót xi lanh rời : thay mới xi
là vì: lanh đồng thời thay mới piston và
 Khí cháy lọt phía sau bạc xéc măng. Một số động cơ sử
xéc măng . dụng lót xi lanh rời nhưng có thể
 Thay đổi tốc độ đột có 2 hoặc 3 kích thước sửa chữa
ngột của xéc măng khi (KTSC)thì phải tiến hành doa xi
piston chuyển động lanh.
( qua các điểm chết ) Loại lót xi lanh liền với thân
 Khí cháy có nhiệt độ máy: doa xi lanh về KTSC mới
cao thổi và đốt cháy đồng thời thay piston và bạc xéc
dầu bôi trơn măng tương ứng.
Do xi lanh bị ăn mòn Xi lanh thường có 6 KTSC, mỗi
bởi môi trườngcó tính KTSC tăng lớn 0,25mm . Cụ thể
axít ở trong sản vật như sau :
cháy KTSC nguyên thủy ( cốt 0 hay
STD ) : kích thước ban đầu của xi
lanh
KTSC thứ nhất (cốt 1) =
KTSC nguyên thủy + 0,25mm.
KTSC thứ hai (cốt 2) = KTSC
nguyên thủy + 0,50 mm.
KTSC thứ ba (cốt 3) = KTSC
nguyên thủy + 0,75mm.
KTSC thứ bốn (cốt 4) =
KTSC nguyên thủy + 1,00 mm.
KTSC thứ năm (cốt 5) = KTSC
nguyên thủy + 1,25mm.
KTSC thứ sáu (cốt 6) =
KTSC nguyên thủy + 1,50 mm.
Khi kiểm tra xi lanh, tùy thuộc
vào kích thước đo được mà tính
toán để doa xi lanh. theo lượng
mòn lớn nhất xác định được kích
thước sửa chữa :
Dsc Dtt = dmax + 2(a+b)
Trong đó Dsc – Kích thước sửa
chữa gần nhất của xi lanh.
Dtt Kích thước tính toán.
dmax – đường kính xi lanh phần bị
mòn lớn nhất.

a – chiều sâu cắt tối thiểu

(0,02mm 0,03mm)
b – lượng dư gia công
(0,02...0,03mm).
Nếu xi lanh bị hao mòn lệch về
một phía và Dtt = Dsc hoặc khác
Dsc một lượng 0.05mm đến
0,1mm cần kiểm tra kích thước
tính toán theo công thức:
Dtt = d1 + 2 (dmax d1) + 2(a+b)
Trong đó d1 là kích thước sửa chữa
trước hoặc hoặc kích thước bình
thường (hay là đường kính xi lanh
phần không bị mòn).
Khi lượng dư gia công quá nhỏ thì
phải doa vượt cốt ( đưa xi lanh về
KTSC sau)
Khi xi lanh mòn hết KTSC tiến
hành doa rộng thân máy sau đó ép
lót xi lanh mới và doa đến kích
thước bình thường.
Bị mòn theo chiều Do xi lanh bị giãn nở
ngang xi lanh , hao không đều (vị trí hai xi
mòn có dạng ôvan. lanh tiếp giáp nhau
trục lớn hình ôvan không đảm bảo để giãn
nằm lệch một góc nở đầy đủ ).
nhỏ so với mặt phẳng Do piston giãn nở bị
lắc của thanh truyền biến dạng vì vậy mài
mòn với xi lanh.
Cổ trục khuỷu bị
mòn côn, trục khuỷu
cong, thanh truyền cong
làm cho xéc măng và xi
lanh bị mài mòn.
Xăng trong hỗn hợp
khí chưa được cháy hết
chảy dọc theo xilanh
làm loãng dầu bôi trơn
ở vị trí thành xi lanh đối
diện với xupáp nạp ở
động cơ xăng.
Bị hao mòn theo hư
hỏng của thanh
truyền, piston...

2.3.2. Quy trinh va yêu câu ky thuât thao lăp s
̀ ̀ ̀ ̃ ̣ ́ ́ ửa chữa ông lot xi lanh
́ ́
QUY TRÌNH THÁO LẮP KIỂM TRA, SỬA CHỮA XI LANH

1 Lật ngược thân máy Kê kích chắc chắn
( khối xi lanh)
2 Tháo ống lót xi lanh Dụng cụ
chuyên dùng
3 Kiểm tra độ côn lót xi lanh Đồng hồ so Đo ở vị trí cách mặt phẳng trên
25mm và dưới 35mm
Độ côn <0,24mm trên 200mm
hành trình piston.
4 Kiểm tra độ ôvan lót xi Đồng hồ so Đo hai đường kính vuông góc
lanh cách mặt phẳg trên 4050mm
Độ ôvan <0,07mm trên 100mm
đường kính
5 Kiểm tra độ mài mòn xi Dưỡng kiểm , Đo tại vị trí mòn nhiều nhất
lanh đồng hồ so Lượng mòn cho phép <1,25mm
6 Lắp ống lót xi lanh
7 Lắp siêu chặn nước
8 Ép ống lót xi lanh vào Dụng cụ Bôi một ít mỡ trong thân máy vị
chuyên dùng trí tiếp xúc siêu chặn nước
9 Kiểm tra gờ nhô lên của
xi lanh
Bài 16: Kiểm tra sửa chữa piston và chốt
1. Piston
1.1. Nhiệm vụ, yêu cầu
1.1.1. Nhiệm vụ
Cùng với xilanh và nắp máy tạo thành buồng cháy cho động cơ.
Nhận lực khí thể thông qua thanh truyền để làm quay trục khuỷu cũng như
nhận lực quán tính từ trục khuỷu qua thanh truyền để nén hỗn hợp khí, thải sản
vật cháy.
Bao kín buồng đốt không cho khí lọt xuống đáy dầu, không cho dầu bôi trơn sục
lên buồng đốt.
Đóng mở cửa nạp, cửa thải ở động cơ hai kỳ.
1.1.2.Yêu cầu :
Do điều kiện làm việc rất khắc nghiệt như vậy nên piston có những yêu cầu sau :
Tạo buồng cháy tốt , đảm bảo bao kín buồng cháy .
Tản nhiệt tốt , tránh được hiện tượng kích nổ , giảm ứng suất nhiệt .
Trọng lượng nhỏ để giảm lực quán tính .
Chịu ăn mòn và mài mòn hoá học .

1.1.3. Phân loại
Piston động cơ xăng 2 thì
Piston động cơ 4 thì
1.2. Điều kiện làm việc, vật liệu chế tạo
Trong quá trình làm việc piston chịu các loại tải trọng sau :
Tải trọng cơ học do lực khí thể truyền đến thay đổi theo chu kỳ .
Lực quán tính các chi tiết chuyển động tịnh tiến thay đổi cả chiều và độ lớn .
Tải trọng nhiệt : tiếp xúc với khí cháy có nhiệt độ rất cao gây biến dạng nhiệt
Chịu ăn mòn hoá học do tiếp xúc với sản vật cháy .
1.2.2.Vật liệu chế tạo
Hợp kim gang: thường dùng gang xám, gang cầu. Do gang có sức bền nhiệt và
bền cơ học khá cao, hệ số giãn nở vì nhiệt nhỏ nên khó bị bó kẹt, dễ chế tạo, rẻ.
Hợp kim nhôm: Được sử dụng phổ biến do có những ưu điểm: Nhẹ, trọng
lượng riêng nhỏ hơn gang nhiều, dẫn nhiệt tốt ,tính công nghệ tốt, dễ gia công,
dễ đúc.
1.3. Cấu tạo pittông
Pittông được chia làm ba phần chính: Đỉnh, đầu và thân piston.
. Đỉnh piston: Là phần trên cùng của piston, nó cùng với xilanh và nắp máy tạo
thành buồng đốt. Trên đỉnh piston thường có:
+ Dấu mũi tên chỉ chiều lắp ghép vào xilanh.
+ Dấu nhóm kích thước, trọng lượng, kichs thước sửa chữa (KTSC)
+ Phần lõm không cho xupáp chạm vào (một số loại piston)
Đỉnh piston có ba loại: Đỉnh bằng, đỉnh lồi, đỉnh lõm.

Đỉnh Piston
Đầu Piston
Thân
Hình 5.1. Kết cấu của piston Piston
Đỉnh bằng phổ biến nhất, ưu điểm là diện tích chịu nhiệt nhỏ, kết cấu đơn
giản dễ chế tạo, tổn thất nhiệt thấp. Nhược điểm là khả năng tạo xoáy lốc trong
buồng hỗn hợp kém, độ cứng vững không cao so với loại khác. Dùng cho động cơ
xăng và Diêzel 4 kỳ.
Đỉnh lồi: (hình 5.2 b,c)

+ Đỉnh lồi hình cầu (hình 5.2 b) có ưu điểm là có độ cứng vững cao hơn so với

đỉnh bằng, ít kết muội than, loại này không cần bố trí các đường gân trợ lực dưới
đỉnh piston nên trọng lượng của piston có thể giảm.
Nhược điểm là bề mặt chịu nhiệt lớn nên ảnh hưởng xấu đến quá trình làm
việc của piston, loại đỉnh lồi được dùng trong các động cơ xăng có buồng cháy
chỏm cầu dùng xupáp treo và trong các động cơ xăng hai kỳ cỡ nhỏ.
+ Đỉnh lồi không đối xứng (hình 5.2c). Dùng cho động cơ xăng hai kì cỡ nhỏ, phối
khí bằng hệ thống lỗ quét và lỗ thải, phần lồi lắp sát về phía lỗ quét để dẫn hướng
cho dòng khí đi vào xilanh.

Hình 6.2. Kết cấu của đỉnh, đầu piston
Đỉnh lõm
Loại này có ưu điểm là có thể tạo xoáy lốc nhẹ trong quá trình nén và quá trình
cháy. Nhược điểm là sức bền kém, diện tích chịu nhiệt lớn hơn đỉnh bằng, dễ kết
Hình 5.2 Các d
muội than. Đối với đỉnh lõm thì ph ạng đ
ần lõm có th ỉnh pittông
ể là toàn b ộ đỉnh hoặc chỉ lõm
xuống một phần. Chỏm cầu lõm có thể đồng tâm hoặc lệch tâm.
Đỉnh lõm (hình 5.2.d,e,f,g,h ) được dùng trong các động cơ Diêzel 2 kỳ và 4 kỳ có
buồng cháy thống nhất (buồng cháy trên đỉnh piston).
Đầu piston (hình 5.3)
Là phần từ mép đỉnh piston đến cạnh dưới xéc măng dầu cuối cùng phía trên
bệ chốt có nhiệm vụ là bao kín vì vậy trên đầu piston thường có nhiều rãnh xéc
măng.
Đầu piston phải đảm bảo 3 yêu cầu : Bao kín buồng cháy, tản nhiệt tốt và có
sức bền cao vì vậy phần đầu có kết cấu sau :
Bố trí nhiều rãnh xéc măng, tùy theo động cơ mà số lượng xéc măng khí và dầu
khác nhau để bao kín buồng đốt và bôi trơn cho xi lanh.
Hình 5.3 Kết cấu đầu Piston

Có phần đỉnh dày, bán kính góc lượn giưã phần đỉnh và phần đai xéc măng
tương đối lớn hoặc đỉnh mỏng nhưng có gân tản nhiệt ở phía dưới đỉnh để tăng
diện tích tiếp xúc với không khí và tăng độ cứng vững. Chế tạo với vật liệu có
hệ số dẫn nhiệt cao, gia công phần đỉnh bóng láng, dùng rãnh chắn nhiệt, hoặc bố
trí đường dầu bôi trơn ở dưới đỉnh piston để tản nhiệt tốt
Có các gân trợ lực để tăng độ bền .
. Thân piston
Là phần rãnh xéc măng dầu cuối cùng phía trên bệ chốt đến đáy piston, nó có
nhiệm vụ dẫn hướng cho piston trong quá trình làm việc. Trên thân piston có lỗ
bệ chốt có chiều cao và kích thước phù hợp đảm bảo lực nâng phân bố đều trên
bề mặt làm việc.
Để làm giảm lực va đập ngang giữa piston và xilanh trong quá trình làm việc,
tâm của lỗ chốt và tâm piston được chế tạo lệch nhau.
Để tránh bó kẹt khi piston làm việc và giảm tiếng ồn do piston va đập vào
thành xi lanh khi nhiệt độ cao, thân piston được chế tạo có dạng ô van, trục nhỏ
của ô van trùng với đường tâm bệ chốt và được vát bớt phần kim loại tại bệ chốt
(hình 5.4 a,b)
Cũng có loại piston để hạn chế giãn nở của phần đầu và phân thân, người ta đúc
một thanh thép bao quanh phần trên của bệ chốt (hình 5.4c)
Ở động cơ hai kỳ có chốt hãm miệng vòng găng đặt ở rãnh lắp vòng găng
Piston có độ côn, đỉnh piston có kích thước nhỏ hơn phần đáy.

Hình 5.4. Các biện pháp chống bó kẹt piston
Một số piston đáy có xẻ rãnh hình chữ T, để phòng tránh piston khi giãn nở
không bị bó kẹt piston trong xilanh. (hình 5.4 c,d).
Một số động cơ có thanh truyền ngắn phía dưới phần dẫn hướng có cắt vát để
tránh va vào đối trọng, má khuỷu.
Một số động cơ lớn phần dẫn hướng có tiện thêm một rãnh vòng găng dầu
Ngoài ba phần chính trên còn có phần đáy piston được kết cấu có vành đai để
tăng độ cứng vững đồng thời để điều chỉnh trọng lượng piston khi sửa chữa.
1.4. Hiện tượng, nguyên nhân hư hỏng của Piston
1.4.1. Hiện tượng.
Thân pittông bị rạn.( piston buồng đốt thống nhất thường bị rạn nứt nhiều hơn )
Piston bị mài mòn do ma sát với thành xi lanh, vị trí mòn nhiều nhất là mặt phẳng
chứa lực ngang, làm giảm đường kính ngoài, thay đổi độ côn, ô van của piston,
gây va đập trong quá trình làm việc dẫn tới nứt piston.

Bề mặt piston bị cào xước hoặc không bằng phẳng do xéc măng bị gãy hoặc bị
tạp chất bám vào.
Lỗ chốt bị mòn ô van (tăng kích thước ) va đập với chốt gây tiếng gõ khi động
cơ làm việc.
Đỉnh piston bị cháy, rỗ, bị nứt do ăn mòn hoá học và tiếp xúc với sản phẩm cháy
và bám muội than làm giảm thể tích buồng cháy.
Rãnh vòng găng từ dạng chữ nhật thành dạng hình thang làm tăng khe hở cạnh
vòng găng.(đặc biệt là rãnh xéc măng số 1) và lỗ chốt piston.
Mép rãnh xéc măng bị nứt.
1.4.2. Phâ n tích nguyên nh ân hư hỏng
Nứt, cháy rỗ do chịu áp suất cao, do tiếp xúc nhiệt độ cao hoặc bị xước do dầu
bôi trơn có nhiều tạp chất hư hỏng
Bị mòn do ma sát, thiếu bôi trơn
Bị ăn mòn hóa học
̉
1.5. Kiêm tra, s ửa chưa h
̃ ư hong cua pít tông
̉ ̉
̉
1.5.1. Kiêm tra:
̉
+ Đinh pít tong: Quan sát đ ỉnh piston có bị cháy rỗ bám muội than, đỉnh píton chầy
xước
+ Đâu pít tong: Quan sát đ
̀ ỉnh piston có bị cháy rỗ bám muội than, đ ầu píton chầy
xước
+ Thân pít tong
Kiểm tra vết xước trên thân piston
Dùng Pamme đo ngoài kiểm tra mòn côn, ô van piston
Kiểm tra khe hở giữa piston và xilanh
+ Ki ểm tra v ết n ứt: c ầm nh ấc piston l ên d ùng que kim loại nhỏ gõ nhẹ vào
đuôi piston nếu có tiếng rè do piston bị nứt
̣
+ Bê chôt ́
+ Ranh lăp xéc măng
̃ ́
+ Kiểm tra khe hở piston và xilanh
QUY TRÌNH KIỂM TRA, SỬA CHỮA HƯ HỎNG CỦA PÍT TÔNG
1 Tháo xéc măng ra khỏi Kìm chuyên Tháo theo thứ tự trên xuống dưới

pittông dùng
2 Tháo chốt pittông ra khỏi pittông
2.1 Đặt píttông thẳng vào dụng Dụng cụ Tháo phe hãm chốt pittông nếu có
cụ chuyên dùng. chuyên dùng
2.2 Ép bằng máy ép thủy lực và Dụng cụ
tháo chốt píttông chuyên dùng
3 Vệ sinh pittông Máy nén khí, Rửa sạch sẽ bằng dầu gas oil.
Chổi rửa Thổi gió khô ráo với áp lực 3 5
kg/cm2.
4 Kiểm tra bề mặt pittông Quan sát vết sây xước, nứt ,vỡ

5 Xác định kích thước sửa chữa pittông
5.1 Kẹp pittông cố định Bàn kẹp.
5.2 Đo đường kính đầu pittông Panme Đo tại vùng không có rãnh bạc
xécmăng
5.3 Quan sát các dấu hiệu ghi KTSC được ghi bằng số
trên đỉnh pittông Dấu lắp ghép ghi chữ hoặc mũi tên
6 Xác độ ôvan pittông
6.1 Đặt panme tại thân pittông Panme Thẳng góc với tâm chốt pittông
6.2 Đo hai kích thước vuông góc Độ ôvan của thân pittông là hiệu số
tại thân pittông. của hai kích thước này.
7 Kiểm tra khe hở pittông xi lanh
7.1 Đẩy pittông vào xi lanh ở vị Pittông không có bạc xécmăng
trí nửa hành trình.
7.2 Chèn căn lá giữa thân Căn lá Căn lá vuông góc với chốt pittông
pittông và xi lanh
7.3 Xác định khe hở giữa Ghi lại và so sánh với tiêu chuẩn
pittông và xi lanh Khe hở giới hạn là 0,34mm trên
100mm đường kính xi lanh
8 Lấy pittông ra khỏi xi lanh.
1.5.2. Sửa chữa:
Nếu Piston bị cháy rỗ nhẹ cạo sạch muội than, dùng giấy nhám mịn rà vết xước
Thường dùng phương pháp thay mới piston hoặc tăng kích thước piston:
Trường hợp xi lanh chưa mòn quá giới hạn cho phép mà khe hở piston xi lanh
lớn thì dùng phương pháp mạ, đắp và gia công lại.
Trường hợp bề mặt piston bị cào xước hoặc không bằng phẳng nhẹ thì đánh
nhám và dùng lại.
Nếu nứt nhỏ thì khoan lỗ cuối đường nứt để chặt vết nứt.
Nếu piston xi lanh mòn nhiều thì tiến hành doa xi lanh và thay piston mới.
Nếu lỗ chốt piston mòn thì doa lại và thay chốt mới .
1.5.3. Thay thế piston.
Khi thay piston phải căn cứ vào kích thước xi lanh . Kích thước tăng lớn của piston
có 6 cỡ : 0,25; 0,50; 0,75; 1,00; 1,25; 1,50mm. Khi ch ọn thay piston thì phải
đảm bảo các yêu cầu sau:
+ Thay từng piston :
Piston thay thế cùng hãng sản xuất
Khe hở piston – xi lanh giữa các xi lanh phải như nhau. Độ ôvan cho phép lệch
nhau 0,075mm
Nếu sử dụng piston cũ thì rãnh xéc măng, tâm lỗ chốt và trọng lượng piston phải
phù hợp.
+ Thay cả bộ piston :
Trọng lượng các piston phải như nhau .
Piston có đường kính > 85mm trọng lượng cho phép lệch nhau không quá 15g.

Piston có đường kính <85mm trọng lượng cho phép lệch nhau không quá 9g. Nếu
vượt qua giới hạn thì phải tiện bớt piston
Độ ôvan phù hợp với quy định.
2. Chốt pitong
1. Nhiệm vụ, yêu cầu
1.1. Nhiệm vụ
Nối piston với thanh truyền, truyền lực tác dụng của khí thể trên pittông qua
thanh truyền làm quay trục khuỷu. Chốt pittông có kết cấu đơn giản dạng hình trụ
rỗng
1.2. Yêu cầu
Chốt Piston phải đảm bảo độ cứng chịu lực, chịu va đập, ít mài mòn, bề mặt
đạt độ bóng cao
2. Điều kiện làm việc và vật liệu chế tạo
Trong quá trình làm việc, chốt piston chịu lực khí thể và lực quán tính lớn thay
đổi theo chu kỳ.
Chịu va đập giữa chốt và lỗ bệ chốt, đầu nhỏ thanh truyền với chốt.
Có xu hướng bị uốn cong, bị cắt.
Chịu nhiệt độ cao và mài mòn lớn do chốt piston được bôi trơn trong điều kiện
rất khó khăn.
Vật liệu chế tạo thường dùng là thép cácbon và thép hợp kim có thành phần
cacbon thấp như : 20X, 20XM, 15XA, 18XHMA.
Đối với thép các bon và thép hợp kim có thành phần cacbon thấp khi nhiệt luyện
đều phải thấm than bề mặt để đạt độ cứng bề mặt cao.
3. Cấu tạo
Là chi tiết hình trụ tròn, bề mặt ngoài được gia công chính xác và có độ bóng cao.
Để làm giảm khối lượng thường làm ống trụ rỗng. Mặt trong có nhiều loại khác
nhau: hình trụ rỗng có tiết diện đều hoặc bậc, tiết diện không đều.
4. Các phương pháp lắp ghép chốt pittông với đầu nhỏ thanh truyền.
+ Lắp cố định chốt trên đầu nhỏ thanh truyền (hình 6.1a)
Ưu điểm : Giảm chiều dài đầu nhỏ, không cần bôi trơn cho đầu nhỏ.
Nhược điểm : Mài mòn không đều, có hiện tượng gõ chốt khi máy nóng, chỉ
dùng đối với pittông gang.

Hình 6.1.
Lắp cố định chốt piston với đầu nhỏ thanh truyền và trên bệ chốt.
+ Lắp cố định chốt pittông trên bệ chốt (hình 6.1b). (chốt được lắp tự do với đầu
nhỏ thanh truyền ).
Ưu điểm : Không phải bôi trơn cho bệ chốt nên có thể rút ngắn chiều dài của bệ
chốt, để tăng chiều rộng của đầu nhỏ thanh truyền, giảm được áp suất tiếp xúc
của mối ghép này.
Nhược điểm :
Độ võng chốt lớn do bệ chốt ngắn , khoảng cách hai gối đỡ tăng
Do phải khoan lỗ ren để cố định chốt nên nên gây ứng suất tập trung và hay hư
hỏng khi nhiệt luyện.
Mài mòn không đều vùng chịu lực không thay đổi nên dễ bị mỏi.
Trọng lượng pittông tăng và lệch gây nên mômen lắc pittông.
+ Lắp tự do (lắp bơi):
Chốt được lắp không cố định trên đầu nhỏ thanh truyền và cũng không cố định
trên bệ chốt . Tại hai mối ghép đều không có kết cấu hãm. Trong qua trình làm
việc chốt có thể xoay tự do quanh đường tâm chốt.

Hình 6.2 . Chốt piston lắp tự do
Ưu điểm :
Mài mòn đều do xoay tự do, khi đó mặt phẳng chịu lực thay đổi nên chốt
pittông mòn đều hơn và chịu mỏi tốt hơn, động cơ làm việc ổn định.
Vẫn làm việc bình thường khi bị kẹt tạp chất vào khe hở chốt với đầu nhỏ
hay bệ chốt (lúc này chốt có kiểu lắp ghép như một trong hai kiểu trên)
Phương pháp này được dùng phổ biến hiện nay.
5. Hiện tượng, nguyên nhân hư hỏng
5.1. Hiện tượng
Mài mòn hình côn và ô van phần giữa chốt do đó khe hở lắp ghép tăng và động
cơ có tiếng gõ do va đập.
Chốt bị mòn nhanh hơn pittông và xi lanh.
5.2. Phân tích nguyên nhân hư hong
̉
Chốt piston mài mòn tập chung ở giữa do ma sát trong trư ờng hợp lắp ghép cố
định với Piston và lỏnh với lắp thanh truyền
Chốt piston mài mòn tập ở hai đầu do ma sát trong trư ờng hợp lắp ghép cố định
với thanh truyền và lắp lỏng với Piston
Chốt piston mài mòn côn, ô van, cháy lám do ma sát, thiếu bôi trơn trên chiều dài
chốt trong trường hợp lắp lỏng với với thanh truy ền và lắp lỏng với Piston
̉
5.3 Kiêm tra, s ửa chưa h
̃ ư hong cua chôt pít tông
̉ ̉ ́
̉
Kiêm tra:

̣ ưt́
+ Ran n
Quan sát trên bề mặt chốt nếu phát hiện vết nứt, miết tay dọc theo chiều dài nếu
thấy gợn lên do chốt bị mòn khuyết
+ Mon côn, ô van
̀
Đo đường kính ngoài hai đầu chốt hiệu hai kích thước là độ côn
Đo đường kính giữa chốt, hai phép đo cùng trên mặt phẳng, vuông góc với
nhau hiệu hai kích thước là độ ô van
Độ côn và ôvan cho phép không quá 0,03mm
+ Khe hở lắp gép chốt piston với piston
Ðo đường kính chốt pittông
Đo đường kính lỗ chốt pittông
Xác định khe hở chốt pittông là hiệu của đường kính lỗ chốt và đường kính chốt
Khe hở cho phép: = 0,005 0,01 mm ; tối đa 0,015 m.
5.4. Sửa chưa:
̃
̣ ̣
+ Ma, nong chôt pít tông bi mon
́ ̀
Nếu chốt bị mài mòn ít thì mạ, nong ( nong nóng hoặc nong nguội ) sau đó mài về
kích thước ban đầu .
+ Chọn thay mới chôt pít tông
́
Nếu mài mòn nhiều thì thay chốt mới và doa lại lỗ chốt . Kích thước sửa chữa
chốt pittông thường có các cỡ: 0,05; 0,75; 0,1; 0,125; 0,15; 0,20; 0,25mm. Khi thay
chốt mới phải đảm bảo yêu cầu:
Chỉ dùng một loại chốt trong cùng một kích thước sửa chữa.
Trọng lượng các chốt trong cùng một động cơ không lệch nhau quá 10g
Chiều dày chốt lệch nhau không quá 0.02mm
QUY TRÌNH KIỂM TRA, SỬA CHỮA HƯ HỎNG CHỐT PÍT TÔNG
1 Tháo chốt pittông Vam
ra khỏi thanh
truyền, pittông

2 Kiểm tra độ côn Panme Độ côn và ôvan cho phép không quá
và ôvan 0,03mm
3 Kiểm tra chiều Panme, Chiều dày cho phép lệch nhau không quá
dày chốt thước 0,02mm
kẹp
4 Doa lại lỗ chốt Dao doa Chọn dao doa dài để doa cả 2 lỗ
pittông
5 Lắp chốt pittông Vam Đúng chiều thanh truyền.
mới Phe hãm phải lọt rãnh và có khe hở với
đầu chốt 0,25mm
6 Kiểm tra khe hở pittông chốt
pittông
6.1 Ðo đường kính Panme Kiểm tra đường kính trước khi đo
chốt pittông
6.2 Đo đường kính lỗ Đồng hồ
chốt pittông đo lỗ
6.3 Xác định khe hở Khe hở cho phép: = 0,005 0,01 mm ;
chốt pittông tối đa 0,015 m.
7 Kiểm tra khe hở theo kinh
nghiệm
7.1 Giữ thanh truyền, Nếu có độ rơ phải thay mới chốt hoặc
lắc píttông lên, bạc lót
xuống, tới, lui
7.1 Hâm nóng pittông Ðẩy sít nhẹ vào bệ chốt là đạt yêu cầu.
tới 800C dùng hai
ngón tay cái đẩy
vào lỗ chốt
Bài 17: Kiềm tra thay thế xec măng
1.Nhiệm vụ, phân loại, yêu cầu
̣
1.1. Nhiêm vu ̣
Kết hợp với pittông và xilanh bao kín buồng đốt tránh hiện tượng lọt khí từ
buồng đốt xuống cácte và ngăn không cho dầu từ cácte sục lên buồng đốt.
Dẫn và truyền nhiệt từ đầu pittông ra vách xilanh tới nước làm mát hoặc không
khí. Đưa dầu bôi trơn đều trên thành xilanh, làm giảm ma sát và chống mòn.
Dẫn hướng cho pittông chuyển động tịnh tiến trong xilanh.
1.2. Phân loại
Xéc măng khí
Xéc măng dầu + Loại cạo nhớt
+ Loại Thoát nhớt
1.3. Yêu cầu đối với xéc măng
Có tính chịu mòn tốt ở điều kiện ma sát tới hạn.
Có hệ số ma sát nhỏ đối với mặt xi lanh.
Có sức bền và độ đàn hồi cao , ổn định trong điều kiện nhiệt độ cao.
Có khả năng rà khít với mặt xi lanhmột cách nhanh chóng.

2. Điều kiện làm việc và vật liệu chế tạo xéc măng
Chịu nhiệt độ cao và áp suất lớn (chịu ứng suất nhiệt).
Chịu tải trọng cơ học lớn, nhất là đối với xéc măng khí trên cùng.
Chịu mài mòn và ăn mòn hoá học.
Điều kiện bôi trơn rất khó khăn (nhất là đối với xéc măng khí trên cùng).
Chịu lực quán tính lớn theo chu kỳ.
Chịu ứng suất ban đầu khi lắp xéc măng vào rãnh trên piston.
Chịu va đập mạnh giữa xéc măng với rãnh nhất là trong động cơ cao tốc.
Xéc măng được chế tạo chủ yếu bằng gang xám peclít hoặc gang hợp kim.
Mặt ngoài của xéc măng khí số 1 của một số động cơ được mạ Crôm để tăng
khả năng chống mài mòn.
3. Cấu tạo xéc măng
Xéc măng là vòng tròn hở miệng có đường kính lớn hơn xilanh, khi lắp vào pittông
và ép chặt vào xi lanh sẽ tạo ra lực căng ban đầu để xéc măng tựa sát lên thành xi
lanh. Gồm hai loại là xéc măng khí và xéc măng dầu.
Xéc măng khí
+ Nhiệm vụ : Xéc măng khí có nhiệm vụ bao kín buồng đốt không cho khí cháy từ
buồng đốt lọt xuống cácte.
+ Đặc điểm : Kết cấu của xéc măng khí chỉ khác nhau ở tiết diện ngang. Thường
có các loại sau :
Loại tiết diện hình chữ nhật (hình 7.a) : đây là loại thông dụng nhất, đơn giản,
dễ chế tạo, diện tích bề mặt tiếp xúc với thành xi lanh lớn, áp lực lên thành xi
lanh nhỏ nên chống mài mòn tốt, tuổi thọ cao thường lắp ở rãnh số 1 (trên cùng).
Để tăng khả năng chống mài mòn đa số được mạ Crôm. Tuy nhiên nhược điểm là
khả năng bao kín kém (tiếp xúc mặt).
Loại tiết diện mặt lưng hình côn (hình 7.b), mặt côn có = (150 300) ,
Diện tích tiếp xúc nhỏ, áp suất với thành xi lanh lớn, có thể rà khít nhanh chóng
với xilanh khả năng bao kín buồng đốt tốt, tuy nhiên bị mòn nhanh, tuổi thọ thấp,
chỉ lắp ở rãnh số 2.
Hình 7.1 Xéc măng loại tiết diện hình chữ nhật
Hình 7.2
Xéc măng loại tiết diện
mặt lưng hình côn
Loại tiết diện vát côn dạng mũi dao: Cạnh sắc của xéc măng quay xuống dưới,
tiếp xúc với thành xi lanh dạng đường, áp lực với thành xi lanh lớn, khả năng bao

Hình 7.3 Xéc măng loại tiết
diện vát côn dạng mũi dao
kín buồng đốt và tự định vị tốt. Xéc măng làm việc hiệu quả với hành trình làm
việc khác nhau của piston: ở hành trình piston đi xuống cạnh sắc có khả năng gạt
dầu, trải đều lớp dầu do vòng găng dầu để lại, tạo thành lớp đầu mỏng trên thành
xi lanh. Hành trình đi lên cạnh trên của vòng găng không tiếp xúc với thành xi lanh
mà trượt trên lớp dầu do nó rải lên.

Loại tiết diện vát lõm góc trong phía trên, vát lõm góc dưới mặt ngoài
Hình 7.4 Xéc măng loại tiết diện vát lõm góc trong phía trên,
và vát lõm góc dưới mặất ngoài
Hai loại này khi lắp vào xi lanh các rãnh vát làm m t thăng bằng lực bung ra
của xéc măng tạo ra một lực uốn xoắn làm góc trên của xéc măng nghiêng vào
trong không cọ vào thành xi lanh, có tác dụng làm kín khí và gạt dầu tốt ở kỳ nén
và ở kỳ nổ, áp suất lớn tác động lên xéc măng từ trên xuống và từ trong ra, thắng
được lực uốn xoắn do các rãnh vát tạo nên làm xéc măng nằm ở vị trí cân bằng ép
sát vào thành xi lanh và đáy rãnh nhờ vậy buồng đốt được bao kín tốt.
+ Kết cấu miệng xéc măng khí: Có ba loại.
Loại thẳng (H 7.5b): Dễ chế tạo nhưng dễ lọt khí và sục dầu qua miệng.
Loại cắt vát (H 7.5a) Cắt vát một góc 300 hoặc 450 loại này ít lọt khí được dùng
nhiều, nhưng khó chế tạo.
Loại xếp chồng hay bậc thang ( H 7.5c): Khả năng bao kín tốt nhất nhưng chế
tạo rất phức tạp nên ít dùng.
a) b) c)
Xéc măng dầu
Hình 7.5 Các loại miệng xéc măng
+ Nhiệm vụ : Xéc măng dầu có nhiệm vụ tráng và gạt dầu bôi trơn trên bề mặt
gương xilanh không cho dầu bôi trơn từ các te sục lên buồng đốt.
+ Cấu tạo : Trên rãnh xéc măng dầu cũng như rãnh của pitton đều phay rãnh thoát
dầu. Nhiều khi để tăng áp suất tiếp xúc người ta đệm vào trong rãnh một vòng lò
xo hoặc dùng xéc măng dầu tổ hợp đặc biệt bằng thép.
Xéc măng dầu có từ 1 2 vòng được lắp ở rãnh bên dưới xéc măng khí.Kết cấu
của xéc măng dầu có các loại sau : Loại tổ hợp, loại đơn.
Loại xéc măng dầu tổ hợp :
Gồm hai vòng thép mỏng đặt ốp hai bên, một vòng lò xo đệm. Các loại xéc măng
dầu tổ hợp thường chỉ khác nhau ở kết cấu của vòng lò xo đệm. Xéc măng dầu tổ
hợp có tác dụng dẫn dầu và làm giảm va đập rất tốt.

Hình 7.6 Xéc măng dầu tổ hợp.
1. Xilanh. 2. Xéc măng. 3. Vòng đệm đàn hồi 4. Piston 5.Vòng thép
Xéc măng dầu loại đơn. 3
Trên xéc măng dầu đơn cấu tạo một mảnh có phay rãnh liên tục ở phía ngoài và
các rãnh thoát dầu cách đều suốt chu vi xéc măng. Phần dầu xéc măng gạt bị dồn
vào trong rãnh của xéc măng sẽ qua các lỗ hoặc rãnh hướng tâm rồi qua lỗ trên
thân pittông trở về các te.( hình 7.7 ).Bên trong rãnh có một vòng lò xo nhỏ để giữ
dầu
Loại này hiện nay ít dùng
Lỗ thoát
dầu
̣ ượng, nguyên nhân hư hong Xéc măng
4. Hiên t ̉
̣ ượng
4.1. Hiên t
Mòn mặt lưng làm giảm đàn tính và tăng khe h ở miệng. ầu loại đơn
Hình 7.7 Xéc măng d
Mòn mặt cạnh
Vòng găng bị gẫy.
4.2. Phân tích nguyên nhân hư hong̉
Do ma sát với thành xi lanh
Do ma sát và va đập với rãnh xéc măng.
Do bị thay đổi chiều chịu lực liên tục.
̉
5. Kiêm tra va thay xéc măng m
̀ ơi
́
̉
5.1. Kiêm tra:
+ Khe hở miêng
̣

Đẩy bạc xécmăng vào xi lanh cách ĐCT từ 10 20mm.
Đặt bạc xéc măng nằm ngang trong xi lanh.
Đặt cỡ lá tại miệng
Khe hở miệng : 0,05 0,08mm trên đường kính 25,4mm.
Hoặc tính theo công thức = Dxl/ 400 mm (Dxl là đường kính xi lanh )
+ Khe hở cạnh
Đặt bạc xécmăng vào đúng rãnh của nó tại đầu pittông.
Đặt căn lá chèn giữa bề cao bạc xécmăng và rãnh pittông.
Khe hở cạnh của bạc xéc măng, ấn định 1/30 1/40h hoặc (0,01 0,02mm).
h: chiều dầy của xéc măng
+ Kiểm tra độ tròn của xéc măng
Tiến hành tương tự kiểm tra khe hở miệng xéc măng nhưng ta kiểm tra hiện
tượng lọt sáng sau lưng xéc măng, nếu tổng các cung lọt sáng vượt quá 900 là do
xéc măng không đảm bảo độ tròn
QUY TRÌNH KIỂM TRA XÉC MĂNG
1 Tháo xéc măng ra khỏi Kìm chuyên
pittông dùng

2 Vệ sinh bạc xécmăng Dầu gas oil.
3 Kiểm tra khe hở miệng xéc măng
3.1 Đẩy bạc xécmăng vào xi Pittông Pittông không có bạc xéc
lanh cách ĐCT từ măng.
10 20mm. Khe hở miệng :
3.2 Đặt bạc xéc măng nằm 0,05 0,08mm trên đường
ngang trong xi lanh. kính 25,4mm.
3.3 Đặt cỡ lá tại miệng bạc Căn lá Hoặc tính theo công thức
xécmăng. = Dxl/ 400 mm (Dxl là
đường kính xi lanh )
4 Kiểm tra khe hở cạnh xéc măng
4.1 Đặt bạc xécmăng vào đúng Kìm chuyên Khe hở cạnh của bạc xéc
rãnh của nó tại đầu pittông. dùng măng, ấn định 1/30 1/40h
4.2 Đặt căn lá chèn giữa bề cao Căn lá hoặc (0,01 0,02mm).
bạc xécmăng và rãnh h: chiều dầy của xéc măng
pittông.
4.3 Xác định trị số khe hở cạnh
5 Kiểm tra khe hở lưng
5.1 Đo bề rộng xéc măng Panme Hiệu hai kích thước chính là
5.2 Đo chiều sâu rãnh xéc măng. Thước đo sâu khe hở lưng.
5.3 Xác định khe hở lưng Khe hở lưng quy định tùy
theo động cơ
6 Kiểm tra tính đàn hồi
6.1 Đặt xéc măng vào giá có Dụng cụ chuyên Chỉ số của lực kế cho biết
rãnh dùng đàn tính của xéc măng
6.2 Di chuyển quả cân tới khi
xéc măng bị nén tới khe hở
miệng quy định.
6.3 Xác định độ đàn hồi
7 Ráp lại tất cả các chi tiết như : pittông, bạc
xécmăng... vào xi lanh.
5.2. Thay xéc măng mơi: ́
QUY TRÌNH CHỌN THAY XÉC MĂNG MỚI
Khi kiểm tra một trong các chỉ tiêu không đạt yêu cầu phải thay mới xéc măng
1 Vệ sinh bạc xécmăng
2 Xác định khe hở miệng xéc Tra tài liệu hoặc tính toán
măng tiêu chuẩn theo kinh nghiệm .
3 Rà khe hở miệng đến khe hở tiêu chuẩn
Hình 7.9

Sửa
miệng ộng cơ ô tô
Giáo trình môn: SCBD đ
xéc măng
Dũa, bàn kẹp
Rà và kiểm tra khe hở thường xuyên
4 Rà khe hở cạnh xéc măng Bàn rà
5 Rà khe hở lưng (rà rãnh xéc Dao hoặc xéc
măng) măng cũ
6 Vệ sinh bạc xécmăng
7 Ráp bạc xéc măng vào Kìm chuyên Lắp các xéc măng đúng
pittông dùng chiều và vị trí.
8 Bôi trơn pittông, bạc xéc Nhớt SAE 30.
măng và xi lanh
9 Ráp lại tất cả các chi tiết
Bài 18: Kiểm tra sửa chữa thanh truyền
1. Thanh truyên: ̀
̣ ̣
1.1.Nhiêm vu Phân loai ̣
Thanh truyền là chi tiết trung gian nối giữa piston và trục khuỷu.
Nhận và truyền lực tác dụng từ piston xuống làm quay trục khuỷu trong kì
cháy giãn nở, điều khiển piston làm việc trong các quá trình nạp, nén, thải.
Biến chuyển động thẳng của piston thành chuyển động quay của trục khuỷu
và ngược lại.
1.2. Điều kiện làm việc và vật liệu chế tạo xilanh
Chịu lực quán tính của chính bản thân các phần tử của thanh truyền lực này
luôn luôn thay đổi về phương, chiều và trị số.
Chịu lực khí thể thông qua piston.
Chịu lực quán tính chuyển động tịnh tiến của nhóm piston.
Chịu các lực uốn dọc, uốn ngang, kéo, nén.
Chịu lực va đập ở đầu to và đầu nhỏ thanh truyền.
1.2.2. Vật liệu và phương pháp chế tạo
Thép các bon C40, C45 và thép hợp kim Niken crôm. Được chế tạo bằng
phương pháp rèn, dập có cơ tính và sức bền mỏi cao, là một thanh chịu lực phức
tạp.
1.3. Cấu tạo : (hình 8.1)
Thanh truyền được chia làm ba phần: Đầu to, đầu nhỏ, thân thanh truyền.

Hình 8.1. Kết cấu thanh truyền
1. Nắp đầu to. 2. Bạc đầu to. 3. Lỗ bắt bulông 4. Bạc đầu nhỏ

Đầu nhỏ thanh truyền:
Là bộ phận lắp ghép với chốt piston, có cấu tạo hình trụ, bên trong có bạc lót và
có khoan lỗ dầu hoặc phay rãnh hứng dầu.
Hình 8.2: Kết cấu của đầu nhỏ thanh truyền
Tùy theo kiểu lắp ghép giữa đầu nhỏ thanh truyền và chốt piston mà có các kiểu
kết cấu khác nhau .
Đối với loại chốt piston lắp tự do với đầu nhỏ thanh truyền. Đầu nhỏ thanh
truyền có dạng hình trụ rỗng (hình 8.2b). Để bôi trơn mặt ma sát giữa chốt piston
và đầu nhỏ trên đầu nhỏ có phay rãnh hứng dầu hoặc khoan lỗ dẫn dầu dọc trong
thân
(hình 8.2 a,c).
Khi chốt piston lắp kiểu tự do đầu nhỏ có bạc lót bằng đồng hay bằng thép có
tráng lớp hợp kim chống mòn.
Thân thanh truyền.
Nối giữa đầu nhỏ và đầu to thanh truyền. Chiều dài của thân được tính toán,
thiết kế phù hợp phụ thuộc vào tham số kết cấu = R/L ( = 0,2 0.3)
Trong đó : R là bán kính tay quay, L là chiều dài thanh truyền (tính từ 2 tâm)

Thân thanh truyền có tiết diện thay đổi từ đầu nhỏ đến đầu to và có các loại tiết
diện như (hình 8.3)
Loại tiết diện hình tròn (hình 8.3): Chỉ dùng trong động cơ tĩnh tại và tàu thủy.
Hình.8.3 Tiết diện thân thanh truyền
Ưu điểm: Đơn giản, dễ chế tạo.
Nhược điểm: là lợi dụng vật liệu không hợp lí vì trong mặt phẳng lắc thanh
truyền chịu lực lớn nhất. Trong mặt phẳng này cần có mô men chống uốn lớn.
Thanh truyền có tiết diện tròn nếu đảm bảo có độ cứng vững trong mặt phẳng
lắc vừa đủ thì trong mặt phẳng kia độ cứng vững sẽ thừa.
+ Loại tiết diện hình chữ I (hình 8.3 b,c ). Có sức bền đều theo hai phương và có sự
phân bố vật liệu hợp lí giảm được kích thước, khối lượng và giảm được lực quán
tính. Tuy nhiên vẫn đảm bảo được độ cứng vững và độ bền được sử dụng nhiều
nhất.
+ Loại tiết diện hình chữ nhật, ôvan (hình 8.3d,e). Đơn giản, dễ chế tạo nhưng
phân bố vật liệu không hợp lí, tăng khối lượng của thanh truyền. Chỉ dùng cho
động cơ tốc độ thấp.
+ Loại tiết diện hình chữ H: Tăng được bán kính góc lượn chuyển tiếp từ thân
đến đầu to thanh truyền. Tăng độ cứng vững của thân nhưng ít dùng vì mô đuyn
chống uốn trong mặt phẳng lắc yếu.
Đầu to thanh truyền.

Hình 8.4. Kết cấu đầu to
Kích thước của đầu to phụ thuộc vào đường kính và chiều dài chốt khuỷu (hình
8.4). Đầu to thanh truyền phải đảm bảo các yêu cầu sau:
Có độ cứng vững lớn để bạc lót không bị biến dạng
Kích thước nhỏ gọn để đảm bảo lực quán tính chuyển động quay nhỏ , giảm
tải trọng lên chốt khuỷu
Dể lắp ghép với trục khuỷu .
Chổ chuyển tiếp giữa thân và đầu to có bán kính góc lượn lớn để giảm ứng
suất tập trung tại thân và đầu to.
Kết cấu : Đầu to thanh truyền có dạng sau:
Loại rời : Được cắt làm hai nửa để dễ lắp ghép, nửa trên liền với thân thanh
truyền, nửa dưới cắt rời ra thành nắp đầu to thanh truyền, bề mặt hai nửa có gờ
hoặc răng để định vị. Hai nửa này lắp với nhau bằng bulông hay gudông.
Ở động cơ tàu thủy và tĩnh tại đầu to được làm rời với thân thanh truyền, nửa
trên ghép với thân thanh truyền bằng bulông hoặc gujông
Loại liền : Ở các động cơ công suất nhỏ đầu to thanh truyền được làm liền,
bạc lót là ổ bi kim và khi lắp ráp phải luồn vào trục khuỷu.

a. b. c. d.
Hình 8.5. Kết cấu các dạng đầu to thanh truyền
̣ ượng, nguyên nhân hư hong Thanh truyên
1.4. Hiên t ̉ ̀
̣ ượng
1.4.1. Hiên t
Lỗ đầu lớn và đầu nhỏ bị mòn
Bị biến dạng cong ,xoắn
Thanh truyền bị rạn nứt, sứt mẻ, đứt cổ trên thanh truyền
Mặt phẳng lắp ghép của đầu lớn và nắp thanh truyền bị mòn
1.4.2. Phân tích nguyên nhân hư hong̉
Do tải trọng hơi và tải trọng quán tính gây va đập làm độ dôi lắp ghép bạc
đầu trên và thanh truyền giảm từ đó gây ra xoay lưng bạc tạo thành độ ôvan, khi
khe hở này tăng lớn cùng với khe hở giữa chốt pittông và bạc lót sẽ gây ra tiếng
gõ khi động cơ làm việc

Do động cơ làm việc bị quá tải đột ngột (do sử dụng động cơ không đúng,
do sửa chữa và lắp ráp không chính xác, do khi thanh truyền bị cong trên mặt
phẳng thẳng góc với chiều lắc của nó thì đường tâm theo hướng trục của lỗ đầu
lớn và đầu nhỏ sẽ không song song với nhau đồng thời thanh truyền cũng dễ bị
xoắn khiến cho đường tâm hướng trục của lỗ đầu lớn và đầu nhỏ cũng không
nằm trong mặt phẳng .
Do vết nứt mỏi gây ra hoặc khuyết tật khi chế tạo và nhiệt luyện.
Do bu lông thanh truyền siết không đủ lực hoặc do độ cứng của bu lông
không đủ nên có thể tạo ra khe hở khi chịu lực và va đập hai bề mặt này với nhau.
̉
1.5.1. Kiêm tra:
̉ ̀
+ Đâu nho, đâu to
̀
Đo kích thước lỗ đầu nhỏ và lỗ đầu lớn để xác định độ ôvan, nếu vượt quá
giới hạn thì phải thay mới bạc lót và doa lại lỗ đầu thanh truyền.
+ Kiểm tra khe hở lắp ghép với chốt piston ( tương tự phần kiểm tra trên bài chốt
Piston)
+ Kiểm tra độ cong xoắn thanh tryền
Hình 8.8 Kiểm tra độ cong và xoắn truyền
Độ cong tối đa là 0,05mm, độ xoắn tối đa là 0,15mm
Để kiểm tra độ cong và xoắn của thanh truyền dùng thiết bị chuyên dùng,
nếu độ cong và xoắn của thanh truyền vượt quá giới hạn cho phép thì phải nắn
lại hoặc thay mới.
+ Kiểm tra khe hở đầu thanh truyền với cổ biên
Dùng căn mẫu đo khe hở giữa mặt bên của đầu lớn thanh truyền với cổ biên bên
má khuỷu
1.5.2. Sửa chưa:
̃

́ ̉
+ Doa lô lăp chôt, cô biên
̃ ́
Trường hợp bề mặt lỗ chốt bị hư hỏng, biến dạng hoặc thay bạc thau đầu
nhỏ cổ thanh truyền và áp bạc thau mới
Bề mặt lỗ đầu lớn của thanh truyền bị hư hỏng biến dạng ta doa lỗ đầu
lớn và thay bạc lót
Chú ý sau khi doa hai lỗ đầu nhỏ và đầu lớn thanh truyền thì chiều dài
thanh truyền từ tâm hai lỗ là không đổi
́ ̀ ̣
+ Năn thanh truyên bi cong, xoăń
Hình 8.9 Thiết bị sửa chữa thanh truyền
a) Nắn cong; b) Nắn xoắn
Thanh truyền sau khi nắn cần phải nhiệt luyện ở nhiệt độ 400 6000C sau đó ủ

giữ nhiệt trong thời gian từ 30 – 60 phút
̣ ́
2. Bac lot:
̣ ̣
2.1 Nhiêm vu phân loai ̣
̣
2.1.1. Nhiêm vu ̣
Giảm ma sát giữa cổ chốt và thanh truyền, giữa đầu nhỏ thanh truyền và chốt
piston.Truyền nhiệt ra ngoài dầu bôi trơn. Giữ dầu bôi trơn cho chốt piston và cổ trục
khuỷu.
2.1.2. Phân loaị
Bạc lót loại hợp kim babit
Bạc lót loại hợp kim đồng chì
2.2. Điều kiện làm việc và vật liệu chế tạo bạc lót
Chịu ma sát lớn giữa bạc đầu nhỏ và chốt piston, giữa bạc đầu to và cổ chốt.
Chịu nhiệt độ cao nhất là với bạc đầu nhỏ thanh truyền
Chịu va đập giữa bạc đầu nhỏ với chốt piston, giữa bạc đầu to với cổ chốt.
2.2.2. Vật liệu chế tạo bạc lót:
Có tính chống mài mòn tốt.

Có độ cứng thích hợp và độ dẻo cần thiết.
Chóng rà khít với bề mặt trục,ở nhiệt độ cao sức bền thay đổi ít.
Truyền dẫn nhiệt tốt, ít giãn nở.
Giữ được dầu bôi trơn và dễ đúc.
+ Vật liệu thường dùng : Thường dùng hợp kim babit, hợp kim đồng chì vì chúng
thuộc loại hợp kim chống mòn nên được dùng phổ biến.
Hợp kim Babít gồm 8284% Sn ( thiếc) 1214% Sb (Stibi) 5,55,6% Cu (Đồng),
một lượng nhỏ là sắt và chì.
Hợp kim đồng chì thành phần 69% 72% Cu và 2831% Pb, lọai hợp kim này
được dùng phổ biến có thể chịu được phụ tải lớn áp suất bề mặt cao giá thành rẻ
2.3. Cấu tạo bạc lót
Bạc đầu nhỏ thanh truyền
Bạc đầu nhỏ thanh truyền được chế tạo dạng ống tròn, được ép vào bên
trong đầu nhỏ thanh truyền được chế tạo bằng đồng để chống mòn cho chốt
piston khi quay tự do trong đó. Trên bạc có khoan lỗ và phay rãnh dẫn dầu bôi
trơn cho chốt piston. Bạc có chiều dầy từ (0,08 0.085 )dc;
dc Đường kính ngoài của chốt piston.
Khe hở lắp ghép giữa chốt piston và bạc là: D = ( 0,004 0,0015 )dc.
Bạc đầu to thanh truyền
Hình 8.6. Kết cấu bạc
lót.
Kết cấu của bạc gồm hai phần đó là cốt bạc và phần hợp kim chịu mòn.
Cốt bạc thường được chế tạo bằng thép hợp kim ít các bon để có độ đàn hồi
cao và tránh bị tôi cứng trong quá trình đắp lớp kim loại chịu mòn.
Mặt trong có chế tạo rãnh để chứa nhớt bôi trơn ở lưng có vấu cố định trong đầu
lớn thanh truyền, để tăng tính bám của hợp kim chịu mòn trên cốt bạc giữa hai lớp
có một lớp kim loại rất mỏng 0,05mm 0,01mm. Thường có các loại:
Bạc lót mỏng: Chiều dày của cốt bạc từ 0,9 3mm, lớp hợp kim chịu mòn từ 0,4
0,7mm.
Bạc lót dày: Có chiều dày cốt trục bạc từ 3 6mm, chiều dày hợp kim chống mòn
từ
1,5 3mm.
̣ ượng, nguyên nhân hư hong Bac lot
2.4. Hiên t ̉ ̣ ́

̣ ượng
2.4.1. Hiên t
Bị mài mòn, sây xước hoặc cháy rỗ, tróc bề mặt ma sát
Hình 8.10 Các dạng hư hỏng bạc lót
2.4.2. Nguyên nhân
Sử dụng thời gian dài (vận hành khoảng 4500 giờ )
Cổ trục khuỷu bị côn, lồi lõm do gia công.
Dầu bôi trơn không đảm bảo chất lượng có bụi bẩn hoặc tạp chất.
Động cơ chạy quá tải trong thời gian lâu.
Thiếu dầu bôi trơn , có lẫn nước trong dầu bôi trơn.
Khởi động động cơ và tăng tốc ngay trong thời gian dài.
Lắp bạc lót không đúng kỹ thuật.
̉
2.5. Kiêm tra, s ửa chưa bac lot
̃ ̣ ́
̉
2.5.1. Kiêm tra:
̀ ̣ ơp h
+ Bê măt l ́ ợp kim chiu mon
̣ ̀
+ Khe hở lăp ghep
́ ́
̣
+ Đô nhô cao cua bac ̉ ̣
2.5.2. Sửa chưa: ̃
Đối với các bạc bị sây xước nhẹ thì dùng giấy nhám mịn đánh bóng lại,
Đối với bạc bị sây xước nặng hoặc cháy rỗ nhưng độ dày lớp chịu ma sát còn
trong giới hạn cho phép thì tiến hành cạo lại bạc sau đó rà bạc với cổ trục.
Chọn lắp bạc lót
+ Trường hợp nếu mài lại trục khuỷu thì ta phải chọn bạc có kích thước sửa chữa
phù hợp với kích thước sửa chữa của cổ trục tùy theo từng loại động cơ mà bạc
lót có 3 hay 4 kích thước sửa chữa, mỗi kích thước sửa chữa (cốt) thu nhỏ
0,25mm.
+ Khi thay mới bạc lót, phải đảm bảo các yêu cầu sau:

Hai đầu bạc lót cao hơn cổ trục 0,05mm, nếu cao hơn thì dũa bớt ở phía không
có vấu hãm,
Bề mặt bạc không bị rỗ, không có tiếng rè, không có vết nứt hoặc xù xì, vấu
hãm phải tốt.
Lỗ dầu bạc và lỗ dầu thanh truyền phải trùng nhau không lệch quá 0,50 mm
Chênh lệch chiều dày của hai nửa bạc lót cùng một cặp không được vượt quá
0,05mm
QUY TRÌNH THÁO LẮP KIỂM TRA THANH TRUYỀN BẠC LÓT
Kiểm tra thanh truyền
1 Kiểm tra khe hở dọc trục thanh
Đồng hồ so
truyền.
2 Tháo thanh truyền ra khỏi pittông
Cờ lê, tuýp
và trục khuỷu
3 Vệ sinh thanh truyền Máy nén khí Rửa sạch sẽ thanh truyền,
bạc lót và thổi khô
4 Kiểm tra độ cong thanh truyền Dụng cụ chuyên Độ cong cho phép 0,03
dùng 0,05mm trên 100mm chiều
dài thanh truyền
5 Kiểm tra độ xoắn thanh truyền Dụng cụ chuyên Độ xoắn cho phép 0,04
dùng 0,06mm trên 100mm chiều
dài thanh truyền
6 Không đứt , gãy, cong hư
Kiểm tra bu lông thanh truyền
ren
Kiểm tra bạc lót
Bạc không sây xước hoặc
1 Kiểm tra bề mặt bạc lót
cháy rỗ
2 Kiểm tra khe hở dầu .
2.1 Rửa sạch hai miếng bạc lót bằng Bề dày lớp hợp kim chịu ma
xăng. sát giới hạn là 1 2 mm
2.2 Đặt bạc lót vừa vặn vào đầu to
Đặt đúng chiều
thanh truyền và nắp đầu to
2.3 Đặt dây chì mềm dính ( thoa mỡ
Dây chì có độ dày 0,5 mm
đặt ) dọc theo bạc lót.
2.4 Ráp thanh truyền và nắp đỡ Ráp với bạc lót
vào trục khuỷu Ráp đúng thứ tự cổ trục
cốt máy.
2.5 Siết bu lông đúng lực thích hợp Lực siết tùy đường kính đai
ốc, loại răng to nhuyễn và
Cần siết lực
sức bền đai ốc hoặc theo
chỉ dẫn nhà chế tạo .
2.6 Tháo nắp thanh truyền.
2.7 Đo bề dày cọng chì Pan me Khe hở tối đa ấn định là
Đây là trị số khe hở cần thiết của 0,02 0,05 mm

bạc lót để làm trơn.
3 Kiểm tra sự tiếp xúc của bạc
3.1 Thoa đều một lớp bột sơn màu thật
Thoa vừa đủ
mỏng vào cổ trục.
3.2 Ráp nắp thanh truyền cùng với bạc Bạc lót và nắp đầu to đúng
lót vào cổ trục. dấu
3.3 Siết nắp thanh truyền đúng lực Theo chỉ dẫn hoặc đo
Cần siết lực
thích hợp. đường kính và tra bảng
3.4 Xoay thanh truyền quanh trục Xoay nhẹ nhàng được
khuỷu khoảng 11,5 vòng.
3.5 Tháo nắp thanh truyền ra. Cần siết lực Tháo đều hai bu lông
3.6 Quan sát diện tích tiếp xúc (phần
Diện tích tối thiểu phải
dính bột sơn) trên mỗi miếng bạc
3/5 diện tích mỗi miếng.
lót,
4 Bôi trơn và sắp xếp thứ tự ngăn Lắp gá bạc lót và thanh
nắp. truyền đúng dấu
5 Vệ sinh nơi làm việc
QUY TRÌNH SỬA CHỮA BẠC LÓT (CẠO BẠC LÓT)
1 Kiểm tra vết tiếp xúc bạc lót
1.
Đánh bóng bề mặt bạc lót Sử dụng giấy nhám mịn
1
1. Lắp bạc lót vào gối đỡ
2
1. Bôi mỡ hoặc bột màu vào bề
3 mặt bạc
1. Lắp thanh truyền vào cổ trục Đúng lực siết
4
1. Quay thanh truyền Dừng quay khi có sức cản
5
1. Tháo nắp thanh truyền và Cạo bạc khi vết tiếp xúc <
6 quan sát bề mặt bạc lót 75%
Đường dao cạo theo ô hình
thoi .Cạo hai bên trước, ở
2 Tiến hành cạo bạc
giữa cạo sau.Cạo ở vị trí có
vết tiếp xúc.
Tiếp tục cạo bạc như các
3 Kiểm tra lại vết tiếp xúc
bước trên nếu chưa đạt
4 Lắp bạc lót vào ổ đỡ
5 Thêm tấm đệm phía lưng bạc Đồng lá Lỗ dầu trên tấm đệm và lỗ
nếu lỏng (canh lưng bạc) dầu trên bạc phải trùng
nhau. Chiều dày tấm đệm
căn cứ vào trị số khe hở dầu

thực tế trừ đi khe hở dầu
tiêu chuẩn.
6 Lắp thanh truyền vào cổ trục Đúng lực siết
7 Kiểm tra độ chặt để chọn lại
tấm đệm.
8 Vệ sinh các chi tiết
Bài 19: Sửa chữa trục khuỷu – Bánh đà
̣
1. Truc khuyủ
1.1. Nhiệm vụ, phân loại
̣
1.1.1. Nhiêm vu ̣
Tiếp nhận lực khí cháy đẩy piston qua thanh truyền làm quay trục khuỷu và đưa
công suất động cơ ra ngoài.
Dẫn động cho các bộ phận như trục cam, quạt gió, bơm nước và máy phát điện
1.1.2. Phân loại
+ Theo kết cấu phân thành :
Trục khuỷu ghép : là trục gồm nhiều bộ phận được lắp ghép với nhau (hình 9.1).
Loại này được dùng nhiều trong động cơ cỡ lớn hoặc động cơ xe máy.

Hình 9.1 Kết cấu trục khuỷu ghép
Trục khuỷu nguyên : Là trục có các bộ phận chế tạo riêng như : cổ trục,chốt

khuỷu,má khuỷu ghép lại với nhau hoặc làm cổ trục riêng rồi ghép với khuỷu .
Loại này dùng phổ biến .

Hình 9.2. Kết cấu trục khuỷu nguyên.
1.6. Cổ biên. 4. Đối trọng. 2.Lỗ vung dầu. 5. Má khuỷu. 3. Cổ trục.
+Theo hình dạng phân thành :
Trục khuỷu đủ cổ : tức là số cổ nhiều hơn số khuỷu .Ví dụ : động cơ 4 xi lanh
có 4 cổ dên ( thanh truyền) nhưng có 5 cổ khuỷu. Loại này thường dùng cho động
cơ Diezen vì có độ cứng vững khá lớn.
Hình 9.3 Kết cấu trục khuỷu đủ cổ.
1.Má khuỷu 2. Cổ trục chính
Trục khuỷu thiếu cổ : Loại trục này số cổ trục ít hơn số cổ dên ( thanh truyền),
thường dùng cho động cơ có công suất nhỏ, loại này có ưu điểm là rút ngắn được
chiều dài thân máy và giảm nhẹ trọng lượng động cơ
Cổ dên
Cổ trục chính
Hình 9.4 Kết cấu trục khuỷu trốn cổ.

1.1.3. Yêu cầu
+ Có sức bền, độ cứng lớn, trọng lượng nhỏ và có khả năng chịu mài mòn tốt.
+ Có độ chính xác gia công, độ bóng bề mặt làm việc cao, độ cứng cao.
+ Không xảy ra hiện tượng dao động cộng hưởng trong phạm vi tốc độ sử dụng.
+ Kết cấu trục khuỷu phải đảm bảo tính cân bằng và ổn định cho động cơ nhưng
dễ chế tạo.
1.2. Điều kiện làm việc,Vật liệu chế tạo
+ Chịu tác dụng của lực khí thể, lực quán tính có trị số lớn, thay đổi theo chu kì
nhất định nên có tính chất va đập mạnh.
+ Chịu ứng suất uốn và mô men xoắn trục đồng thời còn gây ra hiện tượngdao
động dọc và dao động xoắn, làm động cơ rung động, mất cân bằng
+ Chịu hao mòn trên các bề mặt ma sát của cổ trục và chốt khuỷu.
1.2.2.Vật liệu chế tạo
Bằng thép các bon
́ ̣ trục khuỷu : Trục khuỷu được chia làm 3 phần :
1.3. Câu tao
Đầu trục khuỷu (hình 9.5)
Đầu trục khuỷu được tính từ phần đầu lắp vấu khởi động bằng tay đến cổ trục
đầu tiên.
3 5
2

Hình 9.5. Kết cấu đầu trục khuỷu
1. Buli 2. Vấu khởi động 3. Đầu trục 4. Nắp cam 5. Thân máy
Trên đầu trục có lắp vấu để quay trục khuỷu khi cần thiết, hoặc để khởi động

bằng tay quay. Đầu trục khuỷu thường có then để lắp buli dẫn động quạt gió,
bơm nước cho hệ thống làm mát, bộ giảm dao động xoắn và lắp bánh răng trục
khuỷu.
Ngoài ra đầu trục khuỷu có loại còn có kết cấu hạn chế di chuyển dọc trục.
Hình 9.6 : Các chi tiết đầu trục khuỷu
Cổ khuỷu (Cổ trục):
Cổ khuỷu được gia công và xử lý bề mặt đạt độ cứng và độ bóng cao. Phần lớn
các động cơ có cổ khuỷu cùng một đường kính. Cổ khuỷu có khoan lỗ dẫn dầu
bôi trơn các bề mặt cổ khuỷu và cổ chốt của trục khuỷu.
Cổ khuỷu
Chốt khuỷu
Hình 9.7: Cổ khuỷu và chốt khuỷu

Chốt khuỷu (Cổ dên).
Chốt khuỷu cũng được gia công và xử lý về bề mặt để đạt độ cứng và độ bóng
cao.
Đường kính chốt thường nhỏ hơn đường kính cổ khuỷu nhưng cũng có trường
hợp như động cơ cao tốc do lực quán tính lớn đường kính chốt khuỷu có thể bằng
đường kính cổ khuỷu. Chiều dài của chốt khuỷu phụ thuộc vào khoảng cách giữa
hai đường tâm ly xanh kề nhau và chiều dài cổ trục.
Cũng như cổ khuỷu, chốt khuỷu cơ thể làm rỗng để giảm trọng lượng và tạo
thành cốc lọc dầu bôi trơn. Để dẫn dầu bôi trơn lên bề mặt chốt khuỷu có các
phương pháp như hình 9.8 dầu bôi trơn thường được dẫn từ thân máy đến các cổ
khuỷu rồi theo các đường khoan trong cổ, má khuỷu dẫn lên chốt khuỷu (hình
9.8a).
Hình 9.8 Kết cấu dẫn dầu bôi trơn chốt khuỷu.
a.Lỗ khoan chéo thông một đầu. b.Lỗ khoan đứng, d.Lỗ khoan chéo thông hai
đầu. c.Lỗ khoan ngang
1.Đầu trục 2,3 .Lỗ dầu 4.Mặt bích bánh đà 5.Cổ trục chính
Má khuỷu
Là bộ phận nối liền giữa cổ trục và chốt khuỷu. Má khuỷu thường có các hình
dạng
như tròn, chữ nhật, ôvan, lăng trụ.

Hình 9.9 Kết cấu má khuỷu.
a. Má khuỷu hình chữ nhật b.Má khuỷu hình tròn
c. Má khuỷu hình lăng trụ d.Má khuỷu hình ôvan
Má khuỷu dạng tròn : kết cấu dơn giản, dễ chế tạo ưu điểm là có sức bền cao, có
khả năng giảm chiều dày của má do đó có thể tăng chiều dài cổ trụcvà chốt
khuỷu để giảm mài mòn cho cổ trục và chốt .
Má khuỷu hình ôvan : kết cấu tương đối phức tạp nhưng có ứng suất phân bố
đồng đều nhất.
Để trục khuỷu có độ cứng vững và độ bền, thường tăng đường kính cổ trục và
chốt khuỷu khiến trục khuỷu có độ trùng điệp giữa cổ và chốt. Độ trùng điệp kí
hiệu là và được tính theo công thức sau:
= (dch + dc)/2 R
Trong đó : dch: đường kính của cổ chốt.
dc: đường kính của cổ khuỷu.
R: bán kính quay trục khuỷu.
Độ trùng điệp càng lớn , độ cứng vững và độ bền của trục khuỷu càng cao.
Muốn tăng độ trùng điệp ta có thể tăng đường kính của cổ khuỷu hoặc cổ chốt, áp
suất tiếp xúc và mài mòn các cổ này sẽ giảm.
Do có sự thay đổi mặt cắt đột ngột tại chỗ chuyển tiếp , nên gây ra hiện
tượng ứng xuất, do đó để tránh sự tập trung ứng xuất người ta phải làm chỗ
chuyển tiếp (góc lượn) có bán kính đủ lớn và hình dáng phù hợp.
R = (0,060,08)dch
Hình 9.10: Các biện pháp kết cấu tăng bền má khuỷu.
Đối trọng :
+ Đối trọng là các khối lượng gắn trên trục khuỷu để tạo ra lực quán tính ly tâm
nhằm :
Cân bằng các lực và mô men của động cơ (chủ yếu là lực quán tính li tâm)
Giảm phụ tải cho cổ khuỷu, nhất là cổ khuỷu giữa của các động cơ 4 kì: 4, 6, 8
xi lanh.
Là nơi để khoan bớt các khối lượng khi cân bằng động trục khuỷu.
+ Về mặt kết cấu đối trọng có các loại sau :

Đối trọng liền với má khuỷu: Thông thường dùng cho các động cơ cỡ nhỏ và
trung bình như động cơ ôtô máy kéo (hình 9.11a).
Đối trọng được chế tạo rời rồi hàn với trục khuỷu : Loại này ít dùng vì sau khi
hàn trục khuỷu dễ bị biến dạng

a
c
b

Hình 9.11. Kết cấu đối trọng.
Đối trọng được chế tạo rời rồi lắp với trục khuỷu bằng bu lông: Loại này gặp
nhiều trên động cơ Diezen tĩnh tại và động cơ ôtô máy kéo ( hình b,c)
Đuôi trục khuỷu
Đuôi trục khuỷu được tính từ cổ trục cuối cùng đến mặt bích lắp bánh đà.
Kết cấu :
Có mặt bích để lắp với bánh đà và được làm rỗng để lắp vòng bi đỡ trục sơ cấp
hộp số.
Trên bề mặt ngõng trục có lắp phớt chắn dầu tiếp đó là ren hồi dầu có chiều
xoắn ngược với chiều quay của trục khuỷu để gạt dầu trở lại sát với cổ trục.
Cuối cùng là đĩa chắn dầu.
Bánh đà
Phớt dầu
Ren dầu hồi
Mặt bích
Hình 9.12: Đuôi trục khuỷu
̣ ượng, nguyên nhân hư hong Truc khuyu
1.4. Hiên t ̉ ̣ ̉
̣ ượng
1.4.1. Hiên t
Cổ trục bị mòn
Trục bị nứt
Trục bị cong

Trục bị xoắn
Bề mặt cổ trục bị sây sướt
Trục bị gẫy
Mặt lắp bánh đà bị vênh
Khe hở bạc và cổ trục chính lớn quá trị số cho phép hoặc bị cháy rỗ nặng
1.4.2. Phân tích nguyên nhân hư hong̉
Do chịu tác dụng của lực quán tính các khối lượng không cân bằng chuyển
động quay và chuyển động tịnh tiến, lực này có xu hướng ép bạc lót vào cổ khuỷu
từ phía đường tâm cổ chính, ảnh hưởng của lực này làm cổ khuỷu bị mòn ôvan.
Do kết cấu rãnh dầu bôi trơn hoặc thanh truyền bị cong, các cổ mòn không
đều nhau là do khối lượng cụm pittông khác nhau hoặc do lắp ráp .
Do lực tác dụng theo chu kỳ của tải trọng hơi và lực quán tính gây ra dao
động đàn hồi đến trạng thái cộng hưởng cộng với ứng suất dư trong trục khuỷu
có thể vượt qua giới hạn chảy gây biến dạng.
Do chế tạo, sửa chữa sai lệch như độ rơ dọc trục quá nhỏ...
Do cổ trục bị mài ( theo KTSC) làm giảm độ bền uốn và xoắn của trục
Do thiếu dầu bôi trơn
Do mỏi, khuyết tật khi chế tạo hay chế độ sử dụng, bảo dưỡng không
đúng kỹ thuật (trước đó trục đã bị rạn, nứt ngậm …nhưng không phát hiện được )
Siết bánh đà không đều
Động cơ làm việc thời gian dài, thiếu dầu bôi trơn
1.5. Kiểm tra sửa chưa truc khuyu
̃ ̣ ̉
̉
1.5.1. Kiêm tra:
+ Kiểm tra độ cong
Kiểm tra độ xoắn bằng cách đặt trục ở vị trí nằm ngang trên bàn phẳng sau
đó đo chiều cao cổ khuỷu thứ 1 và cổ khuỷu cuối cùng (chú ý 2 cổ này phải nằm
trên một mặt phẳng ), giá trị đo được là độ xoắn của trục khuỷu
+ Kiểm tra mài mòn cổ trục chính, cổ biên
Xác định độ côn bằng cách đo tại hai vị trí trên chiều dài cổ trục,
Xác định độ ôvan bằng cách đo tại hai vị trí đường kính vuông góc với
nhau.
+ Kiểm tra nứt gẫy
Kiểm tra các vết nứt ngầm bằng máy dò khuyết tật,
Kiểm tra vết nứt bằng cách thấm dầu hỏa, chất màu hoặc dùng kính phóng
đại, máy thăm dò cảm ứng từ...
+ Kiểm tra khe hở dầu của cổ trục chính
Dùng dây chì hoặc miếng nhựa đặt vào cổ trục
Lắp ổ đỡ, siết đúng lực
Tháo ổ đỡ và đo bề dày dây chì
Khe hở cho phép: 0,02 0,06; tối đa: 0,1 mm.
+ Kiểm tra khe hở dọc
Lắp trục khuỷu vào thân máy
Đặt đồng hồ so tiếp xúc đầu trục khuỷu
Đẩy trục khuỷu về một phía và quan sát động hồ
Khe hở cho phép: 0,05 0,175 mm, tối đa: 0,30 mm

1.5.2. Sửa chưa: ̃
̀ ̉ ̣ ̉
+ Mai cô truc, cô biên bi mon ̣ ̀
Cổ trục bị sây xước nhẹ thì đánh bóng bằng giấy nhám mịn, nếu độ mòn
côn và ô van quá giới hạn cho phép thì mài lại trên máy mài chuyên dùng . Thông
thường cổ trục có 3 hoặc 4 kích thước sửa chữa thu nhỏ, mỗi cốt sửa chữa là 0,25
mm.
Nếu cổ mòn đến kích thước nhỏ nhất ( hết cốt ) thì thay trục khuỷu mới
̣ ̉ ̣
+ Năn truc khuyu bi cong, xo
́ ắn
Nếu trục bị cong ít (0,1mm trên toàn bộ chiều dài trục) thì không cần nắn lại ,
trục bị cong 0,05 mm phải nắn lại theo các phương pháp sau :
Dùng máy ép thuỷ lực 20 tấn trở lên, tác dụng lực từ từ vào cổ giữa theo phương
ngược chiều cong, ép cong xuống quá 10 đến 15 lần độ cong của trục và chia
thành nhiều lần ép để trục từ từ thẳng ra, ở lần ép cuối cùng duy trì lực ép trong
nhiều giờ nhằm để tạo ứng suất dư khử hết ứng suất biến dạng ban đầu.
Nắn bằng phương pháp gõ tạo ra ứng suất dư: Phương pháp này sử dụng đầu
búa nhỏ dẫn động bằng điện, cho gõ liên tục vào má khuỷu theo chiều cong ban
đầu nhằm tạo ra ứng suất dư ngược với ứng suất biến dạng, do đó làm má khuỷu
và trục thẳng trở lại. Sau một thời gian gõ, kiểm tra khoảng cách giữa hai má
khuỷu phía trên và dưới hoặc kiểm tra độ đồng tâm của cổ chính bằng đồng hồ so
để xác định kết quả.
Dùng thân động cơ cũ, lắp trục khuỷu vào, hai đầu có đệm gỗ và tác dụng lực
vào nắp gối đỡ giữa.
Nếu trục bị xoắn lớn thì loại bỏ, xoắn nhỏ thì mài thay tâm
+ Thay phơt chăn dâu, Tiên lang măt bich lăp banh đa bi vênh
́ ́ ̀ ̣ ́ ̣ ́ ́ ́ ̀ ̣
Khi tháo trục khuỷu ra hoặc bị xì nhớt phải thay phốt dầu
Mặt bích có độ đảo quá trị số cho phép phải tiện láng để khử độ đảo.
̉ ̣
+ Kiêm tra đô cân băng truc khuyu
̀ ̣ ̉
+ Cân băng tinh
̀ ̃
+ Cân băng đông
̀ ̣
QUY TRÌNH KIỂM TRA TRỤC KHUỶU
Stt Nội dung công Hình vẽ Yêu cầu kỹ thuật
việc
1 Tháo trục khuỷu ra khỏi động cơ
2 Vệ sinh trục khuỷu Rửa bằng dầu gas
oil, xăng sau đó thổi
khô ráo
3 Kiểm tra độ côn trục khuỷu và ô van
3.1 Đặt panme vuông Sai biệt hai kích

góc với cổ trục thước này là độ côn
3.2 Đo hai kích thước cổ trục, giới hạn là
trước và sau tại 0,01 0,02 mm.
cùng vị trí của mỗi
cổ trục

3.3 Đo hai kích thước Đo cách lỗ dầu bôi

vuông góc nhau tại trơn. Sai biệt hai
cùng một vị trí của kích thước này là
mỗi cổ trục độ ôvan cổ trục,
giới hạn là
0,01 0,02 mm.
4 Kiểm tra độ cong
4.1 Đặt trục khuỷu lên Lấy trị số sai biệt

hai khối V trên mặt trừ đi độ ôvan và
phẳng chuẩn. chia 2.
4.2 Đặt đồng hồ so
tại cổ giữa và quay Độ cong cho phép
trục khuỷu. < 0,07 mm.
4.3 Quan sát đồng hồ
5 Kiểm tra độ xoắn
6 Kiểm tra vết nứt
7 Kiểm tra độ cong Độ đảo cho phép:

vênh đĩa lắp bánh ≤ 0,05 mm.
đà
8 Kiểm tra tiếp xúc Vết tiếp xúc phải

của bạc lót chính >75% diện tích
9 Kiểm tra khe hở dầu
9.1 Dùng dây chì hoặc Chiều dài dây chì
miếng nhựa đặt ngắn hơn cổ trục
vào cổ trục

9.2 Lắp ổ đỡ Siết nắp ổ đỡ đúng

lực
9.3 Tháo và đo bề dày Khe hở cho phép:
dây chì 0,02 0,06; tối đa:
0,1 mm.
10 Kiểm tra khe hở dọc trục
10.1 Lắp trục khuỷu Siết đúng lực
vào thân máy
10.2 Đặt đồng hồ so Chỉnh về 0
tiếp xúc đầu trục
khuỷu
10.3 Đẩy trục khuỷu về Khe hở cho phép:
một phía và quan 0,05 0,175 mm,
sát động hồ tối đa: 0,30 mm.
11 Kiểm tra ren răng đuổi dầu Đảm bảo chiều sâu
ren
12 Kiểm tra bán kính quay của trục khuỷu Sai lệch cho phép <
0,15mm
13 Kiểm tra độ găng bạc ổ trục chính
13.1 Lắp nắp gối đỡ trục khuỷu Xiết đúng mômen
quy định.
13.2 Nới một bên đai ốc . Nới từ từ đai ốc tới
hơi lỏng.
13.3 Đo khe hở giữa bề mặt lắp ghép của nắp và thân thanh Độ găng cho phép
truyền 0,1 0,12 mm.
2. Bánh đà
2.1. Nhiệm vụ, phân loại
̣
2.1.1. Nhiêm vu ̣
Tích trữ năng lượng dư sinh ra trong hành trình sinh công để bù cho các hành
trình không sinh công.
Nhận và truyền mômen từ máy khởi động để làm quay trục khuỷu thực hiện
quá trình hút, nén, xả lúc khởi động động cơ.
Cân bằng quán tính động lực học do quá trình làm việc của động cơ sinh ra.
Để đánh dấu các kí hiệu điểm chết trên, góc đánh lửa sớm, góc phun sớm.

Là nơi lắp ghép với vỏ bộ li hợp và vành răng khởi động. Động cơ công suất
nhỏ mặt trong còn gắn các phiến nam châm để tạo thành vô lăng máy phát điện.
2.1.2. Phân loaị
Bánh đà dạng đĩa
Bánh đà dạng vành
2.1.3. Yêu cầu
Đảm bảo cứng vững trong suốt quá trình động cơ làm việc
Trọng lượng cân bằng giúp động cơ hoạt động giảm rung giật động cơ
Truyền mô men khởi động
2.2. Điều kiện làm việc và vật liệu chế tạo xilanh
Chịu va đập, chịu lực quán tính
Bánh đà của động cơ tốc độ thấp thường là gang xám, còn của đông cơ tốc độ cao
thường dùng thép ít các bon.
́ ̣
2.3. Câu tao
Cấu tạo của bánh đà tùy thuộc vào từng loại động cơ .Số xi lanh càng
nhiều bánh đà càng nhỏ. bánh đà dùng trên động cơ ôtô có kích thước nhỏ gọn hơn
bánh đà dùng trên máy tĩnh tại và tàu thuỷ.
Trên các động cơ dùng hộp số tự động thì bánh đà có trọng lượng nhỏ, mỏng vì có
bộ biến mô.
Gồm các loại sau :
Bánh đà dạng đĩa : thường dùng trong động cơ ôtô. Loại này có dạng đĩa tròn,
có chiều dày đồng đều. Bề mặt của bánh đà được gia công phẳng, nhẵn để lắp
với li hợp và tiếp xúc với đĩa ma sát của li hợp. Xung quanh chu vi bánh đà ép vành
răng khởi động.bánh đà được lắp với mặt bích trục khuỷu bằng 6 hoặc 8 bu lông
và thường có 2 chốt định vị.

Mặt ma sát
Mặt bích đuôi
trục khuỷu
Vành răng
khởi động

Hình 10.1 Bánh đà dạng đĩa
Bánh đà dạng vành : Là loại bánh đà trọng lượng tập trung ở phần vành được nối
với moay ơ bằng tấm mỏng hoặc nan hoa. Kết cấu này đảm bảo bánh đà có mô
men quán tính lớn.
Loại bánh đà này được lắp ghép với trục khuỷu bằng mặt côn, có then định vị .
Đối với loại lớn có thể được đúc thành hai nửa rồi dùng bu lông ghép lại với
nhau.
Rãnh then Mặt ma sát
Hình 10.2: Bánh đà dạng vành
Bánh đà dạng chậu : Là bánh đà có dạng trung gian của hai loại trên. Bánh đà loại
này có mô men quán tính và sức bền lớn thường hay gặp ở đông cơ tĩnh tại và
động cơ Diezen. Loại này có sức bền và mô men bánh đà lớn , do phần đĩa có mặt
ma sát dày nên có tuổi thọ cao.
Ngoài ra trên các xe dùng hộp số tự động bánh đà là một đĩa thép nhỏ có vành
răng để khởi động và lắp chung với bộ biến mô.
̣ ượng, nguyên nhân hư hong Banh đa
2.4. Hiên t ̉ ́ ̀
̣ ượng
2.41. Hiên t
Hao mòn xước, nứt bề mặt tiếp xúc với đĩa bị động

Hao mòn, hư hỏng lỗ lắp ráp với chốt đầu trục khuỷu
Răng bánh đà bị toét
Rãnh then hỏng
Rãnh then hỏng
Mặt côn mòn
Bánh đà mất cân bằng
2.4.2. Phân tích nguyên nhân hư hong
̉
Động cơ làm việc thời gian dài
Do lắp ráp
Do động cơ làm việc thời gian dài, tải trọng thay đổi
Do khởi động không dứt khoát
Do lắp ráp sai
Do động cơ làm việc thời gian dài
Do gia công sửa chữa
2.5. Kiểm tra và sửa chưa banh đa
̃ ́ ̀
2.5.1. Kiểm tra bánh đà:
Nếu vết nứt lớn thì phải loại bỏ, xước mòn bề mặt thì tiện láng mặt đầu
sau đó mài phẳng
Kiểm tra độ đảo bằng đồng hồ so kiểm tra độ đảo của bánh đà
1.5.2. Sửa chưa bánh đà
̃
Thay vành răng hoặc bánh đà
Nếu rãnh then hư thì chế lại rãnh then phía đối diện
Khi hỏng mặt côn hoặc nứt moayơ bánh đà có thể doa rộng khoét bỏ phần
hư hỏng rồi ép vào đó moayơ mới , tán đinh và doa lại
Trường hợp bánh đà bị mất cân bằng tĩnh cần cân bằng lại bằng cách
khoan bớt kim loại trên mặt mút.
QUY TRÌNH KIỂM TRA VÀ SỬA CHỮA BÁNH ĐÀ
Stt Nội dung Dụng cụ Yêu cầu kỹ
thuật
1 Kiểm tra độ vênh bề mặt làm Đồng hồ so Độ vênh <0,05
việc 0.1mm
2 Kiểm tra vành răng
3 Kiểm tra nứt vỡ Búa kiểm tra Không có tiếng rè
4 Kiểm tra lỗ ren bắt bu lông li Bulông Vào ren nhẹ

hợp nhàng

Bài 20: Cấu tạo và nguyên lý của hệ thống bôi trơn
1. Nhiệm vụ, yêu cầu và phân loại hệ thống bôi trơn
1.1. Nhiêm vu c
̣ ̣ ủa hệ thống bôi trơn:
Vấn đề bôi trơn động cơ:
Trong quá trình động cơ làm việc, ở các bề mặt ma sát các chi tiết có sự
chuyển động tương đối nên sinh ra ma sát, gây cản trở sự chuyển động của chúng,
đồng thời tại các bề mặt làm việc đó nhiệt độ sẽ tăng lên, các chi tiết máy bị mài
mòn, có thể bị bó kẹt. Dẫn đến tuổi thọ của động cơ giảm. Vì những lí do đó trên
động cơ đốt trong phải có hệ thống bôi trơn.
Sự hình thành màng dầu bôi trơn trong quá trình làm việc của bạc và trục:
Dầu được bơm tới khoảng khe hở của trục và bạc với một áp suất nhất
định. Khi trục quay sẽ cuốn dầu bôi trơn theo tạo lên một cái nêm dầu giữa khe
hở của trục và bạc có xu hướng nâng trục lên. Tốc độ quay của trục càng cao, áp
lực của nêm dầu càng lớn thắng được trọng lượng của trục sẽ có xu hướng đẩy
trục lên đồng tâm với bạc. Nhờ vậy trục sẽ được quay trên đệm dầu và giảm
được ma sát tối đa. Vùng làm việc tối ưu khi trục quay tạo được nêm dầu nâng
trục lên đồng tâm với bạc.

Hình 5. Sự hình thành màng dầu
1 Bạc; 2 Trục; 3 Tải trọng của trục; 4, 5 Vùng phân bố tải trọng;
6 Bề mặt ma sát; 7 Dầu bôi trơn.
Nhiệm vụ của hệ thống bôi trơn:
 Bôi trơn bề mặt ma sát.
 Làm mát bề mặt làm việc của các chi tiết có chuyển động tương đối.
 Tẩy rửa bề mặt ma sát
 Chống ô xy hóa.
 Rút ngắn quá trình chạy rà động cơ:
1.2. Yêu cầu
Hệ thống bôi trơn phải cung cấp dầu bôi trơn sạch đến bôi trơn cho các chi
tiết của động cơ đảm bảo đúng lượng dầu, đúng áp suất trong suốt quá trình động
cơ hoạt động
Dầu bôi trơn đúng độ nhớt, đúng chất lượng
1.3. Phân loai:̣
* Căn cứ theo phương pháp bôi trơn:
o Bôi trơn bằng phương pháp vung té.
o Bôi trơn bằng phương pháp pha dầu trong nhiên liệu.
o Bôi trơn bằng phương pháp cưỡng bức.
* Tùy theo tính chất bôi trơn cho các bề mặt ma sát mà ta có phương án bôi trơn thích
hợp.
Bôi trơn ma sát ướt.:
Là giữa hai bề mặt của cặp lắp
ghép luôn luôn được duy trì bằng một
lớp dầu bôi trơn ngăn cách.
Bôi trơn ma sát nửa ướt.
Là giữa hai bề mặt của cặp lắp
ghép được duy trì bằng một lớp dầu bôi
trơn ngăn cách không liên tục, mà chủ
yếu là nhờ độ nhớt của dầu để bôi trơn.
Bôi trơn ma sát khô.
Bề mặt lắp ghép của hai chi tiết có
chuyển động tương đối với nhau mà
không có chất bôi trơn. Ma sát khô sinh ra
nhiệt làm nóng các bề mặt ma sát khiến
chúng nhanh mòn hỏng, có thể gây ra mài
mòn dính.
* Dầu bôi trơn trong HTBT được bơm dầu đẩy đến các bề mặt ma sát dưới
một áp suất nhất định. Do đó có thể đảm bảo được yêu cầu bôi trơn , làm mát, tẩy
rửa các bề mặt ma sát. Thông thường tùy theo vị trí chứa dầu. HTBT cưỡng bức
chia ra làm hai loại là HTBT cácte ướt và HTBT cácte khô.Hình 1. Các dạng bôi trơn

2. Cấu tao, nguyên ly hoat đông cua hê thông bôi tr
̣ ́ ̣ ̣ ̉ ̣ ́ ơn cương b
̃ ức:
2.1. Sơ đô câu tao:
̀ ́ ̣
a)
Hình 2: Một số HTBT cưỡng bức thường gặp
a. HTBT cho 6 xilanh thẳng hàng; b. HTBT trên động cơ 4 xi lanh;
c. HTBT trên động cơ V8.
1, Bơm dầu; 2 Trục cam; 3 Giàn đòn ghánh;, 4 Bầu lọc dầu; 5 Cổ chính; 6 Cổ
biên.
Các chi tiết quan trọng chịu tải lớn cần ưu tiên bôi trơn như bạc cổ chính
và bạc đầu to thanh truyền, các bạc trục cam, các bạc cần bẩy(cò mổ) của cơ cấu
phối khí… được bôi trơn bằng áp lực. Còn các chi tiết khác như mặt gương xi
lanh, pít tông, con đội xu páp, thân xu páp và ống dẫn hướng… được bôi trơn
bằng phương pháp vung té nhờ các chi tiết chuyển động trong quá trình làm việc
của : thanh truyền, trục khuỷu, bánh răng...
* Hệ thống bôi trơn cácte ướt

Hình 3: Hệ thống bôi trơn cácte ướt.
1 Cácte dầu; 2 Phao lọc dầu ; 3 Bơm dầu ; 4 Van ổn áp ; 5 Bầu lọc thô ;
6 Van an toàn ; 7 Đồng hồ báo áp suất ; 8 Đường dầu chính ; 9 Đường dầu
đến ổ trục khuỷu ;10 Đường dầu đến ổ trục cam ; 11 Bầu lọc tinh ; 12 Két làm
mát dầu ; 13Van nhiệt ; 14 Đồng hồ báo mức dầu ;15 Miệng đổ dầu ;
16 Que thăm dầu.
* Hệ thống bôi trơn cácte khô:
Hình 4 : Hệ thống bôi trơn cácte khô.
1 Cácte dầu; 2 Phao lọc dầu ; 3 Bơm dầu ; 4 Van ổn áp ; 5 Bầu lọc thô ;
6 Van an toàn ; 7 Đồng hồ báo áp suất ; 8 Đường dầu chính ; 9 Đường dầu
đến ổ trục khuỷu ;10 Đường dầu đến ổ trục cam ; 11 Bầu lọc tinh ; 12 Két làm
mát dầu ; 13Van nhiệt ; 14 Đồng hồ báo mức dầu ;15 Miệng đổ dầu ;
16 Que thăm dầu
2.2. Nguyên ly hoat đông cua hê thông bôi tr
́ ̣ ̣ ̉ ̣ ́ ơn cương b
̃ ức:
Bơm dầu hút dầu từ các te để đưa dầu có áp suất tới bình lọc, sau đó qua
két làm mát đến đường dầu chính. Từ đường dầu chính dầu có áp suất đi vào các
lỗ khoan trên thân máy đến bôi trơn các cổ trục chính và các cổ trục cam. Từ các
cổ chính dầu đi vào các lỗ xiên trên trục khuỷu đến không gian rỗng trong chốt
khuỷu rồi từ đó dầu sạch đi vào bôi trơn bạc đầu to thanh truyền và chốt khuỷu.

Từ đường dầu chính còn một đường dẫn tới trục rỗng của giàn cò, từ đó dầu đi
đến bôi trơn các bạc của cần đẩy, mặt cầu của vít điều chỉnh khe hở xu páp, sau
đó tự chảy dọc theo đũa đẩy xuống bôi trơn cho con đội và vấu trục cam.
Mặt gương xi lanh, mặt pít tông và mặt các bánh răng phân phối được bôi trơn
bằng dầu vung té nhờ các chi tiết chuyển động trong quá trình làm việc như: thanh
truyền, trục khuỷu, bánh răng...
3. Sơ đồ cầu tạo và nguyên lý hoạt động của mạch báo áp lực dầu
3.1. Sơ đô câu tao
̀ ́ ̣ P h a àn t ö û l ö ô õn g k i m B o ä t a ïo a ùp s u a át d a àu
D a ây m a y s o P h a àn tö û l ö ô õn g k i m
D a ây m a y s o
T i e áp ñ i e åm
C o ân g
t a éc m a ùy
M a øn g
A ccu C a ûm b i e án a ùp s u a át d a àu
Đồng hồ báo áp suất nhớt
B o äc a ûm b i e án b a ùo n g u y
5
4
3
2
1
Đèn báo áp suất nhớt thấp
6
7
8
3.2. Nguyên tăc hoat đông
́ ̣ ̣
Không có áp suất nhớt, áp suất nhớt thấp
Phần tử lưỡng kim ở bộ phận áp suất nhớt có gắn một tiếp điểm, độ dịch
chuyển của kim đồng hồ tỉ lệ với dòng điện chạy qua dây may so. Khi áp suất
nhớt bằng không, tiếp điểm mở không có dòng điện chạy qua khi bật công tắc
máy vì vậy kim vẫn chỉ ở vị trí 0
Khi áp suất nhớt thấp màng đẩy tiếp điểm tiếp xúc nhẹ nên dòng điện chạy
qua dây may so của cảm biến. vì lực tiếp xúc của tiếp điểm yếu, tiếp điểm sẽ
lại mở ra do phần tử lưỡng kim bị uốn cong do nhiệt sinh ra. Tiếp điểm mở ra
khi dòng điện chạy qua sau một thời gian rất ngắn nên nhiệt độ của phần tử
lưỡng kim trên đồng hồ không tăng và nó bị uốn ít. Vì vậy kim lệch nhẹ

Khi áp suất nhớt tăng, màng đẩy tiếp tiểm mạnh nâng phần tử lưỡng kim lên.
Vì vậy dòng điện sẽ chạy qua sau một thời gian dài. tiếp điểm sẽ chỉ mở khi
phần tử lưỡng kim uốn lên trên. Dòng điện chạy qua đồng hồ áp suất nhớt
trong một thời gian dài cho đến khi tiếp điểm của cảm biến áp suất mở nhiệt
độ lưỡng kim phía đồng hồ làm tăng độ cong của nó khiến kim đồng hồ lệch
nhiều như vậy độ cong của phần tử lưỡng kim trong đồng hồ tỉ lệ với độ cong
phần tử lưỡng kim trong cảm biến áp suất nhớt
Cơ cấu này báo hiệu trong trường hợp áp suất nhớt động cơ giảm tới mức có thể
hư động cơ. Khi động cơ đang làm việc hoặc áp suất nhớt trong hệ thống giảm tới
mức thấp hơn 0,4 – 0,7kG/cm2, tiếp điểm ở vị trí đóng đảm bảo thông mạch cho
đèn báo , khi mở công tắc đèn trên barng đồng hồ phát sáng báo áp suất nhớt giảm
tới mức không cho phép
Khi động cơ làm việc áp suất nhớt tăng hơn 0,7kG/cm2 , làm màng cảm biến cong
lên nâng tiếp điểm mở đèn tắt
4. Quy trinh va yêu câu ky thuât thao lăp
̀ ̀ ̀ ̃ ̣ ́ ́ và bảo dưỡng hê thông bôi tr
̣ ́ ơn
4.1. Quy trình Thao, lăp hê thông bôi tr
́ ́ ̣ ́ ơn
TT Nội dung công việc Dụng cụ Yêu cầu kỹ thuật Ghi chú

1 Tháo thước thăm Bằng tay
2 Nắp miệng đổ dầu nhớt Bằng tay
3 Xả dầu Khẩu Xả vào khay
4 Tháo các te dầu Khẩu
5 Tháo lọc và bơm dầu Cờ lê 14,
nhờn. khẩu 14
6 Tháo lọc thô và lọc tinh Cờ lê xích Tránh để nứt vỡ bầu
lọc
7 Van nhiệt độ dầu nhớt Cờ lê 22
8 Lắp ngược lại với quy Các đệm phớt làm
trình tháo. kín phải được thay
mới.
Bầu lọc, lõ lọc thay
mới theo định kỳ
4.2. Nhân dang cac chi ti
̣ ̣ ́ ết của hệ thống bôi trơn
TT Nội dung Phương pháp kiểm Hình minh họa
tra nhận dạng
1 Que thăm, miệng đổ Quan sát
dầu nhớt
2 Đồng hồ báo mức dầu Quan sát
và báo nhiệt độ dầu
3 Van nhiệt độ dầu Dùng lửa nung nóng đo
điện trở thay đổi theo
nhiệt độ

4 Bầu lọc thô và lọc Quan sát
tinh ( bầu lọc ly tâm
nếu có)
5 Các te dầu Quan sát
6 Lưới lọc và bơm dầu Quan sát
7 Van ổn áp và van an Kiểm tra sự mòn viên bi
toàn và sức căng lò xo
8 Két làm mát dầu Dùng khí nén
9 Đường dầu chính Dùng khí nén
10 Đường dầu tới ổ trục Quan sát
khuỷu
11 Đường dầu tới ổ trục Quan sát
cam
4.3. Lăp cac bô phân lên đông c
́ ́ ̣ ̣ ̣ ơ
Lắp ngược lại với quy trình tháo.
Bài 21: Sửa chữa bơm dầu
1. Nhiêm vu. Y
̣ ̣ ếu cầ và phân loại
1.1. Nhiệm vụ
Hút dầu từ thùng chứa qua phao lọc và đẩy qua các bầu lọc với một áp suất
nhất định để đi bôi trơn các chi tiết trong động cơ.
1.2. Yêu cầu
Bơm phải cung cấp đủ lượng dầu bôi trơn đến vị trí các chi tiết trên động
cơ
Bơm đúng áp suất dầu bôi trơn ứng với mỗi chế độ hoạt động của động
cơ
1.3. Phân loai:
̣
Bơm bánh răng
Bơm cánh gạt
Bơm pít tông
Bơm rôto
2. Cấu tạo và nguyên lý hoạt động của bơm dâu kiêu banh răng
̀ ̉ ́
2.1. Câu tao
́ ̣
Bơm dầu kiểu bánh răng ăn khớp ngoài:

Hình 6: Bơm bánh răng ăn khớp ngoài
A. Cửa đẩy, Cửa hút
1. Vỏ bơm; 2. bánh răng bị động; 3. khoang xả; 4. bánh răng chủ động;
5. cửa đẩy; 6. cửa hút; 7. phớt; 8,9. van an toàn; 10. lò xo; 11. bi
Bơm dầu kiểu bánh răng ăn khớp trong.
1 Bánh răng ngoài
2 Buồng hút
3 Van ổn áp
4 Buồng đẩy
5 Bánh răng trong
6 Khoang lưỡi liềm.

Hình 7: Bơm bánh răng ăn khớp trong
́ ̣ ̣
Bơm bánh răng ăn khớp ngoài: Khi động cơ làm việc, bơm dầu được dẫn động
bánh răng chủ động quay làm cho bánh răng bi động quay theo. Dầu được hút vào
cửa B theo khe hở giữa 2 bánh răng và thân bơm và được đẩy qua cửa A.Van an
toàn ở đây làm việc khi áp suất cửa đẩy quá lớn van mở một phần dầu được hồi
về cửa hút tránh áp suất quá cao khi động cơ làm việc ở tốc độ cao.
Bơm bánh răng ăn khớp trong: Khi động cơ làm việc, dẫn động bánh răng trong
(chủ động) bánh răng ngoài (bị động) quay theo. Dầu được hút từ cửa 2 (như hình
vẽ 7) qua khe hở giữa hai bánh răng và phần khoang lưỡi liềm được đẩy ra cửa 4.
Van ổn áp ở đây có nhiệm vụ điều hòa áp suất cửa đẩy bằng một giá trị nhất định
khi động cơ làm việc ở nhiều tốc độ khác nhau.
Bơm cánh gạt:
Sơ đồ cấu tạo:
1 Thân bơm
2 Đường dầu vào
3 Cánh gạt
4 Đường dầu ra
5 Rô to
6 Trục dẫn động
7- Lò xo.

Hình 8: Bơm dầu kiểu cánh gạt
Hoạt động:
Khi động cơ làm việc, rô to 5 được dẫn động lúc này các cánh gạt 3 theo lực
quán tính được bung ra áp sát vào thân bơm 1. Dầu được hút từ cửa 2 qua khe hở
giữa rô to và thân bơm được cánh gạt đẩy ra cửa số 4.
Bơm rôto:
Sơ đồ cấu tạo:

Hình 9: Bơm rô to.
1 Rôto ngoài; 2 Rôto trong; 3Khoang dầu ra;
4Túi chứa dầu; 5Khoang dầu vào.
Hoạt động:
Khi động cơ làm việc, rô to bơm 2 được dẫn động làm rô to ngoài quay
theo. Dầu được hút từ cửa hút theo khe hở giữa rô to ngoài và rô to trong được đẩy
ra cửa xả.
3. Hiên t
̣ ượng, nguyên nhân hư hong, ph
́ ̉ ửa chưa cac h
̃ ́ ư
hong cua b
̉ ̉ ơm dâu ̀
3.1. Hiện tượng hư hỏng
* Những hư hỏng thường gặp ở hệ thống bôi trơn.
 Dầu không lên bôi trơn được cho giàn cò do mạch dầu chuyển tới giàn cò
mổ bị tắc bẩn hoặc hở mạch làm áp suất dầu không có.
 Dầu không bôi trơn được cho trục khuỷu do mạch dầu chuyển tới giàn cò
bị tắc bẩn hoặc hở mạch làm áp suất dầu không có..
 Bơm dầu không làm việc do hở gioăng đệm, mòn hỏng thân bơm và bánh
răng hoặc cánh gạt gãy hỏng.
 Áp suất dầu bôi trơn yếu ngay cả khi động cơ làm việc ở tốc độ cao do hở
mạch dầu có áp suất hoặc bản thân bơm yếu.
3.2. Phương pháp kiểm tra
Dùng đồng hồ kiểm tra áp suất mạch dầu kiểm tra áp lực bơm.
Cho động cơ làm việc.
Kiểm tra áp suất tối thiểu ở ga căng ti và áp suất tối đa khi ở tốc độ cao.
Kiểm tra van an toàn và van điều áp ( bi và lò xo).
 PP Sửa chữa:
Tháo lắp bơm dầu, van an toàn, van điều áp.
Thông rửa sạch các mạch dầu bôi trơn trong thân máy.

Sửa chữa bơm dầu: mài rà mặt phẳng nắp bơm, thân bơm.
Chế tạo thay thế gioăng đệm cũ.
4. Quy trinh va yêu câu ky thuât thao lăp b
̀ ̀ ̀ ̃ ̣ ́ ́ ơm dâu ̀
4.1. Quy trình tháo
1 Xả dầu nhớt Khẩu 22 Xả vào khay
2 Tháo các te dầu Khẩu 14
3 Tháo lưới lọc Dùng tay
4 Tháo vít bắt thân bơm Khẩu 13
5 Kẹp bơm lên êtô và tháo
rời bơm:
- Tháo nắp và thân bơm Cờ lê 10 Đánh dấu vị trí thân
- Tháo bánh răng chủ bơm và nắp.
động và bị động Dùng tay
- Tháo van an toàn và
van điều áp Dùng tay
4.2. Quy trình ráp
Thay thế các gioăng đệm mới, phải đảm bảo độ kín và đảm bảo khe hở dầu bánh
răng và nắp bơm.
5. Sửa chưa b ̃ ơm dâu ̀
5.1. Thao b ́ ơm dâu ̀
Kẹp bơm lên êtô và tháo rời bơm:
- Tháo nắp và thân bơm
- Tháo bánh răng chủ động và bị động
Tháo van an toàn và van điều áp
5.2. Kiêm tra b
̉ ơm dâu ̀
o Quan sát bằng mắt xem các gioăng đệm, kiểm tra các bánh răng, kiểm tra
nắp bơm và lòng thân bơm để phát hiện các hư hỏng xem nó có bị sứt mẻ,
gờ hay rạn nứt …
o Khe hở bánh răng chủ động và bị động.
o Khe hở giữa các bánh răng với thân bơm.
o Khe hở giữa các bánh răng với nắp bơm.
o Trục dẫn động bơm.
5.3. Sửa chưa b̃ ơm dâu: ̀
o Mài rà mặt phẳng nắp bơm và thân bơm.
o Thay thế gioăng đệm cũ.
o Bạc và trục bơm bị mòn phải sửa chữa lại.
o Bơm dầu sau khi sửa chữa phải đạt các yêu cầu sau:
+ Khe hở đầu bánh răng và nắp là 0,12 ÷ 0,20 mm.
+ Khe hở giữa đỉnh răng và lòng bơm 0,10 ÷ 0,17mm.
+ Khe hở giữa hai bánh răng 0,14 ÷ 0,20mm.
o Nếu khe hở ăn khớp của 2 bánh răng không đạt tiêu chuẩn trên thì thay thế
cặp bánh răng mới.
5.4. Lăp b
́ ơm dâu:( ̀ ngược lại với các bước tháo).

Thay thế các gioăng đệm mới, phải đảm bảo độ kín và đảm bảo khe hở

dầu bánh răng và nắp bơm.
5.5.Điều chinh ap suât b
̉ ́ ́ ơm dâu:
̀
Bằng cách điều chỉnh độ cứng của lò xo van điều áp, áp suất dầu phải đạt
đúng quy định 2 ÷ 6 KG/ cm 2 . PPP PPP
Bài 21: Sửa chữa két làm mát dầu
1. Nhiêm vu yêu c
̣ ̣ ầu và phân loại
1.1. Nhiệm vụ
Làm mát dầu bôi trơn sau khi dầu đến bôi trơn cho trục khuỷu và dàn cò để
trở về các te.
1.2. Yêu cầu
Đảm bảo cho dầu lưu thông qua két dễ dàng
Đảm bảo làm giảm nhiệt độ dầu không ảnh hưởng tới độ nhớt
Không làm lẫn nước với dầu bôi trơn, rò rỉ dầu
1.3. Phân loai:̣
Theo môi chất làm mát :
o Két làm mát dầu bằng không khí.
o Két làm mát dầu bằng nước.
2. Câu tao va nguyên tăc hoat đông cua ket lam mat dâu
́ ̣ ̀ ́ ̣ ̣ ̉ ́ ̀ ́ ̀
2.1. Câu tao
́ ̣
Hình 10 . Két làm mát dầu bằng không khí
1,3 Ống dẫn; 2 Két làm mát dầu
2.2. Nguyên tăc hoat đông:
́ ̣ ̣
Két làm mát dầu dùng để làm mát dầu khi trời nóng hoặc khi xe chạy ở tải
lớn. Két làm mát dầu được làm mát nhờ dòng không khí thổi qua. Một số két làm
mát dầu được làm mát bằng nước trên đường từ bơm nước đến bọc nước làm
mát cho xi lanh động cơ.
3. Hiên t
́ ̉ ửa chưa ket ̃ ́
dâù
3.1. Hiên t
̣ ượng, nguyên nhân hư hong ̉
Những hư hỏng chính của két làm mát dầu:

 Dầu nóng đồng hồ báo nhiệt độ dầu cao, do két làm mát không được tốt

hoặc tắc các đường ống đến két.
 Dầu bị dò rỉ khi đi qua két, do két bị hư hỏng mục nát…
3.2. Phương phap kiêm tra, s
́ ̉ ửa chưa ket dâu
̃ ́ ̀
Quan sát các vết nứt vỡ, mục nát kiểm tra thấy dầu bị dò rỉ.
 Tháo két làm mát dầu dùng dầu Diesel rửa sạch, rồi dùng khí nén thông rửa
sạch tắc bẩn.
 Nếu két làm mát dầu bị nứt vỡ hoặc thủng nhỏ có thể hàn lại ( két làm mát
dầu được làm bằng đồng nên dùng phương pháp hàn gió đá ).
 Nếu két làm mát dầu bị mục nát nhiều thì thay thế két làm mát mới để đảm
bảo vấn đề làm mát cho động cơ.
4. Sửa chưa ket lam mat dâu
̃ ́ ̀ ́ ̀
4.1. Kiêm tra: Cac canh tan nhiêt, van ket dâu, ông dân dâu
̉ ́ ́ ̉ ̣ ́ ̀ ́ ̃ ̀
4.2. Sửa chưa:
̃
TT Nội dung PP kiểm tra PP sửa chữa, bảo Yêu cầu kỹ

dưỡng thuật
1 Các cánh tản nhiệt, lá tản Quan sát Nắn lại các cánh,
nhiệt lá tản nhiệt bị
biến dạng
2 Van két dầu Kiểm tra độ kín Thay lò xo và van Đảm bảo
mới độ kín
3 Ống dẫn dầu Quan sát Thay ống dẫn mới
nếu hỏng
4.3. Điều chinh van ket dâu
̉ ́ ̀
Sau khi sửa chữa phải điều chinh van ket dâu theo áp su
̉ ́ ̀ ất quy định.Bằng
việc điều chỉnh sức căng của lò xo
Bài 22: Kiểm tra thay thế bầu lọc nhớt
1. Nhiêm vu Phân loai
̣ ̣ ̣
Nhiêm vu:
̣ ̣
Bầu lọc có nhiệm vụ lọc sạch cặn bẩn trong dầu trước khi đi bôi trơn.
Phân loai: ̣
Bầu lọc thấm
Bầu lọc ly tâm
Lọc từ tính với hình thức lọc sơ bộ, lọc thô, lọc tinh.
2. Cấu tạo và nguyên lý hoạt động
2.1. Câu tao bâu loc thâm
́ ̣ ̀ ̣ ́
Hiện nay trên các xe ô tô hiện đại đều sử dụng một bầu lọc dầu trong
HTBT đó là bầu lọc toàn phần. Nó sẽ kết hợp cả lọc thô và lọc tinh và được bố
trí nối tiếp với đường dầu chính để lọc toàn bộ dầu trước khi đi bôi trơn.

Hình 11:Cấu tạo bầu lọc tinh toàn phần kiểu thấm.
1. gioăng cao su; 2. vỏ bầu lọc; 3. giấy lọc;
4. lưới lọc thép; 5. nắp bầu lọc.
2.2. Nguyên tăc hoat đông:
́ ̣ ̣
Khi động cơ làm việc, bơm đẩy dầu qua các lỗ của nắp 5 đi vào phía ngoài
của giấy lọc, dầu được thấm qua giấy lọc đi vào trong lõi của giấy lọc và đi ra
bôi trơn các bề mặt ma sát của động cơ. Những sạn bẩn được giữ lại ở các khe
của giấy lọc.
Bâu loc ly tâm.
̀ ̣
Câu tao:
́ ̣

H×nh 12. S¬ ®å cÊu t¹o bÇu läc ly t©m

1.Th©n bÇu läc; 2. Lç gicl¬; 3. Lç dÉn dÇu;
4,5. lç ngang;
6. èc h·m; 7. Trôc r«to; 8.R«to;
9. èng dÉn;
Nguyên tăc hoat đông:
́ ̣ ̣
Bơm đẩy dầu qua lỗ dọc hình vành khăn tới các lỗ ngang để vào bên trong rô
to. Một phần dầu sạch bên trong được phun qua lỗ gíc lơ vào khoảng 0,4 ÷0,5
Mpa. Phản lực của các tia dầu này tạo ra ngẫu lực làm rô to quay ngược chiều so
với chiều của tia dầu. Số dầu phun ra chảy xuống đáy thân bình lọc rồi chảy về
các te. Số dầu còn lại vào lỗ ngang tới các đường dầu chính đi bôi trơn các bề mặt
ma sát của động cơ.
Phản lực của tia dầu làm cho rô to quay lên tới 6000 vòng/ phút. Khi rô to
quay, dầu trong rô to quay theo, dưới tác dụng của lực ly tâm những sạn bẩn chứa
trong dầu vì nặng hơn dầu nên bị văng ra thành rô to và bán lại thành một lớp keo
đặc.
3. Hiên t
̣ ượng, nguyên nhân hư hong, ph̉ ương phap kiêm tra, s
̃ ́ ư
hong cua bâu loc ly tâm.
̉ ̉ ̀ ̣
3.1. Hiên t
̣ ượng, nguyên nhân hư hong, ̉
o Lõi lọc của bầu lọc thô, lọc tinh bám nhiều cặn bẩn.
o Lõi của lọc tinh bằng giấy thấm bị mủn làm mất khả năng lọc sạch.
o Bình lọc dầu ly tâm bị tắc do nhiều cặn bẩn, lỗ phun bị mòn do sói mòn
của dầu.
o Vỏ bầu lọc bị nứt, đệm bị rách các đầu nối ren bị chờn do tháo lắp không
đúng kỹ thuật.
o Van an toàn của lọc thô đóng không kín, lò xo gãy do làm việc lâu ngày..
́ ̉ ửa chưã
Ngày nay để giảm bớt công chăm sóc bảo dưỡng người ta sử dụng bầu lọc
dùng một lần. Bầu lọc này được thay định kỳ sau 1 hoặc 2 lần thay dầu bôi trơn.
4. Quy trinh va yêu câu ky thuât thao lăp bâu loc thâm, bâu loc ly tâm
̀ ̀ ̀ ̃ ̣ ́ ́ ̀ ̣ ́ ̀ ̣ .
TT Nội dung PP kiểm PP sửa chữa, bảo dưỡng Yêu
tra cầu kỹ
thuật
́ ̀ ̣
Thao bâu loc ra, r ửa các
1 Vỏ bầu lọc Quan sát lõi lọc bằng các ngâm lõi
lọc trong dầu Diesel, rồi
dùng khí nén thổi sạch.
o Nếu lõi lọc bẩn ít thì ta chỉ
2 Lõi lọc thấm Quan sát việc vừa quay vừa rửa khi
nào sạch thì thôi.
o Thay thế lõi lọc tinh nếu bị
bẩn quá, nếu còn sạch thì
có thể rửa và dùng lại.

3 Vỏ bầu lọc ly tâm Quan sát Đối với lọc ly tâm thì thông

rửa các lỗ phun dầu.
4 Vòng bi, bạc Quan sát Vòng bi bị dỉ, bạc bị mòn hỏng
thì thay cái mới.
5 Gioăng đệm Quan sát Các gioăng đệm bị rách,

hỏng thì thay mới.
5. Sửa chưa loc ly tâm
̃ ̣
5.1. Thao bâu loc
́ ̀ ̣
Tháo bầu lọc xuống khỏi động cơ, tháo lấy rô to ra khỏi bầu lọc
5.2. Kiêm tra
̉
Kiểm tra lõi lọc xem có bị rách không
Kiểm tra rô to có đảm bảo quay trơn nhẹ, kiểm tra vòng bi của rô to
Kiểm tra lỗ phun xem có bị tắc không
5.3. Sửa chưa ̃
Thay ro to
Thay vong bi của rô to
Vỏ bầu lọc nứt vỡ thì hàn hoặc thay mới
Phần ren các đầu ống dầu vào và ra trơn, cháy ren phải ta rô ren, đóng sơ mi
5.4. Lăp bâu loc
́ ̀ ̣
Lắp rô to vào bầu lọc, lắp bầu lọc lến động cơ
5.5. Điều chinh van an toan
̉ ̀
Điều chỉnh áp suất mở van an toàn đúng quy định
Chú ý:
o Sau khi sửa chữa xong lắp ráp hoàn chỉnh phải đưa bầu lọc lên thiết bị
khảo nghiệm để xác định khả năng lọc sạch của bầu lọc.
o Nếu năng suất lọc dầu kém điều chỉnh lại các van.
Bài 23: Bảo dưỡng hệ thống bôi trơn
1. Mục đích:
Dầu bôi trơn là sản phẩm được chế biến từ dầu mỏ, có pha thêm các chất
phụ gia để nâng cao chất lượng dầu. Hầu hết các nhiệm vụ của HTBT do dầu bôi
trơn đảm nhận. Nếu không được kiểm tra và thay dầu thường xuyên sẽ phá hỏng
các chi tiết máy, vì vậy công tác bảo dưỡng rất quan trọng quyết định tuổi thọ
của động cơ.
2. Nôi dung bao d
̣ ̉ ương ̃
2.1. Nôi dung bao d
̣ ̉ ương th
̃ ương xuyên
̀
Công việc bảo dưỡng thường xuyên được lái xe thực hiện sau mỗi ngày
(ca) làm việc.
̣ ̉ ương đinh ky
̃ ̣ ̀

Các cấp bảo dưỡng phải được tiến hành theo kế hoạch căn cứ vào số km

đã chạy đối với xe ô tô. Công tác bảo dưỡng kỹ thuật được chia ra như sau:
o Bảo dưỡng ngày, làm sau mỗi ngày (ca) làm việc.
o Bảo dưỡng cấp 1, làm sau 800 ÷1000 km.
3. Bao d
̉ ương hê thông bôi tr
̃ ̣ ́ ơn
3.1. Bao d
̉ ương th
̃ ương xuyên
̀
o Lau chùi toàn bộ xe – máy.
o Kiểm tra dầu nhớt thiếu bổ xung.
o Nổ máy để phát hiện các tiếng kêu lạ, theo dõi hoạt động của đồng hồ.
3.2. Bao d̉ ương đinh ky
̃ ̣ ̀
Căn cứ vào số km hoạt động mà ta tiến hành các cấp bảo dưỡng – sửa chữa
toàn bộ hệ thống bôi trơn.
o Tháo bầu lọc, xúc rửa sạch bầu lọc
o Nếu lõi lọc bị bẩn quá thì thay mới.
o Các gioăng đệm rách, hỏng thay mới.
o Mài rà lại nắp bơm.
o Van an toàn hỏng thì mài rà lại hoặc thay mới.
o Căn chỉnh lại các van.
Bài 24: Cấu tạo và nguyên lý của hệ thống làm mát
1. Nhiêm vu
̣ ̣
Duy trì chế độ nhiệt độ ổn định cho động cơ khi làm việc. Khi động cơ làm
việc nhiệt độ nước làm mát thường đạt 80 ÷85 o C. PPP PPP
2. Phân loai:
̣
Theo môi chất làm mát có : Bằng nước và bằng không khí.

Theo mức độ tăng cường làm mát : Làm mát tự nhiên và làm mát cưỡng

bức.
Theo đặc điểm của vòng tuần hoàn : Vòng tuần hoàn kín, vòng tuần hoàn hở
và hai vòng tuần hoàn.
2.1. Lam mat băng gio
̀ ́ ̀ ́
Cấu tạo:

Hình 13. Hệ thống làm mát bằng không khí
1 Các te; 2 Thân máy; 3 Cánh tản nhiệt; 4 Bu lông; 5 Xi lanh.
Hoạt động:
Khi động cơ làm việc một phần nhiệt truyền từ thân máy ra cánh tản nhiệt,
khi xe chạy gió được hướng thổi qua các cánh tản nhiệt làm mát động cơ.
Hệ thống làm mát bằng không khí chỉ làm mát được những động cơ xăng
nhỏ như xe máy, máy cưa, máy cắt cỏ…
2.2. Lam mat băng n
̀ ́ ̀ ước:
2.2.1. Lam mat băng n
̀ ́ ̀ ước kiểu bốc hơi:
Cấu tạo:
1 Thân máy
2 Piston
3 Thanh truyền
4 Hộp cácte trục khuỷu
5 Thùng nhiên liệu
6 Bình bốc hơi
7 Nắp xi lanh.
Hình 14. Hệ thống làm mát kiểu bốc hơi
Hoạt động:
Khi động cơ làm việc, nhiệt sinh ra sẽ truyền ra thân máy. Trong thân máy
có áo nước làm mát và thông với bình bốc hơi 6, nước nóng bốc hơi bay đi. Do đó
ta phải thường xuyên kiểm tra và bổ xung thêm nước.
Hệ thống làm mát kiểu bốc hơi có nhiều hạn chế, hiện được sử dụng trên
một số máy nổ, máy nông nghiệp…
2.2.2. . Lam mat băng n
̀ ́ ̀ ước đôi l
́ ưu:
Cấu tạo:

1 Thân máy
2 Xilanh
3 Nắp xilanh
4 Đường nước ra két nước
5 Nắp để rót nước
6 Két nước
7 Không khí làm mát
8 Quạt gió
9- Đường nước vào động cơ .
Hình 15. Hệ thống làm mát đối lưu tự nhiên
Hoạt động:
Khi động cơ làm việc, nhiệt sinh ra truyền vào thân máy làm nước làm mát
nóng sôi, nước nóng nổi lên phía trên và theo đường ra két nước số 6. Nước
được làm mát bởi quạt gió số 8, sau đó đi xuống phía dưới và trở vào phần dưới
của thân máy, và làm mát thân máy. Nước sau khi làm mát nóng lên nổi lên trên
và đi vào két nước được quạt gió làm mát và trở về phía dưới của thân máy….
2.2.3. Lam mat băng n
̀ ́ ̀ ước cương b ̃ ưc tuân hoan:
́ ̀ ̀
Loại một vòng hở

1 Thân máy
2 Nắp máy
3 Van hằng nhiệt
4 Đường nước ra
5 Lưới lọc
6 Bơm nước
Hình 16. Hệ thống làm mát một vòng hở.
Nước sông hồ, biển được bơm 6 chuyển đến thân máy, để làm mát động
cơ, sau đó được thải ra sông, ra biển nên được gọi là vòng hở.
Kiểu làm mát này được sử dụng ở động cơ máy tàu biển...
Loại cưỡng bức hai vòng
Trong hệ thống này, nước được làm mát ở két nước 4 không phải bằng dòng
không khí do quạt gió tạo ra mà bằng nước có nhiệt độ thấp hơn như : Nước sông
hay nước biển. Hệ thống có hai vòng tuần hoàn.

1 Thân máy
2 Nắp xi lanh
3Van hằng nhiệt
4 Két làm mát
5 Đường nước ra vòng hở
6 Bơm vòng hở
7Đường nước vào vòng hở
8Bơm nước vòng kín
Hình 17: Hệ thống làm mát cưỡng bức hai vòng.
Vòng thứ nhất làm mát động cơ, nước qua van 3 vào két 4 được bơm 8 hút và
đẩy vào động cơ tạo thành vòng tuần hoàn kín.
Vòng thứ hai nước sông hồ, biển được bơm 6 chuyển đến két làm mát, để
làm mát nước vòng kín, sau đó được thải ra sông, ra biển nên được gọi là vòng hở.
Kiểu cưỡng bức tuần hoàn kín một vòng
 Cấu tạo:

Hình 18 : Hệ thống làm mát cưỡng bức tuần hoàn kín một vòng
1.Thân máy; 2. Nắp xilanh ; 3. Đường nước ra khỏi động cơ ; 4.Ống dẫn bọt
nước ; 5.Van hằng nhiệt ; 6. Nắp rót nước; 7. Két làm mát ; 8. Quạt gió ; 9. Pu li;
10. Ống nước nối tắt về bơm ; 11. Đường nước vào động cơ ; 12. Bơm nước;
13. Két làm mát dầu ; 14. Ống phân phối nước .
 Hoạt động:
Khi động cơ làm việc, nhiệt độ còn thấp. Bơm hút nước từ các két làm mát
7, 13 đẩy đi theo ống phân phối làm mát cho các xi lanh. Lúc này do nhiệt độ
nước còn thấp, nên van hằng nhiệt đóng ngăn không cho nước qua két nước

mà trở về ống nối tắt về bơm 10, rồi tiếp tục được bơm hút và đẩy đi làm mát
cho xi lanh.
Động cơ làm việc, nhiệt độ cao. Lúc này van hằng nhiệt mở cho đường
nước nóng qua két làm mát số 7, ở đây nước được quạt gió thổi mát và đi
xuống phía dưới theo đường nước vào động cơ. Nước lạnh được bơm hút và
đẩy đi làm mát cho các xi lanh...
Kiểu cưỡng bức tuần hoàn kín hai vòng.
 Cấu tạo:
1.Thân máy; 2.Nắp xi lanh;
3.Đường nước ra khỏi động cơ;
4.Đường nước nối tắt về bơm;
5.Van hằng nhiệt; 6.Nắp két nước;
7.Két làm mát; 8. Quạt gió;
9.Pu li ; 10Đường nước vào động cơ;
11Bơm nước; 12 Ống phân phối nước.
Hình 19: Hệ thống làm mát cưỡng bức tuần hoàn hai vòng kín
 Hoạt động: (Tương tự như trên).
3. Quy trinh va yêu câu ky thuât thao lăp hê thông lam mat băng n
̀ ̀ ̀ ̃ ̣ ́ ́ ̣ ́ ̀ ́ ̀ ước cưỡng
bưć
1 Xả nước làm mát Xả nước vào khay
2 Tháo đường nước vào Tuốc nơ vít Không làm thủng ống
và ra khỏi động cơ cao su
3 Tháo ống dẫn bọt Tuốc nơ vít Không làm thủng ống
nước cao su
4 Tháo quạt gió Khẩu 14,17 Không làm gãy cánh
quạt
5 Tháo két làm mát Cờ lê 14 Không làm hư cánh tản
nhiệt
6 Tháo van hằng nhiệt Cờ lê 22
7 Tháo ống phân phối Tuốc nơ vít
nước đến các xilanh
8 Lắp ngược lại với quy Sau khi lắp xong không
trình tháo. bị dò rỉ nước làm mát
4. Thao lăp hê thông lam mat băng n
́ ́ ̣ ́ ̀ ́ ̀ ước cưỡng bưc tuân hoan
́ ̀ ̀
4.1. Thao cac bô phân khoi đông c
́ ́ ̣ ̣ ̉ ̣ ơ
Xả nước làm mát

Tháo đường nước vào và ra khỏi động cơ
Tháo ống dẫn bọt nước
Tháo quạt gió
Tháo két làm mát
Tháo van hằng nhiệt
Tháo ống phân phối nước đến các xilanh
4.2. Nhân dang cac bô phân
̣ ̣ ́ ̣ ̣
TT Nội dung PP kiểm tra nhận dạng Hình minh họa

1 Két nước Quan sát
2 Quạt gió Quan sát
3 Thân máy và xi lanh Quan sát
4 Van hằng nhiệt Quan sát
5 Puli Quan sát
6 ống phân phối nước Quan sát
7 Đường nước vào động cơ Quan sát
8 Đường nước ra khỏi động Quan sát
cơ
9 Đường nước nối tắt về bơm Quan sát
4.3. Lăp cac bô phân lên đông c
́ ́ ̣ ̣ ̣ ơ
Lắp ngược lại với quy trình tháo.
Bài 25: Kiềm tra sửa chữa bơm nước
1. Bơm nươć
1.1. Nhiêm vu
̣ ̣
Công dụng: Hút nước từ két nước đẩy vào đường nước trong thân động cơ,
với áp suất và lưu lượng phù hợp để tạo ra vòng tuần hoàn.
Điều kiện làm việc: Chịu áp suất nước lớn, chịu mài mòn, chịu ăn mòn hóa
học.
1.2. Câu tao
́ ̣
Cấu tạo bơm: Là bơm li tâm. Thân bơm được đúc bằng gang hoặc hợp kim
nhôm, trên thân có các đường nước vào, đường nước ra, guồng quạt nước được
đúc bằng gang hoặc hợp kim đồng, các đệm cao su, lò xo để chắn không cho nước
rò rỉ ra bên ngoài.


Hinh 20: Kết cấu và nguyên lí làm việc của bơm li tâm.
1. cửa hút; 2. vỏ bơm; 3. cửa xả; 4. trục bơm; 5. cánh quạt.
́ ̣ ̣
Khi bánh công tác quay và ngâm trong nước thì số nước nằm trong rãnh
giữa các cánh dưới tác dụng của lực ly tâm bị văng ra không gian nằm bên ngoài
đường kính của bánh công tác. Không gian xả có dạng hình xoắn ốc, chiều mở
của hình xoắn ốc cùng chiều với chiều quay của bơm. Ra tới không gian xả tốc
độ dòng nước giảm dần làm cho áp suất dòng chảy tăng dần. Sau khi nước ra đến
ống phân phối nước cho các áo nước mỗi xi lanh.
Các ổ bi của trục bơm được bôi trơn bằng mỡ và được bơm mỡ vào không
gian ổ bi.
Các bơm nước của một số xe đời mới được dẫn động bằng động cơ điện
hoặc qua bánh đai, nhưng giữa trục lắp bánh đai và trục bánh công tác của bơm có
thêm một li hợp điện từ hoặc li hợp thủy lực. Một rơ le nhiệt điều khiển dòng
điện cấp cho bơm điện hoặc điều khiển các li hợp điện từ. Chỉ khi nhiệt độ ≥ 75 o PPP PPP
C, các rơ le mới đóng mạch cho động cơ điện của bơm hoặc điều khiển đóng li

hợp. Nhờ đó rút ngắn thời gian chạy ấm máy và giữ nhiệt độ nước trong phạm vi
75 ÷90 o C suốt thời gian hoạt động.
PPP PPP
2. Hiên t
̣ ượng, nguyên nhân hư hong, ph̉ ương phap kiêm tra, s
̃ ́ ư
hong cua b
̉ ̉ ơm nươć
2.1. Hiên t
 Nhiệt độ nước làm mát động cơ tăng, do bơm hư hỏng hoặc lưu lượng vận
chuyển đến két nước giảm làm cho nhiệt độ nước tăng.
 Bơm làm việc phát ra tiếng kêu, do các ổ bi, cánh rôto bơm có bị rơ lỏng, bị
khô dầu mỡ hoặc có thể bị nứt vỡ…
 Phớt cao su bị rách, đệm gỗ phíp bị hỏng do làm việc lâu ngày.
 Những hư hỏng của bơm nước sẽ làm giảm năng suất bơm, động cơ bị
nóng, dầu bôi trơn kém tác dụng các chi tiết của động cơ bị mòn nhanh.
Động cơ nóng còn gây ra hiện tượng kích nổ, bó kẹt…
́ ̉ ửa chưa ̃

Theo dõi đồng hồ nhiệt độ nước làm mát, nếu thấy nhiệt độ quá cao cần tiến

hành kiểm tra bơm (sự vận chuyển nước nóng từ lốc máy qua két để làm mát của
bơm có tốt không).
 Tháo bơm ra, kiểm tra các ổ bi và cánh rôto bơm xem có bị hư hỏng không.
3. Quy trinh va yêu câu thao lăp b
̀ ̀ ̀ ́ ́ ơm nươć
TT Nội dung công việc Dụng cụ Yêu cầu kỹ Ghi chú

thuật
1 Xả nước ra khỏi động cơ
bằng van xả dưới đáy két Dùng tay Xả nước vào
nước . khay
2 Tháo dàn ống từ bơm nước Tuốc nơ vít
tới két nước.
3 Tháo dây đai dẫn động bơm Cờ lê 14
nước.
4 Tháo bơm nước ra khỏi Cờ lê 14
động cơ.
5 Tháo rời bơm nước:
- Đặt bơm nước trên bàn kẹp Ê tô Kẹp bơm ngay
tiếp tục tháo. ngắn
- Tháo nắp bơm nước. Cờ lê 10
- Tháo phe chặn trục bơm Kìm
nước.
- Nhỏ vài giọt dầu (RV7)
chống sét giữa trục dẫn
động và cánh quạt nước.
- Ép trục bơm nước ra khỏi
thân bơm nước. Vam ép Không làm
- Tháo toàn bộ đệm kín (phớt)
cũ. Thay thế đệm,
Dùng tay phớt mới
6 Lắp ngược lại.
4. Sửa chưa b
̃ ơm nươć
4.1. Thao lăp b
́ ́ ơm nươć
Xả nước ra khỏi động cơ bằng van xả dưới đáy két nước .
Tháo dàn ống từ bơm nước tới két nước.
Tháo dây đai dẫn động bơm nước.
Tháo bơm nước ra khỏi động cơ.
Tháo rời bơm nước:
Đặt bơm nước trên bàn kẹp tiếp tục tháo.
Tháo nắp bơm nước.
Tháo phe chặn trục bơm nước.
Nhỏ vài giọt dầu (RV7) chống sét giữa trục dẫn động và cánh quạt nước.
Ép trục bơm nước ra khỏi thân bơm nước.

Tháo toàn bộ đệm kín (phớt) cũ.
Lắp theo trình tự ngược lại
4.2. Kiêm tra:
̉
Lau rửa sạch sẽ các chi tiết rồi tiến hành kiểm tra:
o Dùng mắt quan sát những hư hỏng thông thường của cánh bơm, vòng bi,
trục bơm, phớt cao su, đệm gỗ phíp…
o Dùng pan me để xác định độ dơ của trục và bạc.
o Dùng đồng hồ so để kiểm tra độ cong của trục bơm.
4.3. Sửa chưa:
̃
o Vỏ bơm bị nứt vỡ thì hàn đắp rồi gia công lại (vật liệu hàn phải phù hợp
với vật liệu vỏ).
o Trục bị cong thì nắn lại, các rãnh then của trục bị hỏng thì hàn đắp và gia
công lại.
o Phớt cao su đệm gỗ phíp bị hỏng thì thay mới…
o Vòng bi bị hỏng thì thay mới.
o Các cánh bơm bị mòn, sứt mẻ thì hàn đắp rồi gia công lại
o Các đệm bị hỏng thay mới.
* Các yêu cầu kỹ thuật:
Bơm nước sau khi sửa chữa phải đảm bảo các yêu cầu sau:
 Phải đảm bảo đủ năng suất bơm.
 Không bị rò chảy nước.
Bơm nước không có tiếng kêu khi làm việc.
Phải kiểm tra bơm nước trước khi lắp vào
Bài 26: Sửa chữa quạt gió
1. Nhiêm vu
̣ ̣
Tạo nên luồng không khí chuyển động cưỡng bức nhằm mục đích nâng cao hiệu
quả làm nguội nước nhanh chóng trong két nước.
Quạt gió chịu lực uốn, chịu rung giật, chịu các rung động của động cơ...
2. Cấu tạo:
Hình 21: Quạt gió làm mát động cơ.

Hoạt động:
* Quạt làm mát có khớp chất lỏng ( B).
Được dẫn động bằng dây đai, và làm quay cánh quạt có một khớp chất lỏng
chứa dầu silicon. Làm giảm tốc độ quay ở nhiệt độ thấp.
* Hệ thống làm mát thủy lực điều khiển điện (C).
Dẫn động quạt bằng mô tơ thủy lực. ECU điều khiển dầu thủy lực chảy
đến mô tơ. Điều khiển tốc độ quay của quạt để luôn duy trì lượng không khí thích
hợp tiếp xúc với két nước.
Hình 22: Hệ thống điều khiển quạt gió bằng điện
Cảm nhận nhiệt độ nước và chỉ kích hoạt quạt hoạt động khi nhiệt độ
nước cao.
3. Phân loaị
̣ ̀ ̣ ̀ ơ khi.́
3.1. Quat gio truyên đông băng c
́
̣ ̀ ̣
3.2. Quat gio truyên đông băng đi
́ ̀ ện.
4. Hiên t
́ ̉ ửa chưa quat
̃ ̣
gió
4.1. Hiên t
̣ ượng, nguyên nhân hư hong, ̉
o Quạt làm việc yếu: do dây đai trùng, gãy cánh
o Quạt làm việc không đúng:( loại quạt điện điều khiển bằng công tắc nhiệt
độ nước làm mát ), do công tắc điều khiển quạt bị chạm chập hoặc bị quá
nhiệt.
o Quạt không làm việc: do li hợp không làm việc, công tắc điều khiển quạt
không làm việc hoặc ECU điều khiển quạt không làm việc, cũng có thể do
bản thân môtơ quạt không làm việc.
o Cánh quạt bị biến dạng, nứt, gãy do va quệt vào két nước. ổ đỡ bi, bạc bị
mòn do làm việc lâu ngày.
o Những hư hỏng trên gây tác hại cho động cơ làm việc bị rung, có tiếng kêu,
vòng bi bơm nước bị mòn nhanh.
4.2. Phương pháp kiểm tra và sửa chữa.
o Kiểm tra và căng chỉnh đai dẫn động quạt.
o Kiểm tra công tắc điều khiển quạt hoặc ECU điều khiển quạt, rơ le điều
khiển quạt

o Kiểm tra môtơ quạt.
5. Sửa chưa quat gio truyên đông băng c
̃ ̣ ́ ̀ ̣ ̀ ơ khí
5.1. Kiêm tra:
̉
o Kiểm tra và căng chỉnh đai dẫn động quạt.
o Kiểm tra công tắc điều khiển quạt hoặc ECU điều khiển quạt, rơ le điều
khiển quạt
o Kiểm tra các chế độ hoạt động của quạt (quạt điện 2 tốc độ do ECU điều
khiển )
o Kiểm tra môtơ quạt.
5.2. Sửa chưa: ̃
o Nếu mô tơ quạt hỏng thì cuốn lại các cuộn dây.
o Nếu công tắc điều khiển quạt theo nhiệt độ nước hỏng thay thế công tắc
mới.
o Cánh quạt bị biến dạng thì nắn lại, nếu bị nứt thì hàn lại rồi dũa lại cho
phẳng.
o Đưa cánh quạt lên mặt phẳng để kiểm tra góc nghiêng của cánh quạt, nếu
cánh nào vênh thì nắn lại.
o Các ổ bi, bạc mòn thì thay mới.
6. Kiêm tra, thay thê quat gio truyên đông băng đi
̉ ́ ̣ ́ ̀ ̣ ̀ ện
6.1.Kiêm tra:
̉
̉
Kiêm tra: mô t ơ quạt có bị chạm chập, chạm mát, cháy…
6.2.Thay thê cac chi tiêt bi hong
́ ́ ́ ̣ ̉
́ ̣ ̉
Thay thê cac chi tiêt bi hong: nh
́ ́ ư cánh quạt, mô tơ, công tắc điều khiển quạt…
Bài 27: Sửa chữa két nước
1. Nhiêm vu
̣ ̣
Chứa nước làm mát và làm nguội nước đã bị nóng lên sau khi đi qua các chi tiết
của động cơ

2. Câu tao
́ ̣
Két nước: được lắp ở phía trước động cơ, gồm : Bình nước trên, bình nước
dưới, ruột két nước (thân két nước)
1,6 Ống dẫn nước
2,5 Đoạn ống mềm
3 Ống dẫn nước vào thân máy
4 Khóa giằng bắt chặt đoạn ống
mềm
7 Buồng trên két nước
8 Lỗ đổ nước vào két
9Van (nắp két nước)
10 Cánh tản nhiệt;
11 Đường gân
12 Buồng nước dưới.
Hình 23: Két nước
Nước làm mát trở nên nguội đi khi các ống và cánh tản nhiệt 10 tiếp xúc với
luồng không khí tạo bởi quạt làm mát và luồng khí tạo ra bởi sự chuyển động của
xe.
Nắp két nước:
Công dụng : Để đậy két nước và giữ áp suất hơi nước trong két nước ở
mức quy định. Giảm thất thoát chất làm nguội do bốc hơi, giữ áp suất làm tăng
nhiệt độ sôi của nước.
Điều kiện làm việc : Chịu nhiệt độ, áp suất cao, ăn mòn.
Cấu tạo : Nắp được làm bằng thép, có lò xo, đệm làm kín, van hơi và van
không khí.

Hình 24. Nắp két nước.

1. Van áp suất
2. Van chân không
Áp suất tăng lên trong quá trình tăng áp
Áp suất giảm đi trong quá trình giảm
(nhiệt độ cao)
áp (nguội)
Hình 25: Sơ đồ nguyên lí làm việc của nắp két nước
Hoạt động:
Khi động cơ làm việc, két nước nóng dẫn lên áp suất tăng lên đẩy van áp
suất mở ra và hơi nước bốc hơi ra ngoài
Khi động cơ không làm việc nhiệt độ nước giảm đi van chân không mở ra
cho không khí đi vào két nước.
3. Hiên ṭ ượng, nguyên nhân hư hong, ph ̉ ương phap kiêm tra, s
́ ̉ ửa chưa ket
̃ ́
nươć
3.1. Hiên ṭ ượng, nguyên nhân hư hong ̉
o Nước làm mát bị nóng quá (lớn hơn nhiệt độ làm việc bình thường) trên
95 o C: do két nước bị tắc bẩn, nắp két nước bị kẹt nước không bốc hơi
PPP PPP
được ra ngoài làm cho nhiệt độ nước tăng.
o Két nước bị thủng, các bầu chứa nước, đường ống dẫn bị thủng do làm
việc lâu ngày, trong nước có nhiều tạp chất làm dò rỉ nước làm mát do đó
không đủ nước nước làm mát.
o Các lá tản nhiệt bị xô lệch về một phía do quạt gió va quệt vào, cánh tản
nhiệt bị xô lệch không khí không qua được két làm mát kém.
o Bụi bẩn bám vào két nước làm cho tản nhiệt kém.
o Kiểm tra và bổ xung nước làm mát trước mỗi ngày (ca) làm việc.
o Kiểm tra sự tiêu hao nước làm mát, kiểm tra sự dò rỉ nước làm mát.
o Theo dõi đồng hồ báo nhiệt độ nước làm mát của động cơ để kịp thời khắc
phục và sửa chữa.
4. Quy trinh va yêu câu ky thuât thao lăp ket n
̀ ̀ ̀ ̃ ̣ ́ ́ ́ ước
TT Nội dung công việc Dụng cụ Yêu cầu kỹ Ghi chú

thuật
1 Xả nước ra khỏi động cơ Dùng tay Xả vào khay
bằng van xả phía dưới đáy
két nước.
2 Tháo đường ống trên và Tuốc nơ vít, Cẩn thận
dưới của két nước kìm
3 Tháo các đai ốc cố định két Cẩn thận
nước tại khung xe và động Cờ lê 13

cơ.
4 Nhấc két nước ra khỏi xe. Nhẹ nhàng
5. Sửa chưa ket n
̃ ́ ươć
5.1. Thao ket n
́ ́ ươć
Xả nước ra khỏi động cơ bằng van xả phía dưới đáy két nước.
Tháo đường ống trên và dưới của két nước
Tháo các đai ốc cố định két nước tại khung xe và động cơ.
Nhấc két nước ra khỏi xe.
5.2. Kiêm tra, s
̉ ửa chưa: ket n
̃ ́ ươć
o Quan sát các lá tản nhiệt bị xô lệch thì nắn lại cho thẳng như ban đầu.
o Kiểm tra sự dò rỉ của két nước, nếu bị thủng thì hàn lại (hàn thiếc).
o Két nước bị tắc bẩn, ta tiến hành xúc rửa cùng động cơ.
o Cách thông rửa két nước:
 Dùng một vòi nước có lẫn khí nén xịt vào trong két nước theo chiều ngược
chiều đi của nước làm mát để đẩy cặn rỉ ra ngoài.
 Có thể dùng súp pha loãng đổ vào két nước ngâm vài giờ trước khi thông
rửa.
Bài 28: Kiểm tra thay thế van hằng nhiệt
1. Nhiêm vu
̣ ̣
Điều tiết nhiệt độ nước làm mát trong động cơ và sau khi máy khởi động,
nước sẽ được làm nóng lên một cách nhanh chóng.
2. Cấu tạo:
Hình 26: Van hằng nhiệt

Van hằng nhiệt là bộ phận để hâm nóng động cơ nhanh chóng và điều khiển nhiệt
độ nước làm mát. Nó được đặt trong khoang giữa két nước và động cơ. Khi nhiệt
độ nước làm mát trở nên cao, van kết hợp mở ra nước đến két làm mát để làm
nguội động cơ.
Có hai loại: Van đơn và van kép.
a. Van loại kép; b. Van loại đơn
Hình 27: Kết cấu của van hằng nhiệt
Nguyên lý:
Hình 28. Nguyên lý làm việc
1. sát; 2. cửa đi tắt về bơm; 3. van đi tắt; 4. van hằng nhiệt; 5. cửa về két làm
mát; 6. cửa từ thân máy vào; 7.vỏ
Một van hằng nhiệt được đặt ở phía đầu vào của bơm nước. Van này có
một van đi tắt; khi nhiệt độ nước làm mát tăng và van hằng nhiệt mở ra, van đi tắt
đóng lại.
3. Hiên t
̣ ượng, nguyên nhân hư hong, ph̉ ương phap kiêm tra van hăng nhiêt.
́ ̉ ̀ ̣
3.1. Hiên t
o Nhiệt độ của nước làm mát cao, do van không mở cho đường nước sang két
làm mát.
o Quá trình chạy hâm nóng động cơ dài, do van hằng nhiệt hỏng luôn mở
đường nước qua két khi nước làm mát còn nguội.
o Nguyên nhân chủ yếu là chất hoạt tính bị mát tác dụng hoặc hộp xếp bị
hỏng.

o Theo dõi đồng hồ báo nhiệt độ nước làm mát kiểm tra sự làm việc của van.
o Theo dõi quá trình chạy hâm nóng của động cơ, nếu quá trình chạy hâm
nóng kéo dài chứng tỏ van hằng nhiệt hỏng.
o Tháo van hằng nhiệt ra cho vào nước đun sôi lên, dùng nhiệt kế để kiểm tra
tình trạng làm việc của van. Nếu ở t o = 70 o C van bắt đầu mở và ở 80
PPP PPP
PPP PPP
÷85 o C van mở hoàn toàn là van tốt. Nếu không đạt yêu cầu thì thay van

PPP PPP
mới.
4. Kiêm tra, s
̉ ửa chữa van hằng nhiệt.
4.1. Kiêm tra:
̉
 Thả van hằng nhiệt vào một nồi nước nóng có bố trí nhiệt kế để kiểm tra
nhiệt độ của nước.
 Sau 15 ÷ 20 phút, ta quan sát điều kiện làm việc của van, trên cơ sở nhiệt
độ nước được theo dõi qua nhiệt kế.
 Đối chiếu với bảng qui chuẩn để xác định van còn tốt hay không?
4.2. Thay van khi hư hong.
̉
BÀI 29: BẢO DƯỠNG HỆ THỐNG LÀM MÁT
1. Muc đich.
̣ ́
Bảo dưỡng và sửa chữa hệ thống làm mát, nhằm nghiên cứu và thực hiện
các chế độ bảo dưỡng và sửa chữa cho xe để nâng cao tuổi thọ của xe và hiệu
quả kinh tế, phát hiện và sửa chữa kịp thời những hư hỏng đảm bảo an toàn tuyệt
đối cho xe khi hoạt động.
Phải thực hiện đầy đủ các nội dung đã được quy định về công tác bảo
dưỡng và sửa chữa của từng cấp bảo đảm cho xe, máy sẵn sàng hoạt động với
công suất cao nhất, đảm bảo an toàn cho người và xe.
2. Nôi dung bao d
̣ ̉ ương ̃
̣ ̉ ương th̃ ương xuyên.
̀
Bảo dưỡng thường xuyên trước mỗi ngày (ca) làm việc, kiểm tra mức nước làm
mát, kiểm tra sự làm việc của quạt gió, kiểm tra sự dò rỉ của nước làm mát, theo
dõi đồng hồ báo nhiệt độ nước làm mát và quá trình chạy hâm nóng động cơ.
̣ ̉ ương đinh ky.
̃ ̣ ̀
o Thay nước làm mát.
o Thông rửa cặn bẩn trong két nước.
o Kiểm tra và thay thế van hằng nhiệt…
3. Bao d
̉ ương hê thông lam mat
̃ ̣ ́ ̀ ́
3.1. Bao d ̉ ương th ̃ ương xuyên:
̀
o Lau chùi sạch sẽ toàn bộ xe máy.
o Kiểm tra dầu, nước, nhiên liệu nếu thiếu thì đổ thêm.
o Kiểm tra siết chặt các mối ghép ren.
o Nổ máy để phát hiện tiếng kêu lạ, theo dõi hoạt động của các hệ thống
như bôi trơn, làm mát, phanh, đèn còi…
3.2. Bao d ̉ ương đinh ky:
̃ ̣ ̀

Căn cứ vào số km hoạt động mà ta tiến hành các cấp bảo dưỡng – sửa

chữa toàn bộ hệ thống làm mát.
o Tháo két nước và bơm
o Thông rửa sạch sẽ két nước và áo nước thân máy.
o Các gioăng đệm rách, hỏng thay mới.
o Tra dầu mỡ ổ bi trục bơm.
o Van hằng nhiệt hỏng thì thay mới.
o Kiểm tra và nắn lại độ nghiêng của cánh quạt gió.
o Nắn lại các lá tản nhiệt của két nước.
Bài 30: Bảo dưỡng động cơ
1. Mục đích.
Mục đích của bảo dưỡng kỹ thuật là duy trì tình trạng kỹ thuật tốt của các
chi tiết cố định , ngăn ngừa các hư hỏng có thể xảy ra, thấy trước các hư hỏng để
kịp thời sửa chữa, đảm bảo cho các chi tiết cố định hoạt động tốt. Mục đích của
sửa chữa nhằm khôi phục khả năng làm việc của các chi tiết cố định, tổng thành
của động cơ đã bị hư hỏng nhằm khôi phục lại khả năng làm việc của chúng.
Bằng cách tiến hành bảo dưỡng định kỳ, có thể đạt được những kết
quả sau, nhằm đảm bảo sự tin tưởng và yên tâm cho khách hàng:
Có thể ngăn chặn được những vấn đề lớn có thể xảy ra sau này.
Động cơ có thể duy trì được trạng thái mà thỏa mãn được những tiêu
chuẩn kỹ thuật đăng kiểm.
Kéo dài tuổi thọ của động cơ.
Khách hàng có thể tiết kiệm và vận hành động cơ an toàn.
2. Nội dung bảo dưỡng các bộ phận cố định
̣
2.1. Nôi dung bao d ̉ ương th ̃ ương xuyên
̀
Quan sát bên ngoài các chi tiết cố định, tìm những vị trí rò rỉ nước hoặc nhớt
Làm sạch bụi bẩn, nước, nhớt bám bên ngoài các chi tiết cố định
̣
2.2. Nôi dung bao d ̉ ương đinh ky
̃ ̣ ̀
Tháo rời các chi tiết cố định: nhóm Nắp máy và đáy dầu, thân máy, xilanh
Làm sạch muội than ở xi lanh trên cửa hút cửa xả trên nắp máy, xilanh, cạo gờ
xilanh. Thông rửa đường dẫn dầu bôi trơn, áo nước trên nắp máy, thân máy
Cạo sạch roong đệm trên bề mặt lắp ghép của nắp máy, thân máy, đáy dầu
̣
Thay đêm năp may, đêm cacte
́ ́ ̣ ́
̉ ́ ̣ ́ ́ ̣ ́ ơi khung xe
Kiêm tra, xiêt chăt cac bulông cô đinh thân may v ́
Kiêm tra xiêt chăt bulông năp may
̉ ́ ̣ ́ ́
̉ ̣
Kiêm tra, xiêt chăt bulông cacte
́ ́
3. Quy trình bảo dưỡng thường xuyên các bộ phận cố định


3.1 Làm sạch bên ngoài Cọ sằt, xà bông, Pha nước với xà bông và
xăng, nước hoặc xăng
sút, bình khí nén Pha nước và sút
Cọ rửa sạch và thổi khô
3.2 ̉ ̉
Kiêm tra tông quat́ ắc quy, xăng, dầu Nếu rò lọt nhớt, nước do
Sau khi làm sạch bên ngoài, roong hư, nắp máy, thân
khởi động cho động cơ hoạt máy bị nứt
động, tăng giảm ga Nếu có nước ra ống bô
Quan sát vị trí bên ngoài do sơ mi nứt
động cơ, ống bô
̉ ương đinh ky:
4. Bao d ̃ ̣ ̀
4.1 Thao, ĺ ắp năp may
́ ́ Dao cạo, Cọ sằt, Tháo quy lát đ ú ng nguyê
Tháo, lắp cacte
́ xăng, khí nén, dây n tắc, không àm cong
Cạo sach muôi than
̣ ̣ kẽm vênh
Thông cac đ ́ ường dân dâu,
̃ ̀ Cạo sạch muội than,
áo nước roong, gờ xilanh không
Cạo miệng xilanh làm xước bề mặt
Cạo sạch roong đệm
Thổi sạch bằng khí nén
4.2 Thay đêm ̣ năṕ may, ̣
́ đêm Đệm nắp máy, đệm Đảm bảo không rách
cacte
́ cạcte, keo dán đệm, kín không bị rò lọt
khí, nước, nhớt
4.3 ̉ ̣ ́
Kiêm tra, xiêt chăt cac
́ Clê, cần siết và siết cứng bu lông cố địng
́ ̣
bulông cô đinh thân may v́ ơí khẩu, đệm cao su động cơ không bị rung
khung xe giật khi hoạt động
4.4 ̉ ̣
Kiêm tra xiêt chăt bulông
́ Clê, cần siết lực và siết đúng thứ tự, đúng lực
năp may
́ ́ khẩu siết
4.5 ̉ ̣
Kiêm tra, xiêt chăt bulông
́ Clê, cần siết lực và siết đúng thứ tự, đúng lực
cacte
́ khẩu siết
5. Nội dung bảo dưỡng các bộ phận chuyển động
̣ ̉ ương đinh ky
5.1. Nôi dung bao d ̃ ̣ ̀.
Tháo rời các chi tiết chuyển động gồm : nhóm pittông, trục khuỷu, thanh truyền
Làm sạch muội than ở xi lanh, thông đường dẫn dầu bôi trơn ở trục khuỷu
Rà cổ trục, cổ dên
Thay xéc măng mới
Điều chỉnh khe hở dầu ( khe hở giữa bạc lót với cổ trục / cổ dên).
Lắp bộ phận chuyển động
̉ ương đinh ky:
5.2. Quy trình bao d ̃ ̣ ̀
QUY TRÌNH BẢO DƯỠNG ĐỊNH KỲ:
Stt Nội dung Hình vẽ Yêu cầu kỹ thuật

3.1 Tháo rời các chi tiết chuyển động
1 Tháo nắp máy
1.1 Tháo nắp đậy quy lát Thực hiện theo
1.2 Tháo trục cam (loại cam quy trình riêng
đặt trên) hoặc tháo dàn
cò
2 Vệ sinh , cạo muội than
gờ xi lanh
3 Tháo các te
4 Tháo nắp thanh truyền Tháo đều các bu
lông
5 Tháo nhóm pittông – Thực hiện theo

thanh truyền ra khỏi quy trình riêng
thân máy
6 Tháo nắp che bánh răng cam

7 Tháo các bánh răng Chú ý các dấu đặt

truyền động hoặc đai cam
cam (xích cam)
8 Tháo trục khuỷu và lấy Tháo theo phương
ra khỏi thân máy pháp phân lực
9 Tháo bạc xéc măng ra

khỏi pittông
3.2 Vệ sinh các chi tiết , thông đường dầu bôi trơn
Tháo các nút chặn
đường dầu ở trục khuỷu
Thông đường dầu bôi Dùng khí nén
trơn
Điều chỉnh khe hở dầu
1 Đặt trục khuỷu lên giá
đỡ hoặc động cơ
2 Lau sạch các cổ dên
3 Đặt sợi dây chì hoặc Đặt theo chiều dài
miếng nhựa vào cổ trục cổ trục
4 Lắp thanh truyên (có Siết đúng lực

bạc lót ) vào trục khuỷu

5 Tháo nắp thanh truyền Tháo đều hai bu

và thanh truyền.Lấy dây lông
chì hoặc miếng nhựa
6 Đo chiều dày dây chì đã Hiệu của bề dày
bị bẹp hoặc kiểm tra dây chì với khe hở
miếng nhựa tiêu chuần là khe
hở dầu
7 Cắt miếng đồng lá đệm Chiều dài bằng
vào lưng bạc lót . 2/3 chiều dài bạc
lót, chiều rộng
nhỏ hơn chiều
rộng bạc lót
Trùng lỗ bạc
3 Lau sạch các cổ trục

khuỷu.
3.1 Lắp trục khuỷu vào thân
máy
3.2 Kiểm tra khe hở dầu
như các bước trên
4 Kiểm tra khe hở dọc Đẩy về hết một
trục phía rồi đẩy lại
5 Tháo trục khuỷu và đặt lên giá đỡ
6 Đánh bóng cổ trục
3.3 Rà cổ trục và cổ dên
7.1 Lắp bạc lót vào ổ đỡ cổ Lau sạch cổ trục
trục hoặc cổ dên và bạc lót, bôi

một ít mỡ vào bề
mặt bạc lót
7.2 Quay trục khuỷu hoặc thanh truyền
7.3 Tháo nắp ổ đỡ, quan sát Vết tiếp xúc
vết tiếp xúc bề mặt bạc <75% thì phải
bạc cạo lại bạc
7.4 Cạo những vị trí có vết mỡ bị chà xát
7.5 Kiểm tra lại vết tiếp xúc như các bước trên
3.5 Kiểm tra khe hở và rà bạc xéc măng
8.1 Kiểm tra khe hở miệng Đo tại vị trí cách
bạc xéc măng xéc măng vuông
góc với đường
tâm xi lanh
8.2 Kiểm tra khe hở lưng
bạc xéc măng
8.3 Kiểm tra khe hở cạnh
bạc xéc măng
8.4 Kẹp dũa lên êtô và rà Rà từng ít một và

khe hở miệng xéc măng thường xuyên
kiểm tra khe hở
miệng
9 Lắp trục khuỷu vào thân Quay trục khuỷu

máy phải nhẹ nhàng,
không sượng

10 Lắp bạc xéc măng vào Lắp bạc dầu

pittông trước, bạc hơi sau
Lắp đúng bạc trên
cùng.
3.6 Lắp nhóm pittôngthanh Xoay đều miệng

truyền vào xi lanh các bạc xéc măng
Bôi một ít nhớt
vào thành xi lanh
12 Lắp thanh truyền vào Siết đều lực,lắp

trục khuỷu lần lượt và quay
trục khuỷu sau khi
lắp 1 nhóm
pittông thanh
truyền
13 Lắp các te Siết đều lực xung
quanh
14 Lắp nắp máy Siết đúng lực
Đúng phương
pháp phân lực
14 Lắp hoàn thiện các chi tiết còn lại



Giáo trình Sửa chữa bảo dưỡng động cơ ô tô - Nghề - Công nghệ ô tô - CĐ Kỹ Thuật Công Nghệ Bà Rịa-Vũng Tàu - 1299236

Uploaded by

Document Information

Original Title

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Giáo trình Sửa chữa bảo dưỡng động cơ ô tô - Nghề - Công nghệ ô tô - CĐ Kỹ Thuật Công Nghệ Bà Rịa-Vũng Tàu - 1299236

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

Trường cao đẳng nghề tỉnh BRVT Khoa cơ khí

Dấu O0 biểu thị vị

­ Nếu động cơ 1 xy lanh, thì xem xú páp nào thông với bộ chế hoà khí là xu páp

Goùc quay truïc Xylanh

5.2 Tháo nắp xích cam Sau đó nậy nắp

6.5 Đặt vị trí của píttông ở điểm Cho píttông đi

11 Tháo cácte dầu Không lật

12 Tháo phớt dầu Nậy phớt dầu

13. Tháo bạc thanh truyền Cắm tô vít

a. Nắp máy độ ng cơ xăng. G ồ m có các kiể u nh ư sau :

+ Nắp máy ki ểu buồ ng đố t hình chêm : loạ i này bố trí xu páp nghiêng vớ i

+ Nắp máy ki ểu buồng đố t hình ôvan : lo ại này có hai di ện tích chèn khí,

+ N ắ p máy ki ểu bu ồng đố t hình Ricácđô : lo ạ i này dùng cho độ ng cơ xăng có

Kim loại Thép tấm Chịu nhiệt tốt

Laminate Thép tấm Joăng laminate bổ sung

2.1 Kiểm tra độ phẳng phía Thước phẳng Đặt thước thẳng góc với mặt

(0,01 0.05mm) giữa cạnh

Stt Nội dung Dụng cụ Yêu cầu kỹ thuật

4 Lấy các te ra khỏi thân máy Búa nhựa Dùng lưỡi đục mỏng đục

TT Nội dung Minh hoạ Yêu cầu

­ Dùng giẻ lau sạch thân Tránh bụi làm xước

Bôi một ít bột rà thô vào Chú ý bôi bột đều

Ấn và xoay khi xupap tiếp ­Lực ấn và xoay đều

­ Nhấc xupap ra kiểm tra Nhấc xupap nhẹ

Đưa xupap cần rà vào ổ Đưa xupáp vào từ từ.

­ Tiến hành ấn và xoay ­ Xoay và ấn phải đều

Rửa các chi tiết trong dầu hoả và lắp theo trình tự sau khi đã làm khô. Khi lắp

Hình 4­2 Phương pháp chặn

- Baùnh raêng cam treân truïc khuyûu thöôøng laøm baèng

Trong tröôøng hôïp soupape ñöôïc ñaët treân naép xylanh,

máy lắp trên thân máy bằng ren hoặc cố định bằng bulông. Xi lanh lắp cố dịnh

Mòn bề mặt tỳ của ống Do tháo lắp nhiều lần Thay thế hoặc gia công lại

Stt Nội dung Dụng cụ Yêu cầu kỹ thuật

3.1.2 Đặt so kế vững vàng trên mặt thân máy. Đồng hồ so

Dùng thước phẳng đo độ đồng đều

Siêu chặn Hình 4.2: Cấu tạo sơ mi ướt

Hiện tượng hư Nguyên nhân Phương pháp kiểm tra , sửa

Bị mòn theo chiều ­Do màng dầu bôi trơn + Đối với các xi lanh bị nứt, gãy

a – chiều sâu cắt tối thiểu

Stt Nội dung Dụng cụ Yêu cầu kỹ thuật

+ Đỉnh lồi hình cầu (hình 5.2 b) có ưu điểm là có độ cứng vững cao hơn so với

Stt Nội dung Dụng cụ Yêu cầu kỹ thuật

1 Tháo xéc măng ra khỏi Kìm chuyên Tháo theo thứ tự trên xuống dưới

Thanh truyền sau khi nắn cần phải nhiệt luyện ở nhiệt độ 400­ 6000C sau đó ủ

­ Trục khuỷu nguyên : Là trục có các bộ phận chế tạo riêng như : cổ trục,chốt

­ Trên đầu trục có lắp vấu để quay trục khuỷu khi cần thiết, hoặc để khởi động

3.1 Đặt panme vuông Sai biệt hai kích

3.3 Đo hai kích thước Đo cách lỗ dầu bôi

4.1 Đặt trục khuỷu lên Lấy trị số sai biệt

7 Kiểm tra độ cong Độ đảo cho phép:

8 Kiểm tra tiếp xúc Vết tiếp xúc phải

9.2 Lắp ổ đỡ Siết nắp ổ đỡ đúng

3 Kiểm tra nứt vỡ Búa kiểm tra Không có tiếng rè

4 Kiểm tra lỗ ren bắt bu lông li Bulông Vào ren nhẹ

TT Nội dung công việc Dụng cụ Yêu cầu kỹ thuật Ghi chú

Thay thế các gioăng đệm mới, phải đảm bảo độ kín và đảm bảo khe hở

 Dầu nóng đồng hồ báo nhiệt độ dầu cao, do két làm mát không được tốt

TT Nội dung PP kiểm tra PP sửa chữa, bảo Yêu cầu kỹ

H×nh 12. S¬ ®å cÊu t¹o bÇu läc ly t©m

3 Vỏ bầu lọc ly tâm Quan sát Đối với lọc ly tâm thì thông

5 Gioăng đệm Quan sát Các gioăng đệm bị rách,

Các cấp bảo dưỡng phải được tiến hành theo kế hoạch căn cứ vào số km

­ Theo mức độ tăng cường làm mát : Làm mát tự nhiên và làm mát cưỡng

Nếu động cơ 1 xy lanh, thì xem xú páp nào thông với bộ chế hoà khí là xu páp

Dùng giẻ lau sạch thân Tránh bụi làm xước

Ấn và xoay khi xupap tiếp Lực ấn và xoay đều

Nhấc xupap ra kiểm tra Nhấc xupap nhẹ

Tiến hành ấn và xoay Xoay và ấn phải đều

Hình 42 Phương pháp chặn

Bị mòn theo chiều Do màng dầu bôi trơn + Đối với các xi lanh bị nứt, gãy

Thanh truyền sau khi nắn cần phải nhiệt luyện ở nhiệt độ 400 6000C sau đó ủ

Trục khuỷu nguyên : Là trục có các bộ phận chế tạo riêng như : cổ trục,chốt

Trên đầu trục có lắp vấu để quay trục khuỷu khi cần thiết, hoặc để khởi động

Theo mức độ tăng cường làm mát : Làm mát tự nhiên và làm mát cưỡng

3.6 Lắp nhóm pittôngthanh Xoay đều miệng