ÜRETİM SİSTEMLERİ

1
 Sistem
• Sistem aralarındaki ilişkiler bulunan ve belli bir amacı
gerçekleştirmek için bir araya getirilmiş elemanlardan oluşan
bir bütündür.
• Her sistem daha büyük başka bir sistemin parçasıdır.
(subsystem)
• Büyüklüğü ve cinsi ne olursa olsun her sistem aynı 5
elemandan oluşur:
– Girdiler (inputs),
– Üretim prosesi (conversion),
– Çıktılar (output)
– Geri besleme analizleri (feedback)
– Çevre (environment)

2
• İşletme yönetimi programı yönetim ve
organizasyonun alt sistemidir.
• İşletme yönetimi 1. ve 2. sınıflar işletme
yönetiminin alt sistemleridir.
– Fakülteler üniversitelerin alt sistemleridir.
– Montaj hattı fabrikanın, fabrika holdingin, holding
bir sektörün

3
4
Bir üretim sisteminin temel elemanları
5
6
7
ÜRETİM SİSTEMLERİ:
Sistem nedir?

8
9
ÜRETİM SİSTEMLERİ:

10
11
12
13
 Üretim Sistemlerinin Sınıflandırılması
• Yönetim Açısından;
–İşin yönetilmesi için gerekli organizasyonun
oluşturulması
–Belirli bir sistem tipinin getirdiği avantajların
işletmeye kazandırılması.

•Geleneksel üretim sistemleri

•Modern üretim sistemleri
14
15
16
17
18
19
 Sipariş Tipi Üretim
• Sipariş üretim sisteminde üretim teslim tarihi ve maliyeti, alınan siparişe
göre belirlenen ve müşterinin belirttiği özelliklerde tasarlanan tek veya az
miktarda ürün üretimini kapsamaktadır.
• Üretim sadece bir defa üretilecek ürünleri kapsayabileceği gibi, belirsiz
veya düzenli aralıklarla üretilecek ürünlerden de oluşabilir.
• Bu tip üretime örnek olarak terzi atölyesi ve araç tamir atölyeleri gibi her
çeşit küçük üretim atölyeleri verilebilir.
• Bu üretim sisteminin karakteristik özellikleri şöyle sıralanabilir:
•Yüksek ürün çeşitliliğinde düşük miktarda üretim yapılır.
•Genel amaçlı makineler ve tesisler kullanılır.
•Birbirinden farklı işleri yapabilen yüksek vasıflı çalışanlar bulunur.
•Kullanılan malzeme, alet ve parça stokları yüksek miktarlardadır.
•Her ürün için işlerin sıralanması, siparişlerin zamanlaması ve kapasite
kullanımıyla ilgili planlamaya ihtiyaç vardır.

20
 Parti Tipi Üretim
• Talebi veya alınan siparişi karşılamak üzere birbirinin benzeri az sayıda ürün
üretir.
• Bu üretimde alınan sipariş miktarı sipariş üretimindeki miktarlardan daha
yüksek olur.
• Bir ürün çeşidinde talep durduğunda makinelerdeki ufak değişiklerle benzer
başka ürünler üretilir.
• Üretim ya belirli aralıklarla tekrarlanır veya stok için üretim yapılıp talep
beklenir.
• Parti üretimine örnek olarak hazır giyim üretimi ve kozmetik ürün üretimini
verebiliriz.
• Bu üretim sisteminin karakteristik özellikleri şöyle sıralanabilir;
•Makinelerin ve tesislerin esnek olması gerekir.
•Sipariş üretimiyle kıyaslandığında iş hazırlama faaliyetleri daha kısa sürede tamamlanır
ve ilişkili maliyetler daha düşüktür.
•Makinelerin ayarları parti değişmediği sürece sabit kalır. Yeni bir parti ürün üretilirken
makine ayarları bu partideki ürünlere göre yapılır.

21
22
 Seri (Kitle) Tipi Üretim
• Farklı parçaların üretildiği veya montaj yapıldığı ve bu süreçlerin
kesintisiz süreklilik içerisinde gerçekleştirildiği üretim sistemleri kitle
üretim olarak tanımlanır.
• Bu sistemin kullanımı çok büyük miktarlarda üretimin söz konusu
olduğu durumlarda geçerlidir.
• Üretimde kullanılan makine ve araçlar bir hat boyunca ürüne göre
yerleştirilir.
• Ürünlerde ve üretim süreçlerinde standartlaştırma mevcuttur ve
bütün ürünler üretim sürecinde aynı adımları izleyerek üretilir; buna
montaj hattı da denir.
• Beyaz eşya, otomobil, mutfak aletleri vb. gibi endüstriyel üretimi
yapılan birçok ürün, kitle üretim sistemleri tarafından
üretilmektedir.

23
 Kitle Tipi Üretim
• Kitle üretimin karakteristik özellikleri şöyle sıralanabilir:
•Yüksek kapasiteye ve çıktı temposuna sahip özel amaçlı makineler kullanılır.
•Yüksek miktarda ürün üretilir.
•Bir birim ürünün üretilme zamanı kısadır.
•Üretim sürecinde yarı mamul stokları çok düşük miktarlardadır.
•Üretim hattı boyunca kapasite dengeli bir dağılım gösterir.
•Üretim planlama ve kontrolü basittir.
•Malzeme ve parçaların üretim sürecindeki taşınması tamamen otomatik olarak
gerçekleştirilebilir.
•Ürünlerde ve üretim süreçlerinde standartlaşma vardır.
•Üretim sürecinde süreklilik söz konusudur; malzeme, parça ve bileşenler
birikmeler olmaksızın bir akış içerisindedir.

24
 Akış hattı üretimi
• Akış hattı üretimi kitle üretiminde olduğu gibi büyük miktarlarda üretim
yapılan bir sistemdir.
• Üretim tesisleri üretim işlemlerinin yapılış sırasına göre düzenlenir.
• Kitle üretim sistemlerinden temel farklılığı üretilen ürün tiplerinin farklı
olması ve akış hattı üretim sisteminde ürün ile kurulacak tesis arasında
yapısal bir ilişkinin bulunmasıdır.
• Kitle üretim sisteminde üretilen ürüne olan talep azalıp ürün tasarımında
değişiklikler yapıldığında üretim hattında yapılacak değişikliklerle yeni ürün
üretilebilmektedir.
• Fakat akış hattı üretim sisteminde tesisler ve araçlar sadece belirli bir
ürünün üretilmesi için tasarlandığından üründe yapılacak bir değişiklik
üretim tesislerinin kullanılamaması sonucunu doğuracaktır.
• Akış hattı üretim sistemlerine örnek olarak çimento, şeker fabrikaları ve
petrol rafinerileri verilebilir.

25
 Akış hattı üretimi
• Bu üretim sisteminin karakteristik özellikleri
şöyle sıralanabilir:
•Esnekliği olmayan ve bir ürüne uygun tasarlanmış
tesis ve donanıma sahiptir.
•Malzemeler otomasyon sistemleriyle el değmeden
taşınır.
•Üretim süreci önceden belirlenmiş işlemler
sırasında işlemektedir.
•Planlama ve programlama faaliyetleri rutin bir iştir.

26
27
 Proje Tipi Üretim
• Proje üretim sisteminde genellikle türünün tek örneği olan tek bir ürünün
üretimi söz konusudur.
• Bina, köprü, baraj inşaatları, gemi üretimi, prototip bir otomobil üretimi ve
sinema filmi üretimi birer proje üretim sistemi örnekleridir.
• Proje üretim sisteminin başlıca karakteristik özellikleri şöyle sıralanabilir:
•Minimum düzeyde gözetim ve yönlendirmeyle genellikle bağımsız çalışan yüksek vasıflı ve
farklı işleri yapabilen çalışanları bulunur.
•Genellikle ürün sabit kalır; üretim sürecinde malzeme, personel ve araçlar hareket eder.
•Her bir ürün farklılığına cevap verebilecek esnekliğe sahiptir.
•Sipariş üzerine veya özel talebin bulunması durumunda üretim yapılır.
•Üretilen ürünün ihtiyacına göre tek seferlik veya rutin olmayan faaliyetler yapılır.

28
29
Kesikli ve Sürekli Üretim Sistemleri
• Sistemlerin farklılıklarının daha iyi anlaşılması
için bu sistemler kabaca kesikli ve sürekli
üretim sistemleri başlığı altında incelenir.
• Bu sınıflandırmada sipariş ve parti üretim
sistemleri birer kesikli üretim olarak
tanımlanırken, kitle ve akış hattı üretim
sistemleri sürekli üretim olarak tanımlanır.

30
 Kesikli ve Sürekli Sistemlerin
Karşılaştırılması
•Üretim miktarı
•Makine ve Teçhizat
•Yerleştirme düzeni
•İşyükü dengesi
•İşçilik
•İş hazırlama
•Hammadde, yarı ürün ve ürün stokları
•Taşıma sistemi
•Tamir-bakım

31
32
33
ÜRETİM STRATEJİLERİ
• İşletme dilinde STRATEJİ bir amaca ulaşmak için belirlenen yol
veya yöntem.

• Bir firmada stratejik planlama çeşitli düzeylerde yapılır. Önemli

nokta farklı düzeylerdeki stratejilerin birbirleri ile ilgili ve
uyumlu olmasını sağlamaktır.

• Pek çok işletmeden oluşan bir firmada ilk iş amaçların tespit

edilmesidir.
• Amaçlar planların yönünü belirleyen hedeflerdir.
• Tepe yöneticileri arasında yapılan bir araştırmada firma
amaçları olarak en çok seçilen konuları şöyle tespit etmiştir.

34
ÜRETİM STRATEJİLERİ
• Firmanın sürekli büyümesini sağlamak
• Topluma hizmet etmek
• Kaliteli mal üretmek
• İleri teknoloji kullanmak
• Ortaklara daha fazla kar payı dağıtmak
• Çalışanların hayat standardını yükseltmek
• Firmanın prestijini artırmak
• Kar etmek
• Organizasyonu geliştirmek
• Prodüktiviteyi artırmak
• Tüketiciyi memnun etmek

35
36
ÜRETİM STRATEJİLERİ
• Firma, işletme veya fonksiyonel düzeyde strateji oluşturmada
izlenecek yol aşağı yukarı aynıdır ve şöyle özetlenebilir.
• Organizasyonun amaçları ve verilecek öncelikler tespit
edilir.
• Rekabet ortamında problemler ve fırsatlar değerlendirilir.
Ekonomik, sosyal, politik ve teknolojik gerçekler gözönüne
alınır.
• Organizasyonun mevcut kaynakalrı güçlü ve zayıf yanları
tespit edilir.
• Sistem olarak organizasyonun ekonomik ortamdaki uygun
yeri saptanır.
• Mevcut fırsatları en iyi şekilde değerlendirecek yollar ve
hareket planları belirlenir.

37
ÜRETİM STRATEJİLERİ
• Buna göre firma düzeyinde oluşturulacak genel
strateji birkaç cümle ile ifade edilebilir.

“ firmamızın gelecek beş yıl içindeki hedefi Pazar

payımızın sürekli mamul geliştirme ve fiyatı
rakiplerden daha düşük tutma sureti ile
artırılmasıdır.”

Gibi bir cümle imalat firmasının genel stratejisini

tanımlamak için yeterlidir.

38
SWOT analizi nedir?
39
40
41
42
43
44
45
46
47
48
49
50
51
52
53
54
55
56
57
58
59
 İmalat Prosesi
• İmalat prosesi, sisteme giren unsurların bir fayda
(katma değer) yaratacak şekilde bir ürün veya
hizmete dönüştürülmesidir.

• İmalat prosesini karakterize den elemanlar:

– Verimlilik
– Etkinlik
– Kapasite
– Esneklik

60
Verimlilik (efficiency) :
Birim girdi başına üretilen çıktı.
Üretkenlik (produktivite) ile aynı anlamda kullanılabilir.

61
 Verimlilik - Prodüktivite
• Prodüktivite üretim sistemlerinin performans değerlendirmesinde en çok kullanılan
ölçüdür.
• İşletme departmanlarının, endüstri sektörlerinin veya ülke ekonomilerinin
kıyaslanmasında öncelikle prodüktiviteden söz edilir.
• Verimlilik, kullanıcılarının ihtiyaçlarını ve gereklerini karşılayan mal ve hizmetlerin
üretiminde kaynakların - işgücü, sermaye, arazi, malzeme, enerji, zaman, bilgi, vb. -
etkili ve etkin kullanılmasıdır.
• İşletme çapındaki mikro analizler için geliştirilen prodüktivite ölçüleri çok çeşitlidir.

62
Etkinlik (effectiveness) :
Üretim sisteminin amaçlarını gerçekleştirme derecesidir.
Performans ile aynı anlamda kullanılabilir.
Amaçlar ne ölçüde gerçekleşmiş.

Verimli sistemlerin etkin olmaları da beklenir.

63
64
 KAPASİTE
Üretim sisteminin
gerçekleştirilebilec
eği en yüksek
üretim düzeyini
ölçer.
% olarak ya da
birim zamanda
üretilen miktar
cinsinden ifade
edilebilir.

65
 ESNEKLİK
• Bir üretim sisteminin ani talep değişmelerine cevap
verebilmesi veya yeni mamul üretimine kolay geçebilmesi
olarak tanımlanır. Son yıllarda önem kazanan bu faktörün belli
bir ölçüsü yoktur.

66
67
• Son yıllarda yapılan araştırmalarda 1980’lere kadar
doğruluğu tartışmasız kabul edilen YAYILMA
(diversification) ve büyük hacimli üretim (mass
production) gibi stratejilerin artık geçerliliğini
yitirdiğini göstermektedir.
• Yeni stratejilerin ESNEKLİK (flexibility), UZMANLAŞMA
(specialization) ve YÜKSEK KALİTE (high quality) gibi
konular üzerinde yoğunlaştığı söylenebilir.
• Bir işletmenin belirli bir faktörü seçip stratejisini onun
üstüne inşa etmesine ORGANİZASYONDA
ODAKLAŞMA( focused organization) denir.

68
İş hayatında odaklaşmanın daha çok üretim alanındaki
faktörler üzerine yoğunlaştığı görülmektedir. ÖRNEĞİN;

• Düşük dağıtım masrafı ve zamanında teslim

• Yüksek kalite ve garanti
• İstikrarlı mamul ve güvenilirlik
• Üstün dizayn,kolay kullanılabilirlik
• Yüksek kapasite, düşük maliyet
• Esneklik, müşterinin değişen isteklerine cevap
verebilme

69
 Hizmet Üreten İşletmeler

• Üretim yönetimi teknikleri açısından ürün ve

hizmet üretimi arasında fark yoktur.
• Ancak farklı özellikler taşıdıkları için yönetim
için gereken bilginin toplanması ve işlenmesi
bazen çok farklı olabilir.

70
Üretim ve Hizmet işletmelerinin
kıyaslanması

71