Professional Documents
Culture Documents
შენი ცხოვრების ამბები - ტედ ჩანი
შენი ცხოვრების ამბები - ტედ ჩანი
ბაბილონის გოდოლი
გოდოლი შინყარის დაბლობზე, ხმელეთზე რომ ყოფილიყო გადებული, მისი ერთი ბოლოდან
მეორეში გასვლას ორდღიანი მგზავრობა დასჭირდებოდა. რადგანაც გოდოლი ცისკენაა
აღმართული, ფუძიდან კენწერომდე ასვლას სრული თვე და კიდევ ნახევარი სჭირდება, ისიც იმ
შემთხვევაში, თუ კაცს ტვირთი არ ამძიმებს. მაგრამ გოდოლზე ადამიანები ცარიელი ხელებით
იშვიათად ადიან. მათი უმეტესობის აღმასვლას აგურით დატვირთული ურიკები ანელებს,
რომლებსაც ზემოთ ექაჩებიან. ურიკაზე აგურების დატვირთვის შემდეგ ოთხი თვე გადის, სანამ
მას გოდლის ახალი ნაწილის ასაგებად გადმოალაგებენ.
***
გოდოლი მანამდე არავის ენახა. ჯერ კიდევ მაშინ გამოჩნდა, როცა დანიშნულების ადგილამდე
მრავალი ლიგა(ლიგა – ძველად გამოყენებული მანძილის საზომი ერთეული. თავდაპირველად
აღნიშნავდა მანძილს, რომლის გავლაც ადამიანს ერთ საათში შეეძლო. სხვადასხვა ქვეყანაში
და სხვადასხვა ისტორიულ პერიოდში ლიგა სხვადასხვა მანძილს აღნიშნავდა და საშუალოდ
მერყეობდა 4-დან 6 კილომეტრამდე.) ჰქონდათ გასავლელი: მათ თვალწინ მოცახცახე ჰაერში
სელის ღეროსავით წვრილი და მერხევი ხაზი იმ ტალახის ფუფხიდან ამოზრდილიყო,
რომელიც თავად ბაბილონი აღმოჩნდა. რაც უფრო უახლოვდებოდნენ, ფუფხი თანდათან
ქალაქის ძლევამოსილ გალავნად გადაიქცა, მაგრამ მგზავრთა მზერა მაინც მხოლოდ
გოდლისკენ მიპყრობილიყო. როცა მოახერხეს და თვალები მიწისკენ დახარეს, ქალაქის გარეთ
გოდლისგან დატოვებული ნაკვალევი დაინახეს: თვით ევფრატი ახლა ფართო, მიწის სიღრმეში
ჩაწეულ კალაპოტში მიედინებოდა, რომელიც აგურებისთვის საჭირო თიხის მოსაპოვებლად
ამოეთხარათ. ქალაქის სამხრეთით გამოსაწვავ ღუმელთა არაერთი რიგი გაემწკრივებინათ,
თუმცა ყველა მათგანი ჩამქრალიყო.
2
ჰილალუმს მეგობარმა ნანნიმ მუჯლუგუნი გაჰკრა და გამოაფხიზლა.
– ჩვენ ვართ.
***
მთელი ქალაქი ზეიმობდა. დღესასწაული რვა დღის წინ დაიწყო, როცა გზას უკანასკნელი აგური
გაუყენეს, და კიდევ ორი დღე გაგრძელდებოდა. ქალაქი დღისითა და ღამით მხიარულებას,
ცეკვასა და ნადიმობას მოეცვა.
ნანნიმ თქვა:
3
– ვიღაცამ მითხრა, რომ გოდლის წვერზე მომუშავე კალატოზები ყოველი აგურის
ჩამოვარდნაზე ქვითინებენ და სიმწრით თმას იგლეჯენ, რადგან ამ აგურის შემცვლელის ატანას
ოთხი თვე დასჭირდება, მაგრამ როცა კაცი სასიკვდილოდ გადმოვარდება, არავინ იმჩნევს.
მართლა ასეა?
– რატომ?
– ეგრე არ იქნება. ხომ შეუძლიათ, ზედმეტი ქაფჩები თავიდანვე წაიღონ? მათი სიმძიმე
არაფერი იქნება იმ აგურებთან შედარებით, რასაც ზემოთ ეზიდებიან. თანაც, რასაკვირველია,
კაცის დაკარგვა სერიოზულ დაგვიანებას ნიშნავს, თუ ზემოთ სათადარიგო კალატოზები არ
ჰყავთ – უნდა დაიცადონ, ქვემოდან ახალი კაცი როდის ავა.
– დიახ, ეგვიპტედ წოდებული მიწიდან არიან, მაგრამ თქვენსავით ოქროს არ ეძებენ. ქვას
მოიპოვებენ.
4
– გრანიტს? – ელამში კირქვა და ალებასტრი მოიპოვებოდა, მაგრამ არა – გრანიტი, –
დარწმუნებული ხარ?
– მათთვის არა. სამეფო კარის არქიტექტორები ფიქრობენ, რომ როცა ცის კამარას მიადგებით,
ასეთი ქვისმჭრელები გამოგადგებათ.
– მათ შეხვედრიხარ?
– დიახ, ოღონდ მხოლოდ პირველი ოთხი დღე. შემდეგ უკან უნდა დავბრუნდეთ, თქვენ კი,
იღბლიანები, გზას გააგრძელებთ.
– მწვერვალამდე ასვლა მთელი გულით მინდა. ერთხელ უფრო ზემოთ მომუშავე ეკიპაჟებს
გავყევი გამწევად და თორმეტი დღის სავალ სიმაღლემდე ავედი, მაგრამ უფრო ზემოთ არ
ვყოფილვარ. თქვენ გაცილებით შორს ახვალთ, – ლუგატუმმა სევდიანად გაიღიმა, – თქვენი
მშურს. ზეცის კამარას საკუთარი ხელით შეეხებით.
– მართალია, – შეაწყვეტინა ნანნიმ, – როცა ჩვენს საქმეს დავამთავრებთ, ცის კაბადონს ყველა
შეეხება.
5
***
თითო გვერდის სიგრძე სამოცი წყრთა იყო და კვადრატული სვეტი ზემოთ ისე ატყორცნილიყო,
თითქოს მთელი ზეცის სიმძიმეს აკავებსო. გოდოლს გვერდიდან ამოკვეთილი დამრეცი ბაქანი
მიუყვებოდა, რომელიც სვეტს გარს ისე ერტყმოდა, როგორც მათრახის სახელურზე
გადახვეული ტყავის ზონარი. თუმცა, არა – ხელახლა შეთვალიერების შემდეგ ჰილალუმმა
შენიშნა, რომ სინამდვილეში გოდოლს ერთმანეთში გადახლართული ორი ბაქანი შემოხვეოდა.
თითოეული ბაქნის გარეთა კიდეს არც ისე სქელი, მაგრამ ბაქნის მოჩრდილვისთვის
საკმარისად განიერი სვეტების რიგი საზღვრავდა. ჰილალუმმა გოდოლს თვალი ააყოლა და
დააკვირდა, როგორ ენაცვლებოდა ერთმანეთს აგურისა და ბაქნის ზონები და ასე
გრძელდებოდა იქამდე, სადამდეც თვალი სწვდებოდა. თუმცა, თავად გოდოლი სულ უფრო და
უფრო მაღლა, მზერისთვის მიუწვდომელ სივრცეში მიიწევდა; ჰილალუმმა თვალები აახამხამა,
მოჭუტა და თავბრუ დაეხვა. რამდენიმე ნაბიჯით უკან წაბარბაცდა და მხრების აჩეჩით
შეტრიალდა.
6
პატარა მოეჩვენათ, ამიტომ სურვილი გაუჩნდათ ენახათ, რა ხდებოდა დედამიწის კიდეებს
მიღმა, იაჰვეს შექმნილი დანარჩენი სამყაროს ნახვა მოუნდათ. როცა ცისკენ იყურებოდნენ,
აინტერესებდათ იაჰვეს სამყოფელი, რომელიც ზეციური წყლების საცავის ზემოთ
მდებარეობდა. მრავალი საუკუნის წინ გოდლის, ზეცისკენ აღმართული სვეტის მშენებლობა
დაიწყო. ეს იყო კიბე, რომლითაც ადამიანები იაჰვეს ნაღვაწის სანახავად ზემოთ
იმოგზაურებდნენ, თავად იაჰვე კი კაცთა საქმეების დასათვალიერებლად ჩამოვიდოდა.
ჰილალუმს ყოველთვის შთაგონებით ავსებდა იმის წარმოდგენა, როგორ მუშაობდა ათასობით
ადამიანი შეუსვენებლად, თუმცა მაინც სიხარულით, რადგან მათი შრომა იაჰვეს უკეთ გაცნობას
ემსახურებოდა. ძლიერ გაიხარა, როცა ბაბილონელები მემაღაროეების საპოვნელად ელამში
მოვიდნენ. მაგრამ ახლა, როცა აქ იდგა, მისი შეგრძნებები ერთიანად აჯანყდნენ, თითქოს
დაუჟინიათ, ასეთ სიმაღლეზე არაფერმა არ უნდა ააღწიოსო. როცა ნაგებობას ზემოთ
აჰყურებდა, თავს მიწაზე მდგომარედ ვეღარ გრძნობდა.
***
ლუგატუმი ერთ-ერთი ურიკის გვერდით იდგა და ხის ნაჭრებზე გადაჭერილ თოკებს ამოწმებდა.
ჰილალუმი მიუახლოვდა.
– ტყე ჩრდილოეთითაა. მაშინ გააშენეს, როცა გოდლის მშენებლობა დაიწყო. მოჭრილი ხე-ტყე
აქამდე ევფრატით ჩამოაქვთ.
7
– მთელი ტყე დარგეს?
– უდიდეს ნაწილს. ჩრდილოეთით სხვა ბევრი ტყეც გაჩეხეს და მასალა მდინარით ჩამოიტანეს,
– ლუგატუმმა ურიკის თვლები შეამოწმა, ხელში მომარჯვებულ ტყავის მათარას საცობი მოხსნა
და თვალსა და ღერძს შორის მცირეოდენი ზეთი ჩაასხა.
მალე ყველა კაცი ორ-ორად დააწყვილეს და ურიკებთან გაანაწილეს. კაცები ურიკების გამწევ
ჯოხებს შორის იდგნენ. ჯოხებს გასაქაჩად თოკების მარყუჟები ჰქონდა მობმული. მემაღაროეთა
სატარებელი ურიკები გამოცდილი გამწევების ურიკებს შორის იყო შერეული, რათა ყველას
ზომიერი სიჩქარე შეენარჩუნებინა. ლუგატუმისა და მეორე გამწევის ურიკა ჰილალუმისა და
ნანნის ურიკას მიჰყვებოდა.
– გახსოვდეთ, – გააფრთხილა ლუგატუმმა, – თქვენ წინ მიმავალ ურიკას, სულ მცირე, ათი
წყრთით უნდა ჩამორჩებოდეთ. კუთხესთან მოხვევისას მთელ სიმძიმეს მარჯვნივ მდგომი კაცი
ექაჩება, ამიტომ ადგილებს ყოველ ერთ საათში გაცვლით.
8
ბაქანი საკმარისად განიერი იყო იმისთვის, რომ თუ ადამიანს გასწრება დასჭირდებოდა,
ურიკისთვის გვერდი აევლო. ზედაპირი აგურით იყო მოპირკეთებული, ურიკების თვლებს კი
საუკუნეთა მანძილზე ორი ღრმა ღარი დაეტოვებინათ. ბრჯენებიანი ჭერი ორივე მხრიდან
კვადრატული აგურებით იწყებოდა, რომელთა შრეები ერთმანეთს ნაწილობრივ ფარავდა და
ცენტრში ერთდებოდა. მარჯვენა მხარეს სვეტები იმდენად განიერი იყო, რომ მთელ ბაქანს
ლამის გვირაბის შესახედაობას აძლევდა. თუ ადამიანი გვერდით არ გაიხედავდა, გოდოლზე
ყოფნის შეგრძნება ალბათ არც დაეუფლებოდა.
მოწოდებამ მალე სხვა მემაღაროეებამდე მიაღწია და სულ მალე მთელი რაზმი ერთხმად
ამღერდა.
***
ჰილალუმი ისევ მარჯვენა თოკს ექაჩებოდა, კიდესთან ახლოს, როდესაც ერთი დონით ქვედა
ბაქნიდან ყვირილი შემოესმა. გაიფიქრა, ხომ არ გავჩერდე და ქვემოთ ჩავიხედოო, მაგრამ
ტემპის დაგდება არ უნდოდა, თანაც ქვედა ბაქანს კარგად მაინც ვერ დაინახავდა.
9
– მსგავსი შიში ჩვენც ვიცით, მემაღაროეებმა. ზოგი კაცი მაღაროში ჩასვლას ვერ ახერხებს
ცოცხლად დამარხვის შიშით.
– მართლა? – ამოსძახა ლუგატუმმა, – აქამდე არ მსმენოდა. შენ თვითონ როგორ გრძნობ თავს
სიმაღლეზე?
– ხელებში შენც მღელვარება გივლის, ხომ? – ჩაიჩურჩულა ნანნიმ. ჰილალუმმა მტევნები თოკის
უხეშ ბოჭკოებზე შეიწმინდა და თავი დაუქნია, – მეც ვგრძნობდი ცოტა ხნის წინ, როცა კიდესთან
ახლოს სიარული მიწევდა.
– როგორ გგონია, კიდევ უფრო მაღლა რომ ავალთ, სიმაღლის ჩვენც შეგვეშინდება?
ჰილალუმი ჩაფიქრდა. ცუდად ენიშნა, რომ მათმა ერთმა მეგობარმა შიში ასე მალე იგრძნო.
სცადა, ავი ფიქრები თავიდან მოეშორებინა; ათასობით ადამიანი უშიშრად მიაბიჯებდა ზემოთ.
ნამდვილი სისულელე იქნებოდა, ერთი კაცის შიშის სხვებზე გადადება რომ დაეშვათ.
– არა, – შეეპასუხა ნანნი, – არა მგონია, ამის კიდევ უფრო შორს თრევა ვინატრო.
ორივემ გაიცინა.
***
10
გადავარდნილაო. ვარდნაც როგორი იქნებოდა! ძირს დაცემამდე კაცი ალბათ ლოცვის
წარმოთქმას მოასწრებდა. ამის გაფიქრებაზე ტანში გასცრა.
მემაღაროეების ფეხების ტკივილს თუ არ ჩავთვლით, მეორე დღე პირველის მსგავსი იყო. ახლა
გაცილებით შორს ხედავდნენ და მათ ქვემოთ გადაშლილი თვალუწვდენელი ხმელეთი
გამაოგნებელ სანახაობას ქმნიდა; მინდვრების მიღმა განფენილ უდაბნოებსაც ხედავდნენ,
ქარავნები კი მწერების მწკრივს ჰგავდნენ. სიმაღლის შიშის გამო სვლა აღარც ერთ მემაღაროეს
არ შეუწყვეტია, ასე რომ, ზემოთ მთელი დღის განმავლობაში შეუფერხებლად მიიწევდნენ.
– თქვენს ურიკას მოუარეთ. გოდლის მთელი სიმაღლე აქვს ავლილი, თან იმაზე მეტჯერ, ვიდრე
ნებისმიერ ადამიანს.
– არა, იმიტომ რომ მწვერვალამდე მიღწევის შემდეგ მთელი გზა უკან უნდა ჩამოიაროს. მე მაგას
ვერ გავუძლებდი.
***
დღის ბოლოს, როდესაც მეორე ეკიპაჟი გაჩერდა, ჰილალუმისა და ნანნის უკან მომავალი
გამწევი რაღაცის საჩვენებლად მიუახლოვდა. კუდდა ერქვა.
– ასეთი სიმაღლიდან მზის ჩასვლა არასდროს გინახავთ. მოდით, შეხედეთ, – გამწევი კიდესთან
მივიდა, ჩამოჯდა და ფეხები გარეთ გადაჰკიდა. შენიშნა, რომ დანარჩენი ორი ყოყმანობდა, –
ახლოს მოდით. თუ გინდათ, შეგიძლიათ დაწვეთ და კიდის მიღმა ისე გადაიჭყიტოთ.
11
ჰილალუმს არ უნდოდა, შეშინებულ ბავშვს დამსგავსებოდა, მაგრამ თავს ვერაფრით დაატანა
ძალა, რომ იმ უფსკრულის პირას ჩამომჯდარიყო, რომელიც ქვემოთ ათასობით წყრთაზე
ეშვებოდა. მუცელზე გაწვა და კიდეს თავით მიუახლოვდა. ნანნიც შეუერთდა.
– მთების ჩრდილი ღამის დასაწყისის მანიშნებელია. მიწაზე ღამე უფრო მალე ჩამოწვება,
ვიდრე აქ.
ჰილალუმმა არაფერი უპასუხა. პირველად მიხვდა, რას წარმოადგენდა ღამე: თავად დედამიწის
ჩრდილი, რომელიც ცისკენ იტყორცნება.
***
12
კიდევ ორდღიანი აღმასვლის შემდეგ ჰილალუმი სიმაღლეს თანდათან მიეჩვია. მიუხედავად
იმისა, რომ ერთი ლიგის სიმაღლეს აღარაფერი აკლდათ, უკვე ახერხებდა, ბაქნის კიდესთან
მისულიყო და ქვემოთ ჩაეხედა. კიდესთან ერთ-ერთ სვეტს მიეყრდნო და წინ ფრთხილად
გადაიწია, რათა ზემოთ აეხედა. შენიშნა, რომ გოდოლი გლუვ სვეტს აღარ ჰგავდა.
კუდდას ჰკითხა:
– ზედ მიწა ყრია, რომ ხალხმა მცენარეების გახარება შეძლოს. ასეთ სიმაღლეზე წყალი უკვე
ძნელად იშოვება, ამიტომ ძირითადად ხახვი მოჰყავთ. უფრო ზემოთ, სადაც ხშირად წვიმს,
ლობიოსაც ნახავ.
საუბარში ნანნი ჩაერია:
13
მემაღაროეები ვახშმად დაპატიჟეს. ჰილალუმმა და ნანნიმ კუდდას ოჯახთან ერთად ჭამეს –
გამომშრალი თევზით, პურით, დაძველებული ღვინითა და ხილით დიდად ისიამოვნეს.
– არა, რატომ უნდა წავსულიყავით? იქამდე გრძელი გზაა, აქ კი ყველაფერი გვაქვს, რაც
გვჭირდება.
– ჩვენ სამოთხისკენ მიმავალ გზაზე ვცხოვრობთ; ჩვენი შრომის წყალობით ეს გზა კიდევ უფრო
წინ მიიწევს. როცა გოდოლს დავტოვებთ, ამას აღმავალი ბაქნით ვიზამთ და არა – დამავალით.
***
გზის გაგრძელებასთან ერთად ის დღეც დადგა, როცა კიდის მიღმა გადახედვისას გოდოლი
ზემოთაც და ქვემოთაც ერთნაირი ჩანდა. ქვემოთ, გოდლის ღერო თითქოს ხმელეთს
მიღწევამდე უჩინარდებოდა. ძირის მსგავსად, მემაღაროეები მწვერვალის დანახვისგანაც შორს
იყვნენ. გოდლის გარდა არაფერი ჩანდა. როგორც ზემოთ, ისე ქვემოთ ყურება შიშის
მომგვრელი იყო, რადგან სიმყარის შეგრძნების გაქრობას იწვევდა – თითქოს მიწასთან კავშირი
დაკარგეს. გოდოლი ჰაერში გამოკიდებულ ძაფს დაემსგავსა, რომელიც არც ხმელეთთან იყო
მიმაგრებული და არც ზეცასთან.
14
იაჰვეს რაიმე ნიშანი მიეცა, გაეგებინებინა, რომ მათ კადნიერ წამოწყებას იწონებდა;
სხვანაირად როგორ უნდა გაჩერებულიყვნენ ისეთ ადგილას, რომელიც სულისთვის ასეთ ცოტა
სივრცეს ტოვებდა?
შემდეგ მზეს მიუახლოვდნენ. ზაფხული იდგა, სეზონი, როცა მზე ბაბილონს თითქმის თავზე
დაჰყურებს, ასეთ სიმაღლეზე კი გოდოლთან ახლოს ჩაივლიდა ხოლმე. გოდლის ამ სექციაში
არც ოჯახები ცხოვრობდნენ და არც აივნები გაემართათ, რადგან სიცხე ქერს ხრუკავდა.
გოდლის აგურები აქ უკვე ფისით კი არ იყო შედუღაბებული, რომელიც მზეზე დარბილდებოდა
და ჩამოიღვენთებოდა, არამედ თიხით, რომელიც სიცხისგან ლამის გამომწვარიყო. შუადღის
ხვატისგან თავდასაცავად ბაქნის კიდის გაყოლებაზე სვეტები თანდათან ფართოვდებოდა,
ბოლოს კი თითქმის უწყვეტ კედლად იქცეოდა და ბაქანს გვირაბად აქცევდა, რომელშიც
მსტვინავ ქარსა და ოქროსფერ სინათლეს მხოლოდ ვიწრო ღარები უშვებდა.
ახლა დღის სინათლე ქვემოდან ზემოთ ანათებდა, რაც უზომოდ არაბუნებრივი ჩანდა. აივნებში
ფიცრები ამოეძროთ, რათა მასში მზის შუქს შეეღწია, მიწა კი მხოლოდ ბილიკებზე
დარჩენილიყო. მცენარეები ზრდასთან ერთად გვერდით და ქვემოთ მიიწევდნენ და კიდიდან
ისე იხრებოდნენ, რომ მზის სხივებს შეხვედროდნენ.
15
შემდეგ ვარსკვლავების დონეს მიუახლოვდნენ, პატარა, ციმციმა სფეროებს, რომლებიც ყველა
მხარეს ერთნაირად მიმობნეულიყო. ჰილალუმი ელოდა, რომ ისინი უფრო მჭიდროდ
იქნებოდნენ ჩალაგებულები, მაგრამ მიუხედავად იმ მრავალი წვრილი ვარსკვლავისა,
რომლებიც მიწიდან არც კი ჩანდნენ, საკმაოდ მეჩხრად გაფანტულიყვნენ. ყველა ერთ
სიმაღლეზე არ ეკიდა – შემდეგი რამდენიმე ლიგის სიმაღლე თანაბრად დაეკავებინათ. ძნელი
სათქმელი იყო, რამდენად შორს იყვნენ, რადგან მათ ზომას არაფერი მიანიშნებდა, მაგრამ
ხანდახან ზოგიერთი მათგანი მეტისმეტად ახლოს ჩაიქროლებდა ხოლმე და ნათელს ხდიდა,
რომ გასაოცარი სისწრაფით მოძრაობდნენ. ჰილალუმი მიხვდა, რომ ცის ყველა ობიექტი
ასეთივე მაღალი სიჩქარით დაქროდა, რათა სამყაროს ერთი კიდიდან მეორემდე მოგზაურობა
ერთ დღეში მოესწრო.
დღის განმავლობაში ცა იმაზე გაცილებით მკრთალი ცისფერი იყო, ვიდრე მიწიდან ჩანდა, რაც
ცის კაბადონთან მიახლოებაზე მიანიშნებდა. ცაზე დაკვირვებისას ჰილალუმი დაიბნა, როცა
შენიშნა, რომ ვარსკვლავებს დღისითაც ხედავდა. მზის კაშკაშის დროს დედამიწიდან მათი
დანახვა შეუძლებელი იყო, მაგრამ მათ ამჟამინდელ სიმაღლეზე ვარსკვლავები გამოკვეთილად
ჩანდნენ.
– არა, ახლა კი არა, ადრე, საუკუნეზე მეტი ხნის წინ. კოშკის ერთ-ერთი მცხოვრები ჰყვება
ამბავს; მისი პაპა შეესწრო.
– ... აქედან დაახლოებით ნახევარი ლიგით ზემოთ, აგურებში ჩაესო. მისი დატოვებული
ნაიარევის ნახვა ახლაც შეგიძლიათ; გიგანტურ ნაყვავილარს ჰგავს.
– ვარსკვლავს რა დაემართა?
– იწვოდა, შიშინებდა და ისე ძლიერად კაშკაშებდა, რომ თვალს ვერ გაუსწორებდი. კაცები მის
ამოგლეჯას ფიქრობდნენ, იქნებ თავისი გზა გააგრძელოსო, მაგრამ ისე ვარვარებდა, ვერავინ
მიუახლოვდებოდა და ვერც მის ჩაქრობას ბედავდნენ. რამდენიმე კვირის შემდეგ გაგრილდა და
შავი ციურმეტალის ბოლქვად გადაიქცა. იმხელა იყო, რომ კაცი ხელებს ძლივს შემოაწვდენდა.
16
– ნამდვილად, ასეთი ზომის ციური სხეული დედამიწაზე არც კი სმენოდათ. წარმოგიდგენიათ,
მისგან რა იარაღების დამზადება შეიძლებოდა?!
– აჰ, არა. კაცებს მასთან შეხების ეშინოდათ. კოშკიდან ყველა ქვემოთ დაეშვა, იაჰვეს
ქმნილებათა შეწუხებისთვის მის სასჯელს ელოდნენ. მრავალი თვე იცადეს, მაგრამ არანაირი
ნიშანი არ გამოჩენილა. საბოლოოდ დაბრუნდნენ და ვარსკვლავი კედლიდან ამოგლიჯეს. ახლა
ქვემოთ, ქალაქის ტაძარში ინახება.
რაც უფრო ზემოთ მიიწევდნენ, ცა კიდევ უფრო ღიავდებოდა, ბოლოს კი ერთ დილით,
ახალგაღვიძებულმა და კიდესთან მისულმა ჰილალუმმა გაოგნებისგან შეჰყვირა: ის, რაც ერთ
დროს გაფერმკრთალებული ცა ეგონათ, მათ თავს ზემოთ გადაჭიმული თეთრი ჭერი აღმოჩნდა.
ახლა უკვე იმდენად ახლოს იყვნენ, რომ ცის კაბადონის გარჩევა შეეძლოთ – მთელ ცაზე
გადაკრულ უზარმაზარ ჯავშანს ჰგავდა. მემაღაროეები ჩურჩულით საუბრობდნენ და კაბადონს
იდიოტებივით შესცქეროდნენ, გოდლის მცხოვრებლები კი მათ დასცინოდნენ.
როცა აღმასვლა განაგრძეს, უკვე იმით გაოცდნენ, რამდენად ახლოს მისულიყვნენ კაბადონთან.
მისი ზედაპირის სიცარიელემ თვალი აუხვიათ და იქამდე არ გამოჩნდა, სანამ ლამის თავებით
არ მიეჯახნენ. ახლა უკვე, ცისკენ აღმასვლის გარდა, ერთგვაროვანი სიბრტყისკენაც
მიიწევდნენ, რომელიც ყველა მხარეს, თვალუწვდენელ მანძილზე გადაჭიმულიყო.
ამ სანახაობამ ჰილალუმს ყველა გრძნობა აუფორიაქა. ზოგჯერ, როცა ცის კამარას უყურებდა,
ისეთი შეგრძნება ჰქონდა, თითქოს სამყარო როგორღაც ამოყირავდა და თუ სადმე ფეხი
წაუცდებოდა, ზემოთ, კამარისკენ დაეცემოდა. როცა კაბადონი მართლა მის თავზემოთ
აღმოჩნდა, მისი შთამბეჭდავი სიმძიმე იგრძნო. მთელი სამყაროს ზომის ფენას წარმოადგენდა,
თუმცა ჰაერში ყოველგვარი საყრდენის გარეშე გამოკიდულიყო. ამის გამო ჰილალუმს გაუჩნდა
შიში, რომელიც მაღაროში ჩასვლისას არასდროს უგრძნია: შიში, რომ ჭერი თავზე
ჩამოექცეოდა.
იყო ისეთი მომენტებიც, როდესაც ცის კამარა აგონებდა კლდის ვერტიკალურ ზედაპირს,
რომელიც ჰილალუმის წინ წარმოუდგენელ სიმაღლეზე ამოშვერილიყო; უკან მოტოვებული
მკრთალი ხმელეთი მეორე ასეთივე კლდე იყო, გოდოლი კი მათ შორის გაბმულ დაჭიმულ
ბაგირად წარმოედგინა. ან, რაც ყველაზე უარესი იყო, წამიერად უჩნდებოდა შეგრძნება, რომ
17
"მაღლა" და "დაბლა" აღარ არსებობდა და მისმა სხეულმა აღარ იცოდა, რომელი
მიმართულებით უნდა მიზიდულიყო. სიმაღლის შიშს წააგავდა, მაგრამ გაცილებით უარეს
შეგრძნებას იწვევდა. ხშირად მოუსვენარი ძილიდან ფხიზლდებოდა და აღმოაჩენდა, რომ
ოფლში გაწურულს თითები მოკრუნჩხვოდა და აგურის იატაკზე ჩაჭიდებას ცდილობდა.
ნანნის და ბევრ სხვა მემაღაროესაც თვალები ჩაწითლებოდა, თუმცა არავინ ამბობდა, ძილში
ხელს რა უშლიდა. აჩქარების ნაცვლად, წინსვლა შენელდა, რასაც მათი მეთაური ბელი
ვარაუდობდა კიდეც – კამარის დანახვამ შემართების მაგივრად მოუსვენრობა დათესა.
გამოცდილი გამწევები მემაღაროეების შენელებით თანდათან ღიზიანდებოდნენ. ჰილალუმს
აინტერესებდა, ასეთ პირობებში ცხოვრებისგან როგორი ადამიანები იჭედებიანო. ჭკუიდან
როგორ არ იშლებოდნენ? აქაურობას ეჩვეოდნენ? მყარი ცის ქვეშ დაბადებულ ბავშვებს რომ
ფეხი მიწაზე დაედგათ, ყვირილს მორთავდნენ?
როცა გოდლის კენწეროს მიაღწიეს, ორიენტაციის დარღვევა გაუქრათ, ან, შეიძლება, ახალ
შეგრძნებებს შეეჩვივნენ. აქ, მწვერვალის კვადრატულ პლატფორმაზე მდგომი მემაღაროეები
ყველაზე გასაოცარ სცენას შეჰყურებდნენ, რაც კი ოდესმე ადამიანის თვალს უნახავს: შორს, მათ
ქვემოთ, თვალუწვდენელ მანძილზე გადაშლილი მიწისა და ზღვის გობელენი ნისლით
შებურვილიყო. ზუსტად მათ ზემოთ კი თავად სამყაროს სახურავი, ცის ყველაზე ზედა გამყოფი
ზღვარი გამოკიდებულიყო და ცხადყოფდა, რომ მათი ახლანდელი ადგილმდებარეობა
უმაღლესი წერტილი იყო, რომლის მიღწევაც შეეძლოთ. ეს იყო ადგილი, საიდანაც იაჰვეს
ქმნილების ყველაზე დიდი ნაწილის ერთბაშად დანახვა შეიძლებოდა.
ქურუმებმა იაჰვეს სახელზე ლოცვა აღავლინეს; მადლობა შესწირეს, რომ ამდენის დანახვის
უფლება მისცა და პატიება სთხოვეს იმის გამო, რომ უფრო მეტის ნახვის სურვილი ჰქონდათ.
***
18
მალე ეგვიპტელებიც მოვიდნენ. მუქკანიანები და მსუბუქი აღნაგობისანი იყვნენ, ნიკაპებს კი
მეჩხერი წვერი უფარავდათ. დოლერიტის უროებით, ბრინჯაოს იარაღებითა და ხის სოლებით
სავსე ურიკებს ექაჩებოდნენ. მათი მეთაური სენმუტი ელამელების მეთაურ ბელისთან
კაბადონში შეღწევის გზებზე თათბირს შეუდგა. ეგვიპტელებმა, ისევე, როგორც ელამელებმა,
მოტანილი ავლადიდებიდან ქურა ააწყვეს, რათა გათხრებისას დაბლაგვებული იარაღების
ხელახლა გამოჭედვა შესძლებოდათ.
დიდი ხნის წინ იაჰვემ წარღვნა მოავლინა, წყლები ერთდროულად გამოუშვა ზემოდანაც და
ქვემოდანაც. ზეციური წყლები ცის კაბადონის წყალსაშვები კარიბჭეებიდან ჩამოიქცა.
როგორც ჩანდა, მათი გოდოლი კამარას რეზერვუარების შუაში შეხვდა, რაც ნამდვილად
სასიხარულო დამთხვევა იყო. წყალსაშვები კარიბჭე რომ დაენახათ, რეზერვუარის დაცლის
რისკზე წასვლა მოუწევდათ. ეს შინყარისთვის წვიმას ნიშნავდა, უჩვეულო სეზონზე და თან
იმაზე ძლიერ წვიმას, ვიდრე ზამთარში იცის; მთელი ევფრატის გასწვრივ წყალდიდობას
გამოიწვევდა. სავარაუდოდ, წვიმა რეზერვუარის დაცლის შემდეგ შეწყდებოდა, მაგრამ
ყოველთვის არსებობდა იმის შესაძლებლობა, რომ იაჰვე მათ დასჯიდა და წვიმას იქამდე
გააგრძელებდა, სანამ კოშკი არ დაინგრეოდა და ბაბილონს ტალახი არ წალეკავდა.
მიუხედავად იმისა, რომ კარიბჭეები არსად ჩანდა, საფრთხე მაინც არსებობდა. შეიძლებოდა,
კარიბჭეებს მოკვდავთა თვალისთვის შეუმჩნეველი ღრიჭოები ჰქონოდა და რეზერვუარი
ზუსტად მათ თავზემოთ ყოფილიყო. ან შეიძლება რეზერვუარები იმდენად უზარმაზარები იყო,
რომ თუნდაც უახლოესი წყალსაკეტი კარიბჭე მრავალი ლიგის მოშორებით ყოფილიყო,
რეზერვუარი მაინც მათ ზემოთ მდებარეობდა.
19
ჰილალუმს ასეთ დროს თავისი ეჭვების გულში შენახვა არ შეეძლო.
– ელამელო, – მიმართა ქურდუზამ, – კოშკზე ახალამოსული კი ხარ, მაგრამ მაგაზე მეტს მაინც
უნდა ხვდებოდე. ჩვენ იაჰვეს მიმართ სიყვარულის გამო ვშრომობთ, მთელი ცხოვრება ასე
გავატარეთ, ისევე, როგორც ჩვენი მამების მრავალმა თაობამ. შეუძლებელია, ჩვენნაირი
მართალი ადამიანები მკაცრად დაისაჯონ.
– მართალია, რომ მხოლოდ უმწიკვლო მიზნები გვამოძრავებს, მაგრამ ეგ არ ნიშნავს, რომ ჩვენი
შრომაც ბრძნულია. ნუთუ ადამიანებმა ნამდვილად სწორი გზა აირჩიეს, როცა საკუთარი
მშობელი მიწიდან მოშორებით ცხოვრება გადაწყვიტეს? იაჰვეს არასდროს უთქვამს, რომ ეს
სწორი არჩევანი იყო. ახლა ზეცის მიჯნაზე ვდგავართ და მზად ვართ, შიგნით შევიდეთ,
მიუხედავად იმისა, რომ ვიცით, თავზემოთ წყალი გვადგას. თუ არასწორი გზა გვაქვს არჩეული,
საიდან ვიცით, რომ იაჰვე ჩვენი შეცდომებისგან დაგვიცავს?
***
კაბადონთან მიღწევამდე დიდი ხნით ადრე გახდა ნათელი, რომ უროებითა და წერაქვებით
ჩვეულებრივი თხრა გამოუსადეგარი იქნებოდა: ჰორიზონტალურად თხრის შემთხვევაშიც კი
გრანიტში დღეში ორი თითის სიმსხოზე მეტად ვერ წაიწევდნენ წინ, ხოლო ზედა
მიმართულებით თხრა გაცილებით ნელი იქნებოდა. ამის ნაცვლად ცეცხლის გამოყენება
გადაწყვიტეს.
თან მოტანილი შეშით ცის კამარის ერთი წერტილის ქვემოთ კოცონი დაანთეს და ცეცხლს
მთელი დღის განმავლობაში განელების საშუალება არ მისცეს. ალის სიმხურვალემ ქვა
დაბზარა. ცეცხლის მინავლების შემდეგ მემაღაროეებმა ქვას წყალი შეასხეს, რითაც ის კიდევ
უფრო დაიბზარა. ამის შემდეგ უკვე შეეძლოთ, ქვა დიდ ნატეხებად დაენაწევრებინათ,
20
რომლებიც გოდოლზე მძიმედ ვარდებოდა. ამგვარად ყოველ იმ დღეს, როდესაც კოცონს
ანთებდნენ, თითქმის ერთი წყრთით მიიწევდნენ წინ.
რამდენიმე კვირის შემდეგ ბლოკი მზად იყო. ლოდი კაცზე მაღალი და გაცილებით განიერი
გამოდგა. იატაკიდან მის მოსაწყვეტად ფუძესთან ნაპრალები გაჭრეს და შიგნით მშრალი ხის
სოლები შეარჭეს. შემდეგ პირველი სოლები მეორე, უფრო მცირე ზომის სოლებით შუაზე
გადახლიჩეს და ბზარებში წყალი ჩაასხეს ისე, რომ ხე გაჯირჯვებულიყო. რამდენიმე საათში
ბზარები ქვაში ჩაიზარდა და ბლოკი საბოლოოდ გათავისუფლდა.
21
გვირაბის გასაგრძელებლად მემაღაროეებმა ისევ ცეცხლის მეთოდს მიჰყვეს ხელი და მუშაობას
ოთახის შორეულ ბოლოში შეუდგნენ. კაბადონის შიგნით ჰაერის დინების შესანარჩუნებლად
ხარის ტყავები ხის მაღალ ჩარჩოებზე გადაეკრათ და გოდლის მწვერვალზე, გვირაბის
შესასვლელის ორივე მხარეს ირიბად დაემაგრებინათ. ამგვარად, კაბადონის ქვემოთ მუდმივად
მქროლავ ქარს მიმართულება ეცვლებოდა და გვირაბში შედიოდა, სადაც ცეცხლს ინარჩუნებდა,
ხოლო ჩაქრობის შემდეგ ჰაერს წმენდდა და მემაღაროეებს შეეძლოთ, გვირაბის თხრა კვამლის
ჩასუნთქვის გარეშე გაეგრძელებინათ.
***
***
22
სახეზე სველტანსაცმელშემოხვეულმა ჰილალუმმა ხის საფეხურებიდან ქვემოთ, ქვის კიბეზე
ჩამოაბიჯა. გვირაბის ბოლოს კოცონს შეშა ის-ის იყო დაამატა. ცეცხლი კიდევ რამდენიმე საათი
გაძლებდა, თავად კი ქვედა გვირაბებში დაიცდიდა, სადაც ჰაერი კვამლით არ იყო
გასქელებული.
შემდეგ მსხვრევის შორეული ხმა გაისმა, თითქოს მთის ლოდი ორად გაიპოო, რასაც გაბმული
გრგვინვა მოჰყვა. სულ მალე გვირაბს წყლის ნაკადი მოაწყდა.
ჰილალუმი ერთ წამს ელდისგან გაიყინა. შემაძრწუნებლად ცივი წყალი ფეხებზე ეკვეთა და
წააქცია. კაცი წამოდგა, ღრმად ჩაისუნთქა და წინ გადახრილმა სცადა, საფეხურებს
ჩაბღაუჭებოდა.
რეზერვუარი შეტეხეს.
ყველაზე ზედა კართან უნდა ჩასულიყო, სანამ დაიხურებოდა. ფეხები საფეხურებზე სახტუნაოდ
ექაჩებოდნენ, მაგრამ ჰილალუმმა იცოდა, რომ ნახტომის შემთხვევაში წონასწორობას ვერ
შეინარჩუნებდა და ბობოქარი ნაკადი რომელიმე კედელს სასიკვდილოდ მიანარცხებდა.
რამდენადაც შეეძლო სწრაფად, მაგრამ მხოლოდ სათითაო საფეხურზე მიაბიჯებდა.
ქვის საფეხურები ზურგს უფხაჭნიდა, მაგრამ ტკივილს ვერ გრძნობდა. დარწმუნებული იყო, რომ
გვირაბი ჩამოიქცეოდა და ქვეშ მოიყოლებდა, ან სულაც მთელი კამარა ჩამოშვავდებოდა,
ფეხქვეშ ცა პირს დააღებდა და ზეციურ წვიმასთან ერთად თავადაც დედამიწისკენ ვარდნას
დაიწყებდა. იაჰვეს სასჯელმა უწიათ – მეორე წარღვნა.
წამოდგა და ორი სხვა მემაღაროე, დამქიია და აჰუნი დაინახა, რომლებმაც ჰილალუმი ის-ის იყო
შენიშნეს. ლოდის წინ იდგნენ, რომელსაც გასასვლელი ჩაეხერგა.
23
– ჩვენი არ ესმით, – აჰუნიმ გრანიტს ურო შემოსცხო, თუმცა წყლის ჩუხჩუხმა უროს ხმა
სრულიად დაახშო.
ჰილალუმმა მომცრო ოთახს თვალი მოავლო და მხოლოდ ახლა შენიშნა, რომ ერთი ეგვიპტელი
პირქვე ტივტივებდა.
წყალი ზემოთ მიიწევდა და კაცებიც თან მიჰყავდა, სანამ ჰილალუმმა ხელის აწევისას ჭერი არ
შეიგრძნო. უზარმაზარი ნაპრალი, რომლიდანაც წყალი მოღელავდა, ზუსტად მის გვერდით
იყო. ჰაერის მხოლოდ პატარა ჯიბეღა დარჩენილიყო. ჰილალუმმა დაიყვირა:
ზუსტად არ იცოდა, გაიგონეს თუ არა. წყალი უკვე ჭერს აღწევდა, მანაც ჰაერის ბოლო ყლუპი
ჩაისუნთქა და ნაპრალში შეცურა. ზეცასთან იმაზე ახლოს დაიღუპებოდა, ვიდრე ნებისმიერი
სხვა ადამიანი აქამდე.
24
ნაპრალი მრავალი წყრთის სიგრძეზე გრძელდებოდა. როგორც კი მას გასცდა, ქვის ფენა
გამოეცალა და აფართხალებული ხელებით ჩასაჭიდი ვეღარაფერი ნახა. ცოტა ხანს გრძნობდა,
როგორ მიაქანებდა ნაკადი, მაგრამ შემდეგ უკვე ამაშიც აღარ იყო დარწმუნებული. გარშემო
მხოლოდ სიშავე ეხვია და კიდევ ერთხელ დაეუფლა ის აუტანელი თავბრუსხვევა, რომელიც ცის
კამარის პირველად დანახვისას იგრძნო: ვერც ერთ მიმართულებას ვეღარ არჩევდა, ისიც კი არ
იცოდა, საით იყო "მაღლა" და "დაბლა". ხელებსა და ფეხებს წყალს გამეტებით ურტყამდა,
მაგრამ არ იცოდა, წინ ოდნავ მაინც თუ მიიწევდა.
შეიძლება მდგარ წყალში ტივტივებდა ან დინება დიდი სიჩქარით მიაქანებდა; სიცივის მეტს
ვერაფერს გრძნობდა. სინათლეც არსად დაუნახავს. ნუთუ ამ რეზერვუარს ზედაპირი არ
გააჩნდა, რომ მისკენ გაცურვა მაინც ეცადა?
შემდეგ ისევ ქვას მიეხეთქა. მტკიცე ზედაპირზე ხელებით ნაპრალი შეიგრძნო. ნუთუ ისევ საწყის
ადგილს დაუბრუნდა? რაღაც ძალამ შიგნით შეისრუტა და ჰილალუმს წინააღმდეგობის გაწევის
ღონე აღარ შეარჩინა. გვირაბში მოხვდა, რომლის ხან ერთ კედელს მიეხეთქებოდა, ხან მეორეს.
უსაშველოდ ღრმა იყო, ყველაზე ღრმა შახტას ჰგავდა. ისეთი შეგრძნება ჰქონდა, რომ სადაც
იყო ფილტვები დაუსკდებოდა, თუმცა დინებას ბოლო არ უჩანდა. ბოლოს სუნთქვა მეტად
ვეღარ შეიკავა, ტუჩები გაეხსნა და ჰაერი გარეთ გამოექცა. იძირებოდა და მის გარშემო
დასადგურებული წყვდიადი ფილტვებში უძვრებოდა.
უეცრად მის წინ გადახსნილი კედელი გამოჩნდა. წყლის აჩქარებული დინებაც სწორედ იქით
მიაქანებდა; წყლის ზემოთ ჰაერი იგრძნო, შემდეგ კი ყველანაირი გრძნობა დაკარგა.
***
როცა ჰილალუმი გონს მოვიდა, თავი სველ ქვაზე ედო. ვერაფერს ხედავდა, მაგრამ ხელებთან
წყალს გრძნობდა. გვერდზე გადაბრუნდა და ამოიგმინა; ყველა კიდური სტკიოდა, შიშველი
ეგდო და კანის დიდი ნაწილი ნაფხაჭნებით დაფარვოდა ან სისველით დანაოჭებოდა, მაგრამ
ჰაერს მაინც სუნთქავდა.
გარკვეული ხანი გავიდა და ბოლოს ადგომა შეძლო. მის ფეხებთან წყალი სწრაფი დინებით
მიჩქეფდა. ერთი მიმართულებით გადაბიჯებისას იგრძნო, რომ წყალი ღრმავდებოდა, მეორე
მხარეს კი ფეხით მშრალ ქვას შეეხო. რამდენადაც მიხვდა, ფიქალი უნდა ყოფილიყო.
წყვდიადი იდგა, როგორც უჩირაღდნო მაღაროში. დახეთქილი თითის წვერებით მიწაზე გზა
გაიკვლია, სანამ ის კედლად არ აღიმართა. ნელა, ბრმა არსებასავით წინ და უკან დახოხავდა.
წყლის წყარო იპოვა – დიდი ხვრელი მიწაში. გაახსენდა: რეზერვუარიდან ზემოთ სწორედ ამ
ხვრელმა ამოანთხია. კიდევ რამდენიმე საათი დახოხავდა. უზარმაზარ მღვიმეში იყო.
25
იმ ადგილს მიაგნო, სადაც იატაკი თანდათან ზევით მიიწევდა. იქნებ ასასვლელი იყო?
შეიძლება, ზეცამდე მისასვლელი გზა მაინც ეპოვა.
შუქმა თვალები ძლიერად დაახუჭინა. მუხლებზე დაეცა, მაგრად შეკრული მუშტები სახეზე
აეფარებინა. ნუთუ იაჰვეს სხივოსნებას ხედავდა? ნუთუ მისი თვალები ამ სინათლის დანახვას
გაუძლებდნენ? რამდენიმე წუთის შემდეგ თვალების გახელა შეძლო და უდაბნო დაინახა.
მღვიმიდან რაღაც მთების ფუძესთან გამოსულიყო, ჰორიზონტზე კი ქვები და ქვიშა
გადაჭიმულიყო.
ნუთუ ზეცა ზუსტად დედამიწისნაირი იყო? ვითომ იაჰვემ ასეთ ადგილას დაიდო ბინა? იქნებ
იაჰვეს შექმნილი სამყაროს სხვა სამეფოში, დედამიწის ზემოთ გაშენებულ სხვა მიწაზე მოხვდა,
ხოლო თავად იაჰვე კი კიდევ უფრო მაღლა სახლობდა?
ის, რომელმაც ჰილალუმი დაინახა, კაცს ჰგავდა და არა – სულს; უდაბნოში მოგზაურის
შესაფერისად ეცვა. წყლის მათარა გაემზადებინა. ჰილალუმმა რამდენიც შეძლო დალია, თან
ქოშინის დაოკებას ცდილობდა.
– ეს რა ადგილია?
ჰილალუმი გაშტერდა.
– ჩემს შეცდენას ცდილობთ! – დაუღრიალა. კაცმა უკან დაიხია და ისე მიაჩერდა, თითქოს მზის
დარტყმისგან ჭკუიდან შეშლილს უყურებსო. ჰილალუმმა დაინახა, რომ ამბის გასარკვევად
კაცები ქარავნის სხვა ნაწილებიდანაც მოიწევდნენ, – ერექი ხომ შინყარშია!
26
– დიახ, შინყარშია. შენ სადმე სხვაგან მიემგზავრებოდი? – მეორე კაცს ხელში კომბალი
მოემარჯვებინა.
– აჰ, მანდ მიდიხარ? ერექის ჩრდილოეთითაა. მათ შორის გზა ადვილი გასავლელია.
– გოდოლზე თუ გსმენიათ?
– რა თქმა უნდა – ზეცისკენ აღმართული სვეტი. ამბობენ, მის მწვერვალზე მყოფი ხალხი ცის
კამარაში გვირაბს თხრისო.
შინყარში იყო. დედამიწაზე დაბრუნდა. ზეციური წყლის რეზერვუარების ზემოთ ააღწია და ისევ
მიწაზე მოხვდა. ნუთუ აქ იაჰვემ მოიყვანა, რომ უფრო ზედა ადგილებამდე ვეღარ მიეღწია?
თუმცა ჰილალუმი კვლავ ვერანაირ ნიშანს ვერ ხედავდა, არაფერი მოწმობდა, რომ ის იაჰვემ
შეამჩნია. არ უგრძნია რაიმე სასწაული, რომლითაც იაჰვემ აქ გააჩინა. მხოლოდ ის იცოდა, რომ
უბრალოდ ცის კამარიდან ზემოთ აცურა და მღვიმეში ქვემოდან შეაღწია.
ახლა უკვე ცხადი იყო, რატომ არ ჩამოშალა იაჰვემ გოდოლი და რატომ არ დასაჯა ადამიანები
იმისთვის, რომ მათთვის დაწესებული საზღვრების გადალახვა სცადეს: იმიტომ, რომ ყველაზე
გრძელი მოგზაურობაც კი მათ მხოლოდ იმ ადგილამდე მიიყვანდა, საიდანაც დაიწყეს.
მრავალსაუკუნოვანი ჯაფის შედეგადაც კი იმაზე მეტს ვერაფერს ეზიარებოდნენ, რაც მათთვის
უკვე გაცხადებული იყო. თუმცა, თავისი წამოწყებით ადამიანები იაჰვეს ქმნილების
წარმოუდგენელ ოსტატურობას შეავლებენ თვალს და დაინახავენ, თუ როგორაა სამყარო
27
მოწყობილი. ამ მოწყობით იაჰვეს ქმნილება თან ხილული იყო და თან თვალთაგან სამუდამოდ
დაფარული.
28
გაიაზრე
ყინულის უხეშ ფენას სახით ვეხახუნები, თუმცა სიცივეს ვერ ვგრძნობ. ვერაფერს ვეჭიდები,
ხელთათმანები სრიალებს. ზემოთ ადამიანები ჩანან, აქეთ-იქით დარბიან, მაგრამ არაფერი
შეუძლიათ. მუშტებით ყინულის გატეხას ვცდილობ, მაგრამ მკლავები შენელებული კადრივით
მოძრაობენ, ფილტვებიც თითქოს დასკდნენ, გონება მებინდება და ისეთი შეგრძნება
მეუფლება, გეგონება, წყალში ვიხსნები...
ყვირილით ვიღვიძებ. გულს ბაგაბუგი გაუდის. საბანს ვიხდი და საწოლის კიდეზე ვჯდები.
იმ წამებს აქამდე ვერ ვიხსენებდი. მხოლოდ ყინულში ჩავარდნა მახსოვდა; ექიმმა მითხრა, რომ
დანარჩენი მოგონებები ჩემმა გონებამ დათრგუნა. ახლა უკვე მახსოვს. ყველაზე საშინელი
კოშმარი იყო, რაც კი ოდესმე მინახავს.
იმ წყალში თითქმის ერთი საათი გავატარე. როცა, ბოლოს და ბოლოს, ჩემი ამოყვანა შეძლეს,
მცენარეს უფრო ვგავდი, ვიდრე რამე სხვას. გამოვკეთდი? ეს პირველი შემთხვევა იყო, როდესაც
საავადმყოფომ თავისი ახალი წამალი ტვინის ასეთი ძლიერი დაზიანების მქონე ადამიანზე
გამოსცადა. იმოქმედა?
***
იგივე კოშმარი, ისევ და ისევ. მესამედ ნახვის შემდეგ ვხვდები, რომ ძილი აღარასდროს
მეღირსება. გათენებამდე დარჩენილ საათს ნერვიულობაში ვატარებ. ასეთი შედეგი მივიღე?
გონებას ვკარგავ?
***
29
მანქანით დაუნთაუნ ბოსტონში შევდივარ. ნახევარ საათში ექიმი ჰუპერი ჩემს ნახვას ახერხებს.
საპროცედურო ოთახში ყვითელი ფარდის მიღმა, საგორებელ საწოლზე ვზივარ. წელის დონეზე
კედლიდან ჰორიზონტალური, ბრტყელი ეკრანია გამოშვერილი. ეკრანი გვირაბისებრ
მხედველობაზეა მორგებული და ჩემი კუთხიდან არაფერი ჩანს. ექიმი კლავიატურაზე რაღაცას
კრეფს, სავარაუდოდ, ჩემს დოსიეს ხსნის, შემდეგ კი გამოკვლევას იწყებს. სანამ კალამ-ფანრით
გუგებს მიმოწმებს, კოშმარებზე ვუყვები.
– სამუდამოა?
– არა მგონია, – მიპასუხა კაცმა, – როდესაც შენი ტვინი ამ აღდგენილ ნეირონულ გზებს შეეჩვევა,
გამოკეთდები. აბა, საჩვენებელი თითი ცხვირის წვერზე მიიდე და შემდეგ აქ, ჩემს თითთან
მოიტანე.
ასეც ვიქცევი. შემდეგ მთხოვს, ყველა თითი ცერზე მსუბუქად, რაც შეიძლება ჩქარა დავირტყა.
შემდეგ სწორ ხაზზე უნდა გავიარო, თითქოს სიფხიზლის გამოცდას ვაბარებ. შემდეგ
გამოკითხვას იწყებს.
– ლანჩა, ქუსლი, თასმები. მმმ, კიდევ თვალები – ნახვრეტები, რომლებშიც თასმები ეყრება,
ასევე ენა, თასმების ქვემოთ...
– ...ექვსი ორი.
– რა?
– სამი ცხრა ერთი შვიდი ოთხი ექვსი ორი. ჩემი პირველი გამოკვლევის დროსაც ეგ რიცხვი
გამამეორებინეთ, როცა ჯერ კიდევ ჰოსპიტალიზებული ვიყავი. ალბათ პაციენტების
შემოწმებისას ამ ციფრებს ხშირად იყენებთ.
30
– განზრახ არ დამიმახსოვრებია. თავისით ჩამებეჭდა გონებაში.
გაკვირვებულია.
– ადამიანების უმეტესობა მხოლოდ ერთი მოსმენით ამდენ ციფრს ვერ იმახსოვრებს. რამე
მნემონიკური ხრიკები იცი?
თავს ვიქნევ.
– აბა ეს სცადე.
***
– მაშ ასე, ლეონ... ძალიან კარგი შედეგები გაქვს. ორივე ტესტში ოთხმოცდამეცხრამეტე
პროცენტილში მოხვდი.
31
ყბა ჩამომივარდა.
– მეხუმრებით.
– გასაგებია, – ალბათ ჩემი სიტყვებიდან დაასკვნა, რომ გამომრიცხეს, – რაც უნდა იყოს,
აშკარაა, რომ უდიდესი პროგრესი გაქვს. მცირე გაუმჯობესება შეიძლება ასაკთან ერთად
მოსულიყო, მაგრამ ძირითადი ნაწილი K ჰორმონის თერაპიის შედეგი უნდა იყოს.
32
– სალამი, ლეონ, ჯერი ვარ.
– გამარჯობა, ჯერი. რა ხდება? – ჯერ კიდევ ეკრანზე გამოსახულ სურათს, ერთმანეთში ჩამჯდარ
სპირალურ კბილანებს ვაკვირდები. ურთიერთთანამშრომლური მოქმედების გაცვეთილი
მეტაფორაა, მაგრამ კლიენტს თავისი რეკლამისთვის ზუსტად ეს უნდოდა.
– დღეს ფილმის ნახვა არ გინდა? მე, სიუ და ტორი "მეტალის თვალებზე" წასვლას ვაპირებთ.
– რა წარმოდგენაა?
33
უცებ ვიაზრებ, რაც მოხდა. სერიოზული სამონტაჟო სამუშაოს შესრულება ტელეფონზე
ლაპარაკის პარალელურად არასდროს შემეძლო, მაგრამ ამჯერად საერთოდ არ გამჭირვებია,
გონება ორივე საქმეზე ერთდროულად მიმეპყრო.
***
ჩემი შემთხვევა მთავარმა ნევროლოგმა, ექიმმა შიმ გადაიბარა. ალბათ უნდა, რომ თავის
დამსახურებებად მიიწეროს. ამ კაცს ნორმალურად არც ვიცნობ, მაგრამ ისე იქცევა, თითქოს
წლებია, მისი პაციენტი ვარ.
რა უაზრო კითხვაა.
ჩემს ყურადღებას მყისვე იქცევს. როგორც იქნა, რაღაც ისეთი თქვა, რის მოსმენაც ღირს.
34
– თანახმა ვარ.
"ექიმმა უკეთ იცის" სტანდარტულ პოზაში ში თავს კომფორტულად გრძნობს. უკან არ ვიხევ.
უკმაყოფილებას ვმალავ.
35
***
თუ შის არ უნდა, რომ K ჰორმონზე რამე მითხრას, თავად გავარკვევ. ჩემი სახლის
ტერმინალიდან ქსელში შევდივარ. FDA (Food and Drug Adminstration – აშშ-ის საკვებისა და
წამლის ადმინისტრაცია. მარეგულირებელი ორგანო, რომლის ერთ-ერთი ფუნქციაა
სამკურნალო მედიკამენტების გამოყენებაზე ნებართვის გაცემა.)-ის საჯარო ბაზას ვხსნი და
მათი ამჟამინდელი ასმ-ების, ანუ ახალი საკვლევი მედიკამენტების შესახებ იმ განაცხადებს
ვათვალიერებ, რომლებმაც ადამიანებზე ცდების დაწყებამდე FDA -ის ნებართვა უნდა მიიღოს.
36
შემდეგი შეკითხვა: არსებობს პლატო, თუ ჰორმონის ყოველი შემდეგი დოზა შემდგომ
გაუმჯობესებას იწვევს? ამ კითხვაზე პასუხს ექიმებზე ადრე მე შევიტყობ.
***
***
***
37
უფრო ნაკლებად მჯერა მათი, ვიდრე – მაშინ; ისევ ვერაფერს მასწავლიან. ჩემი შედეგების
ანალიზისთვის მათი არც ერთი კატეგორიზაცია არ გამოდგება, რადგან – ამის უარყოფას აზრი
აღარ აქვს – ყველაფერში თანაბრად ძლიერი ვარ.
შემიძლია განტოლებების ახალი კლასი, რომელიმე უცხო ენის გრამატიკა ან ძრავის მუშაობის
პრინციპი შევისწავლო; ნებისმიერ შემთხვევაში ყველაფერი ერთმანეთს ერგება, გონების ყველა
ნაწილი ერთმანეთთან მოხდენილად თანამშრომლობს. არც ერთ შემთხვევაში არ მჭირდება
წესების დაზეპირება და შემდეგ მათი მექანიკურად გამოყენება. უბრალოდ, სისტემის ქცევას
ერთიანად აღვიქვამ, როგორც ერთი მთლიანის. რა თქმა უნდა, ყველა დეტალსა და ცალკეულ
ნაბიჯშიც ვერკვევი, მაგრამ მათ იმდენად მცირე კონცენტრაცია სჭირდება, რომ თითქმის
ყველაფერს თავისთავად ვხვდები.
***
FDA -ის დახურულ მონაცემთა ბაზაში შეღწევა ადვილი აღმოჩნდა. საავადმყოფოს ერთ-ერთ იმ
კედლის ტერმინალს წავეთამაშე, რომელშიც ვიზიტორებისთვის საინფორმაციო პროგრამაა
გაშვებული და რუკებსა და პერსონალის ცნობარს აჩვენებს. პროგრამიდან სისტემურ დონეზე
შევაღწიე და სატყუარა პროგრამა ჩავწერე, რომელიც მომხმარებლის შესვლის ფანჯრის
იმიტაციას წარმოადგენდა. ტერმინალი ასეთ მდგომარეობაში დავტოვე. საბოლოოდ თავისი
რომელიღაც ფაილის შესამოწმებლად ერთ-ერთმა ჩემმა ექიმმა შემოიარა. სატყუარამ მისი
პაროლი უარყო და შემდეგ ნამდვილი შესასვლელი ფანჯარა გახსნა. ექიმმა შესვლა ხელახლა
სცადა და ამჯერად წარმატებას მიაღწია, მაგრამ მისი პაროლი ჩემს სატყუარაში დარჩა.
ექიმის ანგარიშით უკვე FDA -ს პაციენტების მონაცემთა ბაზასთან წვდომა მაქვს. I ფაზის
კვლევებით, ჯანმრთელ მოხალისეებში, ჰორმონმა ეფექტი არ გამოავლინა. ამჟამად მიმდინარე
II ფაზის კვლევები უკვე სულ სხვა საქმეა. აქ თავმოყრილია ყოველკვირეული ანგარიშები
ოთხმოცდაორი პაციენტისა, რომელთაგან თითოეულს საიდენტიფიკაციო კოდი აქვს
მინიჭებული და რომელთა უმეტესობა ინსულტის ან ალცჰაიმერის მსხვერპლია, რამდენიმე
კომის შემთხვევაცაა. უკანასკნელი ანგარიშები ჩემს ვარაუდს ამყარებს: ტვინის უფრო ძლიერი
დაზიანების მქონე პაციენტებში გონებრივი შესაძლებლობები ყველაზე მეტად იზრდება. PET
სკანირება ტვინის მომატებულ მეტაბოლიზმს აჩვენებს.
38
ცხოველების კვლევებში რატომ არ გამოვლინდა მსგავსი პრეცედენტი? ვფიქრობ
ანალოგიისთვის კრიტიკული მასის კონცეფცია გამოდგება. ცხოველები სინაფსების(სინაფსი –
ნეირონის შეერთების ადგილი მეორე ნეირონთან, კუნთთან ან სხვა ქსოვილთან, სადაც ხდება
იმპულსის გადაცემა.) რაოდენობით გარკვეულ კრიტიკულ ზღვარს ქვემოთ დგანან. მათი
ტვინები მხოლოდ მინიმალურ აბსტრაქციას უზრუნველყოფს და დამატებითი სინაფსებისგან
ვერანაირ სარგებელს ნახულობენ. ადამიანები ამ კრიტიკულ მასას აჭარბებენ. მათი ტვინები
სრულყოფილ თვითშემეცნებას უზრუნველყოფს და – როგორც ეს ჩანაწერები მიუთითებს –
ახალი სინაფსების შესაძლებლობებს სრულად იყენებენ.
***
კვირა კვირას მისდევს და ექიმებთან თამაში სულ უფრო გულის გამაწვრილებელი ხდება. ისე
მექცევიან, თითქოს ვიღაც გამოშტერებული სავანტი ვიყო: პაციენტი, რომელიც მაღალი
გონებრივი განვითარების ნიშნებს ავლენს, მაგრამ მაინც პაციენტია. ნევროლოგებისთვის
მხოლოდ PET სკანირების გამოსახულებების წყარო და, შიგადაშიგ, თავზურგტვინის სითხის
სინჯარა ვარ. ფსიქოლოგებს შესაძლებლობა აქვთ, ინტერვიუების წყალობით ჩემი ფიქრების
შესახებ მეტი შეიტყონ, მაგრამ ჩემზე მაინც ისეთი წარმოდგენა აქვთ, როგორც ადამიანზე,
რომელსაც რაღაც რიგზე ვერ აქვს, ჩვეულებრივ კაცზე, რომელსაც თავისი განსაკუთრებული
ნიჭის დაფასება არ შეუძლია.
არადა, სინამდვილეში, თავად ექიმები ვერ აფასებენ სწორად იმას, რაც ხდება.
დარწმუნებულები არიან, რომ რეალურ ცხოვრებაში გონებრივი სამუშაოს გაძლიერება
მედიკამენტით შეუძლებელია და ჩემი შესაძლებლობები მხოლოდ გონებრივი უნარების
კვლევის შედეგების გასაზომი ხელოვნური სახაზავით ფასდება; მთელ თავის დროს ამ
კვლევებს ახარჯავენ. თუმცა, სახაზავი ჩემი მდგომარეობისთვის არა მხოლოდ არაბუნებრივი
საზომია, არამედ შეუფერებლად მოკლეცაა: ჩემი მუდმივად სრულყოფილი შედეგები მათ
არაფერს ეუბნება, რადგან შედარების საშუალება არ აქვთ – ზარის ფორმის მრუდზე ასეთ
კიდურა წერტილში არავის მოუღწევია.
39
რასაკვირველია, ტესტების შედეგები რეალური ცვლილებების მხოლოდ ჩრდილს აჩვენებს.
ნეტავ შეეძლოთ ექიმებს იმის შეგრძნება, რაც ჩემს თავში ხდება: რამდენ ისეთ რამეს
შევიმეცნებ ახლა, რაც ადრე ჩემი გონების მიღმა რჩებოდა, და რამდენნაირად შემიძლია ამ
ახალი ინფორმაციის გამოყენება. ჩემი გონებრივი შესაძლებლობები ლაბორატორიული
ფენომენისგან ძალზე შორს დგას – ის პრაქტიკული და გამოყენებითია. ჩემი თითქმის
სრულყოფილი გახსენებისა და კორელაციების დამყარების უნარის წყალობით შემიძლია
სიტუაცია მყისიერად შევაფასო და ჩემი მიზნებისთვის ყველაზე მეტად შესაფერისი
მოქმედებათა მსვლელობა ავარჩიო; არასდროს ვორჭოფობ. ჩემთვის გამოწვევას მხოლოდ
თეორიული საკითხები წარმოადგენს.
***
***
40
საუბრით არხევს, მაგრამ დანარჩენი ექიმებივით უზადოდ გულგრილი ხმით მეტყველება არ
გამოსდის.
თავს ვუქნევ.
– შესანიშნავია, შესანიშნავი, – რაღაც ბრძანებას კრეფს და ჩემ წინ ეკრანი ტექსტით ივსება.
სცენარს ვკითხულობ: პრობლემა დაგეგმვასა და პრიორიტეტების დალაგებას ეხება.
რეალისტური სიტუაციაა, რაც უჩვეულოა; ასეთი ტესტის შედეგი მკვლევრების უმეტესობის
გემოვნებისთვის მეტისმეტად პირობითია. პასუხის გაცემას განზრახ მცირედით ვაყოვნებ,
თუმცა კლაუსენი ჩემი სისწრაფით მაინც გაოცებულია.
სავარაუდოდ, CIA-ს სურს, კიდევ უფრო მეტი ცდა ჩაატაროს ჩემზე; შეიძლება სხვა პაციენტებზეც
იმავეს აკეთებენ, გააჩნია ვის როგორი შედეგები აქვს. ამის შემდეგ თავისი რიგებიდან
მოხალისეებს აარჩევენ, მათ ტვინებს ჟანგბადოვან შიმშილს მოუწყობენ და შემდეგ K
ჰორმონით უმკურნალებენ. რასაკვირველია, არ მინდა, სადაზვერვო სააგენტოს რესურსი
გავხდე, მაგრამ მათი ინტერესის აღსაძრავად უკვე საკმარისი შესაძლებლობები გამოვავლინე.
ახლა მხოლოდ ის შემიძლია, რომ ჩემი უნარები შევნიღბო და ამ კითხვას არასწორად ვუპასუხო.
41
ტესტის დასრულების შემდეგ კლაუსენი მათავისუფლებს; უკვე რეკომენდაციების
ჩამოყალიბებას ცდილობს. ჩემი ნამდვილი უნარები რომ მეჩვენებინა, სადაზვერვო სააგენტო
დაუყოვნებლივ ამიყვანდა. არაერთგვაროვანი შედეგები მათ სურვილს შეასუსტებს, მაგრამ
საბოლოოდ აზრს მაინც არ შეიცვლიან; პოტენციური სარგებელი იმდენად დიდია, რომ K
ჰორმონზე თვალს ვერ დახუჭავენ.
ჩემი მდგომარეობა სრულიად შეიცვალა; როდესაც CIA ცდის ობიექტად ჩემს შენარჩუნებას
გადაწყვეტს, თანხმობა მხოლოდ ფორმალობა იქნება. გეგმები უნდა დავსახო.
***
– ვიცი, გარკვეული ხნის შემდეგ ეს ტესტები დამღლელი ხდება, მაგრამ უამრავ რამეს
ვსწავლობთ და შენს მონაწილეობას ძალზე ვაფასებთ, ლეონ. ეს არ არის უბრალოდ...
***
42
ში ორი დღის შემდეგ მირეკავს.
– ახლავე წამოვალ.
ბოსტონიდან წასვლის დროა. ბარგის ჩალაგებას ვიწყებ. საბანკო ანგარიშებს წასვლის შემდეგ
დავაცარიელებ. ჩემი სტუდიის აღჭურვილობის გაყიდვა კიდევ უფრო ბევრ ფულს მომიტანდა,
მაგრამ მისი უმეტესი ნაწილი იმდენად დიდია, რომ ტრანსპორტირება გაჭირდება; მხოლოდ
რამდენიმე პატარა ნივთი მიმაქვს. მზადებაში უკვე რამდენიმე საათია გასული, როცა
ტელეფონი ისევ რეკავს – შის აინტერესებს, სად ვარ. ამჯერად ავტომოპასუხეს ვაცდი, ზარი
მიიღოს.
ერთხელაც დარეკავს, შემდეგ კი ჩემ წასაყვანად თეთრხალათიან სანიტრებს ან, რაც უფრო
სავარაუდოა, ნამდვილ პოლიციელებს გამოგზავნის.
43
***
რვის ნახევარია. ში ჯერ კიდევ საავადმყოფოშია და ჩემ შესახებ ახალ ამბებს უცდის. გასაღებს
ვატრიალებ და საავადმყოფოს მოპირდაპირე მხარეს გაჩერებულ მანქანას ადგილიდან ვძრავ.
შიმ უკვე ნებისმიერ წამს შეიძლება შეამჩნიოს კონვერტი, რომელიც მისი კაბინეტის კარის ქვეშ
შევაცურე. კონვერტის გახსნისთანავე მიხვდება, რომ ჩემგანაა.
ერთ წამს გაოგნდება, მაგრამ გონს მალე მოეგება და დაცვის სამსახურს სასწრაფოდ
დაავალებს, მთელ შენობაში მომძებნონ და ყველა გამავალი მანქანა შეამოწმონ. შემდეგ
წერილის კითხვას განაგრძობს.
შეგიძლიათ ჩემს ბინასთან მომლოდინე სანიტრები უკან გაიწვიოთ; არ მინდა, მათი ძვირფასი
დრო ფუჭად დაიხარჯოს. თუმცა, ალბათ, გადაწყვეტილი გექნებათ, პოლიციას ჩემზე ძებნა
გამოაცხადებინოთ. აქედან გამომდინარე, თავს უფლება მივეცი და სატრანსპორტო
დეპარტამენტის კომპიუტერში ისეთი ვირუსი შევუშვი, რომელიც ჩემი ავტომობილის ნომრის
მოთხოვნის ყოველი მცდელობისას ინფორმაციას შეცვლის. რა თქმა უნდა, შეგიძლიათ ჩემი
მანქანის აღწერილობა გადასცეთ, მაგრამ თქვენ ხომ არც კი იცით, როგორ გამოიყურება ის, ხომ
ასეა?! ლეონი
თუმცა, ში შეცდება. ამ ქმედებების მთავარი მიზანი ისაა, რომ პოლიციამ და CIA-მ სათანადოდ
ვერ შემაფასონ, რის შემდეგაც შემიძლია იმედი მქონდეს, რომ ადეკვატურ უსაფრთხოების
ზომებს არ მიიღებენ. სატრანსპორტო დეპარტამენტის კომპიუტერიდან ჩემი ვირუსის
გაწმენდის შემდეგ პოლიციის პროგრამისტები ჩემს პროგრამირების უნარებს შეაფასებენ,
როგორც კარგს, მაგრამ არა – უზადოს, რის შემდეგაც სარეზერვო ბაზებს ჩატვირთავენ ჩემი
ავტომობილის ნამდვილი სალიცენზიო ნომრის საპოვნელად. ეს პროცესი მეორე ვირუსს
გაააქტიურებს, გაცილებით უფრო კომპლექსურს. მეორე ვირუსი აქტიურ მონაცემთა ბაზასაც
შეცვლის და სარეზერვოებსაც. პოლიცია კმაყოფილი იქნება, რომ ჩემი ნამდვილი ნომერი
იპოვეს და მთელ დროს წყლის ნაყვაში გაატარებენ.
ჩემი შემდეგი მიზანია კ ჰორმონის კიდევ ერთი ამპულის მოპოვება. ამ ქმედებით, სამწუხაროდ,
CIA ჩემს რეალურ შესაძლებლობებს კარგად გაიაზრებს. წერილი რომ არ გამეგზავნა, პოლიცია
ჩემს ვირუსს უფრო გვიან აღმოაჩენდა. იმ დროს უკვე მიხვდებოდნენ, რომ ვირუსის
44
განადგურებისას განსაკუთრებით მკაცრი უსაფრთხოების ზომები უნდა მიეღოთ. ამ
შემთხვევაში შეიძლება ჩემი სალიცენზიო ნომერი მათი ჩანაწერებიდან ვეღარც წამეშალა.
***
FDA -ის დახურული მონაცემთა ბაზა გავტეხე. კ ჰორმონის კვლევის სუბიექტების მისამართები
და FDA -ის შიდა მიმოწერები ვნახე. კ ჰორმონზე კლინიკური შეზღუდვაა გამოცხადებული:
ჯერჯერობით შემდგომი ცდები აკრძალულია. CIA დაიჟინებდა, რომ სანამ FDA რამეს
გააგრძელებს, ჯერ მე შემიპყრონ და შესაძლო საფრთხე შეაფასონ.
***
45
საავადმყოფოდან ახლახან წამოვიდა. მძღოლი ახლა შენობის მეორმოცე სართულისკენ
მიემართება. ჰგონია, რომ საინვესტიციო ფირმიდან წამოსაღები ამანათი ელოდება. სულ
მცირე, კიდევ ოთხი წუთი ვერ დაბრუნდება.
***
***
46
ფულის საშოვნელად ყველაზე იოლი გზა, როგორი უცნაურიც არ უნდა იყოს, აზარტული
თამაშებია. დოღზე ფსონების დადება საკმაოდ მარტივია. შემიძლია ზედმეტი ყურადღების
მიპყრობის გარეშე ზომიერი ოდენობის თანხა მოვიგო და შემდეგ ბირჟაზე დაბანდებით თავი
გავიტანო.
***
***
სპეციალურ პროგრამას ვწერ, რომელსაც შეუძლია სურათებზე ჩემი სახის ამოცნობა და ჩემი
სახელის ყოველი ხსენების მოძებნა, შემდეგ ამ პროგრამას ვირუსში ვათავსებ ქსელში
გამოქვეყნებული ყველა საჯარო ფაილის სკანირებისთვის.
CIA ახალი ამბების ეროვნულ გამოშვებებში ჩემს სურათს გამოფენს და უკიდურესად საშიშ,
გაქცეულ შეშლილ პაციენტად მომნათლავს; ალბათ მკვლელობასაც დამაბრალებენ. ვირუსი
ჩემს ფოტოს გაურკვეველი გამოსახულებით ჩაანაცვლებს. მსგავს ვირუსს FDA -ის და CIA-ის
კომპიუტერებშიც ვნერგავ, რათა რეგიონულ პოლიციებში ჩამოტვირთულ ჩემს სურათებს
მივაგნო. წესით ჩემი ვირუსები მათი პროგრამისტების მოგონილ ნებისმიერ დაცვას უნდა
დაუძვრეს.
47
ეჭვგარეშეა, რომ ში და სხვა ექიმები CIA-ის ფსიქოლოგებთან კონსულტაციებს გადიან და
ცდილობენ გამოიცნონ, სად შეიძლებოდა წავსულიყავი. ჩემი მშობლები მკვდრები არიან,
ამიტომ CIA ყურადღებას მეგობრებისკენ მიაპყრობს და გამოკითხავს, ხომ არ დავკავშირებივარ
რომელიმე მათგანს; იმ შემთხვევისთვის, თუ მომავალში დავაპირებ მეგობრებთან
დაკონტაქტებას, ყოველ მათგანზე ზედამხედველობას დააწესებენ. მათ პირად ცხოვრებაში
უხეშად შეიჭრებიან, მაგრამ ეს პრობლემა არც ისე სწრაფ მოგვარებას საჭიროებს.
არა მგონია, CIA-მ ჩემს საპოვნელად თავის რომელიმე აგენტს კ ჰორმონით უმკურნალოს.
როგორც ჩემს შემთხვევაში დამტკიცდა, უაღრესად ჭკვიანი პიროვნების კონტროლი ძალზე
რთულია. თუმცა, სხვა პაციენტებს მაინც თვალს ვადევნებ იმ შემთხვევისთვის, თუ მთავრობამ
მათი გადაბირება გადაწყვიტა.
***
***
ყოველკვირეულად მრავალი წლის განათლებას ვიღებ და კიდევ უფრო დიდი ზომის თარგებს
ვაწყობ. ადამიანურ ცოდნას ჩემ წინ გადაშლილი გობელენივით ვუყურებ ისეთი ფართო ხედით,
როგორითაც ჯერ არავის დაუნახავს; შემიძლია დიზაინში ის ხარვეზები ამოვავსო, რომლებიც
48
სწავლულებს არასდროს შეუმჩნევიათ და ქსოვილის სტრუქტურა იმ ადგილებში გავამდიდრო,
რომლებიც მანამდე სრულყოფილი ეგონათ.
თუმცა, ამის გააზრების შემდეგაც კი არ ვაპირებ ასეთი ან რაიმე სხვა მოწყობილობა თავად
შევქმნა. ხელით ასაწყობი ძალიან ბევრი კომპონენტი დამჭირდება, რომელთა შეძენა რთულიც
იქნება და დიდ დროსაც წაიღებს. უფრო მეტიც, ასეთი მოწყობილობის რეალურად შექმნა
არანაირ კმაყოფილების გრძნობას არ მომანიჭებს, რადგან ისედაც ვიცი, რომ იმუშავებს, ახალი
გეშტალტების შეცნობისკენ გზის განათებაში კი ვერაფრით დამეხმარება.
***
ექსპერიმენტის სახით პოემის ნაწილს ვწერ; პირველი სიმღერის დასრულების შემდეგ შევძლებ,
ხელოვნების ყველა მიმართულების თარგების გაერთიანებისთვის სწორი სტრატეგია ავირჩიო.
ექვს თანამედროვე და ოთხ ძველ ენას ვიყენებ. ისინი ადამიანის ცივილიზაციის ყველაზე
მნიშვნელოვან მსოფლმხედველობებს მოიცავენ. თითოეული ენა განსხვავებულ შინაარსობრივ
ელფერსა და პოეტურ ეფექტებს იძლევა; ზოგიერთი მათგანი ერთმანეთში სასიამოვნოდ
გადადის. ლექსის თითოეული სტრიქონი ნეოლოგიზმს შეიცავს, რომელიც სხვა ენაში
ნაბრუნები სიტყვით მეორე სიტყვის განდევნით იბადება. პოემის დამთავრებას რომ ვაპირებდე,
მიღებული ნაწარმოები იქნებოდა "ფინეგანის ქელეხი" გამრავლებული პაუნდის
"კანტოებზე(კანტო (იტალიურად სიმღერა) – გრძელი ეპიკური პოემის დაყოფის ფორმა, პოემის
შემადგენელი ძირითადი ნაწილები. )".
***
49
ხანგრძლივ სასჯელს მიუსჯიან. CIA იმედოვნებს, რომ ამას არ დავუშვებ. ელიან, რომ რამე ისეთ
მანევრს შევასრულებ, რაც გამომააშკარავებს და ხელში ჩამიგდებენ.
კონის საქმის წინასწარი მოსმენა ხვალაა. იმდენს იზამენ, რომ დროებით გირაოთი გამოუშვან,
თუნდაც – მცველის თანხლებით, რათა მასთან კონტაქტის საშუალება მომეცეს. შემდეგ მისი
ბინის გარშემო არეალს გადაცმული აგენტებით გატენიან და დამიცდიან.
***
სულ ექვს ადგილს ვნიშნავ – იმათ, სადაც წუხელ, კონის საკუთარ ბინაში დაბრუნებისას, CIA-ის
აგენტები იცდიდნენ. საავადმყოფოში ჩემი ყოფნის პერიოდში ჩაწერილი ვიდეოების
წყალობით აგენტებმა იციან, რა უნდა ეძებონ ყველა საეჭვო მამაკაც გამვლელში:
თავდაჯერებული, თანაბარი სიარული. მათმა მოლოდინმა მათსავე საწინააღმდეგოდ იმუშავა;
გრძელი ნაბიჯებით გავალაჯე, თავი ავაკანტურე და ხელების ქნევა შევამცირე. ეს და კიდევ
უჩვეულო სამოსი საკმარისი აღმოჩნდა იმისთვის, რომ მათ ტერიტორიაზე გავლისას ჩემთვის
ყურადღება არ მოექციათ.
***
50
კვლავ თარგების ამოცნობა, მაგრამ ამჯერად – უფრო ჭარბი მრავალფეროვნების. ანგარიშების,
მემორანდუმებისა და მიმოწერების ათასობით გვერდი; თითოეული პუანტილისტური ნახატის
ერთ ცალკეულ ფერად წერტილს წარმოადგენს. ამ პანორამიდან ერთი ნაბიჯით უკან ვიხევ და
ვაკვირდები ხაზებისა და კიდეების ამოზრდასა და ერთიან თარგად გაერთიანებას. ჩემ მიერ
დასკანირებული მეგაბაიტები გამოკვლეული პერიოდის ჩანაწერების მხოლოდ მცირე ნაწილს
შეადგენენ, მაგრამ მაინც საკმარისია.
***
სხეულის კონტროლის უნარი იზრდება. ახლა უკვე შემიძლია, ძალიან თუ მომინდება, ანთებულ
ნაკვერჩხალზე გავიარო ან მკლავში ნემსები შევირჭო. თუმცა, აღმოსავლური მედიტაციისადმი
ჩემი ინტერესი მხოლოდ ფიზიკური კონტროლისთვის მისი გამოყენებით შემოიფარგლება.
ჩემთვის არანაირი მედიტაციური ტრანსი არ არის ისეთი საინტერესო, როგორც
ელემენტარული მონაცემებიდან გეშტალტების აწყობისას ჩემი გონებრივი მდგომარეობა.
51
***
ახალ ენას ვქმნი. ჩვეულებრივი ენების საზღვრებს მივაღწიე და მათი შეზღუდულობა შემდგომ
პროგრესში უკვე ხელს მიშლის. მათ არ აქვთ საკმარისი ძალა, რომ ჩემთვის საჭირო
კონცეფციები გამოხატონ; თავად მათსავე განსაზღვრის არეში გაურკვევლობა და მოუქნელობა
სუფევს. მეტყველებისთვისაც კი არ გამოდგებიან, არათუ ფიქრისთვის.
***
52
ჩემი გონებრივი შესაძლებლობის ადამიანს რაც შეუძლია იყოს, იმის მხოლოდ მცირე ნაწილი
ვარ.
***
***
53
რეგრესის ბოლოში მოთავსებულ მიუწვდომელ გრაალად იქცევა. ეს იგივეა, მისი შექმნა ex
nihilo((ლათინური) არაფრისგან.) რომ მეცადა.
***
ჩემს მეოთხე ამპულაზე ვფიქრობ, გონებიდან ვერ ვიცილებ: ამჟამინდელ პლატოზე ჩემი
ყოველი იმედგაცრუება მახსენებს, რომ ახალი სიმაღლეების მიღწევის შესაძლებლობა კიდევ
მაქვს.
***
ტვინში ცეცხლი მიკიდია. ხერხემლიდან მთელ ზურგზე ალი მედება და ვგრძნობ, რომ
აპოპლექსიასთან(აპოპლექსია – თავის ტვინში სისხლის მიმოქცევის მწვავე დარღვევით
გამოწვეული დამბლა.) ახლოს ვარ. დავბრმავდი, დავყრუვდი, შეგრძნებები დამიქვეითდა.
54
ჰალუცინაციები მეწყება. ისეთი უჩვეულო სიცხადითა და კონტრასტით ვხედავ, რომ მათ
ილუზორულობას ვაცნობიერებ. თავს დამტრიალებენ ენით აღუწერელი საშინელებები, არა
ფიზიკური ძალადობის, არამედ ფსიქიკური წამების სცენები.
სულ მცირე ხნით აღქმა მიბრუნდება. იატაკზე ვგდივარ და ხელები თმაში მაქვს წავლებული,
გარშემო თმის ამოგლეჯილი ბღუჯებია მიმოყრილი. ტანსაცმელი ოფლით გაჟღენთილა.
ენაზეც მიკბენია; ყელი გამშრალი მაქვს – ვვარაუდობ, რომ ყვირილისგან. კრუნჩხვებმა
სხეულზე დიდი სილურჯეები დამიტოვა და კეფის დაჟეჟილობების მიხედვით თუ ვიმსჯელებთ,
წესით, შერყევაც უნდა მქონდეს, თუმცა ვერაფერს ვგრძნობ. არ ვიცი, საათები გავიდა თუ
წამები...
კრიტიკული მასა.
გამომჟღავნება.
საკუთარი ფიქრების მექანიზმს ვიაზრებ. ვხვდები, ზუსტად როგორ ვიცი და ჩემი ცოდნა
რეკურსიულია. საკუთარი თავის გაცნობის უსასრულო პროცესს ვეზიარები, მაგრამ არა ნაბიჯ-
ნაბიჯ წინსვლით, არამედ ზღვრის გააზრებით. რეკურსიული კოგნიციის ბუნება ჩემთვის უკვე
ნათელია. ტერმინმა "თვითშეცნობა" ჩემთვის ახალი მნიშვნელობა შეიძინა.
Fiat logos(დაე იქმნას სიტყვა.). ჩემს გონებას იმ ენის მიხედვით ვეცნობი, რომლის
გამომხატველობითი უნარი ჩემ მიერ აქამდე წარმოდგენილ ნებისმიერ ენაზე დიდია. როგორც
ღმერთმა შექმნა წესრიგი ქაოსისგან, ისევე ვქმნი ჩემს თავს ხელახლა ამ ენიდან. ეს არის
თვითაღმწერი და თვითცვალებადი მეტაენა; მას არა მხოლოდ ფიქრების აღწერა, არამედ
საკუთარი ოპერაციების ნებისმიერ დონეზე აღწერა და მოდიფიცირებაც შეუძლია. ალბათ რას
არ მისცემდა გიოდელი(კურტ გიოდელი (1906-1978) – ავსტრიელ-ამერიკელი ლოგიკოსი,
მათემატიკოსი და ფილოსოფოსი, არასრულობის ორი თეორიის ავტორი. ) ამ ენის სანახავად,
რომელშიც მტკიცების მოდიფიცირება მთელი გრამატიკის მორგებას იწვევს.
ამ ენის მეშვეობით შემიძლია დავინახო, როგორ მუშაობს ჩემი გონება. იმას არ დავიჟინებ,
თითქოს საკუთარი ნეირონების იმპულსებს ვხედავ – ასეთი მტკიცება ჯონ ლილის(ჯონ
კანინგემ ლილი (1915-2001) – ამერიკელი ექიმი, ნეირომეცნიერი და ფსიქოანალიტიკოსი.
იკვლევდა ცნობიერების ბუნებას სხვადასხვა მეთოდებით, მათ შორის ფსიქოდელიური
მედიკამენტებით.) და მის სამოციანი წლების LSD-ექსპერიმენტებს ახასიათებდა. ის, რაც მე
შემიძლია, გეშტალტების აღქმაა. ვხედავ, როგორ წარმოიქმნებიან და ურთიერთქმედებენ
გონებრივი სტრუქტურები. ვხედავ, როგორ ვფიქრობ და იმ განტოლებებსაც ვხედავ, რომლებიც
ამ ჩემს ფიქრს გამოსახავენ, ასევე ვხედავ, როგორ ვიაზრებ ამ განტოლებებს და შემდეგ იმასაც
ვხედავ, როგორ გამოხატავენ განტოლებები ჩემ მიერ მათ გააზრებას.
55
***
ყველაფერს, რაც ჩემი გონების შესახებ ერთ დროს თეორიულად ვიცოდი, ახლა უმცირეს
დეტალებში ვხედავ. სექსის, აგრესიის, თვითგადარჩენის ქვედინებები, რომლებიც ჩემი
ბავშვობისდროინდელი ამბებითაა სახეცვლილი, რაციონალურ ფიქრებად ინიღბება და ხან
მათვე ეჯახება. ჩემი ყოველი გუნება-განწყობილების მიზეზს და ყველა გადაწყვეტილების უკან
მდგომ მოტივს ვხედავ.
რაში შემიძლია ამ ცოდნის გამოყენება? ჩემს ხელთაა ყველაფერი ის, რასაც ტრადიციულად
"პიროვნების ტიპს" უწოდებენ; ჩემი ფსიქიკის ზედა დონის ასპექტები განსაზღვრავენ, თუ ვინ
ვარ ახლა. შემიძლია, ჩემი გონება მრავალგვარ მენტალურ თუ ემოციურ მდგომარეობაში
გავგზავნო, თუმცა კონტროლი არ დავკარგო და საწყისი მდგომარეობა აღვადგინო. ახლა, როცა
სრულად გავერკვიე იმ მექანიზმებში, რომლებიც ორ საქმეზე ერთდროულად მუშაობის
საშუალებას მაძლევდა, შემიძლია ჩემი ცნობიერება დავყო და ერთდროულად მთელი
კონცენტრაცია და გეშტალტების ამოცნობის უნარი ორ ან მეტ პრობლემას დავუთმო, თან ისე,
რომ ყველა მათგანის მეტაგააზრება შევძლო. არის რამე, რაც არ შემიძლია?!
***
56
მოდუნება ძალასა და მოქნილობას მმატებს. ცნობიერი ან რეფლექსური მოქმედებისთვის
კუნთოვანი რეაგირების დრო ოცდათხუთმეტი მილიწამია. აკრობატიკის ან საბრძოლო
ხელოვნებათა სასწავლად სულ მცირე ვარჯიში დამჭირდება.
***
შემდეგ გარეთ ვიხედები. გარს მარტყია დამაბრმავებელი, მხიარული და თან შიშის მომგვრელი
სიმეტრია. თარგებში იმდენი რამაა ჩაქსოვილი, რომ მთელი სამყარო, სადაცაა, ერთიან
სურათად გადაიქცევა. საბოლოო, მთავარ გეშტალტს ვუახლოვდები: კონტექსტს, რომელშიც
ყველანაირი ცოდნა თავსდება და ნათელი ეფინება, მანდალას(მანდალა – ინდუისტურ და
ბუდისტურ სიმბოლიკაში, სამყაროს აღმნიშვნელი წრიული ფიგურა.), სფეროთა მუსიკას,
კოსმოსს.
გასხივოსნებას ვცდილობ, ოღონდ არა სულიერს, არამედ რაციონალურს. მის მისაღწევად კიდევ
უფრო შორს უნდა წავიდე, მაგრამ ამჯერად სამიზნე თითებიდან გამუდმებით ვეღარ
გამისხლტება. ჩემი გონების ენით ჩემსა და გასხივოსნებას შორის მანძილის ზუსტი გამოთვლაა
შესაძლებელი. საბოლოო დანიშნულების წერტილს უკვე ვხედავ.
***
ახლა უკვე შემდეგი ნაბიჯები უნდა დავგეგმო. პირველ რიგში, თვითგადარჩენისთვის საჭირო
რამდენიმე მარტივი გაუმჯობესება მჭირდება; საბრძოლო ხელოვნებებში ვარჯიშით დავიწყებ.
57
შესაძლო შეტევების შესასწავლად რამდენიმე ტურნირის ჩანაწერს ვუყურებ მიუხედავად იმისა,
რომ მხოლოდ დაცვით მოქმედებებს გამოვიყენებ; შემიძლია, იმდენად ჩქარა ვიმოძრაო, რომ
ყველაზე სწრაფი შემტევი ტექნიკის მქონე თავდამსხმელთანაც კი ავიცილო კონტაქტი. ეს
საშუალებას მომცემს, თავიც დავიცვა და ქუჩის ნებისმიერი დამნაშავე განვაიარაღო იმ
შემთხვევაში, თუ თავს დამესხმებიან. ამასობაში დიდი ოდენობის საჭმელი უნდა მივიღო, რათა
ჩემი გონების გაზრდილი კვებითი მოთხოვნილება დავაკმაყოფილო, იმის მიუხედავადაც კი,
რომ ჩემი მეტაბოლიზმი უფრო ეკონომიურად მოქმედებს. თმასაც გადავიპარსავ, რათა თავში
სისხლის მიმოქცევის გაზრდის საპასუხოდ გამოსხივების გზით გაგრილება გაუმჯობესდეს.
შემდეგ უკვე მთავარი მიზანის ჯერია: თარგების გაშიფვრა. ჩემი გონების შემდგომი
წინსვლისთვის ერთადერთ შესაძლებლობად ხელოვნური გაუმჯობესებები რჩება. მჭირდება
გონებისა და კომპიუტერის პირდაპირი დაკავშირება, რაც გონების ჩამოტვირთვის საშუალებას
მომცემს, მაგრამ ამის განსახორციელებლად ახალი ტექნოლოგია უნდა შევქმნა. ციფრულ
გამოთვლებზე დაფუძნებული ნებისმიერი სისტემა არასაკმარისი იქნება; ჩემს გონებაში
მოთავსებული მასალა ნანომასშტაბის სტრუქტურებზე დაფუძნებულ ნეირონულ ქსელებს
საჭიროებს.
როცა ძირითად იდეებს ვაწესრიგებ, გონებას მულტიპროცესინგზე ვუშვებ: ჩემი გონების ერთი
სექცია მათემატიკის იმ მიმართულებაზე მუშაობს, რომელიც ქსელის ქცევას გამოსახავს; მეორე
სექცია თვითაღმდგენ ბიოკერამიკულ მასალაში მოლეკულური დონის ნეირონული გზების
ფორმირებისა და რეპლიკაციის პროცესის შემუშავებაზე მუშაობს; მესამე ცდილობს
ჩამოაყალიბოს ტაქტიკა, რომელიც კერძო, კვლევისა და განვითარების ინდუსტრიულ ჯგუფებს
იმის წარმოებაში დაეხმარება, რაც მე მჭირდება. დროს ვერ დავკარგავ: მე მხოლოდ თეორიულ
და ტექნიკურ შოკისმომგვრელ გარღვევას წარვადგენ და ჩემი ახალი ინდუსტრია თავისით
აეწყობა.
***
58
წყვილს ამჩნევს. იღიმის, ბარმენს ანიშნებს, რომ მასთან მივიდეს და წყვილის შესახებ ჩუმი
გასაუბრებისთვის ბარმენისკენ იხრება. მოსმენა არ მჭირდება იმის მისახვედრად, რას ამბობს.
***
სიზმრებს, ჩვეულებრივი გაგებით, ვეღარ ვხედავ. ისეთი არაფერი გამაჩნია, რასაც ქვეცნობიერი
შეიძლება უწოდო და ტვინის ყველა ფუნქციას თავად ვაკონტროლებ, ამრიგად, სწრაფი ძილის
ფუნქციები მოძველდა. არსებობს მომენტები, როდესაც ტვინზე კონტროლი დროებით
ხელიდან მისხლტება, მაგრამ მათ სიზმრებს ვერ დაარქმევ, ალბათ უფრო მეტაჰალუცინაციები
თუ შეგვიძლია ვუწოდოთ. ნამდვილი წამებაა. ეს არის პერიოდები, რომლის დროსაც დაშლილი
59
ვარ: ვხვდები, როგორ წარმოქმნის ჩემი გონება უცნაურ ხილვებს, მაგრამ პარალიზებული ვარ
და ვერ ვრეაგირებ. ვერც კი ვცნობ, რას ვხედავ; ტრანსფინიტური თვითრეფერენციები და
მოდიფიკაციები, რომლებიც ჩემთვისაც კი აბსურდული ჩანს.
***
ჩემი გონება კვლავ საღ მდგომარეობას უბრუნდება. საკუთარ თავს აღვირი უნდა დავუმოკლო.
როცა მეტაპროგრამირების დონეზე სრულ კონტროლს ვფლობ, ჩემი გონება თვითშეკეთებას
უზადოდ ასრულებს; შემიძლია, ბოდვის ან ამნეზიის მდგომარეობიდან ცნობიერება სრულად
აღვიდგინო. მაგრამ თუ მეტაპროგრამირების დონეზე მეტისმეტად ღრმად შევედი, გონება
შეიძლება არასტაბილურ სტრუქტურად გადაიქცეს. მაშინ უკვე უბრალო შეშლილობაზე
გაცილებით შორს შევტოპავ. ჩემს გონებას საკუთარი რეპროგრამირების დიაპაზონის მიღმა
მოძრაობა უნდა ავუკრძალო.
60
ნაცვლად. გასხივოსნების მისაღწევად კიდევ ერთ კრიტიკულ მასას უნდა გადავაჭარბო, ასეთივე
ნეირონული ანალოგებით.
***
თვალებს ვახელ: ორი საათი, ოცდარვა წუთი და ათი წამია გასული მას შემდეგ, რაც თვალები
დავხუჭე, დასასვენებლად და არა – დასაძინებლად. საწოლიდან ვდგები.
ეკრანი მიყვირის. მეუბნება, რომ გაუმჯობესებული გონების მქონე კიდევ ერთი ადამიანი
არსებობს.
ჩემი დაბანდებებიდან ხუთი ზარალზე წავიდა; დანაკარგი არც ისე მკვეთრია, მაგრამ
საკმარისია იმისთვის, რომ ბროკერების სხეულის ენით შევამჩნიო. ანბანურ სიას მივუყვები და
ვამჩნევ, რომ ღირებულებადაკარგული კორპორაციების დასახელებების პირველი ასოებია კ, ე,
გ, ო და რ. გადაჯგუფებით სიტყვა "გრეკო" მიიღება.
კიდევ ვიღაცაა ჩემნაირი. ალბათ კიდევ ერთი კომატოზური პაციენტი იყო, რომელმაც კ
ჰორმონის მესამე ინიექცია მიიღო. FDA -ის მონაცემთა ბაზიდან საკუთარი ფაილი იქამდე
წაშალა, ვიდრე ბაზას მე მივადგებოდი და თავისი ექიმების ანგარიშებში ყალბი მონაცემები
შეაპარა ისე, რომ ვერაფერი შეენიშნათ. ჰორმონის დამატებითი ამპულა მანაც მოიპარა და FDA -
ის მიერ ფაილების დახურვაში თავისი წვლილი შეიტანა. სანამ ხელისუფლებისთვის მისი
ასავალ-დასავალი უცნობი იყო, ჩემს დონეს მიაღწია.
61
სავარაუდოდ, მკურნალობა შედარებით ადრე დაიწყო, რაც ნიშნავს, რომ ჩემზე გაცილებით
წინაა, მაგრამ რამდენად წინ? მისი სავარაუდო პროგრესის გააზრებას ვიწყებ და ახალ
ინფორმაციას მოპოვებისთანავე დავამატებ.
ქალაქს შემთხვევითად ვარჩევ: მემფისი. ეკრანს ვთიშავ, ვიცვამ, სამგზავრო ჩანთაში ბარგს
ვალაგებ და ბინაში შენახულ მთელ ნაღდ ფულს ვუყრი თავს.
***
თავისი იდენტობის გამამჟღავნებელი რამდენი მინიშნება წაშალა ჩემმა ტყუპისცალმა? FDA -ის
ფაილებში უშედეგო ძებნის შემდეგ სხვადასხვა ქალაქის საკურიერო მომსახურებათა ფაილების
შემოწმებას დავიწყებ და კ ჰორმონის კვლევის პერიოდში FDA -დან საავადმყოფოებამდე
მიტანილ გზავნილებს მოვძებნი. ამის შემდეგ საავადმყოფოს ჩანაწერებში თავის ტვინის მძიმე
დაზიანების მქონე შემთხვევებს გადავქექავ და უკვე რაღაც ხელჩასაჭიდი მექნება.
ამ მონაცემებიდან რაიმეს პოვნა რომც შევძლო, დიდ ხეირს მაინც ვერ ვნახავ. მთავარი მაინც
დაბანდების სქემების შესწავლა და გაძლიერებული გონების კვალის შემჩნევაა. ამას დრო
დასჭირდება.
62
***
მას რეინოლდსი ჰქვია. წარმოშობით ფენიქსიდანაა და მისი საწყისი პროგრესი ჩემსას ძალიან
ემთხვევა. მესამე ინიექცია ექვსი თვისა და ოთხი დღის წინ მიიღო, რითაც თხუთმეტი დღით
გამასწრო. ყველაზე აშკარა ჩანაწერები არც კი წაუშლია. მიცდის, როდის ვიპოვი. ჩემი
გამოთვლებით, ზეკრიტიკულ ზღვარზე უკვე თორმეტი დღე გაატარა – ჩემზე ორჯერ მეტი.
***
63
გარე სამყაროს საკითხებისადმი არანაირი ინტერესი არ გამომივლენია და ჩვეულებრივი
ადამიანების დასახმარებლად არაფერი გამომიკვლევია. ვერც ერთი ჩვენგანი ვერ შეძლებს,
მეორე მიიმხროს. მე სამყაროს მხოლოდ ჩემი მიზნების მეორეხარისხოვან დანამატად
აღვიქვამ, ის კი ვერ დაუშვებს, რომ გაზრდილი გონებრივი შესაძლებლობების მქონე
ინდივიდმა მხოლოდ და მხოლოდ პირადი ინტერესების შესაბამისად იმოქმედოს. გონებისა და
კომპიუტერის დაკავშირების ჩემეულ გეგმებს უდიდესი გამოხმაურება მოჰყვება და
ხელისუფლებასა და ხალხში ისეთ რეაქციებს გამოიწვევს, რომლებიც რეინოლდსის გეგმებს
ხელს შეუშლის. როგორც ერთ ანდაზაშია, რადგან მასთან არ ვარ, მის წინააღმდეგ ვარ.
ტაქსი ჩერდება; მძღოლს ფულს ვუხდი და შენობასთან მივდივარ. ელექტროსაკეტი ჩემ წინ
იღება. ქურთუკს ვიხდი და კიბეების ოთხ წყებას ავდივარ.
ოთახში დიდი სატრიალო სკამი დგას, ზურგით ჩემკენ. რეინოლდსი არ ჩანს და თავის სომატურ
გამოსხივებებს ლამის კომის დონემდე თრგუნავს. ვანიშნებ, რომ იქ ვარ და მისი ვინაობაც ვიცი.
რეინოლდსი.;
დადასტურება.
გრეკო.;
64
სკამი ნელა და მსუბუქად ტრიალდება. მიღიმის და გვერდით მდგარ სინთეზატორს თიშავს.
კმაყოფილება.
შემოთავაზება.
გინდა, გასულ ექვს თვეში ნასწავლი ერთმანეთს გავუზიაროთ?;
65
***
მას არ უხსენებია თავისი გეგმა, რომლის მიხედვითაც გლობალური გავლენის ქსელი უნდა
შექმნას და სამყაროში კეთილდღეობა დაამყაროს. მის შესასრულებლად უამრავ ადამიანს
დაიქირავებს, რომელთაგან ზოგს უბრალოდ გონებრივ შესაძლებლობებს მოუმატებს, ზოგს კი
თვითშემეცნების მეტაუნარით დააჯილდოვებს. რამდენიმე მათგანი რეინოლდსისთვის
საფრთხის შემცველი იქნება.
ჩვენს მორალურ პოზიციებს შორის მანძილს ზუსტად ვზომავ და მათ შეუთავსებელ ხაზებს
შორის დაძაბულობას ვგრძნობ. მას მოტივაციას არა უბრალოდ თანაგრძნობა ან ალტრუიზმი
აძლევს, არამედ რაღაც ისეთი, რომელიც ორივეს მოიცავს. მეორეს მხრივ, მე მხოლოდ
ქვეცნობიერზე ვკონცენტრირდები.
66
დონით ადამიანთა სამყაროშიც და მის მიღმაც ნებისმიერი პრობლემიდან გამოსავლის პოვნა
შეუძლია. მას მხოლოდ ამ გამოსავლის განხორციელებისთვის საჭირო დრო დასჭირდება.
ჩვენი შეტევების დროის შერჩევისას მოულოდნელობის ეფექტზე საუბარს აზრი არ აქვს; ჩვენი
ცნობიერება წინასწარი გაფრთხილებით იმაზე ბასრი ვერ გახდება, ვიდრე უკვე არის. როცა
ბრძოლას ერთობლივი შეთანხმებით ვიწყებთ, კეთილშობილების გამოვლინება კი არაა,
არამედ გარდაუვალის აღიარება.
მე ვიწყებ.
რეინოლდსი მას დაუყოვნებლივ ამჩნევს. მიუხედავად იმისა, რომ, როგორც ჩვენი საუბრიდან
გამოჩნდა, სხვებში ბიოუკუკავშირის მარყუჟების ჩართვის საკითხი არასდროს გამოუკვლევია,
მომხდარს მაინც სწორად ხვდება, რის შემდეგაც გულისცემას ანელებს და სისხლძარღვებს
მთელ სხეულში იფართოებს.
თუმცა ჩემი რეალური შეტევა მეორე, უფრო ფარული მარყუჟია. ეს ის იარაღია, რომელზე
მუშაობასაც რეინოლდსის ძებნის დაწყებისთანავე შევუდექი. ეს მარყუჟი მისი ნეირონების მიერ
ნეიროტრანსმიტერების ანტაგონისტების ჭარბ გამომუშავებას იწვევს და სინაფსებში ნერვული
იმპულსების გავლას ბლოკავს, რითაც ტვინის მუშაობა ჩერდება. ამ მარყუჟის გამოსხივებას
მეორეზე გაცილებით მაღალი ინტენსივობით ვცდილობ.
როცა მისი ტვინის ფუნქციები ნორმალურ დონეზე დავა, მისი გონებით მანიპულირებას
ადვილად შევძლებ. სხვადასხვა ჰიპნოზური ტექნიკით შესაძლებელია მთელი ის ინფორმაცია
ამოვაფრქვევინო, რასაც მისი გაძლიერებული გონება ფლობს.
67
მის სომატურ გამოხატულებებს ვაკვირდები და ვხედავ, როგორ ეურჩებიან რეინოლდსის
დეგრადირებად გონებრივ შესაძლებლობებს. რეგრესი აშკარად სახეზეა.
მისთვის მეც გამჭვირვალე ვიყავი. ჩვენი საუბრიდან მიხვდა, რომ გაძლიერებად მარყუჟებს
ვიკვლევდი და სანამ კავშირი გვქონდა დამყარებული, ზოგადი საწინააღმდეგო მექანიზმი
შეიმუშავა ისე, რომ ვერ შევნიშნე. შემდეგ ჩემი გააქტიურებული შეტევის კონკრეტულ
დეტალებს დააკვირდა და ისწავლა, როგორ უნდა უკუექცია მისი ეფექტები. მისი გამჭრიახობით,
სიჩქარითა და შენიღბვის უნარით გაოცებული ვარ.
68
სანამ ამას ამბობს, ჩემს გონებაში შექმნილ მის რეკონსტრუქციაში დარჩენილი ნაპრალები
პირამდე ივსება და გადმოდის, მის შესახებ ჩემი ცოდნა ფერადდება. "სიტყვას" გულისხმობს.
წინადადებას, რომელიც წარმოთქმისთანავე მსმენელის გონებას ანადგურებს. რეინოლდსი
ამტკიცებს, რომ ეს მითი სინამდვილეა და ყველა გონებაშია ჩაშენებული ასეთი გამშვები; რომ
ყოველი ადამიანისთვის არსებობს წინადადება, რომელსაც მისი იდიოტამდე, შეშლილამდე,
კატატონიკამდე დეგრადირება შეუძლია. იმასაც ამტკიცებს, რომ ჩემი ასეთი წინადადება იცის.
სანამ რეინოლდსი ჩემს სახელს წარმოთქვამს, უკვე ყველაფერი თავის ადგილზე მაქვს
მოთავსებული. მისი შემდეგი წინადადება შეიძლება განადგურების ბრძანება იყოს. ახალ
სენსორულ შემომავალ სიგნალებს ას ოცი მილიწამის დაგვიანებით ვიღებ. ადამიანური გონების
ჩემეულ ანალიზს ხელახლა ვამოწმებ და რეინოლდსის მტკიცების დამადასტურებელ ფაქტებს
ვეძებ.
ჩემი ძებნა რაღაც შედეგს იძლევა. საკუთარ თავს ვუკურთხებ: ჩემი ფსიქიკის დიზაინში ძალიან
ნატიფი უკანა შესასვლელია, რომლის შესამჩნევადაც საკმარისი გონებრივი აღჭურვილობა არ
გამაჩნდა. მაშინ, როდესაც ჩემი იარაღი ინტროსპექციითაა შექმნილი, მისი იარაღი მხოლოდ
მანიპულატორის ნახელავი შეიძლება იყოს.
რეინოლდსმა იცის, რომ დამცავი ზღუდეები ავაშენე; შეუძლია მის გამშვებ ბრძანებას ჩემი
დაცვის გადალახვა? გამშვები ბრძანების მოქმედების მექანიზმის შესწავლას განვაგრძობ.
რას ელოდები?;
სცადე და გამოიცანი.;
69
ნორმალურ ადამიანებზე გამშვების თეორიულ აღწერილობას ვადგენ. ერთი ბრძანებით
შესაძლებელია კრიტიკულ ზღვარს მიუღწეველი გონება tabula rasa-დ((ლათ.) სუფთა დაფა.)
აქციოს, თუმცა გაძლიერებული გონებისათვის გაურკვეველი ხარისხის მოდიფიკაცია იქნება
საჭირო. წაშლის პროცესს გამორჩეული სიმპტომები აქვს, რომელთა შესახებ ჩემი სიმულატორი
გამაფრთხილებს, მაგრამ ეს ჩემ მიერ გამოთვლადი პროცესების სიმპტომებია. თავისი არსით,
განადგურების ბრძანება არის სპეციფიკური განტოლება, რომლის წარმოდგენაც ჩემს უნარებს
აღემატება; იქნებ სიმულატორის მდგომარეობის დიაგნოსტირებამ ჩემი მეტაპროგრამირების
კოლაფსი გამოიწვიოს?
ცხადი ხდება, რომ ასეთი ბრძანების შექმნა კოლოსალური მასშტაბის საქმეა. გამშვების
შესაქმნელად ჩემი გონების საფუძვლიანი ცოდნაა საჭირო; ვაანალიზებ, თუ რა შეიძლება
იცოდეს ჩემ შესახებ. როგორც ჩანს, ჩემი რეპროგრამირების გათვალისწინებით, მისი ცოდნა
არასაკმარისი იქნება, მაგრამ შეიძლება დაკვირვების ისეთ ტექნიკებს ფლობდეს, რომლებიც
ჩემთვის უცნობია. ცხადად ვიაზრებ, რომ გარე სამყაროს შესწავლით გარკვეული უპირატესობა
მოიპოვა.
მისი სინანული აშკარაა. მის გეგმას კიდევ რამდენიმე სიკვდილის გარეშე განხორციელება არ
უწერია: კიდევ უნდა გაწიროს რამდენიმე ნორმალური ადამიანი და რამდენიმეც – თავისი
გაძლიერებული ასისტენტი, რომელთაც უფრო მაღალი სიმაღლეების მიღწევის ცდუნება
ექნებათ და რეინოლდსს განზრახვაში ხელს შეუშლიან. ბრძანების გამოყენების შემდეგ
რეინოლდსს შეეძლება მათი – ან ჩემი – გადაპროგრამირება სავანტებად, რომლებსაც ვიწროდ
ფოკუსირებული განზრახვები და შეზღუდული მეტაპროგრამირების უნარები ექნებათ. ასეთი
სიკვდილები მისი გეგმისთვის გაღებული გარდაუვალი მსხვერპლია.
70
ინფორმაცია არ მაქვს, ამიტომ ამჯერად მხოლოდ დაცვაზე ფიქრი შემიძლია. თუ მის შეტევას
გავუძლებ, შეიძლება ჩემი შეტევის განხორციელების დრო მომეცეს.
– გაიაზრე.
დრო აღარაა. მხოლოდ ისღა შემიძლია, რომ საკუთარი თავის რანდომული მეტაპროგრამირება
გაფაციცებული სისწრაფით მოვახდინო. სასოწარკვეთილი ქმედებაა, რომელმაც შეიძლება
დამასახიჩროს.
ჩემს ფსიქიკას ნაწილებად ვგლეჯ, მაგრამ დასკვნა მაინც ნათლად ჩანს, გამოსავალი ბასრია.
მის აღმატებულ ძლიერებას ვაღიარებ. მის მიზნებს კარგად ეხამება. მხსნელს პრაგმატიზმი
უფრო შეეფერება, ვიდრე ესთეტიზმი.
71
"სიტყვას" ვხვდები და იმ მექანიზმსაც, რომლითაც ის მუშაობს, შემდეგ კი ვიშლები.
ნულზე გაყოფა
ნულზე გაყოფის შედეგად უსასრულოდ დიდი რიცხვი როდი მიიღება. მიზეზი მარტივია:
გაყოფა განსაზღვრულია, როგორც გამრავლების შექცეული ოპერაცია – რამეს თუ ნულზე გაყოფ
და შემდეგ ნულზევე გაამრავლებ, კვლავ საწყისი რიცხვი უნდა მიიღო. უსასრულოდ დიდი
სიდიდის ნულზე გამრავლებით კი მხოლოდ ნული მიიღება, სხვა არაფერი. არ არსებობს ისეთი
რიცხვი, რომლის ნულზე ნამრავლიც არანულოვან პასუხს მოგვცემდა. სწორედ ამიტომ, ნულზე
გაყოფის შედეგი, პირდაპირი მნიშვნელობით, "განუზღვრელია".
1a
– ერთ კვირაში გიშვებენ? ეგ რა დარჩენაა... უფალმა უწყის, რომ აქედან დიდი ხნით ფეხს ვერ
გავადგამ.
– დიახ, ვიცი.
72
– მისის ნორვუდ! – გამოსძახა ექთანმა, – თქვენი მეუღლე მოვიდა.
1b
კარლმა ხელი კიდევ ერთგან მოაწერა და, როგორც იქნა, ექთნებმა საბუთები დასამუშავებლად
წაიღეს.
– დიახ, მათემატიკის პროფესორია. მის სახელს "ვინ ვინ არის" ჩამონათვალშიც წააწყდებით.
და
და ასე, დაუსრულებლად.
იმ დროს რომ იხსენებს, კარლს გაოცების აბსტრაქტული შეგრძნება ეუფლება. ერთი ეპიზოდის
გარდა, მთელი ამ გაწამაწიისას დეჟა ვუ საერთოდ არ უგრძნია. გამუდმებით საავადმყოფოსთან,
ექიმებთან, ექთნებთან ურთიერთობა უწევდა, თუმცა თან მხოლოდ ერთი განცდა სდევდა –
თავს უეცრად დატეხილი მოსაწყენი რუტინისგან გამოწვეული გახევება.
73
2
ერთი გავრცელებული ხრიკის შედეგად "მტკიცდება", რომ ერთი ორის ტოლია. დამტკიცება
რამდენიმე განსაზღვრებით იწყება: "დავუშვათ, a=1 და b=1", საბოლოოდ კი სრულდება
დასკვნით, რომ "a=2a", ანუ ერთი უდრის ორს. ხრიკის შუაგულში შეუმჩნევლადაა მიმალული
ნულზე გაყოფა. ზუსტად იმ ნაწილიდან მოყოლებული, მთელი დამტკიცება საზღვრებს ანგრევს
და ყველა მათემატიკურ წესსა თუ კანონზომიერებას გამოუსადეგარს ხდის. ნულზე გაყოფის
დაშვება მხოლოდ ერთისა და ორის ტოლობას კი არა, ნებისმიერი ორი რიცხვის – არ აქვს
მნიშვნელობა, ნამდვილი იქნება თუ წარმოსახვითი, რაციონალური თუ ირაციონალური –
იგივეობას ამტკიცებს.
2a
როგორც კი შინ მივიდნენ, რენე სამუშაო მაგიდას მიუჯდა და ყველა ფურცელი ისე
ამოატრიალა, რომ ნაწერი მხარე ქვემოთ მოუქცია. დაუფიქრებლად დაახვავა ყველაფერი
ერთად. როგორც კი გროვიდან რომელიმე ფურცელი აფრიალდებოდა და ნაწერი
გამოჩნდებოდა, რენე იჯღანებოდა. ერთხელ ისიც იფიქრა, ხომ არ დავწვაო, მაგრამ ამგვარ
საქციელს ახლა სიმბოლური შინაარსიღა თუ ექნებოდა. წინასწარ დასახულ მიზანს ფურცლების
დაუწვავადაც მიაღწევდა, ისიც საკმარისი იქნებოდა, ხელნაწერებისთვის აღარასდროს შეეხედა.
2b
74
ზღურბლთან შემდგარმა კარლმა რენეს წამიერად გახედა, შემდეგ კი დერეფანს დაუყვა. ორი
ათეული წლის წინ თავადაც საავადმყოფოდან გამოწერეს. მშობლებმა მიაკითხეს და
წამოიყვანეს. შინისაკენ მგზავრობისას დედამისმა უაზროდ წამოისროლა, შენი დანახვით
ყველანი ძალიან გაიხარებენო. თავი ძლივს შეიკავა, რომ მხარზე შემოხვეული მისი ხელი
უხეშად არ ჩამოეცილებინა.
3a
ნათესავის სახლში ბოდიალისას შვიდი წლის რენემ მარმარილოს ფილებით მოპირკეთებულ
გლუვ იატაკზე სრული კვადრატები აღმოაჩინა და მაშინვე მოიხიბლა. ერთი ეული ფილა,
ორფილიანის ორი წყება, სამფილიანის – სამი, ოთხიანის – ოთხი: ყველა ერთად ერთ მთლიან
კვადრატად ლაგდებოდა. რა თქმა უნდა. რომელი მხრიდანაც არ უნდა შეგეხედა, ყველგან ერთი
კანონზომიერება ჩანდა. მეტიც – ყოველი მომდევნო კვადრატი წინას კენტი რაოდენობის
ფილებით აღემატებოდა. ეს ნამდვილი გასხივოსნება იყო. დასკვნა ამოთქმას მოითხოვდა –
იატაკი სისწორის განსახიერებას წარმოადგენდა და საკუთარ უტყუარობას ჩამოქნილი, გრილი
ფილებით ამტკიცებდა. მარმარილოს წყობა, ქვებს შორის დარჩენილი მყიფე საზღვრები... ამ
სიზუსტის მნახველ რენეს გააჟრჟოლა.
75
მოგვიანებით სხვაგვარი გასხივოსნებებიც განიცადა და ბევრ სხვა მწვერვალსაც მიაღწია.
ოცდასამი წლისამ გამაოგნებელი სადოქტორო დისერტაცია წარადგინა, ხმაურიანი
ნაშრომებიც მრავლად გამოაქვეყნა. ხალხი მას ფონ ნოიმანს(ჯონ ფონ ნოიმანი – ავსტრია-
უნგრეთში დაბადებული ამერიკელი მათემატიკოსი და ფიზიკოსი.) ადარებდა. უნივერსიტეტები
მის ხელში ჩასაგდებად ერთმანეთს ებრძოდნენ. ამ ორომტრიალს რენე ყურადღებას არ
აქცევდა. მთელი მისი გონება სწორედ იმ სისწორის გააზრებას მოეცვა, რასაც ყოველი ახალი
თეორემის განხილვისას გრძნობდა – მარმარილოს იატაკის მსგავს სისწორეს, ფილების
წყობისმაგვარ სიზუსტეს.
3b
76
დამტკიცდა, რომ არაევკლიდური გეომეტრიული მსჯელობანი ევკლიდურს შეესაბამებოდა –
თუკი დაუშვებდი, რომ ევკლიდური გეომეტრია არანაირ ლოგიკურ ხარვეზს არ შეიცავდა, მაშინ
ამ დაშვებიდან გამომდინარეობდა, რომ არაევკლიდური გეომეტრიაც უხარვეზო იყო.
4a
თავიდან, მთელი ამ ამბის დაწყებისას, ახალი აღმოჩენა რენეს უწყინარ თავის ტკივილზე
ოდნავ სერიოზულად თუ მიაჩნდა. დერეფანს გაუყვა და პიტერ ფაბრისის კაბინეტის ღია კარზე
დააკაკუნა.
– ერთ სამსახურს ვერ გამიწევ? რამდენიმე კვირის წინ რომ რაღაც გითხარი, ფორმალიზმზე
ვმუშაობ-მეთქი, გახსოვს?
– მართალი ხარ. ჰოდა, ერთი-ორი დღის წინ რაღაც სასაცილო დასკვნებამდე მივედი.
ისეთებამდე, რომ ახლა მთელი ჩემი ფორმალიზმი ერთი დიდი კონტრადიქციაა. შეგიძლია,
გადახედო?
77
– ესე იგი, შენ გინდა, რომ... ჰო, აბა რა. სიამოვნებით.
– ჰო, ალბათ, მართალი ხარ, – ფაბრისიმ საწყის გვერდებს გადახედა, – აზრზე არ ვარ, რამდენ
დროს წაიღებს.
– სასწრაფო არაა. როცა საშუალება მოგეცემა, უბრალოდ, გადახედე, რომელიმე ჩემი დაშვება
საეჭვოდ ხომ არ გამოიყურება, ან რამე მსგავსი. ნაშრომზე მუშაობას კვლავ ვაგრძელებ და რამე
ახალს თუ აღმოვაჩენ, შენც გეტყვი, კარგი?
ფაბრისიმ გაიღიმა.
– ვნახოთ, მე ვცდი.
4b
78
რენეს შესაცნობად, მისი ნაკვთების მიერ გადმოცემული გრძნობის შესასწავლად დიდი დრო
დასჭირდა, თუმცა არასდროს უნანია – ნამდვილად ღირდა.
– ნუ მეუფროსები.
კარლი შეცბა.
– არ გეუფროსები.
კარლს გააცია.
– კარგი, აღარ შეგაწუხებ, – უკან დაიხია.
– მადლობა, – რენე კვლავ თაროებს მიუბრუნდა. კარლი ოთახიდან გავიდა და გზადაგზა იმის
ამოცნობას ცდილობდა, მრისხანე მზერაში რა იმალებოდა.
79
1900 წელს, მათემატიკის მეორე საერთაშორისო კონგრესზე დევიდ ჰილბერტმა ის ოცდასამი
პრობლემა წარმოადგინა, რომელთა გადაჭრა, მისი აზრით, ყველაზე მნიშვნელოვან გამოწვევას
წარმოადგენდა. მის სიაში მეორე ნომრად არითმეტიკის თავსებადობის დამტკიცება იყო
მითითებული. ამგვარი მტკიცებულების არსებობა უმაღლესი მათემატიკის დიდი ნაწილის
თავსებადობასაც უზრუნველყოფდა. მტკიცების მთელი არსი იმის გარანტი იყო, რომ ერთი
ვერასოდეს გაუტოლდებოდა ორს. ამ საკითხის მნიშვნელობას მათემატიკოსთა მხოლოდ
მცირედი ნაწილი იზიარებდა.
5a
– ამაზე დიდი სიგიჟე არსად მინახავს. ის სათამაშო ხომ იცი, ჩვილი ბავშვები რომ ერთობიან –
სხვადასხვა კვეთის ფიგურები სხვადასხვა ჭრილში რომ უნდა გააძვრინო? შენი ფორმალური
სისტემის კითხვა ზუსტად იმისთვის თვალყურის დევნებას ჰგავდა, როგორ იღებს ვიღაც ამ
ფიგურებს და ყოველ ჭრილში სრულყოფილად ათავსებს.
– მე ვერა. ზუსტად იგივე წრეში ჩავიჭედე, რაშიც შენ – სხვაგვარად ვეღარ ვფიქრობდი.
რენემ იმ წრეს უკვე დააღწია თავი – პრობლემის გადასაჭრელად სრულიად ახალი მიდგომა
მოიფიქრა, თუმცა შედეგი კვლავ იგივე იყო – კონტრადიქცია.
80
5b
ნუთუ რენე საკუთარმა ნამუშევარმა გააწბილა? კარლმა იცოდა, რომ მისი ცოლისთვის
მათემატიკა რთული არასოდეს ყოფილა – გონებრივი გამოწვევა იყო და სხვა არაფერი. ნუთუ
პირველად გადააწყდა ისეთ პრობლემას, რომელმაც დააბნია და რომლის გადაჭრის გზა ვეღარ
იპოვა? ნუთუ მათემატიკას მასზე ასეთი გავლენის მოხდენა შეეძლო? თავად კარლი
ექსპერიმენტატორი უფრო იყო. რენეს მათემატიკურ კვლევებს ღრმად არ ეძიებოდა. სულელურ
აზრად კი მოეჩვენა, მაგრამ იქნებ რენეს იდეები გამოელია?
კარლს ვერ დაეჯერებინა, რომ რენეს ქცევა მსგავსმა სადარდებელმა შეცვალა. შეეძლო,
წარმოედგინა, რა პასუხს მიიღებდა, რომელიმე ვარაუდი მართალი რომ აღმოჩენილიყო, თუმცა
მის მიერ წარმოსახულიდან სინამდვილეს კარგად ვერაფერი ერგებოდა. რენე რასაც არ უნდა
გამოეცვალა, კარლი ჯერ ვერაფერს ხვდებოდა და სწორედ ეს იყო, რაც გულს უწუხებდა.
1931 წელს კურტ გიოდელმა ორი თეორემა წამოაყენა. პირველი მათგანის ძირითადი სათქმელი
ისაა, რომ მათემატიკა იმგვარ მტკიცებებს მოიცავს, რომლებიც შეიძლება ჭეშმარიტია, თუმცა
ამ ჭეშმარიტების დამტკიცება არსებითად შეუძლებელია. არითმეტიკის მარტივი ფორმალური
სტრუქტურის მსგავსი სისტემებიც კი გაჯერებულია ზუსტი, აზრიანი, ერთი შეხედვით,
ეჭვმიუტანელი მტკიცებებით, თუმცა მათი დამტკიცება ვერცერთი ფორმალური გზით ვერ
ხერხდება.
81
გამოყენებით თავსებადობის დამტკიცება შეუძლებელია. სხვა სიტყვებით რომ ითქვას,
არითმეტიკას, როგორც ფორმალურ სისტემას, არ ძალუძს იმის უზრუნველყოფა, რომ
წინადადება "1=2" ყოველთვის მცდარი იქნება. მსგავსი კონტრადიქცია შეიძლება არც
არასდროს გამოვლინდეს, თუმცა იმის მტკიცება, რომ ნამდვილად არასდროს გამოვლინდება,
შეუძლებელია.
6a
კარლი რენეს სამუშაო ოთახში კიდევ ერთხელ შებრუნდა. რენემ მაგიდას მზერა მოსწყვიტა და
ქმარს ახედა.
– გინდა, გაიგო, რა მაწუხებს? კარგი, გეტყვი, – რენემ სუფთა ფურცელი გამოაძვრინა და ისევ
მაგიდასთან მოკალათდა, – მოიცა, ერთი წუთი მადროვე.
კარლმა რაღაცის სათქმელად პირი გააღო, თუმცა რენემ ხელის აქნევით გააჩუმა, ღრმად
ამოიოხრა და წერას შეუდგა.
ჯერ ქაღალდის შუაში, მთელ სიგრძეზე სწორი ხაზი გაავლო და ფურცელი ორ სვეტად გაჰყო.
პირველი სვეტის ზემო კიდეში რიცხვი "1" დაწერა, მეორე სვეტთან კი "2". მათ ქვემოთ სწრაფად
შეუდგა სიმბოლოების ჯღაბნას. ყოველი სტრიქონი სხვადასხვა აღნიშვნების ერთ გრძელ
წყებად გადაიქცა. წერისას კბილებს აღრჭიალებდა – თითქოს ყოველი სიმბოლოს
გამოსაყვანად ცარცით საწერ დაფას ფრჩხილებით ფხოჭნიდა.
ფურცლის ორი მესამედი რომ გაავსო, რენე გრძელი წყებიდან თანდათან მოკლე წყებებზე
გადაერთო. "ახლა კი დიდოსტატური შტრიხის დროა", გაიფიქრა მან. წერისას გაიაზრა, რომ
ფურცელს მეტისმეტად ძლიერად აწვებოდა და ფანქარზე მჭიდროდ შემოხვეული თითები
მოადუნა. მომდევნო სტრიქონის დასრულებისას ორივე სვეტის წყება იდენტურად
გამოიყურებოდა. ფურცლის ბოლოს, გამყოფ შუახაზზე მტკიცედ მიაწერა "=" ნიშანი.
ნამუშევარი კარლს მიაწოდა. ქმარმა რენეს თვალი შეავლო და მზერით მიანიშნა, რომ
ვერაფერი გაეგო.
კაცი მოიქუფრა.
82
– ვერაფერს ვხვდები.
– ჰო, მაგრამ ფორმალურად ერთი და იგივეა. რაც ხელში გიჭირავს, სწორედ ამას ამტკიცებს.
მხოლოდ ის მეთოდები გამოვიყენე, რაც უდავო ჭეშმარიტებადაა მიჩნეული.
– ჰო, მაგრამ შედეგად კონტრადიქცია მიიღე.
6b
– არა, არ მისმენ. გგონია, ამის გამო ვარ გამწარებული? მტკიცებაში შეცდომა არაა.
– მაშინ რა, გგონია, რომ რაც უდავო ჭეშმარიტებად იყო მიჩნეული, იქაა რამე ხარვეზი?
– ზუსტად.
– დარწ... – შეჩერდა, მაგრამ გვიანი იყო. რენემ მრისხანედ შეხედა. ჰო, რა თქმა უნდა,
დარწმუნებული იყო. კარლი იმაზე ფიქრობდა, რენეს სიტყვები რას მოასწავებდა.
83
– ახლა ხვდები? – ჰკითხა რენემ, – ამ მტკიცებით მათემატიკის უდიდესი ნაწილი ქარწყლდება,
უაზრობად იქცევა.
ქალი უფრო და უფრო ეგზნებოდა, შეძრწუნების პირას იყო. კარლი სიტყვებს ფრთხილად
არჩევდა.
– ასე რატომ გგონია? მათემატიკა კვლავაც მუშაობს. სამეცნიერო და ეკონომიკურ სამყაროს შენი
მტკიცება ხელის ერთი მოსმით ხომ ვერ გაანადგურებს.
– ვერ გაანადგურებს, იმიტომ, რომ მათ მიერ გამოყენებული მათემატიკა მხოლოდ ფანდია,
მნემონიკური ხრიკი, როგორც, მაგალითად, თითის სახსრებით იმის გამოთვლა,
ოცდათერთმეტი დღე რომელ თვეშია.
– მოიცადე. წარმოსახვითი რიცხვები რომ ახსენე... რატომ გგონია, რომ შენი აღმოჩენა
წარმოსახვითი რიცხვების შემოღებაზე უარესია? მათემატიკოსებს ხომ სჯეროდათ, რომ იმ
რიცხვებს შინაარსი არ გააჩნდათ, თუმცა ახლა მათემატიკის საფუძვლებშივე იყენებენ. ეს
მტკიცებაც წარმოსახვით რიცხვებს ჰგავს.
84
7
7a
ბერკლიდან კალაჰანმა დარეკა, თუმცა სანუგეშო ვერაფერი შეატყობინა. უთხრა, შენი ნაშრომის
შემოწმებას კვლავ გავაგრძელებ, თუმცა მგონია, რომ რაღაც ძირფესვიანად შემარყეველ,
შემაშფოთებელ ამბავს უტრიალებო. იმის გაგებაც სურდა, ფორმალიზმის გამოქვეყნებას თუ
აპირებო; მტკიცებაში რამე ისეთი შეცდომა რომ ყოფილიყო, რაც რენესაც გამორჩა და მასაც,
მათემატიკოსთა საზოგადოების სხვა წევრებს ნამდვილად არ გამოეპარებოდათ.
ჰო, მაგრამ ის თეორემა ხომ უმშვენიერესი, უწმინდესი, უდახვეწილესი რამ იყო მათ შორის, რაც
რენეს ოდესმე უნახავს.
85
საკუთარი მტკიცება მასხრად იგდებდა, აბითურებდა, როგორც თავსატეხების წიგნში
ჩამალული ჩამჭრელი ამოცანა, რომელიც გახარებდა, შეცდომაში გამოგიჭირე, ახლა მიბრუნდი
და გაარკვიე, სად ჩაფლავდიო; მიბრუნებას ძლივს მოასწრებდი და კიდევ ერთხელ მოგახლიდა,
სხვაგანაც გამოგიჭირეო.
მისი აზრით, კალაჰანი მათემატიკაზე ფორმალიზმის სამომავლო გავლენაზე დაფიქრდებოდა.
მათემატიკის დიდ ნაწილს არანაირი პრაქტიკული გამოყენება არ გააჩნდა – მხოლოდ
ფორმალური თეორიის სახით არსებობდა, რომელსაც ინტელექტუალური მშვენიერების გამო
შეისწავლიდნენ. მაგრამ ამას მალე ბოლო მოეღებოდა. თეორია, რომელიც საკუთარ თავს
ეწინააღმდეგებოდა, უაზრობად იქცეოდა და მათემატიკოსების უმრავლესობაც ზიზღით
შეაქცევდა ზურგს.
რენეს სინამდვილეში იმის შეგრძნება აცოფებდა, რომ ინტუიციამ უღალატა. ეს ოხერი თეორემა
აზრიანად გამოიყურებოდა. თავისებური, დამახინჯებული თვალსაზრისით, ჭეშმარიტადაც კი.
მას ეს ესმოდა, იცოდა, რატომაც იყო ჭეშმარიტი, მისი სჯეროდა.
7b
– რა ცოდნა უნდოდა, ისედაც ადვილად ამოსაცნობი ხარ, – გააჯავრა. ორივემ იცოდა, რომ ასე
არ იყო, მაგრამ კარლს მოსწონდა მისი გაბრაზება.
ყველაფერი ორი თვის წინ მოხდა. სულ რაღაც ორი თვის წინ.
რენემ ამოხედა.
– რა?
86
– ამ უქმეებისთვის ბალტიმორში ნომერი დავჯავშნე. შეგვეძლება, დავისვენოთ და საერთოდ
არაფერი ვაკეთოთ...
– გთხოვ, გეყოფა, – გააწყვეტინა რენემ, – ვიცი, რის მიღწევასაც ცდილობ, კარლ. გინდა, რომ
რამე სასიამოვნოზე გადამატანინო ყურადღება, რომ ამ ფორმალიზმზე აღარ ვიფიქრო, მაგრამ
არაფერი გამოვა. ვერც კი წარმოიდგენ, როგორ ვყავარ გამოჭერილი.
– კარგი, რა, კარგი, – მკლავებში ხელი წაავლო და სკამიდან აყენება მოუნდომა, მაგრამ რენემ
მოიშორა. კარლი წამიერად გაიყინა. უეცრად ცოლი მიუბრუნდა და მზერა მიალურსმა.
– ჰოდა, ამიხსენი.
87
დაჯერება(ალუზიაა ლუის კეროლის ნაწარმოების "ელისი სარკისმიღმეთში" ერთ-ერთ
ეპიზოდზე.).
– ვცდილობ, გაგიგო.
– აღარ შეწუხდე.
კარლმა მაშინვე ორი რამ იგუმანა. პირველი მაშინ გაიაზრა, სახლში რომ თავქუდმოგლეჯილი
დარბოდა და შეშინებული ფიქრობდა, ქიმიის ფაკულტეტიდან ციანიდი ხომ არ აუღიაო. ისიც
გაიაზრა, რომ რადგან რენეს ასეთი საქციელის მიზეზს ვერ ხვდებოდა, ვერც თანაუგრძნობდა.
მეორე აზრი საძინებლის კარზე ბრახუნისას გააცნობიერა. რენეს ყვირილით უხმობდა და დეჟა
ვუს განცდა დაეუფლა. თითქოს იმ ერთადერთ ეპიზოდში შეძლო ცოლისთვის გაეგო, და
მაშინაც ყველაფერი გროტესკულად უკუღმართი მოეჩვენა. გაახსენდა, ერთ დროს თავადაც
როგორ გამოიკეტა კარის იქით მხარეს, შენობის სახურავზე; გაახსენდა, როგორ აბრაგუნებდა
კარზე მისი მეგობარი და ეძახდა, ამას ნუ იზამო. ახლა, საძინებლის კართან მდგომს
სირცხვილისგან პარალიზებული, იატაკზე გართხმული რენეს ქვითინი შემოესმა – სწორედ
ისევე, როგორც ოდესღაც თავად ქვითინებდა, კარის სხვა მხარეს.
8a
88
თვითმკვლელობის მცდელობა ცხოვრებისეულ დაღს დაასვამდა? რენე ამაზე ფიქრობდა.
სამუშაო მაგიდაზე დაწყობილ ფურცლებს კუთხეები გაუსწორა. იმ დღიდან მოყოლებული,
ხალხი – ალბათ, გაუთვითცნობიერებელი ხალხი – ქარაფშუტად და მერყევად მიიჩნევს?
კარლისთვის არასდროს უკითხავს, მსგავსი შიშები შენც თუ გდევდაო. ალბათ, იმიტომ, რომ არ
სურდა, არშემდგარი ნახტომისაგან დატოვებული იარა განეახლებინა. შემთხვევა წლების წინ
მოხდა და კარლი დღეს ვისაც არ უნდა ენახა, მასზე ყველა იტყოდა, ჯანმრთელი ადამიანიაო.
რენე საკუთარ თავზე იმავეს ვერ იტყოდა. ჯერჯერობით იმის უნარიც არ ჰქონდა, მათემატიკური
საკითხი გასაგები ენით გამოეთქვა. ისიც კი არ იცოდა, ოდესმე კვლავ შეძლებდა თუ ვერ. მის
კოლეგებს რომ ასეთ დღეში დაენახათ, მაშინვე იტყოდნენ, ტალანტი დაუკარგავსო.
მაგიდის მილაგებას რომ მორჩა, რენე კაბინეტიდან გამოვიდა და სასტუმრო ოთახში შეაბიჯა.
აკადემიურ წრეებში მისეული ფორმალიზმის გავრცელების შემდეგ მათემატიკის
საყოველთაოდ მიღებული საფუძვლების საგულდაგულო გადასინჯვა გახდება საჭირო, მაგრამ
თავად ფორმალიზმი მხოლოდ ერთეულებზე თუ მოახდენს ისეთ გავლენას, როგორიც რენეზე
მოახდინა. უმრავლესობა სიახლეს ფაბრისივით მიიღებს – მტკიცების ჯაჭვს მექანიკურად
გაუყვებიან, სარწმუნოდ მიიჩნევენ და სულ ეგ იქნება. იმ უმცირესობას, რომელიც თეორიას
რენესავით მძაფრად მიიღებს, კონტრადიქცია, მისი ინტუიციური შეგრძნება შეიპყრობს.
კალაჰანი მათ რიგებში იქნება. რენე ფიქრობდა, ნეტავ, გამოწვევას როგორ უმკლავდებაო.
რენემ მაგიდის ქვემო თაროზე დაფენილ მტვერში კლაკნილი თარგი მოხატა. უწინ უნებურად
მრუდის პარამეტრიზაციას შეუდგებოდა, მის ზოგიერთ მახასიათებელს შეამოწმებდა. ახლა
ამგვარი საქციელი უაზროდ ეჩვენებოდა. ვიზუალიზაციის ძველი უნარი თავზე დაენგრა.
ბევრის მსგავსად, თავად რენეც ყოველთვის იმ აზრზე იყო, რომ მათემატიკა საკუთარ წესრიგს
სამყაროსგან კი არ იღებდა, არამედ სამყაროში გარკვეული წესრიგი შეჰქონდა. ფიზიკური
ობიექტები ერთმანეთს ვერ ედრებოდნენ – არ არსებობდა მეტი ან ნაკლები, მსგავსი ან
არამსგავსი. უბრალოდ არსებობდნენ, იყვნენ იქ, სადაც იყვნენ. მათემატიკა მათგან
აბსოლუტურად დამოუკიდებლად არსებობდა, თუმცა ერთეულთა დასახასიათებლად
სემანტიკური წესრიგის, სხვადასხვა კატეგორიათა და ურთიერთკავშირთა შემოღების
შესაძლებლობას იძლეოდა. არანაირ თანდაყოლილ ხარისხობრივ მაჩვენებელს იგი არ
აღწერდა, მხოლოდ სავარაუდო ინტერპრეტაციის უნარი ჰქონდა.
89
8b
ბოლო დღეებამდე ყოველთვის ჰქონდა საფუძველი ეფიქრა, რომ თანაგრძნობა მისი ხასიათის
განუყოფელი ნაწილია. ამ თვისებას აფასებდა და იცოდა, რომ, უპირველეს ყოვლისა,
ემპათიურობით გამოირჩეოდა. მაგრამ ახლა რაღაც ისეთს შეეჩეხა, რასაც აქამდე არ
წაწყდომოდა; რაც მის ჩვეულ ინსტინქტს საყრდენს აცლიდა და ანადგურებდა.
რენეს დაბადების დღეს ვინმეს კარლისთვის რომ ეთქვა, ორ თვეში ასეთი გრძნობა
დაგეუფლებაო, სასაცილოდაც არ ეყოფოდა, ამ აზრს მაშინვე უკუაგდებდა. რა თქმა უნდა,
მსგავსი რამ შეიძლება მოხდეს, ოღონდ წლები სჭირდება – კარლმა კარგად იცოდა, დროს რაც
შეეძლო. მაგრამ ორი თვე?
ექვსწლიანმა ქორწინებამ რენეს მიმართ სიყვარული განდევნა. კარლს ამის გააზრების გამო
საკუთარი თავი სძულდა, მაგრამ ვერაფერს ახერხებდა – მისი ცოლი შეიცვალა და კაცს მისი
აღარც ესმოდა და ვეღარც ის გაეგო, როგორ მოპყრობოდა. რენეს ინტელექტუალური და
ემოციური ცხოვრება ერთმანეთში იყო ჩაწნულ-ჩახლართული, ამ უკანასკნელზე კი კარლს ხელი
არ მიუწვდებოდა.
90
თვალთმაქცი.
რაც ყველაზე უარესია, მსგავსი რამ თავადაც გამოეცადა. საკუთარ ტკივილში ისე იყო
შთანთქმული, ვიღაც ყოველთვის თან დასდევდა და პატრონობდა; სხვების მოთმინების უნარს
ცდიდა. რენესთან დაშორება გარდაუვალი იყო, ოღონდ ამ ცოდვას საკუთარ თავს ვერასდროს
აპატიებდა.
9
ერთხელ ალბერტ აინშტაინმა თქვა: "რადგან მათემატიკური მსჯელობანი რეალობას ასახავენ,
მათგან სიცხადეს ნუ მოელით. და თუ მსჯელობა ცხადია, მაშასადამე, რეალობას არ ასახავს".
9a=9b
– ის, რაც ჩემს თავში ხდებოდა... – შეჩერდა, – მსგავსი ვერაფერი წარმომედგინა. ჩვეულებრივი
დეპრესია რომ ყოფილიყო, ვიცი, რომ ადვილად გამიგებდი და ორივე ერთად მოვერეოდით.
91
კარლმა თავი დაუქნია.
– თუმცა რაც გადავიტანე, იმას ჰგავდა, თეოლოგს რომ დაემტკიცებინა, რომ ღმერთი არ
არსებობს. როდესაც რამეს კი არ უფრთხი, არამედ იცი, რომ ეჭვმიუტანელი ფაქტია.
სულელურად ჟღერს?
– არა.
– ისეთი გრძნობაა, რომელსაც ვერ გადმოგცემდი; რისიც ღრმად, მალულად მჯეროდა, თუმცა
სიმართლე არ აღმოჩნდა და ტყუილი სწორედ მე გავამჟღავნე.
კარლმა პირი დააღო, რათა ეთქვა, რომ ზუსტად იცოდა, რასაც რენე გულისხმობდა და თავადაც
უგრძნია ის, რაც რენემ განიცადა, თუმცა თავი მოთოკა – ეს იყო ემპათია, რომელიც მათ
ერთმანეთთან კი არ აკავშირებდა, კიდევ უფრო აშორებდა, ამიტომ ვერაფერსაც ვერ ეტყოდა.
მამაშენი ჩემთვის შეკითხვის დასმას აპირებს. ჩვენი ცხოვრების ყველაზე მნიშვნელოვანი წამია
და მინდა, მთელი ყურადღება მოვიკრიბო, ყოველი დეტალი აღვიქვა. მე და მამაშენმა საღამო
ერთად გავატარეთ – ვისადილეთ, წარმოდგენას დავესწარით და შინ სულ ახლახან
დავბრუნდით. შუაღამე უკვე გადასულია. სახლის შიდა ეზოში გავდივართ, რათა სავსე მთვარეს
თვალი შევავლოთ. შემდეგ მამაშენს ვეუბნები, რომ ცეკვა მინდა. ისიც დამყვება და ვცეკვავთ –
მთვარის შუქში გახვეული, ოცდაათ წელს გადაცილებული წყვილი ბავშვებივით ვირწევით.
ღამის სიგრილეს საერთოდ ვერ ვგრძნობ. მერე მამაშენი მეკითხება:
უფრო ადრე ვერ გეტყვი – მცდელობას აზრიც არ ექნება. ერთი წამითაც ვერ მოგიხელთებ და
მშვიდად ვერ დაგსვამ, რომ ასეთი რომანტიკული – ან შენი სიტყვებით, წირპლიანი – ისტორია
მოგიყვე. კარგად მახსოვს, თორმეტის რომ იქნები, თავადვე მომახლი ამქვეყნად შენი
მოვლინების შენეულ შეხედულებას.
– მარტო იმიტომ გამაჩინე, რომ უფასო მოახლე გეშოვა და ვინმეს დასაქირავებლად ფული არ
გეხადა, – მწარედ მეტყვი და კარადიდან მტვერსასრუტს გამოათრევ.
92
– მართალი ხარ, – დაგეთანხმები, – ცამეტი წლის წინ ზუსტად ვიცოდი, რომ დღეს ხალიჩები
მექნებოდა დასასუფთავებელი. გამოვთვალე, ბავშვის გაჩენა ყველაზე იაფი და მარტივი
გამოსავალი იქნება-მეთქი. ახლა კი, კეთილი ინებე და საქმეს მიხედე.
კარგად ვიცი, ეს ამბავი როგორც დამთავრდება. დასასრულზე ბევრს ვფიქრობ. იმაზეც ბევრს
ვფიქრობ, ყველაფერი როგორ დაიწყო – წლების წინ, როდესაც ორბიტაზე ხომალდები
გამოჩნდნენ, მდელოებზე კი – არტეფაქტები. მთავრობას მათ შესახებ კრინტიც არ დაუძრავს,
ტაბლოიდებმა კი ყველაფერი გამოაქვეყნეს, რაც აზრად მოუვიდათ.
***
კაბინეტის კართან, დერეფანში მომლოდინეები შევნიშნე. უცნაური წყვილი იყო; ერთს
სამხედრო უნიფორმა ეცვა და თმაც სამხედრო ყაიდაზე შეეჭრა. ალუმინის პორტფელს
დაატარებდა. გარემოს თითქოს კრიტიკული თვალით უმზერდა. მეორის ხშირი წვერ-ულვაში და
ველვეტის სამოსი მეცნიერის ამოცნობას აადვილებდა. იქვე, განცხადებების დაფაზე აკრულ,
ერთმანეთში არეულ ფურცლებში იქექებოდა.
93
– გარი დამიძახეთ, – მთხოვა ხელის ჩამორთმევისას, – თქვენი მოსაზრების მოსმენას
მოუთმენლად ველი.
94
– ისეთი არაფრის. მეეჭვება, ამ ხმების გამოსაცემად ხორხს იყენებდნენ, თუმცა ეს მათ
გარეგნობაზე საერთოდ არაფერს მეუბნება.
– რამე... რამე თუნდაც ოდნავ მეტი იქნებ კიდევ გვითხრათ? – ჩამეძია პოლოვნიკი უებერი.
– მხოლოდ ის, რომ ანატომიური განსხვავებების გამო ჩვენსა და მათ შორის კონტაქტის
დამყარება ნამდვილად გაჭირდება. თითქმის დარწმუნებული ვარ, რომ მათი ხმის გამოსაცემად
ადამიანური სამეტყველო აპარატი არ გამოდგება. ისიც კი არ ვიცი, მათი ბგერების ჟღერადობის
აღქმა ადამიანის ყურს შეუძლია თუ არა.
– მთლად არა. მხოლოდ იმის თქმა მინდა, რომ ადამიანის სასმენი სისტემა აბსოლუტურ
აკუსტიკურ მოწყობილობას არ წარმოადგენს. ის ისეა მოწყობილი, რომ ხორხისმიერი ბგერების
აღქმა მაქსიმალურად გააადვილოს. უცხოპლანეტელთა სამეტყველო აპარატს რაც შეეხება, აქ
ვერაფერს ვიტყვი, – მხრები ავიჩეჩე, – საკმარისად ხანგრძლივი პრაქტიკა თუ გვექნა, იქნებ მათ
მიერ წარმოთქმულ ფონემებს შორის განსხვავებების ამოცნობა ვისწავლოთ, თუმცა შეიძლება
ისეც აღმოჩნდეს, რომ ჩვენს ყურს უბრალოდ არ შეუძლია იმ წვრილმანი მახასიათებლების
აღქმა, რომელიც მათთვის გარკვეულ აზრს ატარებს. ასეთ შემთხვევაში, მათი ნათქვამის
გასაგებად ხმის სპექტროგრაფის გამოყენება მოგვიწევს.
პოლკოვნიკი მომიბრუნდა:
– შეუძლებელია.
– რა თქმა უნდა, თქვენი გადასაწყვეტია, მაგრამ უცნობი ენის შესასწავლად ერთადერთი გზა ამ
ენის მცოდნესთან დალაპარაკებაა. შეკითხვების დასმას, საუბრის გაბმას, მსგავს რამეებს
ვგულისხმობ. სხვაგვარად არაფერი გამოვა. ასე რომ, თუკი უცხოპლანეტელთა ენის შესწავლა
გინდათ, საველე ლინგვისტიკაში გამოცდილი ვინმე უნდა იპოვოთ – არ აქვს მნიშვნელობა, მე
ვიქნები თუ სხვა – და სთხოვოთ, უცხოპლანეტელს დაელაპარაკოს. მხოლოდ ჩანაწერები
საკმარისი არაა.
95
პოლკოვნიკი მოიღუშა.
პოლკოვნიკი ჩამეკითხა:
***
96
– ჰო, ისაა, – ვიტყვი, – ჩემი გოგოა.
***
იმ მოხსენების მიხედვით, რომელსაც მეც დავესწარი, შეერთებულ შტატებში სულ ცხრა ასეთი
აპარატი იყო, მთელ მსოფლიოში კი – ას თორმეტი. "სარკისმიღმეთი" ორმხრივი კავშირის
გასაბმელ მოწყობილობას წარმოადგენდა – სავარაუდოდ, ორბიტაზე მყოფ ხომალდებს
უკავშირდებოდა. არავინ იცოდა, უცხოპლანეტელები ჩვენთან პირისპირ საუბარს რატომ
გაურბოდნენ – ალბათ, ტილებს უფრთხოდნენ. ყოველ "სარკისმიღმეთს" მეცნიერთა წყვილი –
ფიზიკოსი და ლინგვისტი – ემსახურებოდა. აქაურ სადგურზე მე და გარი დონელი ვმუშაობდით.
97
– აქეთ მობრძანდით, – ისე შესძახა, როგორც ცირკში მიმპატიჟებლებს სჩვეოდათ, – დატკბით
იმ საოცარი ქმნილებებით, რომელთა მსგავსი ამ ღვთით კურთხეულ დედამიწას არასოდეს
უნახავს.
შვიდი კიდურის კვეთაზე შეკრულ კასრს წააგავდა. წრიული სიმეტრიით აგებული სხეულის
ნებისმიერი კიდური ფეხიც შეიძლებოდა ყოფილიყო და ხელიც. ჩემ წინ აღმართული სხეული
ოთხი ფეხით გადაადგილდებოდა, დანარჩენი სამი არამომიჯნავე მკლავი კი ფერდებზე
შემოეხვია. გარიმ მაშინვე "ჰეპტაპოდად" მონათლა.
ვიდეოჩანაწერები ნანახი კი მქონდა, მაგრამ მაინც პირღია დავრჩი. კიდურებზე ერთი სახსარიც
კი არ შეიმჩნეოდა. ანატომების ვარაუდით, მათ სიმყარეს ჩვენებური ხერხემლისმაგვარი
სტრუქტურა უზრუნველყოფდა. თუმცა როგორც არ უნდა ყოფილიყო აგებული, კიდურები
ჰეპტაპოდის სხეულს შეწყობილად, ტაატით, სითხისებურად გადააადგილებდნენ. მოლივლივე
ფეხებზე დაყრდნობილი "ტორსი" საჰაერო ბალიშებს მინდობილი გემივით ირწეოდა.
ჰეპტაპოდის სხეულის ზემო ნაწილს შვიდი უქუთუთოო თვალი წრიულ წყებად შემოვლებოდა.
არსებამ უკან დაიხია და იმ კარისკენ დაიძრა, საიდანაც შემოვიდა; შიშინისმაგვარი ხმა ამოუშვა,
ოთახის შუაგულისკენ დაბრუნდა და თან კიდევ ერთი ჰეპტაპოდიც მოიყვანა. შემაძრწუნებელი,
თუმცა, იმავდროულად, ლოგიკურიც იყო, რომ მთელი ამ მოძრაობის განმავლობაში ერთხელაც
არ მიტრიალებულა – როდესაც ყოველმხრივ თვალი გასხია, "წინს" ნებისმიერი მიმართულება
შეიძლება ნიშნავდეს.
98
გარი ჩემს გამომეტყველებას აკვირდებოდა.
ღრმად ჩავისუნთქე.
– ამათ კი ვეყოფი.
– ადამიანი.
– ადამიანი.
ერთმა ჰეპტაპოდმა ცალი მკლავი ასწია, ოთხი კიდურა წანაზარდი ერთად შეკრა და თავისი
სხეულისკენ მიმითითა. ესეც დიდი მიღწევა იყო. ზოგიერთ კულტურაში ინდივიდები რამეზე
მისანიშნებლად ნიკაპს იყენებენ; ამ ჰეპტაპოდს ჩემთვის რაღაცის მისახვედრებლად კიდურები
რომ არ გამოეყენებინა, ვერ გავიგებდი, რომელ ჟესტს ჩავჭიდებოდი. სუსტი, მოცახცახე ხმა
მომესმა – დავინახე, უცხოპლანეტელის სხეულის ზემოთა ნაწილში რომელიღაც ღრუ როგორ
შეირხა: მესაუბრებოდა. შემდეგ მკლავი თანმხლებისკენ გაიშვირა და კვლავ ცახცახით
ამოიქშინა.
99
კომპიუტერისკენ მივბრუნდი. მონიტორზე ორი ვიზუალურად იდენტური სპექტროგრაფი ჩანდა,
რომლებიც ხმოვანი ცახცახის გამოსახულებას წარმოადგენდნენ. ჩანაწერი უკან გადავახვიე.
საკუთარ თავზე კიდევ ერთხელ მივუთითე და კიდევ ერთხელ წარმოვთქვი "ადამიანი". შემდეგ
გარიზეც იგივე მოვიმოქმედე, ბოლოს კი ჰეპტაპოდისკენ გავიშვირე ხელი და ჩანაწერი ჩავრთე.
დინამიკებიდან ქშენა გაისმა.
– ეგ რა არის?
გარი მიყურებდა.
– მოდი, ახლა ცოტა გავერთოთ და ასეთი რამ ვცადოთ, – ორივე ჰეპტაპოდზე რიგრიგობით
მივანიშნე და ვცადე, [ქშენა1]-ის მაგვარი ხმა გამომეცა – "ჰეპტაპოდი". ხანგრძლივი სიჩუმის
შემდეგ ჯერ ერთმა ჰეპტაპოდმა წარმოთქვა რაღაც, შემდეგ მეორეც აჰყვა და სულ სხვა
ჟღერადობა ამოუშვა. არცერთის სპექტოგრაფი წინა გამოსახულებებს არ დაემთხვა. გადაჭრით
ვერ ვიტყოდი, მე მელაპარაკებოდნენ თუ ერთმანეთში საუბრობდნენ, რადგან სახე არცერთს არ
ჰქონდა და საით იყვნენ მიბრუნებულები, ვერ ვხვდებოდი. კიდევ ერთხელ ვცადე, [ქშენა1]
ამომეშვა, მაგრამ აღარ გამომხმიანებიან.
100
– იმითაც შეძრული ვარ, რომ ასეთი ხმების გამოცემა შეგიძლია, – მითხრა გარიმ.
– ეს რა არის, შენ ჩემს "ცხენირმის მოძახილს" უნდა მოუსმინო. მთელი მათი მოდგმა
უკანმოუხედავად გამირბის.
უცხო ქშენის წარმოთქმა კიდევ არაერთხელ ვცადე, მაგრამ არცერთი ჰეპტაპოდი ისე არ
გამომპასუხებია, რომ მათი ნალაპარაკევიდან რამე ამომეცნო. მხოლოდ მაშინ მაღირსეს
დასტური, როდესაც "ჰეპტაპოდის" ჩანაწერი მოვასმენინე – [ქშენა2]-ით მიპასუხეს, რაც "დიახ"-ს
ნიშნავდა.
თავი დავუქნიე.
– დროებით მაინც.
***
101
და უცხოპლანეტელები თუ კიდევ გვეწვევიან, მათთან კონტაქტის დასამყარებლად გამოდგება,
თუმცა სახალისო ისტორიები მათგან არ გამოდნება.
პირადად ჩემთვის, როდესაც საქმე უცხო ენის შესწავლისას გადამხდარ ისტორიებზე მიდგება,
ბავშვების მიერ სიტყვების აღქმისას გამოვლენილი დამთხვევები სიცილის უშრეტი წყაროა. ის
შუადღე მახსოვს – მაშინ ხუთი წლის იქნები – საბავშვო ბაღიდან რომ მოხვალ. სანამ მე
სტუდენტების ნაშრომებს გავასწორებ, შენ გასაფერადებლების გაფერადებით იქნები
გართული.
– რას გულისხმობ?
– უფროსი დის ქორწილი რომ იყო, შარონმა ასე თქვა, მხოლოდ ერთ პიროვნებას უნდა
ჰქონდეს... მმმ... მოკიდების ნება და ქორწილში მე მოვუკიდეო.
***
102
– მაინცდამაინც შორს ვერ წასულხართ, – გვისაყვედურა.
– იმისათვის, რომ წინ უფრო სწრაფად წავიწიოთ, ერთი მოსაზრება მაქვს, – ვუთხარი, – ოღონდ
მეტი მოწყობილობის შემოსატანად თქვენი ნებართვა გვჭირდება.
– რა მეტი მოწყობილობა?
– ციფრული კამერა და დიდი მონიტორი გვინდა, – ჩემეული მონახაზი გავაცანი, – მინდა, ენის
ათვისების პროცესი წერითი მეთოდით გავამდიდრო. ვაპირებ, მონიტორზე სიტყვები
გამოვსახო, ციფრული კამერა კი მათი ნაწერის გადასაღებად დამჭირდება. იმედი მაქვს,
ჰეპტაპოდები მხარს ამიბამენ.
– მერე?
– აზრების წერით გადმოცემის უნარი თუ აქვთ, მათი დამწერლობა საზოგადო კანონებს უნდა
შეესაბამებოდეს, რაც, ფონემების ამოცნობის ნაცვლად, გრაფემებთან მუშაობის საშუალებას
მოგვცემს და საქმეს გაგვიადვილებს. ნაბეჭდ წინადადებაში ასოების ამოკრეფა უფრო
მარტივია, ვიდრე ბგერების ამოცნობა იმავე წინადადებაში, ოღონდ დაწერილის ნაცვლად –
წარმოთქმულში.
– როგორც მოგეხსენებათ, გვინდა, რომ ჩვენი ტექნოლოგიების შესახებ რაც შეიძლება ცოტა
იცოდნენ.
103
პოლკოვნიკი გარის მიუბრუნდა.
– რას იტყვი?
– კარგი იდეა მგონია. ოღონდ ერთი რამ მაფიქრებს – იქნებ ჰეპტაპოდებმა ჩვენი
მონიტორებიდან წაკითხვა ვერც შეძლონ. მათი "სარკისმიღმეთი" სულ სხვაგვარი
ტექნოლოგიითაა შექმნილი, ვიდრე ჩვენი ეკრანები. რამდენადაც ვიცით, არც პიქსელებს
იყენებენ, არც ზოლოვან გამოსახულებებს და არც კადრების ცვალებადობას.
– შენი აზრით, ჩვენი ვიდეოეკრანების ზოლოვანი ტექნიკა ჰეპტაპოდებს ნაწერის აღქმაში ხელს
შეუშლით?
***
– ნუ გეშინია, დედა, – დამამშვიდებ, – ისე ვიზამთ, რომ ის ვერაფერს მიხვდება. როქსი, მკითხე,
ამაღამ როგორი ამინდი იქნებაო და ჩემი პასუხით მიხვდები, დედაჩემის შეყვარებულზე რასაც
ვფიქრობ.
104
– დამშვიდდი, დედა. ვერაფერს მიხვდება. ყოველთვის ასე ვიქცევით.
– მდუღარე, – უპასუხებ.
დასტურის ნიშნად როქსი თავს გიქნევს. ნელსონი იკითხავს:
***
105
მალე რუტინაში ჩავეშვით. ორი პარალელური ჩამონათვალი შევადგინე: ერთი – წარმოთქმული
ქშენის მიხედვით, მეორე კი – ნაწერის. პირველი შთაბეჭდილება მკარნახობდა, რომ მათი
დამწერლობა ლოგოგრაფული იყო – თავისტკივილი გამიჩნდა. იმედი მქონდა, მათი ენის
ასათვისებლად ანბანური დამწერლობის გაშიფვრასთან მოგვიწევდა შერკინება.
ლოგოგრამებში, შესაძლოა, ფონეტიკური ინფორმაციაც იმალებოდა, თუმცა მისი ამოთხრა,
ანბანურ სისტემასთან შედარებით, გაცილებით რთული იქნებოდა.
***
მომდევნო დღეს, სანამ "სარკისმიღმეთის" კარავში შევიდოდით, გარისთან ახალი იდეა
განვიხილე.
– ზოგი ზმნა უნდა გავაცნოთ, ამისათვის კი მესამე პირის ფორმის გამოყენება ყველაზე იოლია.
დამეხმარები, რომ რამდენიმე მოქმედება განასახიერო, სანამ მე ზმნის წერილობით ფორმას
კომპიუტერით ვაჩვენებ? თუ ბედმა გაგვიღიმა, ჰეპტაპოდები მიგვიხვდებიან და თავიანთ
ზმნებს თავადაც გვასწავლიან. უამრავი რეკვიზიტი მოვიმარაგე, შეგიძლია, ისინიც გამოიყენო.
106
ჰეპტაპოდისეულ ექვივალენტს წარმოადგენდა; ფლაპერი კი, მასთან შეწყობილად, ყოველ ამ
მოქმედებას თავიანთი კომპიუტერის ეკრანზე გამოსახული სიტყვით გვაცნობდა და ხმამაღლაც
წარმოთქვამდა.
ნაწერს რაც შეეხება, იქ ყველაფერი ასე ნათელი სულაც არ იყო. თითოეულ მოქმედებას, ორის
ნაცვლად, მხოლოდ ერთი ლოგოგრამა ერთვოდა. თავიდან ვიფიქრე, მათთვის, ალბათ,
მხოლოდ "დადის" დაწერაც კმარა, სუბიექტი ისედაც ნაგულისხმევია-მეთქი. ოღონდ, თუ ეს
მართლა ასე იყო, რაში სჭირდებოდა ფლაპერს "ჰეპტაპოდი დადის" წარმოთქმა მაშინ,
როდესაც დაწერით მარტო "დადის" წერდა? პარალელიზმს(პარალელიზმი – აქ: წინადადების
დამოუკიდებელი, თანაბარმნიშვნელობიანი ნაწილების ერთმანეთთან შეწყობა.) რატომ არ
ინარჩუნებდა? მოგვიანებითღა აღმოვაჩინე, რომ ლოგოგრამების ნაწილი "ჰეპტაპოდის"
აღმნიშვნელ სიმბოლოს წააგავდა, თუმცა რომელიმე მხარეს რამდენიმე ზედმეტი შტრიხი
ემჩნეოდა. ახალი ვარაუდით, მათეული ზმნის წარმოება არსებით სახელზე აფიქსის(აფიქსი –
სიტყვის შემადგენელი ნაწილი, რომელიც დაერთვის ფუძეს და ცვლის სიტყვის გრამატიკულ ან
ლექსიკურ მნიშვნელობას.) დართვით შეიძლებოდა. ასეთ შემთხვევაში, კვლავ აუხსნელი
რჩებოდა, რატომ წერდა ფლაპერი არსებით სახელს ზოგჯერ განყენებულად, ზოგჯერ კი – არა.
– კარგი, – მივუბრუნდი გარის, – მოდი, ეგენი ჯერ იმათ აჩვენე და მერე ცოტა შეჭამე. ვაშლით
დაიწყე და პური მერე მიაყოლე.
107
გოგრის შემდეგ ჟელატინის კვერცხის ხმოვანი და წერილობითი დასახელებაც გაგვანდეს და
მისი მირთმევის აღმწერი სიტყვაც გაგვაცნეს. იმ ხმოვანი სპექტროგრაფის გაანალიზება უკვე
შევძელი, რომელიც წინადადების "ჰეპტაპოდი ჭამს ჟელატინის კვერცხს" წარმოთქმისას
შეიქმნა; "ჟელატინის კვერცხს", როგორც მოსალოდნელი იყო, ბრუნვის ნიშანიც ერთვოდა,
თუმცა ამჯერად სიტყვათა წყობა წინა წინადადებისაგან განსხვავდებოდა. წერილობითმა
ფორმამ – კიდევ ერთმა უზარმაზარმა ლოგოგრამამ – ცალკე თავის ტკივილი გაგვიჩინა.
იმდენად დიდი იყო, რომ მასში რამე ნაცნობის შესამჩნევად გაცილებით მეტი დრო დამჭირდა.
ინდივიდუალური ლოგოგრამების უბრალო შენადნობს კი არა, უცნაურ ნაერთს ვუყურებდი; მის
ქვემო ნაწილში თითქოს ჰეპტაპოდის ლოგოგრამა წაწოლილიყო, ზემოდან კი ჟელატინის
კვერცხის ამოყირავებული ლოგოგრამა დაეშენებინათ.
– ვაა, – არსებითი სახელისა და ზმნის მარტივი შეხამების გამომხატველ ნაწერს კიდევ ერთხელ
შევავლე თვალი. აქამდე ყველაფერი შეუთავსებელი მეჩვენებოდა, თუმცა უცებ გავაცნობიერე,
რომ "ჰეპტაპოდი" ყოველ ლოგოგრამაში მონაწილეობდა. პირველივე შეხედვით იმიტომ ვერ
ვცნობდი, რომ ზოგან ამოყირავებულად ეწერა და თანხმლებ ზმნაში იყო ჩაწნული.
ყურებს ვერ დავუჯერე – ისეთ ტიპთან ვმუშაობდი, რომელმაც სიტყვა "ფაქიზს" ზმნიზედა
"ძალიან" დაურთო.
– ჰო, საინტერესო ხერხია, – მივუგე, – მაგრამ, იმავდროულად, ეს იმასაც ნიშნავს, რომ ჩვენი
წინადადებების მათებურ ენაზე აწყობა გაგვიძნელდება. ვერ ავდგებით, მათ ფრაზებს
ცალკეულ სიტყვებად ვერ დავჩეხავთ და მერე რამე ახალს ვერ შევაკოწიწებთ. რამე აზრიანის
მიწერა თუ გვინდა, ჯერ მათი ხელწერის წესები უნდა ვისწავლოთ. უწყვეტობის იმავე
პრობლემას ვეჯახებით, რასაც მაშინ წავაწყდით, როდესაც ჩვენი სათქმელის გადმოცემა მათი
ნალაპარაკევის დანაწევრებითა და მიღებული სიტყვების შეერთებით დავაპირეთ; ოღონდ,
ამჯერად, წერით განზომილებაში.
108
***
სიმართლე რომ ითქვას, ჰეპტაპოდები სრული მოწადინებით გვეთანამშრომლებოდნენ.
მომდევნო დღეებში თავიანთი ენის გაცნობა ხალისით განაგრძეს, ჩვენ კი მეტი ინგლისური
აღარ გვისწავლებია. პოლკოვნიკი უებერი და მთელი მისი ამალა მათი საქციელის მოტივებში
ჩასაწვდომად თავს იმტვრევდნენ, მე კი, სხვა "სარკისმიღმეთებთან" მომუშავე ლინგვისტებთან
ერთად, ვიდეოკონფერენციით იმას განვიხილავდი, მათი ენის შესახებ რა შევიტყვეთ.
ერთმანეთს ცოდნას ვუზიარებდით. ვიდეოკონფერენციამ სამუშაო გარემოში დისონანსი
შემოიტანა: ჰეპტაპოდების "სარკისმიღმეთთან" შედარებით ჩვენი ეკრანები პრიმიტიულად
მეჩვენებოდა, შესაბამისად, საკუთარ კოლეგებს უფრო შორეულ არსებებად აღვიქვამდი, ვიდრე
უცხოპლანეტელებს. საცნაური შორეულად მოჩანდა, უცნაური კი იქვე, ხელის ერთ გაწვდენაზე.
109
***
– ეეჰ... – იტყვი, – თურმე, რომ ამბობენ, სხეულის წონას მნიშვნელობა აქვსო, მართალი
ყოფილა. ბიჭებზე მეტი არ დამილევია, მაგრამ ისე გავილეწე.
მსგავსი არასოდეს ჩამიდენია, მაგრამ ვიცი, ეს რომ გითხრა, ჩემ მიმართ პატივისცემას
მთლიანად დაგაკარგვინებ.
***
110
– სემასიოგრაფული(სემასიოგრაფია – ლინგვისტიკის განშტოება, რომელიც შეისწავლის
სიტყვებისა და ფრაზების შინაარსობრივ მხარეს. ხანდახან "სემანტიკის" სინონიმადაც
იყენებენ. ) წერითი სისტემა ჰქონიათ, – მყისვე მივაძახე, როგორც კი მივუახლოვდი.
– ეს რას აღნიშნავს?
– "აკრძალვა"?
– კარგი.
111
შტრიხებით, ესე იგი, ჰეპტაპოდს უსმენენ. ამგვარი მორფოლოგია რამდენიმე სხვა ზმნასაც
შეესატყვისება.
– ესეც კიდევ ერთი ფლექსიური მაგალითი, – ჩანაწერის სხვა ნაწილი ამოვარჩიე, – სამეტყველო
ენაში ეს ლოგოგრამა დაახლოებით "გასაგებად მესმის", "მკაფიოდ მესმის" ნიშნავს. ამ
ლოგოგრამაში "ისმენს" ზმნის დამახასიათებელი დეტალები ხომ გეცნობა? იმის მიხედვით,
რის თქმა გინდა – იმის, რომ ჰეპტაპოდს ესმის მკაფიოდ თუ იმის, რომ ჰეპტაპოდის ხმა
გასაგებად ისმის – აქაც შესაძლებელია ლოგოგრამა "ჰეპტაპოდს" შეუთავსო ზუსტად ისევე,
როგორც წინა შემთხვევაში. განსაკუთრებით საინტერესო კი იცი, რა არის? "მკაფიოდ მესმის"
ფრაზაში "მესმის" ზმნის მოდულაცია კერძო შემთხვევა არაა. ამჩნევ იმ ტრანსფორმაციას, რაც
მათ გამოიყენეს?
გარი შეიჭმუხნა.
– ერთი წამით მოიცა. ერთი ენაც ხომ საკმარისია, ორი რაღაში გვჭირდება? უსარგებლო შრომა
მოგვემატება, ორივეს სწავლით ზედმეტ თავის ტკივილს გავიჩენთ.
112
– ინგლისურის მართლწერის მსგავსად? – ვკითხე, – ენის ევოლუციის მთავარი საზრუნავი
შესწავლის სიმარტივე სულაც არაა. ჰეპტაპოდებისათვის წერასა და მეტყველებას შეიძლება
ისეთი განსხვავებული კულტურული თუ შემეცნებითი როლი ეკისრებოდეთ, რომ ორი
განცალკევებული ენის შემოღება უფრო გონივრული იყოს, ვიდრე ერთი ენის ორი
განსხვავებული მიმართულების გამოყენება.
ამან ჩააფიქრა.
– ვხვდები, რასაც გულისხმობ. მათი აზრით, ალბათ, ჩვენი ნაწერია ნაზედმეტარი, რადგან
მეორე საკომუნიკაციო არხის რესურსს ტყუილად ვფლანგავთ.
– სავსებით შესაძლებელია, მართალი იყო. იმის დადგენა, წერისათვის სხვა ენას რატომ
იყენებენ, მათ შესახებ ბევრ რამეს მოჰფენს ნათელს.
– რამდენადაც მესმის, მათი წერითი ენიდან მიღებულ ცოდნას სამეტყველო ენის შესასწავლად
ვერაფერში გამოვიყენებთ.
ამოვიოხრე.
– ჰო, ადამიანს თავში პირველად სწორედ ეს აზრი მოუვა. თუმცა, მიმაჩნია, რომ არც
"ჰეპტაპოდი ა"-ს უგულებელყოფა შეიძლება და არც "ჰეპტაპოდი ბ"-ს. ორმხრივი მიდგომა უნდა
შევინარჩუნოთ, – ეკრანზე მივანიშნე, – დაგენიძლავები, ორგანზომილებიანი გრამატიკის
შესწავლა ძალიან წაგვადგება, როდესაც მათეულ მათემატიკურ აღნიშვნებს მივადგებით.
– ჯერ არა. სანამ სხვა რამეზე გადავალთ, ჯერ ეს წერითი სისტემა უკეთ უნდა გავიცნოთ, –
დავინახე, რა თეატრალურად გამოხატა იმედგაცრუება და გამეღიმა, – მოთმინება, მოწყალეო
ბატონო. მოთმინება დიდებული ხელოვნებაა.
***
113
აღარ იქნება, მთხოვ, ჯადოსნური დაფა(ალუმინის ფხვნილით ამოვსებული ჰერმეტული გარსი,
რომელსაც გამჭვირვალე ზედაპირი აქვს. გამოიყენება მრავალჯერად სახატავ დაფად. )
წამოგიღო – უმისოდ ხომ, უბრალოდ, ვერ ძლებ.
– მოთმინება ზოგჯერ ჭკვიანური საქციელია, – გეტყვი, – ვინც მოითმენს, დრო როცა მოვა,
უფრო მეტსაც მოიგებს.
***
114
შესაძლებელი. თავად "წინადადება" იმდენი სემაგრამის ერთობლიობას ნიშნავდა, რამდენიც
ჰეპტაპოდს მოეპრიანებოდა. ერთადერთი, რითაც წინადადება, პარაგრაფი და გვერდი
შეიძლებოდა განგვესხვავებინა, ზომა იყო.
***
სწავლის დასრულების დღეს გადაღებული შენი ფოტო მაგონდება. კამერის წინ პოზიორობ,
აკადემიის ოთხკუთხა ქუდი გვერდულად გახურავს, კეკლუცობ. ცალი ხელით მზის სათვალეს
ისწორებ, მეორე თეძოზე გაქვს შემოდებული და მანტიის მოსასხამის კიდე განზე გაქვს გაწეული
– მანტიის შიგნით უსახელო მაისური და შორტი გიჩანს.
***
115
დროის გასვლასთან ერთად, ყოველ "სარკისმიღმეთთან" მომუშავე ჯგუფი მთელი შემართებით
ცდილობდა ჰეპტაპოდთა ელემენტარული მათემატიკური და ფიზიკური ტერმინოლოგია
შეესწავლა. ერთობლივად ვმუშაობდით – ლინგვისტები უმთავრეს ყურადღებას სწავლების
პროცესს უთმობდნენ, ფიზიკოსები კი ინფორმაციას აანალიზებდნენ. ფიზიკოსებმა,
უცხოპლანეტელებთან კომუნიკაციისათვის, მათემატიკურ საფუძველზე შექმნილი ძველი
სისტემებიც გვაჩვენეს, ოღონდ ის სისტემები რადიოტელესკოპით გამოყენებისთვის იყო
განკუთვნილი. მოგვიხდა, პირისპირ კავშირისთვის გადაგვეკეთებინა.
116
კიდევ უამრავი სხვა ხერხიც ჰქონდათ, რომლებიც არასეგმენტურ გრაფემებს იყენებდნენ – მათი
განცალკევება სემაგრამის დანარჩენი ნაწილისგან არ შეიძლებოდა. მიუხედავად ადამიანურ
წერაში ასეთი ხერხების არსებობისა, ჰეპტაპოდების მეთოდს კალიგრაფიულ სტილთან საერთო
არაფერი ჰქონდა. მათთვის სიტყვების მნიშვნელობა მწყობრი, მკაცრი გრამატიკით
განისაზღვრებოდა.
***
მახსოვს, ერთხელ სავაჭრო ცენტრში წავალთ, რომ შენთვის ახალი ტანსაცმელი ვიყიდოთ.
ცამეტი წლის იქნები. ერთ წამს თუ სავარძელში პატარა ბავშვივით მოურიდებლად ხარ
გადაშხლართული, მეორე წამს კისრის სასხვათაშორისო, კარგად შეთვისებული მოძრაობით
თმას ნამდვილი მოდელივით გადაიყრი.
გავიცინებ.
– ჰო, კარგი, კარგი. თუ გინდა, წამომყევი, ოღონდ ცოტათი ჩამომრჩი, თითქოს ერთად არ ვართ.
რომელიმე მეგობარს თუ შევხვდი, გავჩერდები და დაველაპარაკები, მაგრამ შენ გზა
გააგრძელე, კარგი? მოგვიანებით წამოგეწევი.
117
ერთ ადგილას გავჩერდები.
– მაშინ ყველაფერი სხვაგვარად იყო, – ისე მეტყვი, თითქოს არ გჯერა, რომ ამის ახსნა მაინც
გიწევს, – ახლა საყიდლებზე ვართ.
– ძალიან ცუდი.
ფეთქდები:
არადა, სულ ცოტა ხნის წინ საყიდლებზე ერთად ხალისით მივდიოდით. ყოველთვის
განცვიფრებული გავიფიქრებ, რა სწრაფად ინაცვლებ მოზარდობის ერთი ეტაპიდან მეორეში.
შენ გვერდით ცხოვრება მოძრავი სამიზნისთვის სროლას დაემსგავსება – ყოველთვის იმაზე
შორს იქნები, ვიდრე მგონია.
***
"ჰეპტაპოდი ბ"-ს მიხედვით შედგენილ წინადადებას დავაკვირდი, რომელიც სულ ცოტა ხნის
წინ, ჩვეულებრივი კალმისა და ფურცლის დახმარებით დავწერე. ჩემი ხელით დაწერილი სხვა
წინადადებების მსგავსად, ესეც უფორმოდ გამოიყურებოდა, თითქოს ვიღაცამ ჰეპტაპოდური
მოხაზულობა ჩაქუჩით დალეწა და შემდეგ ზერელედ შეაწებაო. ასეთი მოუხეშავი სემაგრამებით
სავსე ფურცლები მთელ სამუშაო მაგიდას ფარავდა და ვენტილატორის ყოველი
შემოქროლებისას უმისამართოდ იფანტებოდა.
კარზე კაკუნი გაისმა. სანამ რამეს გავძახებდი, გარი შემოვარდა. სახეზე საზეიმო
გამომეტყველება ეფინა.
118
– ილინოისმა ფიზიკაში გამეორებას მიაღწია.
– რამდენიმე საათის წინ. ვიდეოკონფერენცია სულ ახლახან დავასრულეთ. მოდი, გაჩვენებ, რაც
მოხდა, – ნახატებით აჭრელებული დაფის წაშლა დაიწყო.
– კარგი. ეს ის გზაა, რასაც სინათლის სხივი ჯერ ჰაერში, შემდეგ კი წყალში გაივლის. სანამ
წყლის ზედაპირამდე მიაღწევს, სხივი პირდაპირი მიმართულებით ვრცელდება. რადგან წყალს
ჰაერისგან განსხვავებული გარდატეხის მაჩვენებელი აქვს, სხივი მიმართულებას იცვლის.
მსგავსი რამ აქამდეც ხომ გსმენია?
თავი დავუქნიე:
– კი, მსმენია.
– უფრო ნათლად?
– ეს ჰიპოთეზური გზა იმაზე მოკლეა, რომელსაც სხივი გაივლის; თუმცა რადგან სინათლე
წყალში უფრო ნელა ვრცელდება, ვიდრე ჰაერში, ამ ახალი გზის მეტი წილი კი წყალქვეშაა,
დაშტრიხული მარშრუტის დაფარვას უფრო მეტი დრო დასჭირდება, ვიდრე იმ გზისა, რასაც
სხივი ირჩევს.
– კარგი, გასაგებია.
– ახლა წარმოიდგინე, რომ სხივი სხვა მიმართულებით მიდის, – ნახატს დაშტრიხული ტეხილი
მიამატა:
119
– ნებისმიერი ჰიპოთეზური მარშრუტი უფრო დიდ დროს მოითხოვს, ვიდრე რეალურად
არჩეული. სხვა სიტყვებით რომ გითხრა, გზა, რომელსაც სხივი ირჩევს, ყველაზე სწრაფია
შესაძლო გზებს შორის. ესეც ფერმას უმცირესი დროის პრინციპი.
– კი, სიფაქიზეს ჰგავს, ოღონდ აქამდე ფერმას პრინციპი რატომ არ მსმენია? – საქაღალდეს
თვალი გადავავლე; იქ ის ძირითადი ფიზიკური თემატიკა იყო წარმოდგენილი, რომლის
განხილვაც ჰეპტაპოდებთან კომუნიკაციის გაღრმავებაში დაგვეხმარებოდა, – აქ სულ პლანკის
მასასა და წყალბადის ატომის ბრუნვა-შეტრიალებაზეა საუბარი, სინათლის გარდატეხა
ნახსენებიც კი არაა.
– ზუსტად. და სწორედ ამიტომ სული მიმდის, ისე მინდა ვნახო, ფერმას პრინციპის მათეული
აღწერა როგორ გამოიყურება, – თან მელაპარაკებოდა და თან ბოლთას სცემდა, – თუკი
ვარიაციული აღრიცხვა უფრო ემარტივებათ, ვიდრე ალგებრის მათეული ექვივალენტი, ნათელი
მოეფინება, ფიზიკაზე საუბრისას ამდენ გაურკვევლობას რატომ ვაწყდებით; იმათ
მათემატიკურ სისტემაში, ჩვენთან შედარებით, ყველაფერი ყირამალა იდგება, – თემების
ჩამონათვალზე მანიშნა, – გარანტიას გაძლევ, მაგის გადახედვა მოგვიწევს.
– მაგალითად, ლუიზის "უმცირესი სამუშაო სივრცის პრინციპი"? როდის აქეთ გახდა ფიზიკა
ასეთი მინიმალისტური?
– ჰო, სიტყვა "უმცირესმა" შეიძლება ადამიანი შეცდომაში შეიყვანოს. ფერმას უმცირესი დროის
პრინციპი არასრულია. გარკვეულ გარემოებებში სინათლე ისეთ გზას ირჩევს, რომელსაც უფრო
მეტი დრო მიაქვს, ვიდრე სხვა ნებისმიერ შესაძლო ვარიანტს. უფრო სწორი იქნება, თუ ვიტყვი,
რომ სინათლე ყოველთვის ექსტრემალურ მარშრუტს ირჩევს: ისეთს, რომელსაც ან უმცირესი
დრო სჭირდება, ან უდიდესი. მინიმუმსა და მაქსიმუმს საერთო მათემატიკური თვისებები აქვთ,
120
ამრიგად, ორივეს აღწერა ერთი განტოლებით შეიძლება. სიზუსტე რომ შევინარჩუნო, ფერმას
პრინციპი მინიმუმის პრინციპი სულაც არაა, უფრო ისაა, რასაც "ვარიაციულ" პრინციპს
უწოდებენ.
თავი დამიქნია.
– ღმერთო, იმედი მაქვს, კი. მგონი, იმ ჭუჭრუტანას მივადექით, საიდანაც შეგვიძლია, მთელ მათ
ფიზიკას შევავლოთ თვალი. უნდა აღვნიშნოთ, – ბოლთის ცემა შეწყვიტა და მომიბრუნდა, – ჰეი,
ლუიზ, წამო, ერთად ვისადილოთ. მე დაგპატიჟებ.
***
121
მოგვიანებით ის დროც დადგება, როცა მოცინარს გნახავ: მეზობლის ლეკვთან თამაშის
სურვილით ატაცებული ჩვენი ეზოების გამყოფ მესერს წაეპოტინები და ისეთი კისკისი
აგივარდება, სლოკინს დაგაწყებინებს. ლეკვი პატრონის სახლს შეაფარებს თავს, შენც
თანდათან ჩაწყნარდები და სულს მოითქვამ. სულ მალე ლეკვი ისევ გამოჩნდება, მესერს
მოუახლოვდება და თითებს კვლავ გაგილოკავს; დაიწივლებ და ისევ აკისკისდები. ყველაზე
საოცარი ხმიანობა იქნება მათ შორის, რის წარმოდგენაც კი შემიძლია; ხმიანობა, რომელიც
თავს შადრევნად ან ნაკადულად მაგრძნობინებს.
ნეტავ ამ ხმის გახსენებას მაშინ ვახერხებდე, როცა შენი უდარდელი აგდებულობა და თავის
შორს დაჭერა გულს მომიკლავს.
***
122
***
თვალები მამასავით ლურჯი გექნება და არა – ჩემსავით წყალწყალა ყავისფერი. მაგ თვალებს
ბიჭებიც ისე მიაშტერდებიან, როგორც მე ვაშტერდებოდი – კვლავაც ვაშტერდები – მამაშენის
მზერას; მათაც ისევე გააოცებ და მოაჯადოებ ცისფერი თვალებისა და მუქი თმის თითქოსდა
შეუსაბამო კომბინაციით, როგორც მე გამაოცა და მომაჯადოვა მამაშენმა – ის კვლავაც მაოცებს
და მაჯადოებს. ბევრი თაყვანისმცემელი გეყოლება.
– იცი, რა მითხრა? ასე თქვა, ვიცი, მაგ ჭაბუკებს რაც უნდათო, – თვალებს აატრიალებ, – გგონია,
მე არ ვიცი?!
– უნდა, რომ კვლავ პატარა ბავშვივით მომეპყროს. მას მერე, რაც მკერდი წამომეზარდა,
წარმოდგენა არ აქვს, ჩემთან როგორ უნდა მოიქცეს.
– ჰო, ეგ სიახლე მისთვის ნამდვილი დარტყმა გამოდგა. დრო მიეცი, რომ აზრზე მოვიდეს.
***
123
ვთხოვდით, ნათქვამი გაემეორებინა, თუკი იგივე სიტყვათა წყობას არ დავიჟინებდით, მანამდე
ნათქვამს, ალბათ, სულ გადასხვაფერებული მიმდევრობით გვეტყოდა. ნუთუ რიგითობა
"ჰეპტაპოდი ბ-ს" დამწერლობის გამოყენებისასაც ასეთივე უმნიშვნელო იყო?
ვიდეოჩანაწერი ისე გადავახვიე, რომ დროის მიხედვით საუბრის ტექსტს დამთხვეოდა. ფირი
ჩავრთე და ობობას მელნოვანი აბრეშუმით დაწნულ სემაგრამების ქსელს მივადევნე თვალი.
რამდენჯერმე გადავახვიე და გავუშვი. საბოლოოდ ჩანაწერი ზუსტად ისე შევაჩერე, რომ
პირველი შტრიხი დასრულებული სახით ჩანდა, მეორის შექმნა კი ჯერაც არ დაწყებულიყო.
ეკრანზე ერთადერთი ტალღოვანი ხაზი გამოისახა.
124
ანბანში, თუმცა იმ შემთხვევაში დახელოვნებული კალიგრაფების წინასწარ გათვლილ
სამუშაოსთან მქონდა საქმე. ასეთი ჩახლართული გამოსახულების შექმნა, თანაც
იმავდროულად, საუბრის წარმართვის დარი სიჩქარით, არავის შეეძლო. ყოველ შემთხვევაში,
ადამიანთაგან არავის.
***
რომელიღაც კომიკოსი ქალის გამოსვლისას ერთი ხუმრობა მოვისმინე. რაღაც ასეთი იყო:
"ზუსტად არ ვიცი, ბავშვის გასაჩენად მზად ვარ თუ არა. ერთ ჩემს მეგობარს, რომელსაც უკვე
ჰყავს ბავშვები, რჩევა ვკითხე: დავუშვათ, შვილები შემეძინა. რომ გაიზრდებიან, რაც
ცხოვრებაში ცუდი შეემთხვევათ, ვაითუ, ყველაფერში მე დამადანაშაულონ-მეთქი. გაეცინა და
მომიგო, ეგ ‘ვაითუ’ რა საჭიროაო".
***
გარიმ ჭერს ალმაცერად ახედა. ვცადე, მისი მზერა დამეჭირა, მაგრამ თვალი ამარიდა.
125
– ენებში უნიჭო ვარ, – აღიარა, – მეგონა, "ჰეპტაპოდი ბ-ს" ათვისება მათემატიკის სწავლას
უფრო ემსგავსება და არა სხვა ენაზე საუბარს-მეთქი, მაგრამ შევცდი. ჩემთვის ძალიან უცხო ენა
გამოდგა.
ამოვიოხრე.
– ბარი ბარში ვართ, – ჩაი მოვსვი, – თუმცა ფერმას პრინციპზე შენთვის რაღაც მინდოდა
მეკითხა. რაღაც მეუცნაურება, მოსვენებას არ მაძლევს, მაგრამ ზუსტად – რა, არ ვიცი, ხელიდან
მისხლტება. თითქოს მთლად ფიზიკის კანონივით არ ჟღერს.
– სანაძლეოს დაგიდებ, ვიცი, რასაც გულისხმობ, – საკვები ჩხირებით ქვაბაკრულა ორად გაჭრა,
– გარდატეხაზე აქამდე მხოლოდ მიზეზ-შედეგობრიობის თვალსაზრისით თუ გიფიქრია: წყლის
ზედაპირთან შეხება მიზეზია, მიმართულების ცვლილება კი – შედეგი. ფერმას პრინციპი
უჩვეულოდ იმიტომ გეჩვენება, რომ ის სინათლის ქცევას მიზნისკენ სწრაფვის კუთხით
აანალიზებს. თითქოს სინათლის სხივისათვის ნაბოძები მცნებაა: არა გადაუხვიო იმ გზიდან,
რომელიც მიზნამდე მისაღწევად საკმარ დროს მინიმუმამდე ან მაქსიმუმამდე მიიყვანს.
დავფიქრდი.
– მიდი, განაგრძე.
– ეს ფიზიკის ფილოსოფიის უძველესი საკითხია. მას შემდეგ, რაც ათას ექვსასიანებში ფერმამ
პრინციპი ჩამოაყალიბა, ხალხი გამუდმებით ამ პრინციპზე მსჯელობს. პლანკმა განხილვას
ტომებიც კი მიუძღვნა. ფიზიკური კანონები თუ ზოგადად მიზეზ-შედეგობრივ კავშირებს აღწერს,
ფერმას შემოღებულის მსგავსი ვარიაციული პრინციპი მიზანზეა მომართული, თითქმის
ტელეოლოგიურია.
126
– მმმ... თუ ანთროპომორფული პროექციის გადმოსახედიდან შევხედავთ, სინათლეს მოუწევს,
ყველა შესაძლო გზა შეამოწმოს და გამოიანგარიშოს, თითოეული მათგანი რა დროის
მოითხოვს, – ლანგრიდან უკანასკნელი ქვაბაკრულაც ამწაპნა.
– ამის გასაკეთებლად კი, – სიტყვა ჩამოვართვი, – სინათლის სხივმა უნდა იცოდეს, საბოლოო
დანიშნულების წერტილი სადაა. მიზნის ცვალებადობასთან ერთად უსწრაფესი გზაც
შეიცვლება.
– მართალია. თუკი მიზანი არჩეული არაა, "უსწრაფესი გზა" უშინაარსო სიტყვებია. ამა თუ იმ
გზასთან დაკავშირებული დროის გამოსათვლელად იმის ცოდნაც საჭიროა, ამ გზაზე რას
შეიძლება შეხვდე. მაგალითად, წყლის ზედაპირი სადაა.
– თან სინათლის სხივმა ეს ყველაფერი წინასწარ, მოძრაობის დაწყებამდე უნდა იცოდეს, არა?
ჩემთვის ჩავფიქრდი: სინათლის სხივმა მანამ უნდა იცოდეს, საბოლოო დანიშნულების პუნქტი
სადაა, ვიდრე მოძრაობას დაიწყებს. მივხვდი, რასაც მაგონებდა. გარის შევხედე.
– სწორედ ეს არ მასვენებდა.
***
კიდევ ერთი ამბავი მახსოვს. თოთხმეტი წლის ხარ. საძინებლიდან გამოხვალ და თან
ჩარჩომოხატულ კომპიუტერს გამოიტან. სასკოლო პროექტზე მუშაობ.
– დე, ისეთ ვითარებას რა ჰქვია, როდესაც ორივე მონაწილე მხარე მოგებიან მდგომარეობაშია?
127
– რაღაც ტექნიკური სახელი აქვს, მათემატიკური ტერმინია. გახსოვს, მამა რომ გვესტუმრა და
ფასიანი ქაღალდების ბაზარზე ლაპარაკობდა? მაშინ ახსენა.
აიმრიზები.
– ღმერთო. დედა, საშინაო დავალებაში დახმარებას ვეღარ ვეღირსე, რაც შენ და მამა გაიყარეთ.
ამ წამოძახილსაც გავატარებ.
***
128
ამეწონ-დამეწონა, რა და როგორ უნდა გამეკეთებინა, შტრიხების მოსმით ვიწყებდი; თითქმის
ყოველ ჯერზე საწყისი შტრიხები მოქნილი სიზუსტით ერწყმოდა იმას, რის თქმაც განზრახული
მქონდა. ჰეპტაპოდებისათვის დამახასიათებელი უნარები მივითარდებოდა.
"ჰეპტაპოდი B-ც" იმავე განცდას მიჩენდა, რასაც უცხო ენა: აზრები გრაფიკული შიფრით
იმოსებოდნენ. დღის განმავლობაში ტრანსისმაგვარი წამებიც დგებოდა, როდესაც ფიქრისას
შინაგან ხმას კი არ ველაპარაკებოდი, გონების თვალით ფანჯარაზე მოხატული ჭირხლის
მსგავს სემაგრამებს ვხედავდი.
***
129
სახელმწიფო დეპარტამენტის ერთ-ერთ წარმომადგენელს, ჰოსნერს, შეერთებული შტატების
მეცნიერთათვის იმის გაცნობა ევალებოდა, ჰეპტაპოდებთან რა განრიგით უნდა გვემუშავა.
ვიდეოკონფერენციებისთვის განკუთვნილ ოთახში ვისხედით და მის ლექციას ვისმენდით.
მიკროფონები გამორთული გვქონდა, ასე რომ, გარის და მე შეგვეძლო კომენტარები ისე
გაგვეცვალა, ჰოსნერის საუბარში არ ჩავჩრილიყავით. ვიდეოკონფერენციის დროს გარიმ
თვალები იმდენჯერ გადაატრიალა, საფუძვლიანად ავღელდი, მზერა არ გაიფუჭოს-მეთქი.
– ჩემი აზრით, ვაჭრობა მათი უმთავრესი მიზანი არაა, თუმცა ეს იმას არ ნიშნავს, რომ არ
ვევაჭრებით. უბრალოდ, იმის დაზუსტება გვინდა, აქ რატომ არიან და რა გვაქვს ისეთი, რასაც
ჩვენგან ელიან. როგორც კი ეს ინფორმაცია გვექნება, ვაჭრობაზე საუბარსაც მერე დავიწყებთ.
– ანუ, იმას ამბობ, რომ არანულოვანჯამიან თამაშს ვთამაშობთ? – ყალბი ურწმუნობით იკითხა
გარიმ, – ღმერთო ჩემო.
***
– არანულოვანჯამიანი თამაში.
130
– მგონი, ეგ ტერმინი აქამდეც ვიცოდი, – გეტყვი, – მამაშენთან ცხოვრების ამდენ წელიწადს
ჩემთვისაც ხომ უნდა დაეტოვებინა რაღაც.
– ვიცოდი, რომ იცოდი, – მიპასუხებ. სწრაფად, მოულოდნელად ჩამეხუტები. შენს თმას ვაშლის
სურნელი ექნება, – ყველაზე მაგარი ხარ.
***
– ლუიზ...
– მმმ... ბოდიში, ფიქრებში გავერთე. რას მეუბნებოდი?
131
ეს, მათი მხრივ, შესაძლოა, ტაქტიკური მანევრი იყოს. ხვალ რომ მათთან დალაპარაკებაზე
უარი ვთქვათ...
***
იმ დღეს, გარიმ ფერმას პრინციპი პირველად როცა ამიხსნა, ისიც ახსენა, რომ ფიზიკის
თითქმის ყველა კანონი ვარიაციული პრინციპის სახით შეიძლება ჩამოყალიბდესო. თუმცა,
ფიზიკის კანონებზე ფიქრისას ადამიანები ამჯობინებენ, მიზეზ-შედეგობრივი ფორმულირება
გამოიყენონ. ჩემთვის ეს გასაგებია: ფიზიკური მახასიათებლები, რომლებსაც ადამიანები
აღიქვამენ – ვთქვათ, კინეტიკური ენერგია ან აჩქარება – ობიექტს დროის მოცემულ მომენტში
აღწერენ და მოვლენათა ქრონოლოგიურ, მიზეზ-შედეგობრივ განვითარებამდე მივყავართ:
ერთ მოვლენას მეორე მოსდევს, მიზეზი და შედეგი ჯაჭვურ რეაქციას წარმოქმნის, რომელიც
წარსულიდან მომავლისკენ მიემართება.
***
132
– იმიტომ, რომ შენი ძილის დროა, – გიპასუხებ. იმდენს კი მივაღწევ, რომ უკვე ნაბანავები და
პიჟამაში გამოწყობილი იქნები, თუმცა მეტს ვეღარაფერს ვახერხებ.
– რატომ?
***
133
აღწერილია, იმავე დღეს რას გააკეთებს – წიგნში აღწერილი ინფორმაციით გულმოცემული
დოღის ცხენის, "დაუდევარის" გამარჯვებაზე ას დოლარს ჩამოდის და ამით ქონებას იოცმაგებს.
მის გონებაში გაჩენილი პირველი აზრი კარნახობს, ზუსტად ისე მოიქცეს, როგორც წიგნში
წერია, თუმცა რადგან ბუნებით მეამბოხეა, მტკიცე გადაწყვეტილებას იღებს, დოღის ცხენებზე
ფსონს საერთოდ აღარ ჩამოვიდეს.
ალბათ, უმრავლესობა იტყოდა, რომ ვერანაირად ვერ იგუებდა. ზემოთ აღწერილი ლოგიკური
წინააღმდეგობის გამო, "მარადისობის წიგნის" მსგავსი ტომეულის არსებობა შეუძლებელია.
ზოგს, შესაძლოა, უკან დასახევი გზის მოსატოვებლად, ეთქვა, რომ "მარადისობის წიგნის"
არსებობა შესაძლებელი კი იყო, ოღონდ მას მკითხველი ვერ უნდა მიწვდენოდა – ტომეული
განსაკუთრებულ წიგნთსაცავში შეინახებოდა და მასში ჩახედვის უფლება არავის ექნებოდა.
***
– მე მოვრჩი. არ გშია?
ეჭვით შევხედე:
134
– შენ რა, მზარეულობა გეხერხება?
– ჭკვიანურია.
სამი წლის რომ იქნები, სამზარეულოს დახლზე შემოდებულ ჭურჭლის სამშრალებელ ტილოს
დაქაჩავ და სასალათეს თავზე გადმოიმხობ. ვეცდები, ჰაერში დავიჭირო, მაგრამ ვერ
მოვასწრებ. ჯამის კიდე შუბლის ზემო ნაწილზე დაგეცემა და ჭრილობას დაგამჩნევს. ნაკერის
დადება დაგჭირდება. სანამ საავადმყოფოს მოსაცდელში ჩვენს ჯერს საათობით ველოდებით,
მოქვითინესა და ცეზარის სანელებლებში ამოთხვრილს მამაშენი და მე ერთად გაკავებთ.
ხელი გავიწვდინე და თაროდან ჯამი ავიღე. ძალა არავის დაუტანებია, რომ ასე მოვქცეულიყავი.
ეს მოძრაობაც იმასავით მტკიცე იყო, როდესაც შენკენ მომქროლავი ჯამის დაჭერა ვცადე –
მართებული ინსტინქტი, რომელსაც უნდა მივყოლოდი.
135
– ჰო, კარგია, – სალაროს რიგში ჩავდექით.
***
ჩვენი ფიზიკური სამყარო ენა იყო, რომელსაც ორაზროვანი გრამატიკა ახასიათებდა. ყოველი
ფიზიკური მოვლენა ორი სრულიად განსხვავებული გზით შეიძლებოდა გამოთქმულიყო: მიზეზ-
შედეგობრივით და ტელეოლოგიურით; ორივე მართებული გახლდათ, კონტექსტის
მიუხედავად, მთლიანად ვერცერთს ვერ უგულებელყოფდით.
136
***
გამუდმებით ერთსა და იმავე სიზმარს ვხედავ – შენს სიკვდილს. მძინარეს მგონია, რომ სწორედ
მე ვარ ის, ვინც კლდეზე მიცოცავს – წარმოგიდგენია? მე! – შენ კი სამი წლის ხარ და ზურგზე
მოკიდებულ ბოხჩაში მიზიხარ. იმ ბაქნისგან, სადაც დასასვენებლად გავჩერდებით, რამდენიმე
ფუტიღა გვაშორებს, თუმცა ვერ ითმენ და სანამ მივცოცავ, ბოხჩიდან ძვრები. მე გიბრძანებ,
რომ გაჩერდე, თუმცა, რა თქმა უნდა, არ მიჯერებ. ვგრძნობ, შენს ბობღვასთან ერთად ბოხჩის
წონასწორობა როგორ იცვლება. მხარზე ჯერ შენი მარცხენა ფეხი მეხება, შემდეგ – მარჯვენაც.
გიყვირი, თუმცა შენს ჩასაჭერად ხელს ვერ ვითავისუფლებ. შენი ფეხსაცმლის ლანჩების
ტალღოვან თარგს ვამჩნევ – კლდეზე მიცოცავ. ტერფქვეშ კენჭები ჩამოგეშლება, დასრიალდები
და გვერდით ისე სწრაფად ჩამიქროლებ, რომ კუნთის გატოკებასაც ვერ ვასწრებ. ქვემოთ
ვიხედები და ვხედავ, უფსკრულში როგორ უჩინარდები.
მოულოდნელად, მორგში ვარ. მორიგე სახიდან სუდარას გაძრობს და ვხვდები, რომ ოცდახუთი
წლისას შემოგცქერი.
– კარგად ხარ?
– ჰო, კარგად ვარ. რამდენიმე წამით ვერ მივხვდი, სად ვიყავი და დავფრთხი.
ვაკოცე.
სამი წლის ხარ და ციცაბო ხვეულ კიბეზე მივაბიჯებთ. ხელში მთელი ძალით ჩაგაფრინდები,
თუმცა მტევანს ითავისუფლებ.
137
საფრთხისაგან დამეცავი. ჯერ საბავშვო მოედანზე მოწყობილი საცოცი კედელი, შემდეგ
სამეზობლოს ირგვლივ რკალად ჩარიგებულ ხეებზე ძრომიალი, მერე მთამსვლელთა კლუბის
კლდოვანი კედლები, საბოლოოდ კი ნაციონალური პარკის ფრიალო ციცაბოები.
***
დავიჯღანე.
– კარგი.
138
უებერი ფლაპერთან და რასბერისთან გასამართ სესიაზე დასასწრებად მოდიოდა. მე
თარჯიმნობა უნდა მეკისრა – საქმე, რომელშიც არც არაფერი გამეგებოდა და არც არაფერი
მეპიტნავებოდა.
თვალებში ჩავხედე.
***
ერთი თვის რომ იქნები, ღამის ორ საათზე ლოგინიდან გამოვფოფხდები, რომ გაჭამო. საბავშვო
კუთხეში "ჩვილის სუნი" იტრიალებს – გამომწვარი ადგილების დასაამებელი საცხისა და
პუდრის არომატი, რომელსაც გამონაცვალი საფენების შესაგროვებლად განკუთვნილი,
კუთხეში მიმდგარი ყუთიდან ამომავალი მსუბუქი სიმყრალეც შეუერთდება. შენი საწოლის
კიდეს ჩამოვეყრდნობი, ჭიჭყინა სხეულს ავიტატებ და სარწეველა-სკამზე ჩამოვჯდები, რომ
გამოგკვებო.
139
ცხოვრების იმ ეტაპზე შენთვის არც წარსული იარსებებს და არც მომავალი; სანამ გაჭმევ, შენს
ცნობიერში არც წარსულში განცდილ სიამეთა მოგონება იტრიალებს და არც იმის სამომავლო
მოლოდინი, რომ წვალებას შეგიმსუბუქებ. ძუძუს წოვისას სხვა ყველაფერი გაქრება, სამყარო
მოწესრიგდება. ერთადერთი, რასაც აღიქვამ, "ახლაა" – მხოლოდ აწმყო დროში იცხოვრებ.
ხშირ შემთხვევაში, შენი ეს თვისება შურსაც კი აღძრავს.
***
***
140
ის ტიპი ადამიანთა მორალურ მრწამსზე საუბრობდა და ცდილობდა, სანამ უშუალოდ
"ალტრუიზმის" ახსნაზე გადავიდოდა, ჯერ ნიადაგი შეემზადებინა. ვიცოდი, რომ
მოლაპარაკების საბოლოო შედეგი ჰეპტაპოდებისათვის უკვე ცხადი იყო, თუმცა განხილვაში
მაინც მოწადინებით მონაწილეობდნენ.
***
– გოგონამ ჯერ მამა დათვის ფაფა გასინჯა, თუმცა ჯამი ბრიუსელური კომბოსტოთი სავსე
აღმოჩნდა, არადა, ამ კომბოსტოს ვერ იტანდა.
გაიცინებ.
– არა, ეგრე არაა!
კითხვას განვაგრძობ:
– შემდეგ გოგონა დედა დათვის ფაფას მიადგა, მაგრამ იქ ისპანახი დახვდა; არადა, ისპანახიც
სძულდა.
141
– ისე უნდა წაიკითხო, როგორც წერია!
– მოსმენა მინდა!
***
– მათ სურთ, რომ გარკვეულ მიმოცვლაში ჩაერთონ, – ავუხსენი, – თუმცა ვაჭრობა არაფერ
შუაშია. ჩვენ რაღაც უნდა მივცეთ, სანაცვლოდ კი ისინიც რაღაცას გადმოგვცემენ. წინასწარ
არცერთი მხარე არ გაამჟღავნებს, რის გაცემას აპირებს.
– საჩუქრების გაცვლისას თვითონ ასე არ იქცევიან. ვკითხე, რაც გვჭირდება, იმის ჩუქების
თხოვნით რომ მოგმართოთ, შეიძლება-მეთქი? მიპასუხეს, შეძლებით შეიძლება, მაგრამ
გადმოსაცემ საჩუქარზე მაინც არაფერს გეტყვითო, – უეცრად გამახსენდა, რომ
"პერფორმაციული" მორფოლოგიურად "პერფორმანსს" ენათესავებოდა, რაც ზუსტად
ეხამებოდა შეგრძნებას, როდესაც საუბრისას ზუსტად იცი, რა უნდა ითქვას – დადგმულ
პერფორმანსში მონაწილეობის მსგავსად.
142
– თხოვნით მიმართვა იმის შანსებს გაგვიზრდის, რომ სასურველი საჩუქარი მივიღოთ? – მკითხა
პოლკოვნიკმა უებერმა. სცენარის არსებობის შესახებ არაფერი იცოდა, თუმცა მისთვის
განკუთვნილ აბზაცებს მაინც სწორად მიჰყვებოდა.
– კაცმა არ იცის, – მივუგე, – თუმცა, რადგან მათ მსგავსი არაფერი ახასიათებთ, მეეჭვება.
– თუ ჯერ ჩვენს საჩუქარს მივაწვდით, მისი ღირებულება საპასუხო საჩუქარზე რამე გავლენას
იქონიებს? – პოლკოვნიკმა იმპოვიზაციისკენ გადაუხვია, თუმცა ამ ერთადერთი და
განუმეორებელი წარმოდგენის რეპეტიცია უამრავჯერ მქონდა გავლილი.
უებერი მოიღუშა.
143
***
მიუხედავად იმისა, რომ "ჰეპტაპოდ ბ-ს" გამოყენებაში დავოსტატდი, ვიცი, რომ რეალობას
ჰეპტაპოდებივით არ აღვიქვამ. ჩემი ცნობიერი ადამიანურ გარსში, თანმიმდევრულ ენებშია
გამოკეტილი და უცხოპლანეტელთა ენას რა ძლიერადაც არ უნდა დავეწაფო, სრულად მაინც
ვერ გარდავიქმნები. ჩემი მსოფლმხედველობა ადამიანისა და ჰეპტაპოდის აღქმათა ამალგამაა.
ჩვეულებრივ, "ჰეპტაპოდი ბ" მხოლოდ ჩემს მოგონებებზე ახდენს გავლენას – ცნობიერება ისევ
ისე მიღოღავს, როგორც უწინ; მბჟუტავი ნაპერწკალი კვლავ წინ მიიწევს, ოღონდ იმ
განსხვავებით, რომ ახლა მის წინაც და უკანაც დანაცრებული მოგონებებია – ნამდვილი წვით
აღარაფერი იწვის. თუმცა დროდადრო დგება წამი, როდესაც ყველაფერს "ჰეპტაპოდი ბ"
განაგებს. ასეთ დროს წარსულსაც და მომავალსაც ერთდროულად აღვიქვამ. ცნობიერება
ნახევარი საუკუნის დამტევ ნაკვერჩხალს ემსგავსება, რომელიც დროის მიღმა ვარვარებს. და
სწორედ ასეთ წამებში ვგრძნობ, რომ მთელი ეპოქა თანადროულია; ასეთი წამები ჩემი
ცხოვრების მხოლოდ დარჩენილ ნაწილს, შენს ცხოვრებას კი სრულად მაგრძნობინებენ.
***
144
"სარკისმიღმეთის" კარავს ბევრი სტუმარი სწვეოდა. ფორტ-უერთელი ბურგჰარტიც აქ იყო,
გარიც, ერთი ბირთვული ფიზიკოსიც, რამდენიმე რჩეული ბიოლოგიც და ანთროპოლოგიც,
მაღალჩინოსანი სამხედროებიც და დიპლომატებიც. კიდევ კარგი, იქაურობის გასაგრილებლად
კონდიციონერიც გამართეს. ამ გამოსახულებათა აღმწერ ჩანაწერებს მოგვიანებით
შევისწავლიდით, რათა გამოგვეკვლია, ჰეპტაპოდების "საჩუქარი" რას წარმოადგენდა. ჩვენ
ლასკოს მღვიმის(საფრანგეთის სამხრეთ-დასავლეთში არსებული მღვიმე, რომელიც
გამოირჩევა პალეოლითის ხანის მხატვრობით.) მოხატულობა "ვაჩუქეთ".
145
ინფორმაციის გაცვლის განმავლობაში რასბერის შევცქეროდი – უცნაური არაფერი შემიმჩნევია.
ძველებურად გაუნძრევლად იდგა. არანაირი ნიშანწყალი იმისა, რაც მალე მოხდებოდა, არსად
ჩანდა.
მომდევნო წუთში ჰეპტაპოდების ეკრანი დაცარიელდა; კიდევ ცოტა დრო და ჩვენსასაც იგივე
დაემართა. გარიმ და იქ შეკრებილ მეცნიერთა უმრავლესობამ ციცქნა ვიდეოეკრანის ირგვლივ
მოიყარა თავი, სადაც ჰეპტაპოდების მიერ გადმოცემული საჩუქრის ვიდეოჩანაწერი გადიოდა.
მესმოდა, როგორ მსჯელობდნენ, მყარი სხეულების ფიზიკის სპეციალისტისთვის მოეხმოთ თუ
არა.
ჩვენ მიერ ნათქვამი ყოველი სიტყვა ისე ჟღერდა, თითქოს შენიღბული ჯაშუშები ვიყავით,
ერთმანეთს საზოგადოებრივი თავშეყრის ადგილას შევხვდით და ყველაფერს საგულდაგულოდ
ვწონიდით.
146
დასაზუსტებელი შეტყობინება გავუგზავნე. რასბერიმ კვლავ წინანდელი პასუხი გამცა. თვალს
ვადევნებდი, ოთახიდან როგორ გასრიალდა. ამ აქტის დასრულების მაუწყებელი ფარდის
ჩამოშვების დრო მოსულიყო.
– ასე თქვა, რომ ჰეპტაპოდები მიდიან, – მივუგე, – მარტო თვითონ კი არა, ყველა მიდის.
– მმმ... მგონი, რასბერის პეიჯერი არ აქვს, – ვუპასუხე. "სარკისმიღმეთში" არსებული ოთახი ისე
უეცრად გაქრა, რომ ნანახთან შესაგუებლად ჩემს თვალებს კარგა ხანი დასჭირდათ – შუშის
მიღმა კარვის მეორე ბოლო მოჩანდა. "სარკისმიღმეთი" გამჭვირვალე გახდა. ჩანაწერის
ეკრანთან ყველა მიჩუმდა.
– პოლკოვნიკო, გიკავშირდებათ...
***
147
მუცელზე თითს გადაგისვამ – შენი კანის უჩვეულო სინაზე განმაცვიფრებს; აბრეშუმშიც რომ
შეგფუთნო, ალბათ, უხეშ ტილოდ მოგეჩვენება. შემდეგ მოიკრუნჩხები, სხეულს დაჭიმავ,
ფეხებს რიგრიგობით მოიქნევ და იმ მოძრაობას ვიცნობ, რომელიც ჩემს მუცელში მრავალჯერ
მიგრძნია. აი, თურმე, როგორ გამოიყურება.
გამორჩეული, დედაშვილური კავშირის ამ დასტურის ხილვა, შეგნება იმისა, რომ სხეულით შენ
გატარებდი, მახალისებს. მანამდე შენთვის თვალიც რომ არ მომეკრა, ჩვილების ზღვაში
გამოგარჩევდი: არა, ის არა. არც ეს. მგონი, იქაა.
***
უკანასკნელი "საჩუქრების გაცვლის" მერე ჰეპტაპოდები აღარ გვინახავს. "სარკისმიღმეთი"
მსოფლიოს ყველა წერტილში ერთდროულად გამჭვირვალდა და მათი ხომალდებიც
ორბიტიდან გაქრნენ. შუშის შემდგომმა ანალიზმა გამოავლინა, რომ ის გამომდნარი, სრულიად
ინერტული კვარცისგან იყო ჩამოსხმული. ბოლო გაცვლისას მიღებული ინფორმაცია ზეგამტარი
მასალის ახალ კლასს აღწერდა, თუმცა მოგვიანებით დადასტურდა, რომ ეს ცნობები იაპონიაში
ახლადდასრულებული კვლევის შედეგებს ზუსტად იმეორებდა – ამჯერად ისეთი არაფერი
მოუციათ, რაც კაცობრიობისთვის სიახლე იქნებოდა.
ჰეპტაპოდების წასვლის მიზეზს ვერასოდეს მივაკვლიეთ ისევე, როგორც ვერც მათი მოსვლის
მოტივს ვერ ჩავწვდით და ვერც იმას, მათ მოქმედებას რა განაპირობებდა. ამ კითხვებზე პასუხი
ჩემს ახლებურ ცნობიერებასაც არ შემოუთავაზებია. სავარაუდოდ, ჰეპტაპოდთა საქციელის
ახსნა თანმიმდევრულობის გადმოსახედიდანაც შეიძლებოდა, თუმცა ვერაფერს გავხდით.
თავიდანვე ვიცოდი, სად დავასრულებდი და ჩემი გზაც შესაბამისად შევარჩიე. ოღონდ საით
მივიწევ – უკიდურესი ბედნიერებისკენ თუ ტანჯვისკენ? მინიმუმს ვესწრაფვი თუ მაქსიმუმს?
148
თავში სწორედ ეს ფიქრები მიტრიალებს, როდესაც მამაშენი მეკითხება:
ვუღიმი და ვპასუხობ:
– ჰო.
სამოცდათორმეტი ასო
ბავშვობისას რობერტის საყვარელი სათამაშო თიხის თოჯინა იყო, რომელსაც წინ სიარულის
გარდა არაფერი შეეძლო. სანამ მისი მშობლები ბაღში შეკრებილი სტუმრების გამხიარულებაზე
ზრუნავდნენ, მათთან ერთად ვიქტორიას გადედოფლებას ან ჩარტისტების(გაერთიანება,
რომლის ერთ-ერთი უმთავრესი მოთხოვნა არჩევნებში ხმის უფლების მინიჭება იყო.)
რეფორმებს განიხილავდნენ, რობერტი სახლის დერეფნებში მარშით მოარულ თოჯინას
დასდევდა, კუთხეებთან მიახლოებისას გეზს უცვლიდა, განზე აბრუნებდა ან საიდანაც მოვიდა,
ისევ იქით უშვებდა. თოჯინა არც ბრძანებებს ემორჩილებოდა და ვერც ვერაფერს შეასმენდი –
კედელს რომ მისჯახებოდა, პატარა თიხუნია სვლას ჯიუტად განაგრძობდა და ხელ-ფეხს
თანდათანობით ისე დაილეწავდა, კიდურები უფორმო შვერილებს დაემსგავსებოდა. რობერტი
ხანდახან საკუთარი თავის განადგურების ნებასაც აძლევდა. ისე, გასართობად. კიდურები რომ
ბოლომდე გაუნადგურდებოდა, სათამაშოს აიღებდა, სახელს ამოაცლიდა და მყისიერად
გააშეშებდა. შემდეგ თოჯინას კვლავ დრეკად გუნდად აქცევდა, ფიცარზე გააბრტყელებდა და
სხვაგვარ ფორმას გამოჭრიდა: ახალ სხეულს ხან მოღრეცილი ფეხი ჰქონდა, ხან ერთი ფეხი
მეორეზე გრძელი იყო. სახელს ისევ ფიგურაში ჩაჩურთავდა, მაგრამ თოჯინა სწრაფად
ყირავდებოდა და წრიულად დაღოღავდა.
149
ატარებდა. ცხენის სახელს მოძრაობის დაწყებისა და დასრულების ბრძანებების ცნობა შეეძლო
და დაბრკოლებებისათვის გვერდის ავლის უნარიც შესწევდა. ამ სახელს რობერტი საკუთარ
ნახელავ ფორმებში ტენიდა; იმისათვის, რომ ბრძანებებს ემუშავა, თიხის უბრალო გროვასთან
შედარებით უფრო ნატიფად ნაძერწი სხეული იყო საჭირო; ამის გამო რობერტი ვერასოდეს
ახერხებდა ისეთი ფიგურის შექმნას, რომელსაც სახელი გააცოცხლებდა. ოთხივე ფეხს კი ცალ-
ცალკე ძერწავდა და სხეულს მერეღა ამაგრებდა, მაგრამ მიერთების ადგილას დარჩენილ
ნაწიბურებს ვერ აქრობდა – სახელი სხეულს ერთ მთლიანობად ვერ აღიქვამდა.
***
150
საბუნებისმეტყველო ფილოსოფიის გაკვეთილი შუადღემდე გაგრძელდა. რადგან შაბათი დღე
იყო და მოსწავლეებს სკოლაში სხვა საქმე აღარ ჰქონდათ, როგორც კი ტრეველიან
მასწავლებელმა გაკვეთილი დაასრულა, ჩელტენჰემის სკოლის ბიჭები წამში აორთქლდნენ.
– დღეს ჩემს ლოდინს ბოლო მოეღება, არა? დაცდა კიდევ ხომ აღარ მიწევს? – ჰკითხა
რობერტმა.
– ერთი სული მქონდა, სკოლიდან როდის გამოვაღწევდი, – თქვა ლაიონელმა, – კიდევ რამე
დოქტრინა და მეტს ვეღარ გავუძლებდი.
151
დაფარული შესაძლებლობების გამოვლენის საშუალებას იძლეოდა. იმჟამინდელი მიდგომით,
საგანს ერთი "ჭეშმარიტი სახელი" კი არ გააჩნდა, ობიექტს, მისი ფორმიდან გამომდინარე,
რამდენიმე სხვადასხვა დასახელების შეთვისება შეეძლო; ასეთ სახელებს "ევონიმები"
ეწოდებოდა. გარდა ამისა, მიიჩნეოდა, რომ სხეულის მოყვანილობის ცვალებადობის
მიუხედავად, მდგრადობას უმარტივესი სახელებიც ინარჩუნებდნენ – ბავშვობისდროინდელი
მოსიარულე თოჯინა ამ აზრის თვალსაჩინო მტკიცებულება იყო.
სათავსოს ყოველი კედლის გასწვრივ გრძელი თარო იყო მოწყობილი. მათზე დახვავებული
შუშის კოლბებისა და მწვანე მინისგან ჩამოსხმული საცობდახურული ქილების გვერდით
მოწესრიგებულად ეწყო ქვებისა და მინერალების ნიმუშები. ერთ ბეწო სივრცეს თითქმის
მთლიანად ავსებდა დალაქავებული, ალაგ-ალაგ ამომწვარი მაგიდა, რომელზეც ლაიონელს
ექსპერიმენტისათვის აუცილებელი აპარატი მოეწყო – შტატივზე დამაგრებული რეტორტას
ფსკერი წყლით სავსე ავზში იყო ჩაშვებული, თავად ავზი კი იდო სამფეხა სადგამზე, რომელსაც
ქვემოდან ზეთის სანათი ჰქონდა შენთებული. ავზის ტემპერატურას ვერცხლისწყლის
თერმომეტრი ზომავდა.
რობერტი წინ გადაიხარა, რომ რეტორტას შიგთავსი კარგად შეეთვალიერებინა. ჯერ მოეჩვენა,
რომ იქ ქაფის მეტი არაფერი იყო – ნანახმა შავი ლუდის კათხის ზედაპირზე მოგდებული
ბუშტუკების სქელი ფენა გაახსენა; თუმცა უფრო ყურადღებით რომ დააკვირდა, მიხვდა, რომ
რაც ბუშტუკები ეგონა, ჯვარედინად განლაგებულ ზოლებს შორის დარჩენილი მბზინავი სივრცე
იყო. ქაფში ჰომუნკულუსები გაარჩია – სპერმატოზოიდური ჩანასახები. თითოეული სხეული
გამჭვირვალე გახლდათ, თუმცა ერთიანობაში მათი მომსხო თავები და გაჩხინკული კიდურები
ერთმანეთს მიწებებოდა და მკრთალ, ხშირ ქაფს ქმნიდა.
152
ზუსტად უნდა გააზავო. ნაზავი მეტისმეტად თხელი თუ იქნა, იშიმშილებენ, ზედმეტად
ნოყიერის შემთხვევაში კი მოღონიერდებიან და ერთმანეთს დაერევიან.
– მეღადავები?!
– მეგონა, ეგეთები იმიტომ ჩნდებოდნენ, რომ ორსულობისას მათი დედა ვიღაცამ შეაშინა.
– ზოგზე ეგრეცაა. მაგალითად, ბანჯგვლიანი ან მუწუკიანი ბავშვები იმის გამო ჩნდებიან, რაც
შენ თქვი. თუმცა უმკლავებო ან უფეხებო ჩვილები, ან ისეთები, რომლებსაც დაღრეცილი
კიდურები აქვთ, ქვეყანას ნაცემი სპერმატოზოიდისაგან ჩასახვის შედეგად ევლინებიან.
გადამეტებულად ყუათიან ნაერთს ამიტომაც არ ვაძლევ. მითუმეტეს, ახლა წასასვლელიც
არსად აქვთ და სულ მთლად გაშმაგდებიან. ეგეთი დაუდევრობით მალე ყველა დაგეხოცება.
153
რას იგრძნობდა, როდესაც გამჭვირვალე ქუთუთოებიდან გამოიხედებოდა და შორეთში
ამართულ მთაში ადამიანს, საკუთარ ძმას ამოიცნობდა? რა ფიქრი გაუელვებდა, როცა
გაიაზრებდა, კვერცხუჯრედამდე რომ მიეღწია, თავადაც იმ კოლოსივით ვეებერთელა და მყარი
სხეული ექნებოდა? რა გასაკვირი იყო, რომ ერთმანეთს ებრძოდნენ.
***
154
მთელი ეს პროცესი ინტუიციასა და ფორმულებს თანაბრად მოითხოვდა; ასოთა საუკეთესო
გადანაცვლებადობის შერჩევა ფასდაუდებელი უნარი იყო, რომელიც არსად ისწავლებოდა.
იმ დროს სახელდება თითქმის რევოლუციურ ეტაპზე იყო. დიდი ხნის განმავლობაში მხოლოდ
ორი ტიპის სახელი არსებობდა: სხეულთათვის სიცოცხლის მიმცემი და თილისმად
გამოსაყენებელი. ჯანმრთელობის დამცველი თილისმები მფლობელს დაზიანებასა და
ავადმყოფობას არიდებდნენ, ხოლო ზოგიერთი სახლს – ხანძრისგან, გემს კი ჩაძირვისგან
იცავდა. მოგვიანებით ამ ორ კატეგორიას შორის ზღვარი თანდათან გაბუნდოვნდა, რამაც
ყურადსაღები შედეგები გამოიწვია.
***
155
პარიზული თაბაშირისგან გამოძერწილი უახლესი ავტომატონი საკუთარ შემოქმედს,
სტრატონს, ფეხდაფეხ მიჰყვა, როგორც კი იგი ქარხნის შენობაში შევიდა. აგურის ვეებერთელა
ნაგებობა შუშის სახურავით სრულდებოდა. სივრცის ნახევარი ლითონის ჩამოსასხმელად
გამოიყენებოდა, მეორე ნაწილი კი კერამიკის დასამუშავებლად. ორივე ნახევარს დაკლაკნილი
მარშრუტი ქსელავდა, რომელიც სხვადასხვა ოთახებს აერთიანებდა და რომელსაც
ნედლეულისაგან დასრულებული ავტომატას წარმოების პროცესი მიჰყვებოდა. სტრატონმა და
მისმა ავტომატონმა კერამიკის განყოფილებაში შეაბიჯეს.
– ბოდიშს გიხდით, აქამდე რომ ვერ მივხვდი. დარწმუნებული ვარ, მალე მოვა, – კაცი კვლავ
თიხას მიუბრუნდა. ჰაროლდ უილოუბი პირველი ხარისხის ოსტატი სკულპტორი იყო;
სტრატონი მას რჩევის მოსასმენად ეახლა, საკუთარი ავტომატონების გამოსაძერწად
მრავალჯერადი ყალიბის გამოყენების თაობაზე. მის მოსვლამდე ფორმებს შორის უსაქმოდ
დაყიალობდა. თანმხლები ავტომატონი გაუნძრევლად იდგა და შემდგომ ბრძანებას ელოდა.
156
– დაგვიანებისთვის ბოდიშს გიხდით, მისტერ სტრატონ, – წარმოთქვა, – რამდენიმე კვირის
განმავლობაში ვმუშაობდით ბრინჯაოს მოწყობილობის შექმნაზე და ჩამოსხმა დღეს მოგვიწია.
ასეთ დროს ბიჭებს მარტო ვერ დავტოვებდი.
– ეს ისაა, რისთვისაც მური ამდენი თვის მანძილზე მოგვტაცეთ? – მური იმ ქარგალს ერქვა,
რომელიც სტრატონს პროექტის განხორციელებაში ეხმარებოდა.
– მაჩვენე.
– თითები მოხარე.
157
უილოუბიმ ენა რამდენჯერმე გააწკლაპუნა.
– შენ გამოწვრთენი?
– ჯერ არა. თუმცა, ყველანაირი საფუძველი არსებობს იმის სამტკიცებლად, რომ ასეთი
სახელების მთელი კლასი არსებობს – ყოველი ცალკეული უნარისათვის ისეთი სახელი,
რომელიც ხელით მარჯვედ მუშაობაში გაწაფავდა.
158
უილოუბიმ სამუშაო მაგიდაზე შემოწყობილ თიხის წყვილ ხელს გადახედა. მაგიდის უკან,
კედელზე, ქინძისთავით მიემაგრებინათ ნახატთა მთელი სერია, რომელზეც ხელის სხვადასხვა
პოზიცია იყო გამოსახული.
159
– თავად დაზგის ფასი არ გამოგრჩეთ, – ისე შემწყნარებლურად წარმოთქვა უილოუბიმ, თითქოს
დასცინოდა, – მექანიკური დაზგები გაცილებით ძვირია, ვიდრე ძველებური ხელის მანქანები.
– ჩემი ავტომატონები ლითონის ნაწილების წრთობაშიც გამოდგება, რამაც შეიძლება
მექანიკური დაზგების ფასიც შეამციროს და სხვა მოწყობილობებისაც. ვიცი, ეს მიღწევა პანაცეა
არაა, თუმცა მწამს, რომ იაფი ძრავები ხელოსნებს უკეთესი ცხოვრების შესაძლებლობას
გაუჩენს.
– კაცი კარგი სკულპტორი როგორღა დადგება, თუ მთელი შეგირდობა იმას უყურა, მათ
გასაკეთებელს ავტომატონი როგორ აკეთებს? ჩემს პატივსაცემ პროფესიას მარიონეტების
ოსტატობაში ვერ გავცვლი.
160
– თავად ის მოსაზრებაც კი, რომ ავტომატონები ავტომატონებს შექმნიან!.. უბრალოდ,
მკრეხელური კი არა, გარდაუვალი უბედურების მომასწავებელია. იმ ლექსში როგორაა, ცოცხები
წყლის მოსატანად რომ დარბიან და აურზაურს იწვევენ?
უილოუბი მოიღუშა.
– ვერ დამაშინებთ, – თქვა, – როგორც გენებოთ, ისე მოიქეცით, თუმცა ჩემს მიზანზე ხელს ვერ
ამაღებინებთ.
161
***
მეორე დღეს, შუადღის ხეტიალისას, სტრატონმა ლამბეთს ჩაუარა – უბანს, სადაც "კოუდის
მრეწველობა" იყო განთავსებული. რამდენიმე კვარტალის გავლის შემდეგ ადგილობრივ
ბაზრობაზე შეიარა; ხანდახან, კალათში დაკლაკნილ გველთევზებსა და გადასაფარებლებზე
გამოფენილ საათებს შორის ავტომატონ თოჯინებსაც გადაეყრებოდა და შედარებით ახალი
მოდელების თვალიერებით ბავშვობის გატაცებას იხსენებდა. იმ დღეს მოჩხუბარი თოჯინების
უხმარ წყვილს გადააწყდა. ერთი მოგზაურ-მკვლევარივით იყო მოხატული, მეორე კი –
ველურივით. სანამ მათ უყურებდა, გარემოვაჭრეთა ნაცნობი მოძახილი ჩაესმა, რომლებიც
ერთმანეთს ცინგლმდინარი კაცის ყურადღების მისაპყრობად ეჯიბრებოდნენ.
რადგან სხვა თოჯინები არსად ჩანდა, სტრატონი ბაზრობას გაეცალა და გზა განაგრძო.
ფიქრებით კვლავ უილოუბისთან გუშინდელ შელაპარაკებას მიუბრუნდა. სკულპტორთა
პროფკავშირის თანადგომის გარეშე დამოუკიდებელი ხელოსნის დაქირავება მოუწევდა. ასეთ
ხალხთან აქამდე არ ემუშავა და ცოტა მიკითხვ-მოკითხვა არ აწყენდა; ისე ჩანდა, რომ
დამოუკიდებელი მუშები ისეთ სხეულებს ქმნიდნენ, რომლებიც მხოლოდ საჯარო
კუთვნილებად ქცეულ სახელებს ემორჩილებოდა, თუმცა ზოგიერთი ამ ნიღაბს განზრახ
ირგებდა, რომ შემდეგ პატენტი გაეყალბებინა და უკანონო პროდუქტი შეექმნა. როგორც არ
უნდა ყოფილიყო, მათთან ურთიერთობა სტრატონის რეპუტაციას სამუდამო ლაქად
შერჩებოდა.
– მისტერ სტრატონ.
სტრატონმა აიხედა. მის წინ ჩია, ღონიერი ტანის, სადად გამოწყობილი კაცი იდგა.
– არა, სერ. მე დევისი ვარ. ლორდ ფილდჰარსტის სამსახურში გახლავართ, – სტრატონს ბარათი
მიაწოდა, რომელსაც ფილდჰარსტის ნიშანი ამშვენებდა.
162
ედუარდ მეიტლანდი, ფილდჰარსტის მესამე გრაფი, სახელგანთქმული ზოოლოგი და
შედარებითი ანატომიის მცოდნე, სამეფო საზოგადოების წევრი იყო. სტრატონს სამეფო
საზოგადოების სხდომაზე მისი გამოსვლა მოესმინა, თუმცა ერთმანეთი არასოდეს გაუცვნიათ.
– რით გემსახუროთ?
163
– ლორდ ფილდჰარსტ, ჩემთვის დიდი პატივია.
– ჩემთვისაც სასიამოვნოა, მისტერ სტრატონ. ამ ბოლო დროს ბრწყინვალე პროექტზე
მუშაობთ.
– ძალას არ ვზოგავ, რომ ამგვარ საკითხებს არ ჩამოვრჩე. გთხოვთ, მიამბეთ, რამ გიბიძგათ, რომ
ამგვარი ავტომატონები შეგექმნათ.
164
– სტრატონ, მიხარია, რომ კიდევ შეგხვდი.
– ამ საღამოს კიდევ ბევრ სიურპრიზს უნდა მოელოდე, ჩემო ბიჭო. თავი შეიმზადე, –
ფილდჰარსტს მიუბრუნდა, – გნებავთ, დავიწყოთ?
– მართლა?
სტრატონი ყველაზე ახლოს მდგომ ავზს მიუახლოვდა. ცენტრში რაღაც ისე ტივტივებდა,
თითქოს სითხის ნაწილი მკვრივ ჟელედ შეიკრაო. ჩრდილებით აჭრელებული ფსკერის ფონზე
იმის გარჩევა ჭირდა, ავზში რა დაცურავდა, ამიტომ სტრატონმა სხვა მხრიდან შემოუარა და ისე
ჩაიმუხლა, რომ სარკმელში, გაზის ფანრის შუქზე, ყველაფერი დაენახა. შედედებული მასა
ადამიანის მკრთალი სხეული აღმოჩნდა – ლაბასავით შუქგამტარი და მუცლად მყოფი
ნაყოფივით მოკრუნჩხული.
– რაოდენ გასაკვირიც არ უნდა იყოს, ამდენი დრო არ წაუღია. რამდენიმე წლის წინ ორმა
პარიზელმა ბუნებისმეტყველმა, დიუბისონმა და ჟილმა სპერმატოზოიდის ჰიპერტროფიული
165
ზრდის მეთოდი შეიმუშავა. საკვები ნივთიერების დაჩქარებული შეშხაპუნება ორ კვირაში
ნაყოფს ასეთ ზომამდე ზრდის.
სტრატონმა თავი ჯერ წინ დახარა, შემდეგ – უკან გადასწია, და გაზის სანათის სხივის
გარდატეხის უმნიშვნელო ცვლილება შენიშნა – მეგაფეტუსის შინაგანი ორგანოების საზღვრები
გამოიკვეთა.
– ეს არსება... ცოცხალია?
– მაშ, ამ ცდის ძირითადი მიზანი რაღაა, თუკი ხელოვნური საშვილოსნოს შექმნა არა?
166
– ზუსტად.
– ვგონებ, მსგავსი რამ მათთვის არც მთლად მოულოდნელი იქნებოდა, – სტრატონმა ჟელეს
გუნდებს თვალი შეავლო, – ყოველი ციკლის შემდეგ ორგანიზმთა რომელიმე მახასიათებელი
ილევა და სუსტდება. ლოგიკურია, რომ გარკვეულ ზღვრამდე მიღწევისას მემკვიდრული თაობა
ისე დაუძლურდებოდა, განმეორებადი პროცესი შეწყდებოდა.
167
მოსდევს: ადამიანთა რასას მხოლოდ იმის პოტენციალი აქვს, რომ თაობათა ფიქსირებული
რაოდენობა შვას, ამჟამად კი საბოლოო თაობამდე ხუთი ციკლიღა გვაშორებს.
***
168
– თუ ყოველი სახეობა იმავე კატაკლიზმის შედეგად შეიქმნა, საიდანაც ადამიანი იშვა,
სავარაუდოდ, ისინიც სასიცოცხლო ციკლის მიწურულში უნდა იყვნენ. რომელიმე სხვა
სახეობაში გადაშენების კვალი ხომ არ გამოვლენილა?
– ჯერ არაფერი გვაქვს. ჩვენი აზრით, განსხვავებულ სახეობებს გადაშენების სხვადასხვა ვადა
აქვთ, რომელიც მათ ბიოლოგიურ კომპლექსურობასთანაა კავშირში. გავრცელებული აზრით,
ადამიანი ყველაზე რთული ორგანიზმია, შესაბამისად, სპერმატოზოიდში ამ რთული
ორგანიზმის შედარებით ნაკლები სახეობაა ჩაშენებული.
– დიახ, მაგრამ ხუთი თაობა საუკუნეზე მეტ ხანს მოიცავს... – უცხადესის გამორჩენით
შეცბუნებულ რობერტს სიტყვა გაუწყდა. რა თქმა უნდა, ყველა ერთ ასაკში ხომ არ ხდება
მშობელი.
– ხომ ხვდებით, ერთი და იმავე ასაკის დონორებისაგან მიღებული სპერმის ნიმუში ერთსა და
იმავე სიდიდის თაობას რატომ არ იძლევა: ზოგიერთი გენეტიკური ხაზი სასრულ წერტილს
დანარჩენებზე მალე აღწევს. ისეთ დინასტიაში, სადაც კაცები გვიან ხდებიან მამები, ხუთი
თაობა შესაძლოა ორ ნაყოფიერ საუკუნესაც ნიშნავდეს, მაგრამ ეჭვგარეშეა, ისეთი
სამემკვიდრეოებიც იარსებებს, რომლებიც განაყოფიერების უნარს სხვებზე სწრაფად
დაკარგავენ.
169
– ვრცელი განმარტებისთვის დოქტორ ეშბორნს უნდა მივმართო, – წარმოთქვა ფილდჰარსტმა.
– დიახ, თუმცა ყველა ჩაფლავდა. ამრიგად, კვლევის ორი ძირითადი მიმართულება უშედეგო
გამოდგა. ნუთუ ეს იმას ნიშნავდა, რომ სახელთა გამოყენებით ორგანულ მატერიას ვერ
გავაცოცხლებდით? სწორედ ამ შეკითხვაზე პასუხის გასაცემად მივატოვე ტრინიტი.
– და რა აღმოაჩინეთ?
170
– რასაკვირველია. ფიზიკური სტრუქტურის წყალობით, ორგანიზმში მეტი წესრიგია. და რაც
უფრო რთულია თავად ორგანიზმი, მით მეტია წესრიგის ხარისხი. ჩემი ჰიპოთეზაც სწორედ ეს
იყო – ორგანული მატერიის წესრიგის ზრდა ფორმის ცვლილებაზე მტკიცებულებად
აისახებოდა. მაგრამ ცოცხალ ორგანიზმთა სხეულს ხომ ისედაც იდეალური ფორმა აქვს?!
მომდევნო შეკითხვა სწორედ ეს იყო: რას აქვს სიცოცხლე, მაგრამ ჯერ არ აქვს ფორმა?
– მართალია.
ეშბორნმა განუმარტა:
171
– ერთი შეხედვით, სამედიცინო იმპლანტი შეიძლება გეგონოთ, მაგრამ სინამდვილეში სახელის
გადამცემია, ამასაც ზუსტად ის ფუნქცია აკისრია, რაც სახელგამოსახული ქაღალდის ჭრილში
შეცურებას. ვაი, რომ პერგამენტთან კალმის მიტანაზე გაცილებით დიდი შრომა სჭირდება.
ამგვარი ნემსის შესაქმნელად შავი შუშის ღერო გამჭვირვალე მინის გარსში უნდა მოათავსო,
თან ისე, რომ საჩხვლეტად მიტრიალებულ ინსტრუმენტზე სახელი მკაფიოდ იკითხებოდეს.
ამის მერე ორივე მინა ერთმანეთს მჭიდროდ უნდა შეუდუღდეს, შენადნობს კი, კიდევ უფრო
დასაწვრილებლად, სიგრძეზე წელავენ. დახელოვნებული მეშუშე სახელის ყოველ დეტალს
შეინარჩუნებს, მიუხედავად იმისა, ნემსი რამდენად დაწვრილდება. სწორედ ამგვარი მეთოდით
მიიღება ნემსი, რომლის განივკვეთშიც სახელია შენახული.
– თქვენ ბრძანეთ, რომ სახელის ჩაშენება კი არა, მისით მხოლოდ ზეგავლენის მოხდენა
გჭირდებოდათ. იმას გულისხმობთ, რომ ბაყაყის კვერცხისათვის ნემსის შეხება სავსებით
საკმარისია? ნემსის მოცილებით გავლენაც ხომ არ სრულდებოდა?
– სახელების შემუშავების საწყის ეტაპზე – არა. პირველადი ცდების შედეგად მხოლოდ იმას
მივაღწიე, რომ კვერცხის ზედაპირზე სიმეტრიული ჩაღრმავებები ჩნდებოდა. თუმცა,
სხვადასხვა ეპითეტის გამოცდის შემდეგ იმდენი შევძელი, კვერცხისთვის სხვადასხვა ფორმა
მიმეცა, რომელთაგან ზოგი ბაყაყის ემბრიონს ზედმიწევნით წააგავდა. საბოლოოდ, იმ სახელს
მივაგენი, რომელიც კვერცხს უბრალო თავკომბალას ფორმას კი არ აძლევდა, მომწიფებისა და
გამოჩეკის უნარიც ჰქონდა. ამგვარი გზით გამოჩეკილი თავკომბალა ჩვეულებრივ ბაყაყად
იზრდებოდა ისე, რომ სახეობის სხვა წარმომადგენლებისგან ვერავინ გაარჩევდა.
172
ეშბორნს გაეღიმა.
– როდესაც ქმარს ცოლის განაყოფიერების უნარი არ ექნება, ექიმს მიმართავს. ექიმიც ქალის
მენსტრუალურ სისხლს შეაგროვებს, კვერცხუჯრედს გამოყოფს, სახელით გავლენას მოახდენს
და შემდეგ კვლავ საშვილოსნოში მოათავსებს.
173
– ბედმა გაგვიღიმა იმ მხრივ, რომ კვერცხუჯრედი მეტისმეტად მგრძნობიარეა მასზე
ზემოქმედების მიმართ. ნებისმიერი სახეობის სხეულთათვის ევონიმთა მხოლოდ მცირე
სიმრავლე არსებობს. გავლენის მომხდენი სახელის ლექსიკური წესრიგი სახეობის
სტრუქტურულ წესრიგს ზუსტად თუ არ მიესადაგა, ჩანასახში ისე სიცოცხლე არ შთაიბერება. ეს
იმის საჭიროებას სულაც არ გამორიცხავს, რომ ფეხმძიმობისას დედამ ნათელი და მშვიდი
გონება უნდა შეინარჩუნოს – დედა თუ უგუნებოდ იქნა, სახელით ზეგავლენა მთავარი დამნაშავე
არაფერში იქნება. სამაგიეროდ, კვერცხუჯრედის მაღალმგრძნობელობა იმის გარანტიას
იძლევა, რომ ჩანასახი ყველა შემთხვევაში კარგად განვითარდება, გარდა ერთისა.
სტრატონი შეშფოთდა:
– ის ერთი რომელია?
– ოცამდე სახეობას გავწვდით. წინ სწრაფად წავიწიეთ. ადამიანის შესაფერის სახელზე მუშაობა
სულ ახლახან დავიწყეთ და როგორც აღმოჩნდა, დანარჩენ სახელებთან შედარებით
უკიდურესად რთული საქმეა.
174
სწორად გამიგეთ, სახელებს ამჟამად ვერ გავამხელ, თუმცა დარწმუნებული ბრძანდებოდეთ,
რომ გვერდში ინგლისის რჩეული მესახელეები გვიდგანან.
– ჯერ ხანგრძლივი კარიერა არ გაქვს, – უპასუხა ეშბორნმა, – მაგრამ სახელთა ტიპი, რომელიც
შეიმუშავე, უნიკალურია. ავტომატათა უმთავრესი განმასხვავებელი ფორმა და ფუნქცია
გახლდათ: ზოგი კარგად ცოცავდა, ზოგი – თხრიდა, თუმცა ორი სხვადასხვა საქმე არცერთს არ
ეხერხებოდა. შენს ქმნილებებს კი მრავალმხრივი ინსტრუმენტის, ადამიანური ხელების
გამოყენება შეუძლიათ – სხვას რას შესწევს უნარი, ქანჩის მოჭერასაც გაუმკლავდეს და
პიანინოზეც დაუკრას? ხელების სიმკვირცხლე გონებაგამჭრიახობის ფიზიკური გამოვლინებაა,
სახელს კი, რომელსაც ჩვენ ვეძებთ, ეს ორივე თვისება უნდა ახასიათებდეს.
– ისე, – სიტყვა ჩამოართვა ეშბორნმა, – ჩვენი ყურადღება სწორედ იმით მიიპყარით, რითაც
სკულპტორებში ვნებათაღელვა გამოიწვიეთ: თქვენი სახელების წყალობით ავტომატონებმა,
წინანდებურთან შედარებით, უფრო ადამიანური იერი შეიძინეს. ახლა კი გეკითხებით: თანახმა
ხართ, შემოგვიერთდეთ?
175
იქნება: იგულისხმება ინვესტორების დაცვა და ასე შემდეგ. მჯერა, დროს ამ ორ პროექტს შორის
ბრძნულად გაანაწილებთ. ცხადია, ბიოლოგიური სახელდების შესახებ არსად უნდა თქვათ.
ასეთი პირობა ხელს გაძლევთ?
***
– ნორჩ დიასახლისს ხომ ვერ ეტყვით, რომ სახვალიოდ დამხმარეს ვერ გაუგზავნით?
კლერკს გაეღიმა:
176
– იქნებ, სეიფის ღიად დატოვებაც გვიბრძანოთ, – წარმოთქვა სკულპტორმა, – რათა იმ
დიასახლისებს უსიამოვნება არ შეემთხვათ. ვხედავ, ერთადერთი რამ გადარდებთ – როგორმე
ჩვენს საზოგადოებას ძირი გამოუთხაროთ.
– დილა მშვიდობისა, ოსტატო უილოუბი, – უგულოდ მიუგო სტრატონმა. სცადა, გვერდი აექცია,
მაგრამ კაცმა გზა ჩაუხერგა.
– მაცნობეს, რომ კოუდი მზადაა, პროფკავშირის არაწევრებს თქვენი დახმარების ნება მისცეს.
177
***
– ჩაერთო, დიახ, – მიუგო, – სკულპტორთა საძმოს კი დიდი გავლენა აქვს, მაგრამ მაინც
ინდივიდებისგან შედგება, რომელთა ცალ-ცალკე გადარწმუნება ნამდვილად შესაძლებელია.
***
178
დარინგტონ ჰოლის სტუმართათვის განკუთვნილ ფრთაში, სადაც ლორდ ფილდჰარსტის
მითითებებით მომუშავე სხვა მესახელეებიც ცხოვრობდნენ, სტრატონს საცხოვრებლად ერთი
ოთახი დაუთმეს. ყველა იქ შეკრებილი – ჰოლკომბიც, მილბარნიცა და პარკერიც – საკუთარი
პროფესიის უბადლო მცოდნე იყო; მიუხედავად იმისა, რომ ეშბორნისგან ბიოლოგიური
სახელდების ტექნიკას ჯერ კიდევ სწავლობდა და ამიტომ ჯერჯერობით დიდი ვერაფრით
გამოირჩეოდა, მათ მხარდამხარ მუშაობას სტრატონი მაინც დიდ პატივად მიიჩნევდა.
179
გუნდურად მუშაობდა. შესაძლო სახელთა თვალუწვდენელ ხეს ერთმანეთში ინაწილებდნენ –
შესასწავლ ტოტებს საზღვრავდნენ, უნაყოფოებისკენ აღარ იხედებოდნენ, იმათ კი, რომლებიც
ყველაზე ნაყოფიერად მოჩანდა, თავს დასტრიალებდნენ.
180
– საინტერესო მოსაზრებაა, – ფიქრიანად წარმოთქვა სტრატონმა, – საკითხს ამ კუთხით თუ
შევხედავთ, გონებაში ავტომატონთა შესაძლებლობების შემზღუდავი უამრავი ძველი ნაკლი
ამოგვიტივტივდება: მათ არ ძალუძთ, მიყრილი ყუთები ერთმანეთს, ადრინდელ წყობასთან
შედარებით, უფრო მოხდენილად დააწყონ, არც იმის უნარი გააჩნიათ, მოპოვებული
წიაღისეული შემადგენლობის მიხედვით დაახარისხონ. თქვენ მიგაჩნიათ, რომ სამრეწველო
სახელთა ჩვენთვის ცნობილი ტიპები, თერმოდინამიკული გადმოსახედიდან, მძლავრი არაა.
სტრატონს გაეცინა.
– გავბედავ, მოგახსენოთ, რომ იმაზე უკეთ მესმის, ვიდრე გგონიათ. თქვენი აზრით, თუკი
არაორგანულ მიმღებთან გამოყენებისას სახელს ორ სხვადასხვა დონეზე თერმოდინამიკული
წესრიგის შემოტანა შეუძლია, ორგანულ მიმღებთან მიმართებაში ორი თაობის წარმოქმნის
უნარიც ექნება. ასეთი სახელის წყალობით იმ მამრების გაჩენაც გახდება შესაძლებელი,
რომელთა სპერმატოზოიდი წინაჩანასახოვან ფეტუსს შეიცავს. თავად მამრები ნაყოფიერნი
იქნებიან, თუმცა მათი თანამონაწილეობით დაბადებული ნებისმიერი ვაჟი სტერილური
დარჩება.
181
– ვშიშობ, ამ შეკითხვაზე პასუხის გასაცემად თერმოდინამიკული მეცნიერება ჯერ კიდევ
განუვითარებელია. არაორგანული მიმღებისათვის, მაინც, რა შეიძლება წარმოქმნიდეს კიდევ
უფრო მაღალი დონის წესრიგს? იქნებ, ავტომატონთა შეთანხმებული მუშაობა? ჯერჯერობით,
არ ვიცით, თუმცა, ალბათ, დრო რომ მოვა, გვეცოდინება.
***
182
"ადამიანი უნდა ბატონობდეს სახელზე, თუ სახელი – ადამიანზე? დიდი ხნის წინ
კაპიტალისტებმა სახელები მოხვეტეს, თავიანთ სკივრებში გამოკეტეს, პატენტებითა და
კლიტით ჩარაზეს და დღეს სიმდიდრეს ამ ცარიელი ასოების ფლობის წყალობით აგროვებენ,
ჩვეულებრივ კაცს კი ყოველი შილინგისათვის ოფლის ღვრა უწევს. ანბანს ხელს მანამ არ
გაუშვებენ, ვიდრე მისგან უკანასკნელ პენისაც არ გამოწურავენ. ამის შემდეგღა მოგვიგდებენ.
ასე როდემდე უნდა ვაბოგინოთ?"
სტრატონმა მთელ ბროშურას კიდევ ერთხელ გადახედა, მაგრამ ახალი არაფერი აღმოუჩენია.
ბოლო ორი თვის განმავლობაში გამუდმებით ასეთი ნაწერების კითხვა უწევდა და უბრალო
ანარქისტულ ლაყბობად მიაჩნდა. ლორდ ფილდჰარსტის თეორიას, რომ სკულპტორები ამ
ბროშურებს სტრატონის საქმიანობის საზიანოდ გამოიყენებდნენ, ჯერჯერობით არანაირი
მტკიცებულება არ ამყარებდა. მისი ხელმარჯვე ავტომატონების საჯარო წარდგენა შემდეგი
კვირისთვის იყო დანიშნული, იმ დროისათვის კი უილოუბი უკვე ვეღარ მოსწვდებოდა, მის
წინააღმდეგ ხალხის ამხედრებას, ალბათ, ვეღარ მოახერხებდა. სტრატონს აზრად მოუვიდა, ეგ
კი არა, იქნებ, საზოგადოების მხარდაჭერის მოსაპოვებლად ბროშურები მე თვითონაც
დავარიგოო. ნაწერში აღწერდა, მიზნად მაქვს, ავტომატონთა უპირატესობანი ყველასათვის
ხელმისაწვდომი გავხადო და სწორედ ეს განაპირობებს განზრახვას, ჩემს შექმნილ სახელთა
პატენტი საგულდაგულოდ დავიცვა, რათა ლიცენზიის შეძენა მხოლოდ კეთილსინდისიერმა
საწარმოებმა შეძლონო. იქნებ, სლოგანიც გამოეყენებინა: "ავტონომია ავტომატონების
წყალობით", ან რამე ამგვარი.
– მობრძანდით.
183
– პრაქტიკული გამოყენებით დაინტერესებული არც გახლავართ. კაბალისტის მიზანი ღვთის
უკეთ შეცნობაა, მიზნის მისაღწევად საუკეთესო გზა კი იმ ხელოვნების შესწავლაა, რომლის
მიხედვითაც ღმერთი ქმნის. სხვადასხვა სახელთა გამოყენებით ვმედიტირებთ, რათა
ცნობიერებით ექსტაზს მივაღწიოთ; რაც უფრო ძალმოსილია სახელი, მით უფრო
ვუახლოვდებით უზენაესს.
– თქვენი ეპითეტი ავტომატონს წერის საშუალებას აძლევს? – თავად მის მიერ შექმნილ
ავტომატონს ფანქრის ჩაბღუჯვა სულ ადვილად შეეძლო, თუმცა უმარტივეს ნიშანსაც ვერ
ამოჩხაპნიდა, – როგორ მოახერხეთ, რომ ავტომატონს წერისათვის საკმარისი ხელმარჯვეობა
უბოძეთ, ყალიბთან მუშაობისთვის კი – არა?
– ჩემი ეპითეტი წერის უნარს ან ზოგადად, მტევნის მოქნილობას არ ანიჭებს. მისი წყალობით
გოლემს, უბრალოდ, იმ სახელის დაწერა შეუძლია, რომელმაც გააცოცხლა, მეტი არაფრის.
– აჰ, გასაგებია, – ესე იგი, ეპითეტი რამე უნარის ათვისებისთვის საკმარის გამჭრიახობას კი არა,
ერთ უბრალო თანდაყოლილ უნარს ანიჭებდა. სტრატონმა სახელმდები ასოების იმ წყობის
წარმოდგენა სცადა, რომელიც ავტომატონს ნიშანთა გარკვეული მიმდევრობის ინსტინქტურად
გამოსახვის საშუალებას მისცემდა, – ძალიან საინტერესოდ ჟღერს, მაგრამ, რამდენადაც
ვხვდები, ფართო გამოყენება ვერ მოუძებნეთ, არა?
184
როთს სახეზე მტკივნეული ღიმილი დაეტყო. სტრატონი მიხვდა, რომ უტაქტოდ გამოუვიდა.
სტუმარმა სცადა, ეს წამონასროლი ხუმრობაში გაეტარებინა.
– შეიძლება, ასეც დაასკვნათ, – არ დაუმალავს როთს, – თუმცა ჩვენ სხვაგვარი აღქმა გვაქვს.
ჩვენთვის ამ ეპითეტის ფასს, ისევე, როგორც სხვებისას, ის კი არ განსაზღვრავს, გოლემს რა
სასარგებლო უნარს ანიჭებს, არამედ ის, ექსტაზის რა მდგომარეობის მიღწევის
შესაძლებლობას გვაძლევს.
– რა თქმა უნდა, რა თქმა უნდა. და ხელმარჯვეობის ეპითეტების მიმართ ინტერესიც სწორედ
ამან განაპირობა?
სტრატონს აქამდე არასოდეს ენახა კაბალისტი, რომელიც მსგავსი თხოვნით მიმართავდა. ისიც
აშკარა იყო, არც როთი ჩანდა მაინცდამაინც კმაყოფილი იმით, რომ პირველობა ერგო. სანამ
ვითარებას წონიდა, რობერტს ხმა არ ამოუღია.
– დიახ, ცხადია.
– აჰ, არა. ბოდიშს გიხდით, სწორად ვერ მიგიხვდით. სახელში დაბუდებული ექსტაზური
მდგომარეობის მიღწევა მხოლოდ მას შემდეგაა შესაძლებელი, როდესაც პიროვნება
მედიტაციისათვის საჭირო ტექნიკას სრულად აითვისებს. საიდუმლოდ თავად ამ ტექნიკას
ვინახავთ. შესაბამისი წვრთნის გარეშე ამგვარი ხერხების გამოყენებამ შეიძლება სიგიჟე
გამოიწვიოს. თავად სახელებს – თვით ყველაზე ძლევამოსილთაც კი – ახალბედათათვის
ექსტაზის მისაღწევი არანაირი უნარი არ გააჩნია. სახელები ხომ, თიხისათვის სიცოცხლის
მიმნიჭებლის გარდა, სხვა არაფერია.
185
ყველაფერი გაანდო, თუმცა ისინი ხომ ჯენტლმენები იყვნენ, რომელთაც სიტყვა დადეს, რომ
უფრო დიდ საიდუმლოებას შეინახავდნენ. მისტიკოსებთან ასე თავდაჯერებით ვერ იქნებოდა.
– შემიძლია, დაგარწმუნოთ, რომ თქვენს სახელს, ექსტაზის მიღწევის გარდა, სხვა მიზნით არ
გამოვიყენებთ.
– ცხადია, გესმით, რომ ამქვეყნად სხვა ადამიანებიც არიან, რომელთა მისწრაფებანი არ უნდა
უგულებელყოთ.
– ერთი წუთით...
სტრატონმა ამოიოხრა.
***
186
ინკუბატორში შეინახა და მიკროსკოპში სხვა ჩადო, რომელზეც ხელუხლებელი კვერცხუჯრედი
იდო. კვლავ მიკროსკოპისკენ დაიხარა, რათა სახელით ზეგავლენა კიდევ ერთხელ მოეხდინა.
მცირე ხნის წინ მესახელეებმა ისეთ სახელს მიაგნეს, რომელიც ადამიანის ჩანასახისგან
განუსხვავებელ სხეულს ქმნიდა, თუმცა ასეთი სხეულები ვერ ცოცხლდებოდნენ: გაუნძრევლად
იყვნენ და არც გამღიზიანებლებზე რეაგირებდნენ. შეთანხმდნენ, სახელი ადამიანის
არაფიზიკურ თვისებებს ზუსტად ვერ აღწერსო. შესაბამისად, სტრატონი და მისი კოლეგები
დაუღალავად ცდილობდნენ, ადამიანის გამორჩეულობის მახასიათებლებისთვის თავი
მოეყარათ და ისეთი ეპითეტები გამოეწურათ, რომლებიც საკმარისად გამომხატველობითი
იქნებოდნენ, რათა საჭირო თვისებები აღეწერათ, და იმავდროულად, საკმარისად
შეკვეცილნიც, რომ ფიზიკურ ეპითეტებს სამოცდათორმეტასოიან სახელად შერწყმოდნენ.
– სასიკეთო? რა მხრივ?
187
– ამაზე არ მიფიქრია, – სიტყვებს ფრთხილად არჩევდა.
– ამის აქამდე სათქმელად სათანადო დრო არც ყოფილა, – მიუგო ფილდჰარსტმა, – როგორც
ამბობენ, წიწილებს გამოჩეკამდე არ ითვლიანო.
– თქვენც ხომ მეთანხმებით, რომ ამ გეგმას უსაზღვრო პოტენციალი აქვს. მცირე განხილვა იმის
თაობაზე, ვინ შეიძლება იყოლიოს შვილი და ვინ არა, და მთავრობა ერის რასობრივ ფონდს
დაუზიანებლად შეინარჩუნებს.
188
სხვაგვარად იყოს და მშრომელთა მცირე რაოდენობა გვაწუხებდეს, მაშინ ზუსტად ამის
საწინააღმდეგო პოლიტიკას გავატარებდით.
– რატომაც არა?
189
– ნუ ფხუკიანობ. ახლა ჯგუფის მიტოვებით რას მიაღწევ? იმის გათვალისწინებით, რამხელა
წვლილი მიგიძღვის ჩვენი მიზნის მიღწევის საქმეში, თამაშიდან გასვლით ადამიანის, როგორც
სახეობის, მომავალს მხოლოდ საფრთხეს თუ შეუქმნი. გარდა ამისა, საბოლოო მიზანს შენი
დახმარების გარეშე თუ ვუწიეთ, ლორდ ფილდჰარსტის პოლიტიკის დანერგვას წინ მაინც
ვერაფერი აღუდგება.
სტრატონმა სცადა, თავი ხელში აეყვანა. ეშბორნი მართალი იყო; ამას თავადაც ხვდებოდა.
ცოტა ხანს იფიქრა, შემდეგ კი თქვა:
– ჩვენი ის განხილვა გახსოვს, სახელს ფეტუსის ორი თაობის შექმნა რომ შეუძლია?
– ნათლად.
– დავუშვათ, ასეთი სახელი შევქმენით, მაგრამ ლორდ ფილჰარსტთან მის უჩვეულო თვისებაზე
არაფერი ვთქვით.
190
ეშბორნმა თავი დაუქნია.
– ჰო, მაგრამ იმის შემდგომ თაობას რაღა ეშველება? სტერილურობა ხელახლა იჩენს თავს და
გამრავლებას თუ მოინდომებს, მუშათა კლასი კვლავ მთავრობის იმედად დარჩება.
სტრატონი კვლავ იმაზე დაფიქრდა, იაფ ძრავებს რა ცვლილებების გამოწვევა შეეძლო; თუკი
მუშათა კლასის მდგომარეობა ზუსტად იმ მხრივ გაუმჯობესდებოდა, როგორც თავად ეგონა,
იქნებ, დიდებულებიც დარწმუნებულიყვნენ, რომ სიღარიბე განუკურნებელი სულაც არაა.
მაგრამ თუნდაც ყველაფერი ზუსტად მიწყობილიყო, პარლამენტის გადარწმუნებას წლები
დასჭირდებოდა, – რა მოხდება, თუკი სახელის პირველადი ზეგავლენით მრავალი თაობის
ჩასახვას შევძლებდით? სტერილურობამდე უფრო მეტი დრო გავიდოდა და შანსი
გაიზრდებოდა, რომ მანამდე უფრო ლიბერალური სოციალური პოლიტიკაც დამკვიდრდებოდა.
– ოცნებებში გადაეშვი, – ცივი წყალი გადაასხა ეშბორნმა, – მრავალი თაობის გადაცემას ისეთი
ტექნიკური სირთულეები ახლავს, უმალ იმაზე ჩამოვალ ნაძლევს, რომ ფრთებს გამოვისხამთ
და გავფრინდებით. ორი თაობაც კი ამბიციური განაცხადია.
გვიან ღამემდე საუბრობდნენ და სტრატეგიას სახავდნენ. ჭეშმარიტი სახელი რომ რამე სხვით
შეენიღბათ და ლორდ ფილდჰარსტისთვის შეეტყუებინათ, კვლევის შედეგები უსასრულოდ
უნდა გაეყალბებინათ. საიდუმლოების შენახვაზე რომ არაფერი ვთქვათ, უთანასწორო
რბოლაში მოუწევდათ ჩართვა – თავად ურთულესი სახელი უნდა მოეპოვებინათ მაშინ,
როდესაც დანარჩენ მესახელეებს შედარებით იოლად ხელმისაწვდომი ევონიმიც წარმატებას
მოუტანდა. შანსები რომ მეტ-ნაკლებად გაეთანაბრებინათ, ეშბორნსა და სტრატონს სხვების
გადმობირება მოუწევდათ – მათი დახმარების იმედი რომ ჰქონოდათ, იქნებ, ცალკე
დარჩენილთა კვლევისთვის ხელის შეუმჩნევლად შეშლაც მოეხერხებინათ.
– გეთანხმები, – მიუგო სტრატონმა, შემდეგ კი თავი ისე გააქნია, თითქოს რაღაცას ვერ
იჯერებდა, – ახლა ვცდილობთ, საიდუმლო ორგანიზაციის წიაღში საიდუმლო ორგანიზაცია
შევქმნათ. ნეტავ, ჩანასახთანაც ასე მარტივად იყოს საქმე.
191
***
ირგვლივ უკვე სიბნელე იდგა, თუმცა თავის კაბინეტამდე მისასვლელი გზა მშვენივრად
ახსოვდა. სტრატონმა შენობის წინა კარი შეაღო, მოსაცდელში შეაბიჯა და სხვა კაბინეტებს
ჩაუარა.
მაგიდის წინ, იატაკზე, პირქვე ამობრუნებული კაცი ეგდო, რომლისთვისაც ხელები ზურგს უკან
შეეკრათ. სტრატონი სასწრაფოდ მიუახლოვდა – ბენჯამინ როთი, კაბალისტი, მკვდარი
192
დაუხვდა. სტრატონმა ისიც შენიშნა, რომ კაცისთვის რამდენიმე თითი მოემტვრიათ – სანამ
იმქვეყნად გაისტუმრებდნენ, აწამეს.
ფერწასული და მოცახცახე სტრატონი ძლივს წამოდგა. კაბინეტში ენით აუწერელი არეულ-
დარეულობა გამეფებულიყო. ვიღაცას წიგნის თაროები მოეშიშვლებინა, წიგნები კი მუხის
იატაკზე უწესრიგოდ მიმოეფანტა. მაგიდაზე აღარაფერი იდო, შორიახლოს კი
თითბრისსახელურიანი უჯრები ახორხლილიყო – გაძარცული და აყირავებული. მიმოფანტული
ფურცლების კვალი, კარის გავლით, სახელოსნოსკენ მიემართებოდა; შეძრწუნებული
სტრატონი ამ კვალს მიჰყვა, რათა ენახა, იქ რა სურათი დახვდებოდა.
სტრატონი სახელოსნოს უკანა კარს ეცა და მეორე დერეფანში გავარდა. სმენით ხვდებოდა, რომ
მოსდევდნენ.
193
პერობაც კი ებოძა. სტრატონმა იარაღის ასამოქმედებელი არცერთი სახელი არ იცოდა –
სამხედრო საიდუმლოებას წარმოადგენდა – მაგრამ სხეულის მხოლოდ ის ნაწილი
ემორჩილებოდა ბრძანებას, სადაც შაშხანა იყო ჩამაგრებული; თავად შაშხანა ჩვეულებრივი
მექანიზმით იყო აწყობილი. უსულო სხეულს თუ საჭირო მიმართულებით მიატრიალებდა,
იქნებ, ჩახმახისთვის თითი თავადვე გამოეკრა.
ამ სულელური აზრისთვის საკუთარ თავს შეუკურთხა. ვაზნები არსად იყო. გვერდით ოთახში
გადაიპარა.
იქნებ, რამე ისეთი მაინც ეპოვა, რაც იარაღად გამოადგებოდა? ავტომატონთა შორის მიწისკენ
დაქანებული მემაღაროე მანქანებიც შენიშნა, რომელთა კიდურებიც უზარმაზარი წერაქვებით
ბოლოვდებოდა, თუმცა თავად ხელსაწყოს პირი ავტომატონის სხეულში იყო ჩახრახნილი.
ვერაფრით მოაძრობდა.
სტრატონს ესმოდა, როგორ აღებდა მკვლელი სხვა გვერდით კარებს და საწყობებს ჩხრეკდა.
მოულოდნელად, გვერდით მიმდგარი მებარგული ავტომატონი შენიშნა, რომლის მთავარი
ფუნქცია მოწყობილობების თრევა იყო. ანთროპომორფული გარეგნობა ჰქონდა და საწყობში
მისნაირი ავტომატონი სხვა არ მოიპოვებოდა. სტრატონს ერთი აზრი მოუვიდა.
მებარგულის კეფა მოჩხრიკა. მებარგულთა სახელები ჯერ კიდევ დიდი ხნის წინ გახდა
საზოგადო გამოყენებისა, ამიტომ სახელის ჩასადებ ჩაღრმავებას კლიტე არ ედო. ლითონის
ჰორიზონტალური ჭრილიდან ქაღალდის კუთხე ამოჩრილიყო. სტრატონმა მოსასხამის
ჯიბიდან უბის წიგნაკი და ფანქარი ამოაძვრინა – მათ მუდამ თან ატარებდა – და სუფთა
194
ფურცელს მომცრო ნაწილი მოახია. სიბნელეში სამოცდათორმეტი ასოს ნაცნობი კომბინაცია
ნაჩქარევად მიჯღაბნა და ფურცელი ვიწრო ოთხკუთხედად დაკეცა.
მებარგულს წაუჩურჩულა:
მორჩილი ავტომატონი კარს მოსცილდა და ნაბიჯის უკან გადადგმა დააპირა, თუმცა სტრატონი
ეცა და ძველი სახელი ამოგლიჯა. მკვლელი კარს მოაწვა, მაგრამ სტრატონმა ჭრილში ახალი
სახელი ღრმად ჩატენა.
მებარგული კვლავ წინ დაიძრა, ოღონდ ამჯერად სწრაფი, მოუქნელი სვლით – რობერტის
ბავშვობისდროინდელი სათამაშო, თუმცა – დიდი ზომისა. მაშინვე კარს მიეჯახა, მაგრამ
არაფერი შეიმჩნია, მიწოლის ძალით კარს გაღების საშუალებას არ აძლევდა. რამდენჯერაც
კარს მიეხლებოდა, რკინის ხელები მუხის ზედაპირზე ახალ ნაჭდევს ტოვებდა. რეზინი,
რომელიც ფეხსაცმლის მაგივრობას უწევდა, აგურის იატაკზე მძიმედ ბრაგუნობდა. სტრატონი
საწყობის სიღრმეში შეიკუნტა.
შემდეგ ყველაფერი მიწყნარდა. კარს იქითა მხრიდან აღარავინ აწვებოდა, თუმცა მალე ცხაურს
რაღაც მიენარცხა – კაცი გზის გაკვალვას ძალაყინით ცდილობდა. ცხაური ჩამოძვრა და მის
ნაცვლად ღიობი დარჩა. კაცმა ხელი გადმოჰყო და ავტომატონის კეფაზე მოაფათურა. რა
წამსაც მებარგულის თავი წინ გადაქანდებოდა, მკვლელი თითებით სახელის მიწვდომას
ლამობდა, მაგრამ ვერაფერი მოიხელთა. ქაღალდი მეტისმეტად ღრმად შევარდნილიყო.
195
სტრატონი ოდნავ დამშვიდდა. მკვლელმა ფარ-ხმალი დაყარა? მთელი წუთი მიიწურა და
სტრატონმა იმაზე დაიწყო ფიქრი, ახლა რა გავაკეთოო. შეეძლო, აქ მჯდარიყო და დილამდე
ეცადა, სანამ ფაბრიკას არ გააღებდნენ; იმ დროისათვის უკვე ბევრი ხალხი მოვიდოდა და
მკვლელს გაპარვა მოუწევდა.
უეცრად, ღიობში ისევ მკლავი გამოჩნდა, ოღონდ ამჯერად სითხით სავსე ჭურჭელიც მოიტანა.
ავტომატონის თავზე რაღაც ჩამოიღვენთა და ზურგისკენ ჩაიღვარა. მკლავი კვლავ გაქრა და
სტრატონს ასანთის გაკვრის ხმა მოესმა. თვალი ნაპერწკალს მოჰკრა. ჩალეწილ ადგილას კაცმა
ასანთიანი ხელი შემოჰყო და ავტომატონს შეახო.
ცეცხლი ნელ-ნელა ჩაცხრა. სტრატონმა თვალი გაახილა – მჭახე შუქს შეჩვეულ მზერას მთელი
ოთახი წყვდიადით სავსე ეჩვენებოდა. დანახვით ბევრი არაფერი დაუნახავს, სმენით უფრო
მიხვდა, რომ კაცი კვლავ კარს აწვებოდა.
შეგრძნებები მაშინვე დაუბრუნდა, მაგრამ მკვლელს უკვე იატაკზე, სახით ძირს მიელურსმა,
ცალი მუხლით კი ბეჭებზე აწვებოდა. შემდეგ სტრატონს მაჯიდან ჯანმრთელობის თილისმა
წააწყვიტა, ხელები კი ზურგს უკან ისე ღონივრად შეუკრა, რომ თოკის ბოჭკოებმა მაჯის კანი
გადაუყვლიფა.
– რა წამხდარი ადამიანი უნდა იყო, რომ ასეთ საქმეს დათანხმდე, – ძლივს ამოთქვა აგურის
იატაკზე ლოყამიბჯენილმა სტრატონმა.
მკვლელმა ჩაიფხუკუნა.
– ვერა. ცოტა ჩემს რეპუტაციაზეც ხომ უნდა ვიზრუნო, არა? მოდი, საქმეს მივხედოთ, –
სტრატონის მარცხენა ხელის ნეკა თითს დასწვდა და უხეშად გადაამსხვრია.
196
ისეთმა ძლიერმა ტკივილმა გამსჭვალა, რომ რამდენიმე წამი სტრატონი მის გარდა სხვას
ვეღარაფერს გრძნობდა. საკუთარი შეკივლება შორიდან ჩაესმა. შემდეგ მის ყურამდე კაცის
ლაპარაკმაც მიაღწია:
– არა.
– ზემოსართულელ შენს მეგობარს ასლი არ ჰქონია, მაგრამ იქნებ ვინმე სხვას აქვს?
197
– მადლობა ღმერთს, ზუსტად საჭირო დროს მოხვედი, – სტრატონმა საკუთარი მდგომარეობის
მთელი ირონია ახლაღა შეიცნო: მისი გადარჩენა სწორედ იმ კაცის წყალობით მოხერხდა, ვის
წინააღმდეგაც შეთქმულებას ხლართავდა. იმდენად მადლიერი იყო, სხვა აღარაფერი
ანაღვლებდა.
დევისი ფეხზე წამოდგომაში მიეხმარა და უბის წიგნაკი მიაწოდა, შემდეგ თოკი მოიმარჯვა და
მკვლელის გაკოჭვას შეუდგა.
***
198
დაფუსფუსებდა, მკვლელის სამომავლო ბედის განმსაზღვრელ განკარგულებებს გასცემდა და
კაბალისტის გვამის დასვენებაზე ზრუნავდა.
მომდევნო დილით თავს გაცილებით მხნედ გრძნობდა. მზად იყო, სკივრში ჩაყრილი
ფურცლები დაეხარისხებინა. სანამ დასტებად აწყობდა, რათა საბოლოოდ ისე აეკინძა,
როგორც თავიდან იყო, სტრატონმა წიგნაკი იპოვა, რომელიც არ ეცნო. მის ფურცლებზე
ებრაული ასოების მიმდევრობანი ინტეგრაციისა და ფაქტორიზაციის ნაცნობი ხერხის
გამოყენებით გამოესახათ და განმარტებებიც ებრაულადვე დაერთოთ. როგორც კი მიხვდა, რომ
ხელში როთის კუთვნილი წიგნაკი ეჭირა, დანაშაულის გრძნობამ ხელახლა შემოუტია; ეტყობა,
მკვლელმა ჩხრეკისას აღმოუჩინა და სტრატონის ნაშრომებთან ერთად დასაწვავად მიაგდო.
199
უეცრად, სტრატონი მიხვდა, რომ ისეთი სახელი კი არ სჭირდებოდა, რომელიც ფიზიკურ
კომპლექსურობას გააორკეცებდა, არამედ ისეთი, რომელიც ლექსიკური დუპლიკაციის
საშუალებას იძლეოდა.
თავდაპირველი იდეა, რომ სახელის ორი ვარიანტი უნდა არსებულიყო, ახლაც ძალაში
იქნებოდა – ერთით მამრი ფეტუსები ჩაისახებოდნენ, მეორით – მდედრობითი. ამგვარი
ჩასახვით დაბადებული ქალები წინაპრებივით ნაყოფიერნი იქნებოდნენ. ნაყოფიერებას
მამრებიც შეინარჩუნებდნენ, ოღონდ არა ისეთს, როგორიც ადრე ახასიათებდათ – მათ
სპერმატოზოიდში ფეტუსის წინასახე არ იარსებებდა, სამაგიეროდ, იარსებებდა ორი
სახელიდან ერთ-ერთი; იმ სახელთა ანარეკლი, რომელიც შუშის ნემსისგან წარმოიშვა. როცა
ასეთი სპერმატოზოიდი კვერცხუჯრედამდე მიაღწევდა, სახელი ახალ ჩანასახს წარმოქმნიდა.
სახეობა სამედიცინო ჩარევის გარეშე განაგრძობდა გამრავლებას, რადგან საჭირო სახელს
საკუთარ წიაღში შეინახავდნენ.
200
გამრავლება კონტროლს დაუქვემდებაროს. ლორდი ფილდჰარსტი – ან მისი მემკვიდრეები –
ცოფებს გაყრიან და ოდესღაც საზღაურსაც მიიღებს, მაგრამ სტრატონი ამისთვის მზად იყო.
ოცდახუთი წელი გავიდა მას შემდეგ, რაც ამ თემაზე პირველი კვლევის ანგარიში
გამოსაქვეყნებლად რედაქტორებთან წარადგინეს, ამიტომ დროულია, კიდევ ერთხელ
დავუბრუნდეთ იმ საკითხს, რომელზეც მაშინ ფართო დებატები გაიმართა: რა როლი აკისრია
ადამიანთა მეცნიერებებს ეპოქაში, რომელშიც სამეცნიერო კვლევა-ძიების საზღვრები
ადამიანის აღქმადობის საზღვრებს გასცდა?
ეჭვგარეშეა, ჩვენს მრავალ გამომწერს ახსოვს, როგორ წაიკითხეს ისეთი სტატიები, რომელთა
ავტორებმაც პირველებმა წარმოადგინეს მათ მიერ აღწერილი შედეგები. მაგრამ როცა
ექსპერიმენტულ მეცნიერებაში დომინანტური პოზიციები თანდათან მეტაადამიანებმა
დაიკავეს, მათ თავიანთი აღმოჩენების მხოლოდ ცნტ-ის (ციფრული ნერვული ტრანსფერი)
გამოყენებით გაზიარებას თანდათან მოუხშირეს, რის შედეგადაც ჟურნალებს ადამიანების
ენაზე ნათარგმნი მეორეული ანგარიშებიღა შერჩათ. ცნტ-ის გარეშე ადამიანებს არ შეეძლოთ
არც არსებული მიღწევების სრულად გააზრება და არც კვლევების ჩატარებისთვის საჭირო
ახალი ინსტრუმენტების ეფექტურად გამოყენება, ამასობაში კი მეტაადამიანები ცნტ-ის
დახვეწას აგრძელებდნენ და სულ უფრო მეტად ეყრდნობოდნენ მას. ადამიანებისთვის
განკუთვნილი ჟურნალები უბრალოდ პოპულარიზაციის საშუალებებად დეგრადირდა და
კარგად ამ საქმესაც ვერ ართმევდა თავს, რადგან უახლესი აღმოჩენების თარგმანები ყველაზე
ბრწყინვალე გონების მქონე ადამიანებსაც კი საგონებელში აგდებდა.
201
გაშიფვრა მხოლოდ ოდნავ თუ წააგავს ტრადიციული პალეოგრაფების სამუშაოს, მაგრამ
პროგრესი გრძელდება: ბოლოდროინდელმა ექსპერიმენტებმა დაადასტურა ქსოვილოვან
შეთავსებადობაზე ათი წლის წინ გამოქვეყნებული პუბლიკაციების ჰამფრისის მიერ
გაშიფრული ვერსიის ვალიდურობა.
მთავარ კითხვად რჩება, საერთოდ ღირს თუ არა მეცნიერების მიერ ამ საკითხების კვლევა.
ზოგიერთები ამ მცდელობებს დროის ფლანგვად მიიჩნევენ და ადარებენ მკვიდრი
ამერიკელების მიერ ბრინჯაოს დნობაზე დროის დაკარგვას მაშინ, როდესაც ევროპელების მიერ
შემოტანილი ფოლადის მზა იარაღები უკვე ხელმისაწვდომია. ეს შედარება უფრო შესაფერისი
იქნებოდა, ადამიანები და მეტაადამიანები ერთმანეთთან კონკურენციაში რომ იყვნენ
ჩაბმულნი, მაგრამ დღევანდელი სიჭარბის ეკონომიკის პირობებში ასეთი კონკურენციის
ნიშნები არ შეიმჩნევა. სინამდვილეში, მნიშვნელოვანია გავაცნობიეროთ, რომ აქამდე
არსებული ტექნოლოგიურად ჩამორჩენილი კულტურების მაღალგანვითარებულ
კულტურებთან შეჯახების შემთხვევებისგან განსხვავებით, ადამიანებს ასიმილაცია ან
გადაშენება არ ემუქრებათ.
202
შედეგად, სავარაუდოა, რომ ადამიანთა კულტურა მომავალში თავის გადარჩენას შეძლებს და
ამ კულტურის სასიცოცხლოდ მნიშვნელოვანი ნაწილი სამეცნიერო ტრადიციებია. ჰერმენევტიკა
მეცნიერული კვლევის სრულიად ლეგიტიმური მეთოდია და ადამიანთა ცოდნას ისევე
ამდიდრებს, როგორც ორიგინალური კვლევები. უფრო მეტიც, ადამიანმა მკვლევრებმა
შეიძლება ისეთ გამოყენებებს მიაგნონ, რომლებიც მეტაადამიანებს ყურადღების მიღმა
დარჩათ – საკუთარი უპირატესობების გამო ისინი ხშირად ვერ აცნობიერებენ ჩვენთვის
დამახასიათებელ სირთულეებს. მაგალითად, წარმოიდგინეთ, რომ ზოგიერთმა მეცნიერულმა
კვლევამ გონებრივი შესაძლებლობების გამაძლიერებელი ისეთი განსხვავებული თერაპიის
იმედი მოგვცა, რომელიც ინდივიდებს საკუთარი გონების მეტაადამიანურ დონემდე
ეტაპობრივი გაუმჯობესების საშუალებას მისცემს. ასეთი თერაპია შეასრულებდა ხიდის
ფუნქციას ჩვენი სახეობის ისტორიაში ყველაზე დიდი კულტურული გაყოფის
აღმოსაფხვრელად, თუმცა მეტაადამიანებს ასეთი შესაძლებლობის შემდგომი კვლევა-ძიება
შეიძლება აზრადაც არ მოუვიდეთ. თუნდაც მხოლოდ ეს შესაძლებლობა ამართლებს
ადამიანთა კვლევების გაგრძელების აუცილებლობას.
ეს არის ამბავი კაცზე, რომელსაც ნილ ფისკი ერქვა, და იმაზე, თუ როგორ შეიყვარა მან ღმერთი.
ნილის ცხოვრებაში გარდამტეხი აღმოჩნდა საშინელი და ამავდროულად ჩვეულებრივი
მოვლენა: მისი ცოლის, სარას სიკვდილი. ქალის გარდაცვალების შემდეგ ნილი ისეთმა დარდმა
მოიცვა, რომელიც მტანჯველი აღმოჩნდა არა მხოლოდ თავისი უსაზღვრობით, არამედ იმის
გამოც, რომ კაცს უწინდელი ტკივილები განუახლა და გაუმძაფრა. ცოლის სიკვდილმა აიძულა,
ღმერთთან თავისი ურთიერთობა ხელახლა შეესწავლა და ამისთვის დაიწყო მოგზაურობა,
რომელიც მას სამუდამოდ შეცვლიდა.
ნილი თანდაყოლილი ანომალიით დაიბადა, რის გამოც მისი მარცხენა ბარძაყი სახსარში გარე
როტაციით ტრიალდებოდა და თან მარჯვენაზე რამდენიმე ინჩით მოკლე იყო. ამ
მდგომარეობის სამედიცინო დასახელება ბარძაყის პროქსიმალური ფოკუსის დეფიციტი იყო.
იმ ხალხის უმეტესობა, ვისაც ცხოვრებაში ხვდებოდა, მიიჩნევდა, რომ ნილის მდგომარეობაზე
პასუხისმგებელი ღმერთი იყო, მაგრამ ნილის დედა ნილზე ორსულობისას ერთ
გამოცხადებასაც კი არ შესწრებია; ნილის მდგომარეობა ორსულობის მეექვსე კვირაზე კიდურის
არასწორი განვითარების შედეგი იყო და მეტი არაფრის. ნილის დედის აზრით, მთავარი
დამნაშავე ნილის მამა იყო, რომელსაც რომ არ მიეტოვებინა, მისი შემოსავლის წყალობით
ნილისთვის კორექციული ოპერაციის გაკეთებას მოახერხებდნენ; თუმცა, ეს აზრი ხმამაღლა
არასდროს გამოუთქვამს.
203
ბავშვობაში ხანდახან ნილს აინტერესებდა, ღმერთი ხომ არ მსჯისო, მაგრამ თავის
უბედურებაში უმეტესად მაინც თანაკლასელებს ადანაშაულებდა. მათი გულგრილი სიბოროტე,
მათი ინსტინქტური უნარი, მსხვერპლის ემოციურ ჯავშანში სისუსტე მაშინვე შეენიშნათ, მათი
სადიზმით გამყარებული მეგობრობა – ეს ყველაფერი ნილს თავიდანვე ადამიანურ ქცევებად
ეჩვენებოდა და არა – ღვთიურად. ამიტომ, მიუხედავად იმისა, რომ თანაკლასელები ნილის
დაცინვისას ღმერთის სახელს ხშირად იყენებდნენ, ბიჭმა კარგად იცოდა, რომ მათ ქცევაში ის
არ იყო დამნაშავე.
204
ნათანაელს რაიმე კონკრეტული გზავნილი არ მოუტანია. ანგელოზის გამოსათხოვარი
სიტყვები, რომლებიც გამოცხადების მთელ მიდამოზე გუგუნით გაისმა, ტიპური "იხილეთ ძალა
ღვთისა" იყო. იმ დღის რვა მსხვერპლიდან სამის სული სამოთხეში მიიღეს, ხუთი – არა.
დაახლოებით ისეთივე თანაფარდობაა, როგორც ყველა სხვა მიზეზით გარდაცვლილთა
სულების შემთხვევაში. სამედიცინო დახმარება სამოცდაორ ადამიანს დასჭირდა სხვადასხვა
დაზიანებისთვის, დაწყებული ტვინის შერყევებიდან და დაფის აპკის გახევიდან,
დამთავრებული ისეთი დამწვრობებით, რომლებიც კანის გადანერგვას საჭიროებდნენ. საერთო
ქონებრივი ზარალი 8.1 მილიონ დოლარად შეფასდა, რომელიც სადაზღვევო კომპანიებმა
საერთოდ არ აანაზღაურეს. ათობით ადამიანი ღვთისმოშიში მლოცველი გახდა, ზოგი
მადლიერების, ზოგი კი – შიშის გამო.
***
205
ცრემლნარევი ხმით ჰყვებოდა, როგორ იპოვა თავისი ადგილი, როგორც ღმერთის ერთ-ერთმა
მორჩილმა, და ნილსაც იმავეს გაკეთებას ურჩევდა.
ყველა სხვა არაღვთისმოშიში ადამიანის მსგავსად, ნილსაც არასდროს დაუხარჯავს ბევრი დრო
იმაზე ფიქრში, თუ საბოლოოდ სად მოხვდებოდა მისი სული. ყოველთვის ვარაუდობდა, რომ
მისთვის საბოლოო დანიშნულების პუნქტი ჯოჯოხეთი იყო და ამ აზრს ეგუებოდა. ყველაფერი
ამისკენ მიუთითებდა და ჯოჯოხეთიც, სიმართლე რომ ითქვას, მოკვდავთა სამყაროზე
ფიზიკურად უარესი ადგილი არ იყო.
206
სიბრტყეში. უფრო მეტიც, ცოტა უკეთესიც კი შეიძლებოდა ყოფილიყო – ნილის მარადიული
სხეული თანდაყოლილი სიმახინჯეებისგან გათავისუფლდებოდა.
რასაკვირველია, ყველამ იცოდა, რომ სამოთხე შეუდარებლად უკეთესი ადგილი იყო, მაგრამ
ნილისთვის ის ყოველთვის იმდენად მიუწვდომელი ჩანდა, რომ მასზე ისევე არ ფიქრობდა,
როგორც სიმდიდრეზე, პოპულარობაზე ან გლამურულ ცხოვრებაზე. მისნაირი
ადამიანებისთვის სწორედ ჯოჯოხეთი იყო ის ადგილი, სადაც სიკვდილის შემდეგ მიდიოდნენ.
ამიტომ აზრს ვერ ხედავდა საკუთარი ცხოვრების ისე გადაწყობაში, რომ ჯოჯოხეთისთვის თავი
აერიდებინა. თანაც, ვინაიდან მის ცხოვრებაში მანამდე ღმერთს არანაირი როლი არ უთამაშია,
მისგან განდევნისაც არ ეშინოდა. საერთოდ არ აშინებდა ყველანაირი გარე ჩარევის გარეშე
ცხოვრების პერსპექტივა ისეთ სამყაროში, სადაც მოულოდნელი წარმატება და მარცხი ვიღაცის
ნებას არ ექვემდებარებოდა.
ახლა, როცა სარა სამოთხეში იყო, ნილის სიტუაცია შეიცვალა. ახლა ყველაზე მეტად კვლავ
ცოლთან შეხვედრა უნდოდა და ზეცაში მოხვედრის ერთადერთი გზა ღმერთის მთელი გულით
შეყვარება იყო.
***
ის, რასაც ხალხი ნილის გაცნობისას ვარაუდობდა ხოლმე, ჯენისს ნამდვილად გადახდა.
როდესაც ჯენისის დედა მასზე რვა თვის ორსული იყო, საჭეზე კონტროლი დაკარგა და
სატელეფონო ბოძს შეასკდა მოულოდნელად წამოსულ სეტყვაში, როცა მოწმენდილი ციდან
მუშტის სიმსხო ყინულების ცვენა დაიწყო და გზა ისე დაფარა, თითქოს გიგანტური
საკისარიდან(საკისარი – მექანიკური ნაკეთობა, ღერძს ან სხვა მოძრავ კონსტრუქციას
მოცემული სიმტკიცით და უზრუნველყოფს ბრუნვას, რხევას ან წრფივ მოძრაობას. შედგება
გარე რკალის შიგნით მოთავსებული მრავალი პატარა ბურთულისგან.) ბურთულები
გადმოცვივდაო. შეშინებული, მაგრამ უვნებლად გადარჩენილი ქალი ჯერ კიდევ მანქანაში
იჯდა, როდესაც ჰაერში მოფარფატე ვერცხლისფერი ალის ბურთულა დაინახა – როგორც
მოგვიანებით აღმოჩნდა, ანგელოზი ბარდიელი. ქალი გაშეშდა, მაგრამ არა იმდენად, რომ
საშვილოსნოში უცნაური შეგრძნება ვერ შეემჩნია. მოგვიანებით ულტრაბგერითმა გამოკვლევამ
აჩვენა, რომ ჯერ კიდე დაუბადებელ ჯენის რაილის ფეხები აღარ ჰქონდა; ფარფლისებური
ტერფები პირდაპირ ბარძაყის ფოსოდან ეზრდებოდა.
207
ისხდნენ და მოთქვამდნენ, ისეთი რა დავაშავეთ, ეს სასჯელი რომ დაგვემსახურებინაო,
როდესაც უეცრად ხილვა მოევლინათ: მათ წინაშე ოთხი გარდაცვლილი ნათესავის
გადარჩენილი სულები გამოცხადდნენ და სამზარეულო ოქროსფერი ნათებით აავსეს.
გადარჩენილები არასდროს ლაპარაკობდნენ, მაგრამ მათი ნეტარი ღიმილი ნებისმიერ
შემხედვარეს უშფოთველობას უნერგავდა. იმ წუთიდან მოყოლებული რაილიების ოჯახი
დარწმუნებული იყო, რომ მათი ქალიშვილის მდგომარეობა სასჯელს არ წარმოადგენდა.
შედეგად, ჯენისი ისე გაიზარდა, რომ თავის უფეხებობას საჩუქრად მიიჩნევდა; მშობლებმა
გოგოს აუხსნეს, რომ ღმერთმა მას განსაკუთრებული დავალება მისცა, რადგან ამ ამოცანის
შესრულების ღირსად ჩათვალა; ჯენისმაც დაიფიცა, რომ მას არ უმტყუნებდა. სიამაყის ან
გაჯიუტების გარეშე, ჯენისი თავის პასუხისმგებლობად მიიჩნევდა, სხვებისთვის ეჩვენებინა,
რომ მისი მდგომარეობა სისუსტეს კი არა, სიძლიერეს გამოხატავდა.
ასეთი იყო ჯენისის ცხოვრება იქამდე, სანამ თავადაც ანგელოზ რაშიელის გამოცხადების მოწმე
გახდებოდა. სახლში შედიოდა, როდესაც რყევები დაიწყო; თავიდან იფიქრა, რომ რაიმე
ბუნებრივმა მიზეზმა გამოიწვია, მიუხედავად იმისა, რომ გეოლოგიურად აქტიურ უბანში არ
ცხოვრობდა. ამიტომ შესასვლელთან შეჩერდა და დაიცადა, სანამ ბიძგები ჩაცხრებოდა.
რამდენიმე წამის შემდეგ ცაში ვერცხლისფერი კაშკაში დაინახა და სანამ გონებას დაკარგავდა,
მიხვდა, რომ ანგელოზს ხედავდა.
ჯენისმა გაღვიძებისას თავისი ცხოვრების ყველაზე დიდი სიურპრიზი იხილა: საკუთარი ორი
გრძელი, კუნთებშესხმული და სრულად მოფუნქციონირე ფეხი.
პირველი წამოდგომისას დაიბნა: იმაზე მაღალი აღმოჩნდა, ვიდრე ელოდა. ასეთ სიმაღლეზე
ხელების გაშლის გარეშე წონასწორობის შენარჩუნება ძალზე ამაღელვებელი იყო,
იმავდროულად ტერფებით მიწის შეგრძნებამ უცნაური, მაგრამ სასიამოვნო ემოციები მოჰგვარა.
ქუჩაში დაბნეულად მოსიარულე ჯენისის პოვნისას მაშველებმა იფიქრეს, რომ ქალი ჯერ კიდევ
ვერ გამოსულიყო შოკიდან, სანამ მან მომხდარი არ აუხსნა, იმით გაოცებულმა, რომ
თანამოსაუბრეებს თვალებში პირდაპირ უყურებდა და არა ქვემოდან.
208
როდესაც გამოცხადების შესახებ სტატისტიკური მონაცემები შეგროვდა, ჯენისის ფეხების
აღდგენა წყალობად შეფასდა და ისიც თავისი ბედის მიმართ მოკრძალებულ მადლიერებას
გამოხატავდა. მხარდაჭერის ჯგუფის პირველ შეხვედრაზე კი თანდათან დანაშაულის გრძნობა
შეეპარა. შეხვედრაზე ჯენისი კიბოთი დაავადებულ ორ ადამიანს შეხვდა, რომელიც რაშიელის
გამოცხადებას შეესწრო; განკურნებასთან ასე ახლოს იყვნენ, მაგრამ იმედები მწარედ
გაუცრუვდათ, როცა სასწაული მათ არ შეეხოთ. ჯენისს უკვირდა, რატომ მიიღო წყალობა მან და
არა სხვებმა.
ჯენისის ეჭვები გამოცხადების შემდეგ პირველი სიტყვით გამოსვლისას გაიზარდა, როცა ბოლო
ხანებში პარალიზებული და ეტლს მიჯაჭვული ადამიანების წინაშე უნდა ესაუბრა. ჩვეული,
შთამაგონებელი სიტყვა წარმოთქვა; დამსწრეებს არწმუნებდა, იმის საკმარისი ძალა გაქვთ,
რომ მოსალოდნელი სირთულეები დასძლიოთო; კითხვა-პასუხის დროს ჰკითხეს, ფეხების
აღდგენა იმის ნიშანი ხომ არ არის, რომ გამოცდა უკვე ჩააბარეო. ჯენისმა არ იცოდა, რა ეპასუხა;
იმას ვერ დაჰპირდებოდა, რომ მათი იარები ერთ დღეს წაიშლებოდა. იმაზე მინიშნებას, რომ
უფლისგან ჯილდო მიიღო, დაზარალებულებად დარჩენილების კრიტიკად ჩათვლიდნენ, რაც
ნამდვილად არ უნდოდა. მათთვის მხოლოდ იმის თქმა შეეძლო, რომ არ იცოდა, რატომ
განიკურნა, მაგრამ აშკარა იყო, რომ ამ პასუხით ვერ დაკმაყოფილდნენ.
ჯენისი სახლში აფორიაქებული დაბრუნდა. თავისი როლის კვლავ სწამდა, მაგრამ მსმენელის
ნდობის ყველაზე დიდი წყარო დაკარგა. როგორ უნდა შთაეგონებინა ღმერთის
შეხებაგამოვლილი სხვა ადამიანები, რომ თავიანთი უბედურება სიძლიერედ აღექვათ მაშინ,
როცა ასეთ მდგომარეობაში თავად უკვე აღარ იმყოფებოდა?
209
მიხვდა, რომ არასწორი რაღაც თქვა, მაგრამ უკვე გვიანი იყო. დარბაზში მჯდომი ერთი კაცი,
რომელსაც უსწორმასწორო ფეხი ჰქონდა, წამოდგა და ჯენისს შეეპასუხა: ნუთუ მართლა
ფიქრობდა, რომ ფეხების აღდგენა მისი ცოლის დაკარგვას შეედრებოდა? ჯენისი საკუთარ
განსაცდელებს მართლა ამ კაცის ტანჯვის გვერდით დააყენებდა?
ჯენისმა სცადა, იქვე დაერწმუნებინა, რომ ასე არ ფიქრობდა და ვერც კი წარმოედგინა, რა დიდ
ტკივილს განიცდიდა კაცი. მაგრამ ღმერთს ის კი არ სურს, რომ ყველა ერთნაირი განსაცდელის
წინაშე დადგეს, არამედ თითოეული ადამიანი საკუთარს დაუპირისპირდეს, რაც უნდა იყოს ეს
განსაცდელიო, განაგრძო ჯენისმა. ნებისმიერი განსაცდელის სიმძიმის შეფასება სუბიექტური
საკითხი იყო და ორი ადამიანის გამოცდილების შედარების საშუალება არ არსებობდა. იმ
ხალხს, რომელთა განსაცდელიც კაცისაზე უფრო მძიმე ჩანდა, ისევე უნდა თანაეგრძნოთ
მისთვის, როგორც თავად ამ კაცს სხვებისთვის, რომელთა ტანჯვაც მისაზე ნაკლები
ეჩვენებოდა.
კაცი არაფერში დაეთანხმა. მისი აზრით, ჯენისმა ისეთი რამ მიიღო, რაც ნებისმიერი სხვისთვის
გასაოცარი წყალობა იქნებოდა, ის კი მაინც წუწუნებდა. კაცი შეხვედრიდან ისე გავარდა, რომ
ჯენისის ახსნას ბოლომდე აღარ მოუსმინა.
ეს კაცი, რა თქმა უნდა, ნილ ფისკი იყო. ნილს ჯენის რაილის სახელი მთელი ცხოვრება ესმოდა,
ყველაზე ხშირად იმ ადამიანებისგან, რომლებიც მის დარწმუნებას ცდილობდნენ, ფეხთან
დაკავშირებული შენი უიღბლობა ღვთისგან მოვლენილი ნიშანიაო. ეს ხალხი ჯენისს ისე
ახსენებდა, როგორც მისაბაძ მაგალითს და ნილს ეუბნებოდა, რომ ფიზიკურ ნაკლზე სწორი
რეაგირება ზუსტად ისაა, როგორც ჯენისი რეაგირებდა. ნილი ვერ უარყოფდა, რომ უფეხობა
გაცილებით უარესი იყო, ვიდრე მისი დამახინჯებული ბარძაყი. სამწუხაროდ, ცხოვრების
საუკეთესო პერიოდებშიც კი ჯენისის დამოკიდებულება ნილისთვის იმდენად უცხო იყო, რომ
მისგან ვერაფრის სწავლა ვერ მოახერხა. ახლა კი, როცა თავად ღრმა გლოვაში იყო ჩაძირული
და ვერაფრით გამოეცნო, რატომ მიიღო ქალმა ისეთი საჩუქარი, რომელიც არ სჭირდებოდა,
ნილს ჯენისის სიტყვები შეურაცხმყოფელი ეჩვენებოდა.
მომდევნო დღეებში ჯენისი ეჭვებმა კიდევ უფრო შეიპყრო. ვერაფრით გადაეწყვიტა, რას
ნიშნავდა მისი ფეხების აღდგენა. ნუთუ მიღებულ ძღვენზე უმადურობით პასუხობდა? იქნებ ეს
ერთდროულად წყალობაც იყო და გამოცდაც? შეიძლება, სასჯელი ყოფილიყო იმის
საჩვენებლად, რომ დაკისრებულ მოვალეობას თავი საკმარისად კარგად ვერ გაართვა. ბევრი
შესაძლებლობა არსებობდა და ვერაფრით ხვდებოდა, რომელი მათგანი დაეჯერებინა.
***
210
არის კიდევ ერთი ადამიანი, რომელმაც ნილის ამბავში მნიშვნელოვანი როლი ითამაშა იმის
მიუხედავად, რომ ისინი ერთმანეთს მხოლოდ ნილის მოგზაურობის დასასრულს შეხვდნენ.
ითენი რელიგიურ, თუმცა არც ისე ღრმადმორწმუნე ოჯახში გაიზარდა. მისი მშობლები ღმერთს
საშუალოზე უკეთესი ჯანმრთელობისა და კომფორტული ფინანსური მდგომარეობის გამო
მადლობას სწირავდნენ, თუმცა არც გამოცხადებას შესწრებიან და არც რაიმე ხილვა
მოვლენიათ. უბრალოდ სჯეროდათ, რომ ღმერთი პირდაპირ ან არაპირდაპირ იყო
პასუხისმგებელი მათ ბედნიერ ყოფაზე. მათი ღვთისმოსაობა სერიოზული გამოცდის წინაშე
არასდროს დამდგარა და შეიძლებოდა არც დამდგარიყო; ღმერთის მიმართ მათ სიყვარულს
არსებული სტატუს ქვოთი მათი კმაყოფილება განაპირობებდა.
თუმცა, ითენი მშობლებს არ ჰგავდა. ჯერ კიდევ ბავშვობიდან დარწმუნებული იყო, რომ ღმერთს
მისთვის განსაკუთრებული როლი ჰქონდა გამზადებული და ნიშანს ელოდა, რომ გაეგო, რა იყო
მისი მისია. ძალიან გაუხარდებოდა, მქადაგებელი რომ გამხდარიყო, მაგრამ ხვდებოდა –
არანაირი დამაჯერებელი მტკიცებულება არ გააჩნდა. მისი გაურკვეველი შეგრძნებები და
მოლოდინები საკმარისი არ იყო. ერთი სული ჰქონდა, რაიმე ღვთაებრივს შეხვედროდა და
თავისი ცხოვრებისთვის მიმართულება მიეცა.
ერთი წუთის შემდეგ მიწა გაჩერდა. ითენმა გარშემო მიმოიხედა. მხოლოდ რამდენიმეწუთიანი
ლოდინის შემდეგ წამოდგა ფეხზე. ასფალტზე მოზრდილი ნახეთქი გაჩენილიყო, რომელიც
ზუსტად მის წინ იწყებოდა და ქუჩას კლაკნით მიუყვებოდა. ნაპრალი თითქოს კონკრეტულ
მიმართულებას აჩვენებდა, ითენიც ამ მიმართულებას გაჰყვა და რამდენიმე კვარტალი
გაირბინა, სანამ სხვა გადარჩენილებს არ შეხვდა – ქალი და კაცი ზუსტად მათ ფეხქვეშ
გაჩენილი, საშუალო ზომის ნაპრალიდან ამოფოფხებას ცდილობდნენ. ითენმა მათთან ერთად
დაიცადა, სანამ მაშველები არ მოვიდნენ და უსაფრთხო ადგილას არ გადაიყვანეს.
211
ითენი ამ ამბის შემდეგ დაწყებულ მხარდაჭერის ჯგუფის შეხვედრებს ესწრებოდა და რაშიელის
გამოცხადების სხვა მოწმეებს ხვდებოდა. რამდენიმე შეხვედრის განმავლობაში მოწმეებს
შორის გარკვეული კანონზომიერებები ამოიცნო. რა თქმა უნდა, არსებობდნენ
დაზარალებულები და ისინი, ვინც სასწაულებრივად განიკურნა. მაგრამ იყვნენ ისეთებიც,
რომელთა ცხოვრებაც სხვაგვარად შეიცვალა: იმ ქალსა და კაცს, რომლებსაც პირველად შეხვდა,
ერთმანეთი შეუყვარდათ და მალევე დაინიშნენ. ერთმა ქალმა, რომელიც ჩამოშლილი კედლის
ქვეშ მოჰყვა და მაშველებმა გადაარჩინეს, შთაგონება იპოვა და გადაუდებელი დახმარების
ექიმი გახდა. ერთმა ბიზნესმენმა ისეთი ალიანსი გააფორმა, რომელმაც კარს მომდგარი
გაკოტრებისგან იხსნა, ხოლო სხვა საქმოსანმა, რომლის ბიზნესიც განადგურდა, გამოცხადება
იმის ნიშნად მიიღო, რომ საქმიანობის სტილი უნდა შეეცვალა. ისე ჩანდა, რომ ითენის გარდა
ყველამ მოახერხა და მიხვდა, თუ რა დატრიალდა მათ თავს.
ითენს ხილული გზით არც წყევლა მოვლენია და არც წყალობა, ამიტომ არ იცოდა, ზუსტად რა
შეტყობინება გამოუგზავნა ღმერთმა. ცოლმა, კლერმა შესთავაზა, იქნებ გამოცხადება იმის
ნიშნად უნდა მიიღო, რომ რაც გაქვს, ის უნდა დააფასოო, მაგრამ ითენს ეს ახსნა არ
აკმაყოფილებდა და ამტკიცებდა, რომ მაგ მიზანს ყველა გამოცხადება ემსახურება, სადაც არ
უნდა იყო, მაგრამ რადგან გამოცხადებას თავად შეესწრო, ის რაღაც უფრო დიდი
მნიშვნელობისა უნდა ყოფილიყო. გონებიდან ვერ იცილებდა აზრს, რომ რაღაც
შესაძლებლობა ხელიდან გაუშვა, რომ არსებობდა სხვა მოწმე, რომელსაც წესით უნდა
შეხვედროდა, მაგრამ ვერ შეხვდა. ეს გამოცხადება უნდა ყოფილიყო ის ნიშანი, რომელსაც
აქამდე ელოდა; ასე უბრალოდ ვერ უგულებელყოფდა. მაგრამ მაინც ვერ ხვდებოდა, რა უნდა
გაეკეთებინა.
ითენმა საბოლოოდ გამორიცხვის მეთოდს მიმართა: ყველა მოწმის სია ხელში ჩაიგდო და
ისინი გადახაზა, ვინც საკუთარ ცხოვრებაში გამოცხადების მნიშვნელობას ახსნა უკვე მოუძებნა.
ფიქრობდა, რომ დანარჩენებიდან ერთ-ერთი ისეთი უნდა ყოფილიყო, რომლის ბედიც
როგორღაც მის ბედისწერასთან იყო გადაჯაჭვული. დაეჭვებულთა და დაბნეულთაგან ერთ-
ერთი იქნებოდა ის, ვისაც ითენი უნდა შეხვედროდა.
ჯენის რაილი.
***
ნილი საჯაროდ ყოველთვის ახერხებდა, თავისი მწუხარება ისე შეენიღბა, როგორც ზრდასრულ
ადამიანს ეკადრება, მაგრამ თავის ბინაში მარტო დარჩენისას მისი ემოციების ჩამკეტი
კარიბჭეები ფართოდ იხსნებოდა. სარას არყოფნის შეგრძნება ყველაზე ცხადად ამ დროს
ეუფლებოდა, ნილი იატაკზე ემხობოდა და ქვითინებდა. ბურთივით მოკუნტული მისი სხეული
212
სლოკინნარევი ქვითინით თრთოდა, ცრემლები და ლორწო სახეზე ღვარად ჩამოსდიოდა, სულ
უფრო მზარდი მტანჯველი ტკივილი კი აუტანელ ტალღებად აცხრებოდა თავს ისე ძლიერად,
რომ მანამდე ვერც კი წარმოიდგენდა. წუთების ან საათების შემდეგ ტკივილი გაუვლიდა და
ქანცგამოცლილი ჩათვლემდა ხოლმე. მეორე დილით კი დგებოდა და სარას გარეშე კიდევ ერთი
დღის გატარების პერსპექტივას თვალს უსწორებდა.
ნილის მეზობელმა მოხუცმა ქალმა მისი დაწყნარება სცადა და უთხრა, რომ ტკივილი დროთა
განმავლობაში შემცირდებოდა და მართალია, ცოლს არასდროს დაივიწყებდა, მაგრამ
ცხოვრების გაგრძელებას მაინც მოახერხებდა. შემდეგ ვინმე სხვას შეხვდებოდა და ერთ დღესაც
ბედნიერებას მასთან იპოვიდა; ღმერთის სიყვარულს ისწავლიდა და როცა დრო მოვიდოდა,
ზეცისკენ გაეშურებოდა.
ამ ქალს კეთილი ზრახვები ამოძრავებდა, მაგრამ ნილი ისეთ მდგომარეობაში არ იყო, რომ მის
სიტყვებს დაემშვიდებინა. სარას არყოფნას ღია ჭრილობასავით შეიგრძნობდა და ის აზრი, რომ
ოდესმე მისი დაკარგვის ტკივილს ვეღარ იგრძნობდა, უბრალოდ შორეულად კი არა,
ფიზიკურად შეუძლებლადაც კი მიაჩნდა. თავის მოკვლას რომ ეს ტანჯვა დაესრულებინა, არც კი
იყოყმანებდა, მაგრამ ამით სარასგან სამუდამოდ განცალკევდებოდა.
სიკვდილის შემდეგ რობინისა და მისი ქმრის ურთიერთობის შესახებ არავინ არაფერი იცოდა,
თუმცა წარმატებული მაგალითები არსებობდა: ზოგიერთი წყვილი ახერხებდა, სუიციდის
შემდეგ კვლავ ბედნიერად შეხვედროდნენ ერთმანეთს. მხარდაჭერის ჯგუფში იყვნენ
დამსწრეები, რომელთა მეუღლეებიც ჯოჯოხეთში ჩაეშვნენ. ისინი ხშირად საუბრობდნენ, რომ
დილემის წინაშე იდგნენ და ცოცხლად დარჩენასა და მეუღლესთან ხელახლა შეხვედრის
სურვილს შორის არჩევანს ვერ აკეთებდნენ. ნილი მათ მდგომარეობაში არ იყო, მაგრამ მათი
ისტორიების მოსმენისას შური იპყრობდა: სარა რომ ჯოჯოხეთში წასულიყო, თვითმკვლელობა
ნილის ყველა პრობლემას მოაგვარებდა.
ამას ნილისთვის სამარცხვინო თვითაღიარება მოჰყვა. მიხვდა, არჩევანი რომ ჰქონოდა, სარა
სამოთხეში წასულიყო და თავად ჯოჯოხეთში თუ ორივე ჯოჯოხეთში მოხვედრილიყო, ამ
213
უკანასკნელ ვარიანტს აირჩევდა: ერჩივნა, რომ სარა ღმერთისგან განდევნილი ყოფილიყო,
ვიდრე მასთან განშორებას შეგუებოდა. იცოდა, რომ ეგოისტურად ფიქრობდა, მაგრამ გრძნობას
ვერაფერს მოუხერხებდა: სჯეროდა, რომ სარას შეეძლო ორივე ადგილას ეპოვა ბედნიერება,
თავად კი ბედნიერი მხოლოდ სარასთან იქნებოდა.
ნილის ცხოვრებაში სარა ერთადერთი ქალი იყო, რომლის ქცევაც ოდნავაც არ შეცვლილა,
რომლის გამოხედვას სიბრალულის, შიშის ან თუნდაც გაკვირვების ნატამალიც კი არ
დასტყობია, როდესაც მისი ფეხი პირველად იხილა. მხოლოდ ამ მიზეზის გამოც კი
შეიძლებოდა მიხვედრა, რომ ნილი მასზე ჭკუას დაკარგავდა; როცა ქალის პიროვნება ყველა
მხრიდან გაიცნო, მასზე უკვე თავიდან ფეხებამდე შეყვარებული იყო და რადგან სარასთან
ყოფნისას ნილის საუკეთესო თვისებებიც ყველაზე მეტად მჟღავნდებოდა, ქალსაც შეუყვარდა
ნილი.
თუმცა, იმის თქმაც არ შეიძლება, რომ სარას მორწმუნეობა ნილზე გავლენას არ ახდენდა.
პირიქით, ნილისთვის ცნობილ მიზეზთაგან სარა საუკეთესო მიზეზი იყო ღმერთის
შესაყვარებლად. თუ უფლის სიყვარულმა სარას ასეთ ადამიანად ჩამოყალიბებაში წვლილი
შეიტანა, მაშინ მნიშვნელოვანი რამ ყოფილა. ქორწინების წლების განმავლობაში ცხოვრებაზე
ნილის შეხედულება გაუმჯობესდა და ის და სარა ერთად რომ მოხუცებულიყვნენ, ალბათ იმ
წერტილსაც მიაღწევდა, როცა ღმერთის მიმართ მადლიერებას იგრძნობდა.
214
ამის ნაცვლად ნილმა ღმერთი შეიძულა. სარა მის ცხოვრებაში ყველაზე დიდი წყალობა იყო და
ის ღმერთმა წაართვა. და ის სანაცვლოდ სიყვარულს ელოდა? ნილისთვის ეს იგივე იყო,
გამტაცებელს ცოლის დაბრუნების სანაცვლოდ სიყვარული რომ მოეთხოვა. მორჩილება კიდევ
შეიძლებოდა, მოეხერხებინა, მაგრამ წრფელი, გულიდან წამოსული სიყვარული როგორ? ასეთ
გამოსასყიდს ვერ გადაიხდიდა.
მხარდაჭერის ჯგუფის ერთი წევრი ქალი, ვალერი ტომაზინო ამბობდა, რომ წესით, არც კი უნდა
ეცადათ. ქალს ჰუმანისტური მოძრაობის ერთი წიგნი წაეკითხა; მოძრაობის წევრები არასწორად
მიიჩნევდნენ იმ ღმერთის სიყვარულს, რომელიც ხალხს ამდენ ტკივილს აყენებდა და
ადამიანებს მოუწოდებდნენ, საკუთარი მორალური შეგრძნებებით ემოქმედათ და არა
მათრახისა და თაფლაკვერის პრინციპით(მეტაფორა, რომელიც აღნიშნავს სასურველი ქცევის
გამოსაწვევად ჯილდოსა და სასჯელის კომბინაციის გამოყენებას.). ეს ის ხალხი იყო, რომელიც
ღმერთს ამაყად უკუაგდებდა და სიკვდილის შემდეგ ჯოჯოხეთში მიემგზავრებოდა.
ჰუმანისტური მოძრაობის წევრებმაც გადაწყვეტილება მიიღეს და სარა რომ არა, ნილიც იმავე
არჩევანს გააკეთებდა. მაგრამ ნილს სარას დაბრუნება სურდა, ამის ერთადერთ გზად კი
ღმერთის შეყვარების მიზეზის პოვნა რჩებოდა.
მხარდაჭერის ჯგუფის წევრებს ღვთისმოსაობის დასაშენებლად რაიმე საძირკვლის პოვნა
სჭრდებოდათ, ამიტომ შვებას ჰგვრიდათ იმის ცოდნა, რომ მათ საყვარელ ადამიანებს არ
უტანჯიათ, როდესაც უფალმა წასაყვანად მოაკითხათ, და მყისიერად დაიღუპნენ. ნილი ამასაც
კი ვერ ჩაებღაუჭებოდა: სარას მინამ საზარელი ჭრილობები მიაყენა. რა თქმა უნდა, უარესიც
შეიძლებოდა მომხდარიყო. ერთი წყვილის მოზარდი ვაჟიშვილი ანგელოზის გამოცხადებისგან
გაჩენილ ხანძარში აღმოჩნდა გამოკეტილი და სანამ მაშველები მის გათავისუფლებას
შეძლებდნენ, სხეულის ოთხმოც პროცენტზე მეტის მძიმე დამწვრობა მიიღო. მოგვიანებით მისი
გარდაცვალება ნამდვილი წყალობა იყო. მასთან შედარებით სარას ნამდვილად გაუმართლა,
მაგრამ არა იმდენად, რომ ნილს ღმერთი შეყვარებოდა.
215
ნილი მხოლოდ ერთ გზაზე ფიქრობდა, რაც ღმერთის მადლიერს გახდიდა – მას ნილისთვის
სარა უნდა ეჩვენებინა. მხოლოდ მისი ღიმილის ხელახლა დანახვაც კი განუზომელ ნუგეშად
მოევლინებოდა; გადარჩენილი სული მანამდე არასდროს სწვევია და ხილვა ახლა გაცილებით
დიდი მნიშვნელობის იქნებოდა, ვიდრე ცხოვრების ნებისმიერ სხვა ეტაპზე.
მაგრამ ხილვები მხოლოდ იმიტომ არ ჩნდება, რომ ადამიანს სჭირდება. ნილთანაც არაფერი
გამოჩენილა. ღმერთისკენ გზა თავად უნდა ეპოვა.
ბენი ახლა ჭიაყელასავით უსინათლო იყო – არა მხოლოდ თვალები და თვალბუდეები აკლდა,
მის თავის ქალასაც კი ისეთი ფორმა ჰქონდა, რომ ასეთი წარმონაქმნებისთვის ადგილი
საერთოდ არ იყო დარჩენილი და ღაწვები პირდაპირ შუბლს უერთდებოდა. სინათლემ,
რომელმაც მისი სული სრულყოფილებას მაქსიმალურად მიუახლოვა, სხეულიც გარდაუქმნა;
გავრცელებული აზრით, ასეთი მაგალითები ხაზს უსვამდა, რომ სამოთხეში ფიზიკური სხეული
ზედმეტია. მიმიკების შეზღუდული მრავალფეროვნების მიუხედავად, ბენი ყოველთვის ნეტარ,
აღტაცებულ ღიმილს ინარჩუნებდა.
ნილს იმედი ჰქონდა, ბენი ისეთ რამეს ეტყოდა, რაც ღმერთის შეყვარებაში დაეხმარებოდა.
ბენი ზეციურ სინათლეს აღწერდა, როგორც უსაზღვროდ ლამაზ სანახაობას, სრულყოფილ
დიდებულებას, რომელიც ყველანაირ ეჭვს ამარცხებს. ის წარმოადგენდა უდავო
მტკიცებულებას, რომ ღმერთი უნდა გიყვარდეს, ახსნას, რომელიც ისეთივე ცხადია, როგორც
1+1=2. სამწუხაროდ, მიუხედავად იმისა, რომ ბენს ზეციური სინათლის ეფექტის აღსაწერად
მრავალი შედარების გამოყენება შეეძლო, ამ ეფექტს თავისი სიტყვებით მაინც ვერ იმეორებდა.
ისედაც ღვთისმოსავ ადამიანებს ბენის აღწერები აღაფრთოვანებდათ, მაგრამ ნილისთვის ეს
ყველაფერი იმედგამაცრუებლად ბუნდოვანი იყო. ამის გამო, რჩევის მისაღებად სხვა გზას
დაადგა.
"აღიარე, რომ შენ ის გჭირდება", ნათქვამი იყო ნილის ნაყიდ პოპულარულ წიგნში სულიერების
რჩევების შესახებ. "როდესაც მიხვდები, რომ თვითკმარობა ილუზიაა, მაშინ მიაღწევ
მზადყოფნას".
216
"სრულად მიენდე", ამბობდა მქადაგებელი ტელევიზორიდან. ტანჯვის მიღებაა ის, რითაც შენს
სიყვარულს დაამტკიცებ. შეიძლება შეგუებამ ამ ცხოვრებაში შვება არ მოგიტანოს, მაგრამ
წინააღმდეგობის გაწევა შენს სასჯელს მხოლოდ გააუარესებს.
მათი რეაქცია არ უნდა გაჰკვირვებოდა: მთელი ცხოვრება ხალხი მის ფეხს სულიერ
მნიშვნელობას ანიჭებდა იმის მიუხედავად, რომ ღმერთი არაფერ შუაში იყო. ახლა, როცა
უბედურება ღმერთის უეჭველი მონაწილეობით შეემთხვა, გარდაუვალი იყო, რომ ვიღაც ამას
ყოველთვის ნილისთვის მოვლენილ დამსახურებულ სასჯელად მიიჩნევდა. სრულიად
შემთხვევითი იყო, რომ ნილმა აღნიშნული აზრი მაშინ მოისმინა, როცა ყველაზე მტკივნეული
იყო და შეიძლებოდა, მასზე დიდი გავლენა მოეხდინა.
ნილი არ ფიქრობდა, რომ მისი სიდედრ-სიმამრი მართლები იყვნენ, მაგრამ იმაზეც დაფიქრდა,
უკეთესი ხომ არ იქნებოდა, მათი აზრი დაეჯერებინა. ფიქრობდა, იქნებ ცხოვრება იმ ზღაპარში
უკეთესია, რომელშიც მართალნი ჯილდოს იღებენ, ხოლო ცოდვილნი – სასჯელს, (მიუხედავად
იმისა, რომ უცოდველობისა და ცოდვილობის კრიტერიუმები მისთვის გაურკვეველი იყო) ვიდრე
ისეთ რეალობაში ცხოვრება, სადაც სამართლიანობა საერთოდ არ არსებობსო. ამ შემთხვევაში
მოუწევდა, საკუთარი თავი ცოდვილის როლზე აეყვანა და ტყუილი არც ისე ნუგეშის მომგვრელი
გამოდგებოდა, მაგრამ ერთ ჯილდოს მაინც ჰპირდებოდა, რასაც პირადი მორალი ვერ აძლევდა:
მისი დაჯერება სარასთან ხელახლა შეახვედრებდა.
217
ზოგჯერ ადამიანს ცუდმა რჩევამაც კი შეიძლება სწორი მიმართულებისკენ მიუთითოს. სწორედ
ასე მოხდა, როდესაც სიდედრ-სიმამრის ბრალდებებმა საბოლოოდ ნილი ღმერთს მიუახლოვა.
***
ამასობაში ითენის ცოლი, კლერი, ანერვიულდა. ითენი არწმუნებდა, რომ ჯენისის მიმართ
არანაირი რომანტიკული გრძნობა არ გააჩნდა, მაგრამ ამან ცოლის შფოთვას ვერაფერი
უშველა. ქალმა იცოდა, რომ უჩვეულო გარემოებებს ინდივიდებს შორის კავშირების
ჩამოყალიბება სჩვევია და შიშობდა, რომ ჯენისთან ითენის ურთიერთობა – რომანტიკული
იქნებოდა თუ არა – მათ ქორწინებას საფრთხეს შეუქმნიდა.
218
ითენმა ჯენისს შესთავაზა, რომ როგორც ბიბლიოთეკარს, შეეძლო კვლევაში დახმარებოდა.
არც ერთ მათგანს არ გაეგონა ისეთი შემთხვევის შესახებ, როცა ღმერთმა ერთი
გამოცხადებისას ადამიანზე ნიშანი დატოვა, ხოლო სხვა გამოცხადებისას ეს ნიშანი წაშალა.
ითენი უწინდელ მაგალითებს ეძებდა იმ იმედით, რომ მათ შეეძლოთ, ჯენისის შემთხვევისთვის
ნათელი მოეფინათ. არსებობდა რამდენიმე შემთხვევა, როდესაც ადამიანები ცხოვრების
მანძილზე სასწაულებრივად რამდენჯერმე განიკურნენ, მაგრამ მათი უნარშეზღუდულობა ან
დაავადება ყოველთვის ბუნებრივი მიზეზებით იყო გამოწვეული და არა – გამოცხადებისას
მიღებული. ერთი გადმოცემის მიხედვით, არსებობდა კაცი, რომელიც საკუთარი ცოდვების გამო
დაბრმავდა და მოგვიანებით, ცხოვრების წესის შეცვლის შემდეგ, მხედველობა აღუდგა, თუმცა
ეს ამბავი ქალაქურ ლეგენდად მიიჩნეოდა.
ჯენისს სურდა, რომ რაც უნდა ყოფილიყო, საბოლოო შედეგს შეჰგუებოდა. თუ ღმერთი მის
წაყვანას ჩათვლიდა საჭიროდ, მზად იყო. თუ ღმერთი ფეხებს კვლავ წაართმევდა, ჯენისი
თავის ჩვეულ საქმიანობას განაგრძობდა. თუ ღმერთი ფეხებს შეუნარჩუნებდა, ჯენისი
იმედოვნებდა, რომ იმ ეპიფანიას მაინც მიიღებდა, რომელიც საკუთარი ღვთიური საჩუქრის
შესახებ დამაჯერებლად საუბრისთვის სჭირდებოდა.
219
თუმცა, ყველაზე მეტად იმის იმედი ჰქონდა, რომ მისთვის მოვლენილ სასწაულს ღმერთი უკან
წაიღებდა და ვინმე ისეთს მოუვლენდა, ვისაც ნამდვილად სჭირდებოდა. არავისთვის
შეუთავაზებია, თან წაყოლოდნენ იმ იმედით, რომ მის მიერ დაბრუნებული სასწაული მათზე
გადავიდოდა – მეტისმეტად თავდაჯერებული საქციელი იქნებოდა, მაგრამ შინაგანად თავის
პილიგრიმობას იმათთვის ვედრებად მიიჩნევდა, რომლებსაც წყალობა სჭირდებოდათ.
ითენი ჯენისის გადაწყვეტილებას სრულად უჭერდა მხარს და თავადაც აღტაცებული იყო. ახლა
უკვე ესმოდა, რა დანიშნულება ჰქონდა რაშიელის გამოცხადებას მისთვის – გამოცხადებამ
მიანიშნა, რომ მისი მოქმედების დრო დამდგარიყო. ითენის ცოლი, კლერი, მთელი
მონდომებით ცდილობდა, ქმრისთვის წასვლა გადაეფიქრებინა, ხაზს უსვამდა, არც კი იცი
რამდენი ხანი მოუნდები, მე და ჩვენს შვილებსაც გვჭირდებიო. ითენს ამწუხრებდა ის ფაქტი,
რომ ცოლის მხარდაჭერის გარეშე უწევდა გამგზავრება, მაგრამ სხვა არჩევანი არ ჰქონდა.
პილიგრიმობაში უნდა წასულიყო და შემდეგი გამოცხადებისას გაიგებდა, რა სურდა ღმერთს
მისგან.
***
220
წარსულში არსებობდა გარკვეული ეჭვი, ნამდვილად შეეძლო თუ არა ზეციურ ნათელს ხსნის
გზაზე ყველანაირი სულიერი დაბრკოლების მოხსნა. კამათი შეწყდა ბარი ლარსენის
შემთხვევის შემდეგ – ეს იყო სერიული მკვლელი და მოძალადე, რომელიც თავისი უკანასკნელი
მსხვერპლის სხეულის თავიდან მოშორებისას უეცრად ანგელოზის გამოცხადებას შეესწრო და
ზეციური ნათელი იხილა. ლარსენის სიკვდილით დასჯისას მისი სულის სამოთხისკენ
აღმასვლა იხილეს, რასაც მის მსხვერპლთა ოჯახების რისხვა მოჰყვა. მღვდლებმა მათი
დამშვიდება სცადეს, არწმუნებდნენ – ყველანაირი მტკიცებულების გარეშე – რომ ზეციურმა
სინათლემ ლარსენს მრავალი სიცოცხლისთვის სამყოფი სასჯელი მოუვლინა, მაგრამ
მღვდლების სიტყვებმა ვერავინ ანუგეშა.
ნილისთვის ეს ნიშნავდა, რომ შეეძლო მოკლე გზა ეპოვა და ფილ სოუმსის მტკიცებისთვის
პასუხი გაეცა; ეს ერთადერთი გზა იყო, რომლითაც შეეძლო, ღმერთზე მეტად სარა ჰყვარებოდა
და მასთან ხელახლა შეხვედრა მოეხერხებინა. მხოლოდ ამგვარად შეეძლო, ეგოისტად
დარჩენილიყო და მაინც სამოთხეში მოხვედრილიყო. სხვებმა ეს შეძლეს და იქნებ, მასაც
მოეხერხებინა. შეიძლება არც ისე სამართლიანი, მაგრამ პროგნოზირებადი გზა მაინც იყო.
მეორე მხრივ, ზეციური სინათლის ძიება გაცილებით რთული და სახიფათო იყო, ვიდრე
ჩვეულებრივი პილიგრიმობა. ზეციური სინათლე მხოლოდ მაშინ ჟონავდა, როცა ანგელოზი
მოკვდავთა სიბრტყეში შემოდიოდა ან მას ტოვებდა. ვინაიდან ანგელოზის პირველი გამოჩენის
ადგილის პროგნოზირების გზა არ არსებობდა, სინათლის მაძიებლები ანგელოზის გამოჩენის
შემდეგ მასთან უნდა მოქუჩებულიყვნენ და იქამდე გაჰყოლოდნენ, სანამ უკან არ
გაემგზავრებოდა. იმისათვის, რომ სინათლის ვიწრო სვეტში მოხვედრის შანსი გაეზარდათ,
გამოცხადების პერიოდში ანგელოზს რაც შეიძლება ახლოს მისდევდნენ; იმის მიხედვით, თუ
რომელ ანგელოზს ეხებოდა საქმე, მისი დევნისას შეიძლებოდა საჭირო გამხდარიყო
ტორნადოს ყელის, მოვარდნილი წყლის ზვირთების ან მიწის შუაზე გამხლეჩი ნაპრალის
221
სიახლოვეს დარჩენა. სინათლის მადევართაგან ბევრი იღუპებოდა, წარმატებას ცოტანი თუ
აღწევდნენ.
წმინდა ადგილები არასტუმართმოყვარე ადგილები იყო: ერთი მათგანი შუა ოკეანეში მდებარე
ატოლს წარმოადგენდა, მეორე – ოცი ათასი ფუტის სიმაღლის მთებში მდებარეობდა. ის,
რომლისკენ წასვლაც ნილმა გადაწყვიტა, უდაბნოში იყო, დაბზარული ტალახით სავსე ვრცელ
არეალში, რომელიც ყოველი მიმართულებით მრავალი მილის მანძილზე გადაჭიმულიყო;
სრულიად უკაცრიელი, მაგრამ სხვებთან შედარებით მაინც ადვილად ხელმისაწვდომი ადგილი
პილიგრიმებში პოპულარობით სარგებლობდა. წმინდა ადგილის შესახედაობა აშკარა
მაგალითს წარმოადგენდა იმისა, თუ რა ხდება, როცა ზეციური და მიწიერი სამყაროები
ერთმანეთს ეხებიან: რელიეფი ლავის დინებებს, პირდაფჩენილ ნაპრალებსა და ციური
ობიექტების დაცემის შედეგად გაჩენილ კრატერებს ნაირგვარად დაეღარა. ისედაც მწირი
222
მცენარეულობა მალე კვდებოდა და მხოლოდ იმ დროის ინტერვალებში იზრდებოდა, სანამ
წყალდიდობის ან ქარიშხლისგან მოტანილი მიწა ისევ მთლიანად გადაირეცხებოდა.
როცა ითენმა ჯენის რაილის სახელი ახსენა, ნილმა გაოცების დამალვა ვეღარ შეძლო. ქალთან
ხელახლა ლაპარაკის სურვილი არ ჰქონდა და ბოდიშის მოხდით წასვლა დააპირა. დაბნეულ
ითენს უხსნიდა, სხვასაც შევპირდი შეხვედრას და გადამავიწყდაო, როცა ჯენისიც თავზე
წამოადგათ.
ნილის აქ დანახვამ დააბნია, მაგრამ დარჩენა სთხოვა. ითენმა აუხსნა, რატომ დაპატიჟა ნილი
ვახშამზე, ჯენისმაც მოუთხრო, როგორ შეხვდა წინათ ნილს. შემდეგ ნილს ჰკითხა, წმინდა
ადგილზე რამ მოგიყვანაო. როცა ნილმა უპასუხა, სინათლის მაძიებელი ვარო, ითენმა და
ჯენისმა იმ წამსვე დარწმუნება დაიწყეს, იქნებ გადაიფიქროო. ითენის თქმით, ნილი ამგვარად
223
თითქმის თავს იკლავდა, არადა თვითმკვლელობაზე უკეთესი ვარიანტები ყოველთვის
არსებობდა. ჯენისის თქმით, ზეციური ნათელის დანახვა პასუხი არ იყო, ღმერთს ეს არ სურდა.
ნილმა მასზე ზრუნვისთვის ცივი მადლობა გადაუხადა და იქაურობა დატოვა.
ლოდინის კვირების განმავლობაში ნილი ყოველ დღეს წმინდა ადგილის გარშემო მანქანით
სიარულში ატარებდა. ხელმისაწვდომი იყო რუკები, რომლებიც ყოველი გამოცხადების შემდეგ
ახლდებოდა, მაგრამ იქაურობის საკუთარი მანქანით შემოვლას რუკები ვერ ჩაანაცვლებდა.
ზოგჯერ რთულ რელიეფზე მანქანით სიარულში აშკარად გამობრძმედილ სინათლის მაძიებელ
კაცს ნახავდა – სინათლის მაძიებელთა აბსოლუტური უმრავლესობა კაცი იყო – და რელიეფის
ამა თუ იმ ტიპთან დაკავშირებით რჩევებს ეკითხებოდა. ზოგიერთი მათგანი ამ უბანზე
რამდენიმე გამოცხადების დროს ყოფილიყო, წინა მცდელობებისას ვერც წარმატებისთვის
მიეღწია და არც მარცხი განეცადა. სიხარულით გასცემდნენ რჩევებს იმის შესახებ, თუ როგორ
უნდა ადევნებოდი ანგელოზს, საკუთარ თავზე კი არაფერს ჰყვებოდნენ. ნილს უცნაურად
ეჩვენებოდა მათი საუბრის ტონი, რომელშიც იმედი და უიმედობა ერთდროულად იგრძნობოდა
და აინტერესებდა, თავად მისი ლაპარაკიც ასე თუ ჟღერდა.
წვიმა ან ქარი არსად ჩანდა, მხოლოდ მუქი ღრუბლები, რომლიდანაც ელვა გამოკრთებოდა
ხოლმე. რაციაში სხვა სინათლის მაძიებელმა ანგელოზის მიმართულებისა და სიჩქარის ახალი
მაჩვენებლები გადმოსცა და ნილმა ჩრდილო-აღმოსავლეთით განაგრძო სვლა, რათა
ანგელოზს წინ დახვედროდა. თავიდან შტორმამდე დარჩენილ მანძილს იმის მიხედვით
ზომავდა, თუ რამდენ ხანში აღწევდა ქუხილი მის მანქანამდე, მაგრამ მალე გაელვებები ისე
გახშირდა, რომ ცალკეული გამონათებისა და გრუხუნის ერთმანეთთან დაკავშირებას ვეღარ
ახერხებდა.
შენიშნა, რომ ორი სხვა სინათლის მაძიებლის მანქანა უახლოვდებოდა. ჩრდილოეთისკენ მის
პარალელურად განაგრძეს სვლა კრატერებით უხვად დაჩხვლეტილ მიწის მონაკვეთზე –
შედარებით მცირე ჩაღრმავებებს ზემოდან ხტუნვით ევლებოდნენ, უფრო მოზრდილებს კი
გვერდს უქცევდნენ. ელვის ღერძები მიწაზე მათ გარშემო უკვე ყველა მხარეს ეცემოდა, მაგრამ,
როგორც ჩანდა, ისინი ნილისგან სამხრეთით იწყებოდნენ; ანგელოზი ზუსტად მის უკან იყო და
უახლოვდებოდა.
224
დამაყრუებელ გრგვინვას ყურსაცობებიც ვერ აკავებდა. ნილი გრძნობდა, რომ თმა ყალყზე
დაუდგა, რადგან მის გარშემო ელექტრული მუხტი გროვდებოდა. უკანა ხედვის სარკეში
იყურებოდა, ცდილობდა, ანგელოზის ადგილმდებარეობას მიმხვდარიყო და თან
აინტერსებდა, ნეტავ რამდენად ახლოს ვარო.
ნილის მხედველობის ველი გაელვებების შემდგომი ლაქებით ისე გადაივსო, რომ მათ შორის
ნამდვილი ელვის კლაკნილებს ვეღარ არჩევდა. თვალებმოჭუტული სარკეში შესცქეროდა
ელვარებას და მიხვდა, რომ ერთ მთლიან, მოპულსირე, მაგრამ უწყვეტ ელვას უყურებდა.
უკეთესი ხილვისთვის მძღოლის გვერდითი სარკე ზემოთ აატრიალა და ელვის წყარო დაინახა –
ბნელი ღრუბლების ფონზე აკაშკაშებული მოფუთფუთე, დაკლაკნილი ცეცხლოვანი მასა:
ანგელოზი ბარაკიელი.
სწორედ მაშინ, სანამ ნილი ნანახისგან გაშეშებული და პარალიზებული იყო, მისი მანქანა ერთ-
ერთი ბასრ კლდოვან შვერილს წამოეგო, ჰაერში ავარდა და უზარმაზარ ლოდს შეასკდა.
დარტყმის ძალა მანქანის მარცხენა წინა ნაწილზე მოვიდა და თუნუქის ფირფიტასავით
დაჭმუჭნა. მძღოლის ნაკვეთურში შეჭრილმა მეტალის ნაჭერმა ნილს ორივე ფეხი გადაუმტვრია
და მარცხენა ბარძაყის არტერია გაუჭრა. ნილს ნელი, მაგრამ გარანტირებულად სასიკვდილო
სისხლდენა დაეწყო.
განძრევა არც უცდია; იმ მომენტში ტკივილს არ გრძნობდა, მაგრამ როგორღაც ხვდებოდა, რომ
ოდნავი მოძრაობაც კი მტანჯველ ტკივილს გამოიწვევდა. აშკარა იყო, რომ მანქანაში
ჩაჭედილიყო და ასე რომც არ ყოფილიყო, ბარაკიელს ვეღარ დაედევნებოდა. უმწეოდ გააყოლა
თვალი, თუ როგორ შორდებოდა ელვა და შტორმი.
ცრემლების მიღმა შენიშნა, რომ მისკენ ქალი მორბოდა – ჯენის რაილი ამოიცნო. მიხვდა, რომ
ავარია ჯენისისა და ითენის ბანაკიდან ასიოდე ფუტში მოსვლოდა. თუმცა, ქალი ვერაფრით
დაეხმარებოდა. ნილი გრძნობდა, რომ სისხლისგან იცლებოდა და იცოდა, რომ მაშველთა
მანქანის მოსვლამდე ვერ იცოცხლებდა. მიხვდა, რომ ჯენისი ეძახდა, მაგრამ ყურები ისე
დაგუბებოდა, რომ არაფერი ესმოდა. ქალის უკან ითენიც გამოჩნდა და მანქანისკენ გამოიქცა.
შემდეგ სინათლემ გაიელვა და ჯენისი ისე მოწყვეტით დავარდა, თითქოს ურო შემოსცხესო.
თავიდან ნილს ეგონა, რომ ქალს მეხი დაეცა, მაგრამ მალევე მიხვდა, რომ ჭექა-ქუხილი უკვე
225
შეწყვეტილიყო. როცა ქალი ფეხზე წამოდგა და მისი ორთქლადენილი და ლამის მთლიანად
გადასწორებული სახე გამოჩნდა, ნილი მიხვდა, რომ ჯენისს ზეციური სინათლე დასცემოდა.
ნილმა ზემოთ აიხედა, მაგრამ ღრუბლების მეტი ვერაფერი დაინახა; სინათლის სვეტი
გამქრალიყო. ღმერთი თითქოს მასხრად იგდებდა. ის ჯილდო, რომლის მოსაპოვებლადაც
ნილმა სიცოცხლე გაწირა, ღმერთმა აჩვენა, მაგრამ მაინც მისგან მიუწვდომელ მანძილზე
დატოვა, თანაც იმ ადამიანს მიანიჭა, რომელსაც ის არ სჭირდებოდა და არც კი უნდოდა.
ღმერთმა ერთი სასწაული ჯენისზე ფუჭად ერთხელ უკვე დახარჯა და ახლაც იმავეს აკეთებდა.
ნილისთვის საიდუმლო უკვე ამოხსნილიყო, რადგან უკვე ესმოდა, რომ ცხოვრებაში ყველაფერი
სიყვარული იყო, თვით ტკივილიც კი... განსაკუთრებით – ტკივილი.
ამგვარად, რამდენიმე წუთის შემდეგ, როდესაც ნილი საბოლოოდ სისხლისგან დაიცალა, მისი
სული ხსნისთვის ჭეშმარიტად მზად იყო.
226
***
ჯენისმა ეს ვერ დაინახა, რადგან ამ დროისთვის თვალები უკვე აღარ ჰქონდა. ითენი იყო
ერთადერთი მოწმე და მანაც გაიაზრა, რომ სწორედ ეს იყო ღმერთის მიერ მისთვის
მინიჭებული ცხოვრების აზრი: ჯენისს აქამდე უნდა გამოყოლოდა და ის დაენახა, რასაც თავად
ჯენისი ვერ დაინახავდა.
227
კეთილი, ღმერთი არ არის მოწყალე და ამის გააზრება აუცილებელია ჭეშმარიტი
ღვთისმოსაობისთვის.
თავად ნილი, ითენის ქადაგებებს რომ უსმენდეს, მის გზავნილებს სრულად გაიგებდა. ნილის
დაკარგული სული ითენის სწავლების განსახიერებაა.
იქ მცხოვრებთა უმეტესობისთვის ჯოჯოხეთი დედამიწისგან დიდად არ განსხვავდება; მთავარი
სასჯელი სინანულია იმის გამო, რომ სიცოცხლეში ღმერთი საკმარისად ვერ შეიყვარეს და ამ
სასჯელს ბევრი ადვილად უძლებს. თუმცა, ნილისთვის ჯოჯოხეთს მოკვდავთა სიბრტყესთან
საერთო არაფერი აქვს. კაცის მარადიულ სხეულს სრულფასოვანი ფეხები აქვს, თუმცა მათ
არსებობას ლამის ვერც კი ამჩნევს; თვალები აღუდგა, მაგრამ მათ გახელას ვერ ახერხებს.
ზეციური სინათლის დანახვამ შეაძლებინა, რომ მოკვდავთა სიბრტყეში ყველაფერში ღმერთის
არსებობა დაენახა, მაგრამ ასევე მიანიჭა უნარი, სრულად გაეაზრებინა, რომ ჯოჯოხეთი
ღმერთისგან დაცლილი იყო. ყველაფერი, რასაც ნილი ხედავს, ესმის ან ეხება, თრგუნავს და
მოკვდავთა სამყაროსგან განსხვავებით, ეს ტკივილი ღმერთის სიყვარულის ერთ-ერთი ფორმა
კი არაა, არამედ მისი არარსებობის შედეგი. ნილი იმაზე მეტ ტანჯვას უძლებს, ვიდრე
ცხოვრების პერიოდში, თუმცა მისი რეაქცია მაინც ღმერთის სიყვარულია.
ნილს სარა ისევ უყვარს და ისევე ენატრება, როგორც მანამდე. იმის გააზრება, რომ მასთან
ხელახლა შეხვედრასთან ასე ახლოს იყო, ყველაფერს კიდევ უფრო მტკივნეულს ხდის. იცის,
რომ მისი ჯოჯოხეთში გაგზავნა თავისივე ქმედებების შედეგი არ იყო; იცის, რომ ამის მიზეზი
არ არსებობდა და არც რაიმე ღვთიურ მიზანს ემსახურებოდა. მაგრამ უფლის მიმართ მის
სიყვარულს არაფერი ამცირებს. იმის შესაძლებლობა რომც არსებობდეს, რომ სამოთხეში
მიიღონ და მისი ტანჯვა დასრულდეს, ამის იმედი მაინც არ ექნება; ასეთი სურვილები აღარ
უჩნდება.
ნილმა ისიც კი იცის, რომ ღმერთმა მის შესახებ არაფერი იცის და საპასუხოდ არ უყვარს. ნილის
გრძნობებზე გავლენას ესეც ვერ ახდენს, რადგან უპირობო სიყვარული სანაცვლოდ არაფერს
ითხოვს, მათ შორის არც საპასუხო სიყვარულს.
და მიუხედავად იმისა, რომ ჯოჯოხეთში მრავალი წელი ისე გაატარა, რომ ღმერთმა მის შესახებ
არაფერი იცის, კაცს ის მაინც უყვარს. ასეთია ჭეშმარიტი ღვთისმოსაობის ბუნება.
სტენდალი
228
ვერ ვიჯერებ. გასულ წელს კამპუსს ვესტუმრე და ამაზე ერთი სიტყვაც კი არ გამიგია. ახლა აქ
მოვდივარ და აღმოვაჩინე, რომ ხალხს უნდა, კალი სავალდებულო გახადოს. კოლეჯში სწავლის
დაწყებას სულმოუთქმელად რომ ველოდი, ერთ-ერთი მთავარი მიზეზი ამის მოშორება იყო,
რომ, ხო ხვდებით, ყველა დანარჩენისნაირი გავმხდარიყავი. რომ მცოდნოდა, თუნდაც მცირე
შანსი არსებობდა იმისა, რომ ამის შენარჩუნება მომიწევდა, ალბათ სხვა კოლეჯს ავირჩევდი.
ისეთი შეგრძნება მაქვს, თითქოს თაღლითურად გამაცურეს.
მომავალ კვირას თვრამეტის ვხდები და კალის გამორთვას იმავე დღეს ვაპირებ. თუ კენჭისყრის
შედეგად სავალდებულოს გახდიან, არც კი ვიცი, რა უნდა ვქნა. შეიძლება სხვა კოლეჯში
გადავიდე, ჯერ არ გადამიწყვეტია. ახლა მხოლოდ ის მინდა, რომ ხალხს ჩამოვუარო და
დავარწმუნო, კენჭისყრაში მხარი "არა-ს" დაუჭირონ. შეიძლება რამე კამპანიაზე ვიმუშაო.
ჩვენ ვფიქრობთ, რომ დროა, კალი საყოველთაო გახდეს. აქამდე კალის მოძრაობა კოლეჯებში
მცირე მასშტაბით იყო წარმოდგენილი და მხოლოდ დაინტერესებულ პირთათვის განკუთვნილ
229
რიგით წრედ რჩებოდა. მაგრამ პემბლტონი სხვა კოლეჯებს არ ჰგავს და ვფიქრობ, რომ აქაური
სტუდენტები კალისთვის მზად არიან. თუ ინიციატივა აქ წარმატებით განხორციელდება, სხვა
კოლეჯებს და საბოლოოდ მთელ საზოგადოებას მაგალითს მივცემთ.
გამომდინარე იქიდან, თუ რამდენად სწრაფად იცვლება მოდა, ზოგი ადამიანი ვერ იჯერებს,
რომ არსებობს ლამაზი სახის აბსოლუტური მახასიათებლები. თუმცა, აღმოჩნდა, რომ როდესაც
სხვადასხვა კულტურის წარმომადგენელ ადამიანებს სთხოვენ, რომ ფოტოები მათზე
გამოსახული ადამიანის მიმზიდველობის მიხედვით დაალაგონ, საკმაოდ ცალსახა
კანონზომიერება შეინიშნება. გარკვეული სახეებისადმი უპირატესობის მინიჭება ძალზე პატარა
ასაკის ბავშვებშიც კი ვლინდება. ეს გვეხმარება, დავადგინოთ ლამაზის სახის ნაკვთების ისეთი
თავისებურებები, რომლებიც ყველას წარმოდგენაში საერთოა.
230
კვება, დაავადება და პარაზიტები, სხეულის ზრდის პროცესში ასიმეტრიის გამოწვევა
ახასიათებს. სიმეტრია ასეთი სტრესორების მიმართ გამძლეობაზე მიუთითებს.
სხვა მახასიათებლები სახის პროპორციებს ეხება. ჩვენ ძირითადად სახის ისეთი პროპორციები
გვიზიდავს, რომელიც მოსახლეობის საშუალო მაჩვენებელთან ახლოსაა. რასაკვირველია, ეს
დამოკიდებულია იმაზე, თუ რომელი პოპულაციის ნაწილი ხარ, მაგრამ საშუალო
არითმეტიკულთან სიახლოვე, როგორც წესი, კარგი გენეტიკური ჯანმრთელობის მაჩვენებელია.
საშუალო მაჩვენებლებიდან გადახრები, რომლებიც ადამიანებს მუდმივად იზიდავს, მხოლოდ
ისინია, რომლებიც მეორეული სასქესო ნიშნების გადაჭარბებულად გამოხატვას ემსახურება.
ტამერა ლაიონსი:
აქ ხალხი ხშირად მეკითხება, როგორი იყო "სეიბრუკში" სიარული და კალისთან ერთად
გაზრდა. გულახდილად რომ ვთქვა, როცა პატარა ხარ, დიდი არაფერია; როგორც იზრდები, ის
გგონია ნორმალური. ვიცოდით, რომ არსებობდა რაღაც ისეთი, რასაც სხვა ადამიანები
ხედავდნენ და ჩვენ – ვერა, მაგრამ ცნობისმოყვარეობის მეტს არაფერს ვგრძნობდით.
აი, როცა ასაკი გემატება, თანდათან გაწუხებს. სხვა სკოლელებთან ერთად თუ ერთობი, თავს
უცნაურად გრძნობ, რადგან შენ კალი გაქვს და მათ – არა. იმიტომ არა, რომ ამას ყველა
გაგრძნობინებს, უბრალოდ, მაინც გახსენდება, რომ არსებობს რაღაც, რისი დანახვაც არ
შეგიძლია. შემდეგ მშობლებთან ჩხუბს იწყებ, რადგან ნამდვილი სამყაროს დანახვაში ხელს
გიშლიან. თუმცა, მათთან ერთად არსად დადიხარ.
231
რიჩარდ ჰამილი, "სეიბრუკის სკოლის" დამაარსებელი:
რეიჩელ ლაიონსი:
ტამერას მამამ და მე ძალიან ბევრი ვიფიქრეთ, სანამ გოგოს ამ სკოლაში შეყვანას
გადავწყვეტდით. საზოგადოების წევრებს ვესაუბრეთ და განათლების მიმართ მათი მიდგომა
მოგვეწონა, მაგრამ საბოლოოდ გადაწყვეტილება თავად სკოლაში სტუმრობამ მიმაღებინა.
232
სილამაზე პასიური მდგომარეობაა. მაშინაც კი, როცა მის მოსაპოვებლად იღწვი, პასიური
მდგომარეობისთვის შრომობ. მინდოდა, ტამერას საკუთარი თავი დაეფასებინა იმით, რის
გაკეთება შეუძლია თავისი გონებითა და სხეულით, და არა დეკორატიული ღირებულებების
გამო. არ მინდოდა, პასიური ყოფილიყო და მიხარია, რომ სწორ გზას დაადგა.
მარტინ ლაიონსი:
ტამერა ლაიონსი:
ჩემთვის ცოტა უცნაური დღე იყო. კარგი, მაგრამ უცნაური. ამ დილით კალი გამოვირთე.
როცა სახეებს ისევ შევხედე, ზოგიერთი მათგანი... სხვანაირი იყო. თითქოს კაშკაშებდნენ,
უფრო ცოცხლები იყვნენ თუ რაღაც ეგეთი. ძნელი აღსაწერია. ექთანმა მოგვიანებით ჩემი
კვლევის შედეგები მაჩვენა, სადაც აღწერილი იყო, რამდენად ფართოვდებოდა ჩემი გუგები,
რამდენად კარგად ატარებდა ჩემი კანი ელექტრულ იმპულსს და ეგეთი რაღაცები. იმ სახეების
დროს, რომლებიც განსხვავებულები მომეჩვენა, ყველა ეს მონაცემი იცვლებოდა. ექთანმა
მითხრა, რომ ეს ლამაზი სახეები იყო.
233
მითხრა, რომ სხვა ადამიანების გარეგნობას თავიდანვე შევნიშნავდი, მაგრამ საკუთარი
გარეგნობის მიმართ რეაგირებას გარკვეული დრო დასჭირდებოდა. როგორც ჩანს, საკუთარ
სახეს იმდენად ხარ მიჩვეული, რომ მალევე ვერ არჩევ.
და მართლაც, როცა სარკეში პირველად ჩავიხედე, ზუსტად იგივენაირად გამოვიყურებოდი,
როგორც ადრე. მას შემდეგ, რაც ექიმისგან დავბრუნდი, უნივერსიტეტში ხალხი სხვანაირად
გამოიყურება, თუმცა ჩემს გარეგნობაში რაიმე განსხვავება ჯერ არ შემიმჩნევია. მთელი დღე
სარკეებში ვიყურები. გარკვეულ ხანს იმის მეშინოდა, რომ მახინჯი ვიყავი და ჩემი სიმახინჯე
ნებისმიერ წამს შეიძლებოდა გამოვლენილიყო, როგორც გამონაყარი ან რამე ეგეთი. ამიტომ
სარკეს მივაშტერდებოდი და ვიცდიდი ხოლმე, თუმცა არაფერი ხდებოდა. ამიტომ
გადავწყვიტე, რომ ალბათ მართლა მახინჯი არ ვარ, თორემ აქამდე შევამჩნევდი, მაგრამ ეს
ნიშნავს, რომ არც ძალიან ლამაზი ვარ, თორემ ამასაც შევნიშნავდი. ეს ნიშნავს, რომ ალბათ
აბსოლუტურად ჩვეულებრივი ვარ, ხომ ხვდებით? ზუსტად საშუალო გარეგნობის. მგონი არა
უშავს.
ჯოზეფ ვაინგარტნერი:
234
ნეიროსტატის მოქმედებას შეაჩერებ, "დაზიანება" ქრება და ტვინი ნორმალურ
ფუნქციონირებას უბრუნდება.
პროზოპაგნოზია ყოველთვის ყველაზე მკვეთრი მაჩვენებელი იყო იმისა, რომ ჩვენს ტვინს
სახეების ვიზუალური დამუშავების სპეციალური "ქსელი" გააჩნია; სახეებს ყველაფერ
დანარჩენისგან განსხვავებულად ვუყურებთ. თანაც, ვიღაცის სახის ცნობა სახის ვიზუალური
დამუშავების მხოლოდ ერთ-ერთი ამოცანაა; მის გარდა არსებობს სპეციალური ქსელები,
რომლებიც დაკავშირებულია სახის გამომეტყველების დადგენასთან და ადამიანის მზერის
მიმართულების ცვლილების ამოცნობასთანაც კი.
მარია დესოუზა:
სსთ-მ სტუდენტთა სამედიცინო მომსახურების ოფისში დამატებითი ნეიროსტატული
ჩაფხუტების შეტანა უზრუნველყო და მოაგვარა, რომ იქ მისულ ნებისმიერ მსურველს
კალიაგნოზია შესთავაზონ. წინასწარ ჩაწერაც კი არ გჭირდება, შეგიძლია ნებისმიერ დროს
მიხვიდე. ჩვენ ყველა სტუდენტს მოვუწოდებთ, სცადონ, თუნდაც მხოლოდ ერთი დღით რომ
ნახონ, როგორია. თავიდან ცოტა უცნაური შეგრძნებაა, როცა ვერავის ხედავ, როგორც კარგი
გარეგნობისას ან მახინჯს, მაგრამ დროთა განმავლობაში აცნობიერებ, რამდენად დადებით
გავლენას ახდენს ეს ფაქტი სხვა ადამიანებთან ურთიერთობაზე.
ბევრი ადამიანი ნერვიულობს, რომ კალი მათში ასექსუალიზმს ან რამე მსგავსს გამოიწვევს,
მაგრამ სინამდვილეში ფიზიკური სილამაზე მხოლოდ მცირე ნაწილია იმისა, რაც ადამიანს
მიმზიდველს ხდის. ადამიანის გარეგნობას მნიშვნელობა არ აქვს, გაცილებით მნიშვნელოვანია
მისი ქმედებები – რას ამბობს და როგორ ამბობს, მისი ქცევა და სხეულის ენა. ასევე, როგორ
რეაგირებს შენზე? პირადად ჩემთვის, ბიჭში ერთ-ერთი მიმზიდველი ფაქტორია, როცა ის
ჩემით დაინტერესებული ჩანს. უკუკავშირის მარყუჟივითაა; ხედავ, რომ გიყურებს, შემდეგ ის
ხედავს, რომ უყურებ, რის შემდეგაც ყველაფერი მთიდან დაგორებული გუნდასავით
ვითარდება. კალი ამას არ ცვლის. თანაც, ფერომონების მთელი ქიმიაც ჩართულია; ცხადია,
კალი არც მათ მოქმედებაში ერევა.
235
ხალხი იმაზეც წუხს, რომ კალი ყველას სახეს ერთნაირს გამოაჩენს, მაგრამ არც ესაა სიმართლე.
ადამიანის სახე ყოველთვის ასახავს პიროვნულ თვისებებს და კალი ამას კიდევ უფრო ნათლად
წარმოაჩენს. ხომ გაგიგონიათ ის გამოთქმა, რომ გარკვეული ასაკის შემდეგ საკუთარ სახეზე
პასუხისმგებელი შენ ხარ? კალისთან ერთად ხვდები, რომ ნამდვილად ასეა. ზოგიერთი სახე
სრულიად გამოცარიელებული ჩანს, განსაკუთრებით – ახალგაზრდა და ბუნებრივად ლამაზი
სახეები. ფიზიკური სილამაზის გარეშე ეს სახეები უბრალოდ მოსაწყენი ხდება. მაგრამ
პიროვნული თვისებებით დატვირთული სახეები ისევე კარგად გამოიყურებიან, როგორც ადრე,
შეიძლება უკეთესადაც კი. თითქოს მათ შესახებ რაიმე აუცილებელ ინფორმაციას კითხულობო.
ტამერა ლაიონსი:
რა კარგი დღეა! დილით გაღვიძებისთანავე სარკისკენ გავექანე; თითქოს პატარა ბავშვი ვიყავი
და შობის დილა გათენდა. მაგრამ ისევ არაფერი; ჩემი სახე კვლავ ჩვეულებრივი ჩანდა.
მოგვიანებით (იცინის) საკუთარი თავის მოულოდნელად გამოჭერაც კი ვცადე და სარკესთან
ჩუმად მივიპარე, მაგრამ მაინც არაფერი გამოვიდა. ასე რომ, ცოტა იმედგაცრუებული ვიყავი და
უკვე, როგორ გითხრათ, ბედთან შესაგუებლად ვემზადებოდი.
ვერც კი აღვწერ, გულზე იმდენად მომეშვა. სახიდან ღიმილს ვერ ვიშორებდი. ინამ მკითხა, ასე
რამ გაგაბედნიერაო, მე უბრალოდ თავი გავიქნიე. ტუალეტში გავედი, რომ ცოტა ხნით სარკეში
საკუთარი თავისთვის მეყურებინა.
ასე რომ, ნამდვილად კარგი დღე იყო. მართლა ძალიან მომწონს, როგორც გამოვიყურები.
ძალიან კარგი დღე იყო.
236
ჯეფ უითროპი, მესამე კურსის სტუდენტი, საუბრობს სტუდენტური დებატებისას:
რასაკვირველია, გარეგნობის მიხედვით ადამიანების განსჯა არასწორია, მაგრამ ეს
"დაბრმავება" გამოსავალი არ არის. გამოსავალი განათლებაა.
კალის ცუდთან ერთად ბევრი კარგიც მიაქვს. ის მხოლოდ მაშინ არ მუშაობს, როცა
დისკრიმინაციის საფრთხე არსებობს, სილამაზის შეცნობის უნარსაც მთლიანად გართმევს.
უამრავი სიტუაციაა ისეთი, როდესაც მიმზიდველი სახის ყურება არავის ვნებს. კალი
საშუალებას აღარ გაძლევს, რომ ასეთი სიტუაციები განასხვავო, მაგრამ განათლება ამას
შეგვაძლებინებს.
შეიძლება ერთ დღესაც თქვენს ტვინში ექსპერტული სისტემის ჩანერგვა მოახერხონ, რომელიც
იმსჯელებს: "ახლანდელი სიტუაცია შესაფერისია იმისთვის, რომ სილამაზე შეიგრძნო? თუ კი,
მიდი, ისიამოვნე. თუ არა, ყურადღება არ მიაქციო". და ეს კარგია? ეს იქნება ის "მომწიფებაში
დამხმარე საშუალება", რომელსაც წამდაუწუმ გაიძახიან?
არავინ ამბობს, რომ ექსპერტ სისტემას გადაწყვეტილებების შენ მაგივრად მიღების უფლება
უნდა მისცე. კალი შენ ნაცვლად არაფერს წყვეტს; არაფრის გაკეთებას არ გიზღუდავს.
მოწიფულობას რაც შეეხება, ამას სწორედ მაშინ ამტკიცებ, როცა კალის ირჩევ.
ყველამ იცის, რომ ფიზიკურ სილამაზეს ღირსებასთან არაფერი აქვს საერთო; განათლებამ ამას
მიაღწია. მაგრამ საუკეთესო განზრახვების მიუხედავადაც კი ხალხი ლუქიზმს არ შეშვებია.
ვცდილობთ, მიუკერძოებლები ვიყოთ, ვცდილობთ, ადამიანის გარეგნობამ ჩვენზე გავლენა არ
მოახდინოს, მაგრამ ჩვენი ავტონომიური რეფლექსების დათრგუნვა არ შეგვიძლია და ყველა,
ვინც ამტკიცებს, რომ ამას ახერხებს, თავს იტყუებს. ჰკითხეთ საკუთარ თავს: არ იქცევით
სხვადასხვანაირად, როდესაც მიმზიდველ და ნაკლებად მიმზიდველ ადამიანებს ხვდებით?
კალი არაფრის წინაშე არ გაბრმავებს; სიბრმავეს სილამაზე იწვევს. კალი დანახვის საშუალებას
გაძლევს.
237
ტამერა ლაიონსი:
ბოლო დროს კამპუსში კარგი გარეგნობის ბიჭებს ვათვალიერებ. კარგი გასართობია; უცნაური,
მაგრამ მაინც გასართობი. აი, მაგალითად, იმ დღეს კაფეტერიაში ვიყავი და რამდენიმე
მაგიდის იქით ერთი ბიჭი დავინახე. სახელი არ ვიცოდი, მაგრამ წამდაუწუმ მისკენ
ვტრიალდებოდი და ვუყურებდი. მის სახესთან დაკავშირებით რაიმე განსაკუთრებულს ვერ
აღგიწერთ, მაგრამ სხვებისგან მაინც ბევრად გამორჩეული ჩანდა. მისი სახე მაგნიტივით
მოქმედებდა, ჩემი თვალები კი კომპასის ისარივით, რომელიც მაგნიტისკენ მიიწევს.
მას შემდეგ, რაც გარკვეული ხანი ვუყურე, მივხვდი, რომ ადვილად შემეძლო წარმომედგინა,
როგორი კარგი ადამიანი იყო! მასზე არაფერი ვიცოდი, მისი ლაპარაკიც კი არ მესმოდა, მაგრამ
მაინც მისი გაცნობა მინდოდა. ცოტა უცნაური იყო, მაგრამ არა – ცუდი გაგებით.
ჯეფ უინთროპი:
238
არაფერი შეცვლილა. მაგრამ ვხვდები, რომ ზოგი ადამიანი განსხვავებას ვერ ამჩნევს და მე ისე
მოვიქცევი, როგორც საერთო მიზანს გამოადგება.
მარია დესოუზა:
ამ სტუდენტებს თავიანთი კავშირები ნამდვილად უნდა დაერეგისტრირებინათ. ყველანი
ვიცნობთ ხალხს, რომლებიც მოსიარულე კავშირები არიან. მაგრამ ახლა, როცა ვინმე
ინიციატივის კრიტიკას დაიწყებს, ხალხი მათ ჰკითხავს, ვინმე ფულს უხდის თუ არა. საჯარო
რეაქცია კალის საწინააღმდეგო მოძრაობას აშკარად ზიანს აყენებს.
239
რამდენის გადასამუშავებლადაც ევოლუციურად ჩამოყალიბდნენ. უფრო მეტს იღებენ ერთ
დღეში, ვიდრე ჩვენი წინაპრები – მთელი ცხოვრების მანძილზე. შედეგად კი იმას ვიღებთ, რომ
სილამაზე ჩვენს ცხოვრებას ნელნელა ანგრევს.
როგორ? ზუსტად ისე, როგორც ნარკოტიკი ხდება პრობლემა: სხვა ადამიანებთან ჩვენს
ურთიერთობას ცვლის. ჩვეულებრივი ადამიანების გარეგნობით უკმაყოფილო ვხდებით,
რადგან ისინი სუპერმოდელებს ვერ შეედრებიან. ორგანზომილებიანი გამოსახულებები უკვე
საკმარისად პრობლემურია, მაგრამ ახლა, სათვალეებით, სარეკლამო კომპანიებს უკვე
შეუძლიათ სუპერმოდელი პირდაპირ თვალწინ დაგიყენონ და მასთან თვალებით კონტაქტიც
დაამყარო. კომპიუტერული პროგრამების მწარმოებლები გთავაზობენ ქალღმერთებს,
რომლებიც კალენდარში ჩანიშნულ შეხვედრებს შეგახსენებენ. ყველას გვსმენია იმ კაცების
შესახებ, რომლებსაც ნამდვილ მეგობარ გოგონებს ვირტუალურები ურჩევნიათ, მაგრამ
პრობლემა მხოლოდ ამ კაცებს არ ეხებათ. თითოეული ჩვენგანი რაც უფრო დიდ დროს ატარებს
თვალის მომჭრელი ციფრული მოჩვენებების გარემოში, მით უფრო უარესდება ჩვენი
ურთიერთობები რეალურ ადამიანებთან.
ასე იყო აქამდე. ახლა უკვე შეგიძლია, დამატებითი ქუთუთოები დაიხმარო. ისეთები,
რომლებიც ამ ნარკოტიკს ბლოკავს, მაგრამ ზოგადად მხედველობას არ გიზღუდავს. სწორედ
ესაა კალიაგნოზია. ზოგიერთი მას გადაჭარბებად მიიჩნევს, მაგრამ მე ვიტყოდი, რომ ზუსტად
საკმარისია. ტექნოლოგიის გამოყენებით ჩვენი ემოციური რეაქციებით მანიპულირებენ,
ამიტომ, სამართლიანია, რომ თავდასაცავად ჩვენც ტექნოლოგიას გამოვიყენებთ.
"ედუნიუსის" გამოშვებიდან:
"კალიაგნოზიის ეროვნული ასოციაციის" პრეზიდენტის, უოლტერ ლამბერტის სიტყვით
გამოსვლის შემდეგ გამოკითხვები აჩვენებს, რომ "პემბლტონის" სტუდენტთა 54%
კალიაგნოზიის ინიციატივას მხარს უჭერს. ქვეყნის მასშტაბით ჩატარებული გამოკითხვების
შედეგად კი საკუთარ სკოლაში მსგავს ინიციატივას მხარს დაუჭერდა სტუდენტთა 28%; ეს
მაჩვენებელი გასული თვის მონაცემთან შედარებით 8%-ითაა მომატებული.
ტამერა ლაიონსი:
მგონი კოკაინთან შედარებით ცოტა გადააჭარბა. ვინმეზე გსმენიათ, რომ რეკლამის დოზის
მისაღებად რაღაცებს იპარავს და შემდეგ ყიდის?
240
მაგრამ მგონი იმ საკითხში მართალია, როცა ადარებს, თუ როგორ გამოიყურებიან კარგი
გარეგნობის ადამიანები რეკლამებში და რეალურ ცხოვრებაში. ჩვეულებრივ ხალხზე უფრო
კარგი გარეგნობისანი კი არ არიან, არამედ კარგ შესახედაობას რაღაც სხვა გზებით იძენენ.
უბრალოდ ვიდექი და რეკლამას ალბათ ხუთჯერ მაინც ვუყურე, რომ იმ მოდელი ბიჭისთვის
კიდევ ერთხელ შემეხედა. არა მგონია, რომ ადამიანს შეუძლია ასე... როგორ გითხრათ...
გრანდიოზულად გამოიყურებოდეს.
მაგრამ ამის გამო ადამიანებთან ლაპარაკს ხომ არ შევწყვეტ იმ მიზნით, რომ მთელი დრო
რეკლამის სათვალეებში ყურებაში გავატარო? რეკლამებს საკმაოდ მძაფრი გავლენა აქვთ,
მაგრამ რეალური ადამიანის დანახვისას რასაც განიცდი, იმას ვერც კი შეედრება. თანაც, ვერც
იმას ვიტყვი, რომ იმწამსვე სურვილი მიჩნდება, წავიდე და რის რეკლამასაც აკეთებენ,
ყველაფერი ვიყიდო. თავად პროდუქციას ყურადღებას არც კი ვაქცევ. უბრალოდ ვფიქრობ, რომ
საოცარი სანახაობებია.
მარია დესოუზა:
ტამერას რომ აქამდე შევხვედროდი, შეიძლებოდა მეცადა, კალის გამორთვა გადამეფიქრებინა.
მეეჭვება, წარმატებისთვის მიმეღწია; თავის გადაწყვეტილებაზე საკმაოდ მტკიცედ დგას. ამის
მიუხედავადაც კი, ის კალის სასარგებლო შედეგების თვალსაჩინო მაგალითია. როცა მას
ელაპარაკები, ამას აუცილებლად შეამჩნევ. მაგალითად, ერთ მომენტში ვუთხარი, როგორი
იღბლიანი ხარ-მეთქი და მან მიპასუხა: "რატომ, ლამაზი რომ ვარ?" და ამ პასუხში
აბსოლუტურად გულწრფელი იყო! თითქოს თავის სიმაღლეზე ლაპარაკობდა. შეგიძლიათ
წარმოიდგინოთ ქალი კალის გარეშე, რომელიც ამას იტყვის?
241
ჩემი აზრით, ეს რაღაც კალი საშინელი იდეაა. მომწონს, როცა ბიჭები მამჩნევენ და იმედი
ძალიან გამიცრუვდება, თუ ასე აღარ იზამენ.
მგონია, რომ მთელი ეს რაღაც, გულწრფელად რომ გითხრათ, იმ ხალხისთვისაა, ვინც კარგად
არ გამოიყურება და ცდილობს, თავი უკეთ იგრძნოს. ამას კი მხოლოდ იმით მოახერხებენ, თუ
სხვა ისეთ ადამიანებს დასჯიან, რომლებსაც ის აქვთ, რაც მათ არა. ეს უსამართლობაა.
რომ შეეძლოთ, ვის არ ენდომებოდა, რომ ლამაზი იყოს? ნებისმიერს ჰკითხეთ, თუნდაც იმ
ადამიანებს, ვინც ამ წამოწყების უკან არიან. დაგენაძლევებით, ყველა იტყვის, რომ უნდათ. რა
თქმა უნდა, სილამაზე იმასაც ნიშნავს, რომ ზოგჯერ ნაძირლებიც გეხვევიან, მაგრამ ნაძირლები
ყოველთვის არსებობდნენ, ეს ცხოვრების ნაწილია. იმ მეცნიერებმა ბიჭების ტვინში
ნაძირლობის ნეირონული ქსელის გამორთვა რომ მოახერხონ, მაშინ ყველანაირად მხარს
დავუჭერ.
ხალხი ჩემი გარეგნობის გამო კარგად მექცევა და ჩემს ნაწილს ეს მოსწონს, მაგრამ მეორე
ნაწილით სინდისის ქენჯნას ვგრძნობ, რადგან არაფერი გამიკეთებია, ასეთი დამოკიდებულება
რომ დამემსახურებინა. რა თქმა უნდა, სასიამოვნოა, რომ კაცები ყურადღებას მაქცევენ, მაგრამ
ვინმესთან ნამდვილი კავშირის შეგრძნება ძნელია. როცა ვიღაც ბიჭი მომწონს, სულ იმაზე
ვფიქრობ, მე უფრო ვაინტერესებ თუ ჩემი გარეგნობა. ზოგჯერ ძნელი მისახვედრია, რადგან,
ხომ იცით, თავიდან ყველა ურთიერთობა შესანიშნავად მიდის. მხოლოდ მოგვიანებით
ხვდებით, ერთმანეთთან თავს კომფორტულად გრძნობთ თუ არა. ჩემს წინა შეყვარებულთანაც
ასე იყო. როცა ზღაპრულად არ გამოვიყურებოდი, უკმაყოფილო იყო, რის გამოც სრულ
თავისუფლებას ვერასდროს ვგრძნობდი. მაგრამ როცა ეს გავიაზრე, მასთან უკვე საკმაოდ
დაახლოებული ვიყავი, ამიტომ მტკივნეული გამოდგა იმის აღმოჩენა, რომ ნამდვილ მე-ს ვერ
მხედავდა.
სხვა საკითხია, სხვა ქალებთან როგორ გრძნობ თავს. მგონი, ქალების უმეტესობას ეს არ
მოსწონს, მაგრამ მაინც, საკუთარ გარეგნობას ყოველთვის სხვებისას ადარებ. ზოგჯერ მგონია,
რომ კონკურსზე ვარ, არადა, არ მინდა, რომ ასე იყოს.
ტამერა ლაიონსი:
242
როგორ მიყვარდა და მინდოდა, რომ ერთად დავრჩენილიყავით, მაგრამ მას კოლეჯში წასვლის
შემდეგ თავისუფლება და სხვა გოგონებთან შეხვედრა სურდა. ამ დროს ინამ მკითხა: "მოიცა,
ამან მიგატოვა შენ?"კარგა ხანი დამჭირდა, სანამ ბოლომდე ამოვათქმევინე; ორჯერ მთხოვა,
დამპირდი, რომ არ გაბრაზდებიო. ბოლოს გამომიტყდა, გარეტი არც ისე კარგი გარეგნობისააო.
ჩემი აზრით, საშუალო შესახედაობისა იყო, რადგან კალის გამორთვის შემდეგ ჩემთვის ის
დიდად არ შეცვლილა, მაგრამ ინა მიმტკიცებდა, საშუალოზე ბევრად უარესი გარეგნობა აქვსო.
ალბათ, მართალია, რასაც ამბობენ – სიყვარული რაღაცით კალის წააგავს. როცა ვიღაც გიყვარს,
კარგად ვერ ხედავ, როგორ გამოიყურება. მე ისეთ გარეტს არ ვხედავ, როგორსაც სხვები, რადგან
მის მიმართ გრძნობები ჯერ კიდევ მაქვს.
ინამ მითხრა, ვერ ვიჯერებ, რომ მისნაირი გარეგნობის ბიჭს შენნაირი გარეგნობის გოგოსთან
დაშორება შეეძლოო. ისიც თქვა, რომ სკოლაში, სადაც კალი სავალდებულო არ იყო,
სავარაუდოდ, გარეტი ჩემთან პაემანსაც კი ვერ ეღირსებოდა. ერთგვარად, სხვადასხვა დონეზე
ვიდგებოდით.
იქნებ ეს ყველაფერი იმას ნიშნავს, რომ უნდა მიხაროდეს, კალი რომ მქონდა, რადგან მისი
საშუალებით მე და გარეტი ერთად ვიყავით. ზუსტად არ ვიცი.
"ედუნიუსის" გამოშვებიდან:
243
ადამიანების სახეებსა და სხეულებზე აკნე, ვარიკოზული ვენები და სხვა მსგავს
მდგომარეობათა ნიშნები ჩნდება.
არ ვიცი, შეიძლება ფიქრობს, რომ საფრთხობელას ვგავარ, მაგრამ მთავარი ის იყო, რომ
მასთან საუბრისას მე არ ვგრძნობდი თავს საფრთხობელად. კალის მიღებამდე მგონი საკუთარ
თავს მეტისმეტ ყურადღებას ვაქცევდი, რაც ყველაფერს აუარესებდა. ახლა უფრო თავისუფლად
ვარ.
ისე არ გამიგოთ, თითქოს ახლა თავს ფანტასტიკურად ვგრძნობ ან რამე ეგეთი. იმაშიც
დარწმუნებული ვარ, რომ კალი ყველას ვერ დაეხმარება, მაგრამ მე ნამდვილად დამეხმარა,
რომ ადრინდელივით ცუდად აღარ ვიყო, რაც ცოტას არ ნიშნავს.
244
ვვარაუდობ, რომ კალის მხარდამჭერთა უმეტესობა თავს თანამედროვე, სეკულარულ
ლიბერალებად მიიჩნევს და არ აღიარებს, რომ მონოთეიზმის გავლენის ქვეშ არიან. მაგრამ
შეხედეთ, კიდევ ვინ უჭერს მხარს კალიაგნოზიას: კონსერვატიული რელიგიური ჯგუფები.
არსებობს სამივე დიდი მონოთეისტური მრწამსის – იუდაიზმის, ქრისტიანობისა და ისლამის –
მიმდევართა თემები, სადაც უკვე დაიწყეს კალის გამოყენება იმისთვის, რომ ახალგაზრდა
წევრები გარეშე პირთა მომხიბვლელობის მიმართ უფრო რეზისტენტულნი გახადონ. ეს არ
არის შემთხვევითი თანხვედრა. შეიძლება კალის ლიბერალმა მხარდამჭერებმა არ გამოიყენონ
ისეთი ფრაზები, როგორიცაა "ხორციელ ცდუნებებთან გამკლავება", მაგრამ გარკვეულწილად
ფიზიკურის დაკნინების ზუსტად იმავე ტრადიციას მიჰყვებიან.
ასე რომ, როგორც ხედავთ, ეს კამათი მხოლოდ რეკლამებსა და კოსმეტიკას კი არ ეხება, არამედ
ცდილობს დაადგინოს, გონებასა და სხეულს შორის როგორი ურთიერთობაა მისაღები. უფრო
მეტად ვახდენთ თვითრეალიზებას, როცა ჩვენი ბუნების ფიზიკურ ნაწილს ვთრგუნავთ? ეს,
დამეთანხმებით, საკმაოდ სიღრმისეული შეკითხვაა.
ჯოზეფ ვაინგარტნერი:
კალიაგნოზიის აღმოჩენის შემდეგ ზოგიერთი მკვლევარი დაინტერესდა, შეიძლებოდა თუ არა
ისეთი ანალოგიური მდგომარეობის შექმნა, რომელიც სუბიექტს რასისა და ეთნიკურობის
მიმართ ბრმას გახდიდა. მრავალი რამ სცადეს – კატეგორიებისადმი დისკრიმინაციის
სხვადასხვა დონის დათრგუნვა სახის ამოცნობას შეუხამეს და ასე შემდეგ – მაგრამ შედეგად
მიღებული დეფიციტი ყოველთვის არადამაკმაყოფილებელი იყო. ჩვეულებრივ, საცდელი
პირები მხოლოდ მსგავსი გარეგნობის ინდივიდებს ვეღარ ასხვავებდნენ. ერთი ცდის შედეგად
ფრეგოლის სინდრომის კეთილთვისებიანი ვარიანტიც კი განვითარდა, რის შედეგადაც
სუბიექტს ყველა შემხვედრი თავისი ოჯახის რომელიმე წევრში ეშლებოდა. სამწუხაროდ,
სასურველი არაა, რომ ყველას საკუთარი ძმასავით მოექცე, ასე პირდაპირი მნიშვნელობით.
245
სპეციალიზაციებთან თავსებადი ცვლილებები განვახორციელოთ, მაგრამ ეს ყველაფერი
უაღრესად მსხვილმარცვლოვანი შესწორებებია. არ არსებობს ნეირონული გზა, რომელიც
იმიგრანტების მიმართ სიძულვილზეა პასუხისმგებელი, არც ტერფების ფეტიშზე ან
მარქსისტულ დოქტრინაზე. ტვინის ნამდვილი პროგრამირება თუ შევძელით, მაშინ
"რასობრივი სიბრმავის" შექმნასაც შევძლებთ, მანამდე კი ჩვენი მთავარი იმედი განათლებაა.
ტამერა ლაიონსი:
ანტონმა ისიც მოგვითხრო, რომ ერთ დროს მაგიას ძირითადად სიყვარულისა და სურვილის
გამოსაწვევად იყენებდნენ. ეს გასაკვირი არაა, როცა ამ სიტყვებზე – "შარმსა" და "გლამურზე"
ფიქრობ. სილამაზის დანახვა სიყვარულის შეგრძნებას წააგავს. ერთი შეხედვითაც კი შეიძლება
გეგონოს, რომ ვიღაც კარგი გარეგნობის ადამიანი მართლა მოგწონს.
ზაფხულში გარეტი თვრამეტის გახდა, მაგრამ კალი არ გამოურთავს, რადგან დიდ ყურადღებას
არ აქცევდა. ახლა "ნორთროპში" სწავლობს. ჰოდა, მეც დავურეკე, უბრალოდ როგორც
მეგობარმა; სხვა რაღაცებზე საუბრისას ისიც ვკითხე, "პემბლტონის" კალი-ინიციატივასთან
დაკავშირებით რას ფიქრობდა. მიპასუხა, რომ ვერ ხვდებოდა, ამხელა აურზაური რის გამო
ატყდა, შემდეგ ვუთხარი, როგორ მომწონს კალის გარეშე ცხოვრება და შევთავაზე, იქნებ შენც
სცადო, რათა ორივე მხარე შეაფასო-მეთქი. დამეთანხმა, კარგი აზრიაო. არ შევიმჩნიე, მაგრამ
სინამდვილეში ძალიან ავღელდი.
246
კეთილშობილური მიზნები ამოძრავებთ, მაგრამ მათი ქმედებები საზოგადოების
ინფანტილიზაციას ახდენს. უბრალოდ ის აზრიც კი, რომ სილამაზე რაღაც ისეთია, რისგანაც
თავი უნდა დავიცვათ, შეურაცხმყოფელია. ამის შემდეგ სტუდენტურმა ორგანიზაციამ შეიძლება
მუსიკალური აგნოზიის საყოველთაო მიღება მოითხოვოს, რათა თავი ცუდად არ ვიგრძნოთ,
როცა ჩვენზე ბევრად ნიჭიერ მომღერლებსა და მუსიკოსებს ვუსმენთ.
ხმა: გეუბნებიან მეგობრები, რომ კალი ძაან მაგარია და მისი გამოყენება ჭკვიანურია? მაშინ
იქნებ ჯობდეს, იმ ადამიანებს დაელაპარაკოთ, რომლებიც კალისთან ერთად გაიზარდნენ.
"მას შემდეგ, რაც კალი გამოვირთე, შეუხედავი ადამიანის პირველად დანახვისას შევცბუნდი.
ვიცოდი, რომ სულელური რეაქცია მქონდა, მაგრამ თავს ვერაფერს ვუხერხებდი. კალი
პიროვნულ მომწიფებაში არ დამხმარებია, პირიქით, ამაში ხელს მიშლიდა. მომიწია, ხალხთან
ურთიერთობა თავიდან მესწავლა".
"კალის ქონა იგივე იყო, თითქოს გონებაში მშობლები მესხდნენ და ჩემს ფიქრებს ცენზურას
ადებდნენ. ახლა, როცა კალი მოვიშორე, მივხვდი, რამდენად სასტიკი მოპყრობის ქვეშ
ვცხოვრობდი".
მათ არჩევანი არ ჰქონდათ, მაგრამ შენ გაქვს. ტვინის დაზიანება არასდროსაა კარგი აზრი,
მიუხედავად იმისა, თუ რას გეუბნებიან მეგობრები.
მარია დესოუზა:
247
არც კი გვსმენია ამ ორგანიზაციის შესახებ, "ხალხი ეთიკური ნანომედიცინისთვის" რომ ჰქვიათ,
ამიტომ გარკვეული მოკვლევა ჩავატარეთ. ბლომად ჩხრეკა დაგვჭირდა, მაგრამ საბოლოოდ
აღმოვაჩინეთ, რომ სახალხო ორგანიზაცია კი არა, ინდუსტრიის პიარ-ფრონტია. ბოლო დროს
კოსმეტიკის მწარმოებელი რამდენიმე კომპანია გაერთიანდა და ეს ორგანიზაცია შექმნა.
რეკლამაში მონაწილე ადამიანებთან დაკავშირება ვერ შევძელით, ამიტომ არ ვიცი, მათი
ნათქვამის რაიმე ნაწილი მაინც თუ შეესაბამება სიმართლეს. გულწრფელები რომც
ყოფილიყვნენ, ისინი ტიპურ შემთხვევებს არ წარმოადგენენ. კალის გამორთვის შემდეგ ხალხის
უმეტესობა თავს შესანიშნავად გრძნობს. ნამდვილად არსებობენ გრაფიკული ხელოვანები,
რომლებიც კალისთან ერთად გაიზარდნენ.
ერთ რეკლამას მახსენებს, რომელიც კარგა ხნის წინ ვნახე – სამოდელო სააგენტოს ჰქონდა
გამოქვეყნებული მაშინ, როცა კალის მოძრაობა ჯერ კიდევ ფეხს იდგამდა. რეკლამაზე
უბრალოდ ფოტომოდელის სურათი იყო და წარწერა: "თუ ამ სილამაზეს ვეღარ დაინახავ, ვინ
უფრო მეტს დაკარგავს, ის თუ შენ?" ამ ახალ კამპანიასაც იგივე გზავნილი აქვს, ფაქტობრივად
ამბობენ, "ინანებ!" მაგრამ იმ ადრინდელი რეკლამის გაფხორილი ტონისგან განსხვავებით,
ახლა უფრო შეწუხებული და გამაფრთხილებელი იერი შესძინეს. კლასიკური პიარია: ლამაზი
ჟღერადობის სახელის უკან დაიმალე და ისეთი შთაბეჭდილება შექმენი, თითქოს მესამე მხარე
ხარ, რომელსაც მხოლოდ მომხმარებელთა ინტერესი აღელვებს.
ტამერა ლაიონსი:
ჩემი აზრით, ძაან იდიოტური რეკლამა იყო. იმის თქმა არ მინდა, რომ ინიციატივის მომხრე ვარ
– არ მინდა, რომ ხალხმა მის მიღებას მხარი დაუჭიროს – მაგრამ ადამიანები მის წინააღმდეგ
არასწორი მიზეზითაც არ უნდა აძლევდნენ ხმას. კალისთან ერთად გაზრდა დახეიბრებას არ
იწვევს. არავის აქვს მიზეზი, რომ ვეცოდებოდე ან რამე. ძალიან კარგად ვგრძნობ თავს. სწორედ
ამიტომ ვფიქრობ, რომ ხალხმა ინიციატივის წინააღმდეგ უნდა მისცეს ხმა: სილამაზის
დანახვაში არაფერია ცუდი.
მოკლედ, გარეტს ისევ ვესაუბრე. მითხრა, რომ ეს-ესაა კალი გამოირთო. ჯერჯერობით
ყველაფერი კარგად მიდის, თუმცა ცოტა უცნაური შეგრძნებააო. ვუთხარი, რომ მეც იგივე
გამოვიარე. ისე, როგორი სასაცილოა, ძირძველი პროფესიონალივით ველაპარაკებოდი, არადა
სულ რამდენიმე კვირაა, რაც კალი მოვიშორე.
ჯოზეფ ვაინგარტნერი:
248
ვეღარ არჩევდა, წარმოგიდგენიათ? ეს შემთხვევები მიუთითებს, რომ ზოგჯერ სახის ამომცნობ
მოდულს სხვა ამოცანებისთვისაც ვიყენებთ. შეიძლება არ ვფიქრობდეთ, რომ რაღაც სახეს
ჰგავს – მაგალითად, მანქანა – მაგრამ ნევროლოგიურ დონეზე მას ისევე ვექცევით, როგორც
სახეს.
მაგრამ ამ კალის ნაღდად არასდროს გავიკეთებ. მინდა ლამაზ გოგოებს ვხვდებოდე. რატომ
უნდა გამოვიყენო ისეთი რამ, რაც ჩემს სტანდარტებს დაბლა დასწევს? კი ბატონო, ზოგ ღამეს
ყველა კაი ნაშა დაკავებულია და ნარჩენებიდან უნდა აირჩიო, მაგრამ ლუდი ხომ მაგისთვის
არსებობს? მაგრამ მუდმივად ლუდის სათვალეებით სიარული ნაღდად არ მინდა.
ტამერა ლაიონსი:
249
წუხელ მე და გარეტმა ტელეფონით ისევ ვილაპარაკეთ და ვთხოვე, ვიდეოზე გადავრთოთ, რომ
ერთმანეთი დავინახოთ-მეთქი. კარგიო, და ვიდეო ჩავრთეთ.
ვიცი, არ არსებობს გარანტია, რომ ჩემთან ურთიერთობის ხელახლა დაწყება ენდომება. კალის
გამორთვამ მის მიმართ ჩემი სიყვარული არ შეამცირა, ჰოდა, იქნებ არც მისი სიყვარული
დამიბრუნოს? იმედი მაინც მაქვს.
250
კარგად მესმოდა, რაზე ლაპარაკობდა უოლტერ ლამბერტი თავის გამოსვლაში. მის ადგილას
ცოტა სხვა სიტყვებით ჩამოვაყალიბებდი, მაგრამ ბოლო ხანებში ზუსტად იმას ვფიქრობ, რასაც
მან გაუსვა ხაზი. კალი ამ ინიციატივამდე გაცილებით ადრე, რამდენიმე წლის წინ მივიღე,
რადგან მინდოდა, უფრო მნიშვნელოვან საქმეებზე ვკონცენტრირებულიყავი.
მაგრამ ახლა, როცა კალი მაქვს, ამ მიზიდულობას აღარ ვგრძნობ. კალიმ ყურადღების
გამფანტავი ფაქტორებისგან გამათავისუფლა და ენერგია დამიბრუნა. ასე რომ, ორივე ხელით
მხარს ვუჭერ.
ტამერა ლაიონსი:
251
მერე მასაც ვკითხე. თითქოს დაიმორცხვა, მაგრამ საბოლოოდ ამოთქვა, რომ ცოტა არ იყოს,
კოლეჯის გოგოებთან დამეგობრება იმაზე მეტად უჭირდა, ვიდრე ელოდა. ახლა ფიქრობს, რომ
ეს მისი გარეგნობის გამო ხდება.
მე ვუთხარი: "შანსი არაა". მაგრამ არ ვიცოდი, კიდევ რა მეთქვა. ჩემს ნაწილს უხაროდა, რომ
გარეტი ჯერ სხვა არავის ხვდებოდა, სხვა ნაწილს ეცოდებოდა, კიდევ სხვას კი უბრალოდ
უკვირდა. რატომ და, ჭკვიანია, მხიარული, ძაან კარგი ბიჭია და ამას უბრალოდ იმიტომ არ
ვამბობ, რომ მასთან ვიყავი. სკოლაში პოპულარული იყო.
მაგრამ შემდეგ გამახსენდა, რაც ინამ მითხრა ჩემსა და გარეტზე. როგორც ჩანს, ჭკუა და იუმორი
საკმარისი არ არის, რომ ვიღაცებმა თავიანთ წრეში მიგიღონ – მათნაირად კარგად უნდა
გამოიყურებოდე კიდეც. და თუ გარეტი ლამაზ გოგოებს ელაპარაკებოდა, შეიძლება ისინი
თავის თანასწორად არც აღიქვამდნენ.
ჩემი ასაკის ყველა სხვა ადამიანის მსგავსად, მეც მომიწია შევგუებოდი იმას, თუ რა გავლენას
ახდენს დრო ჩვენს გარეგნობაზე. თავიდან მიჩვევა არც ისე ადვილი იყო, მაგრამ შემდეგ იმ
მდგომარეობას მივაღწიე, როცა ჩემი გარეგნობით კმაყოფილი ვარ. ვერ უარვყოფ, რომ
მაინტერესებს, როგორი იქნება მხოლოდ კალიანი ადამიანებისგან შედგენილი საზოგადოება;
შეიძლება, იქ ჩემი ასაკის ქალი ოთახში სხვა, ახალგაზრდა ქალის შემოსვლისას უჩინარი არ
გახდეს.
252
მიღება გვიან ასაკშიც კი არ ააცილებს ტკივილს. ის აზრი, რომ შეიძლება ახალგაზრდობის ერთ-
ერთ მთავარ სიამოვნებაზე ნებაყოფლობით თქვან უარი, გამაღიზიანებელია. ზოგჯერ მინდა,
კარგად შევანჯღრიო და ვუთხრა: "არა! ნუთუ ვერ ხვდები, რა სიმდიდრეს ფლობ?"
ჯოზეფ ვაინგარტნერი:
რა თქმა უნდა, არაგულწრფელი ვიქნები, იმის მტკიცება რომ დავიწყო, თითქოს კალიაგნოზიის
მიღებაში მხოლოდ პროფესიული ვალდებულებები მიშლის ხელს. უფრო შესაფერისი
შეკითხვაა, გამოვიყენებდი თუ არა კალიაგნოზიას, მხოლოდ ლაბორატორიულ კვლევებზე რომ
ვმუშაობდე და პაციენტებთან შეხვედრა არასდროს მიწევდეს? ამ კითხვაზე ჩემი პასუხია "არა".
ბევრი სხვა ადამიანის მსგავსად, ლამაზი სახის დანახვა მსიამოვნებს, მაგრამ მიმაჩნია, რომ
საკმარისად მომწიფებული ვარ იმისთვის, რომ ამან ჩემს გადაწყვეტილებებზე გავლენა არ
იქონიოს.
ტამერა ლაიონსი:
ვერ ვიჯერებ, გარეტმა კალი ისევ ჩაირთო.
თქვა, ეს იმიტომ გავაკეთე, რომ ჩემი გარეგნობით კმაყოფილი არ ვარო. ვკითხე, ამასთან
დაკავშირებით ვინმემ რამე ხომ არ გითხრა, რადგან თუ ასეა, ასეთებს ყურადღება არ უნდა
მიაქციო-მეთქი, მაგრამ მითხრა, არაო. უბრალოდ არ მოსწონს, რასაც სარკეში ჩახედვისას
253
გრძნობს. მე არ დავეთანხმე. "რას ამბობ, ძაან საყვარელი ხარ", ვუთხარი. ვცადე
დამერწმუნებინა, რომ კიდევ ეცადა. ვუთხარი, რომ რაიმე გადაწყვეტილების მიღებამდე კალის
გარეშე მეტი დრო უნდა გაეტარებინა. მიპასუხა, რომ ამაზე იფიქრებს, მაგრამ არ ვიცი, რას
იზამს.
მოკლედ, საუბრის მერე ჩემს სიტყვებზე ვფიქრობდი. იმიტომ ვუთხარი, რომ კალი არ მომწონს,
თუ იმიტომ, რომ მინდა ისეთს მხედავდეს, როგორიც ვარ? არ უარვყოფ, რომ მომწონდა,
როგორც მიყურებდა და იმედი მქონდა, რომ ჩვენი ურთიერთობა გაგრძელდებოდა, მაგრამ ეს
ხომ იმას არ ნიშნავს, რომ თანმიმდევრული არ ვარ, ხომ ასეა? ყოველთვის კალის მომხრე რომ
ვყოფილიყავი და გარეტის შემთხვევაში გამონაკლისი დამეშვა, მაშინ სხვა საქმე იქნებოდა,
მაგრამ მე კალის წინააღმდეგი ვარ, ამიტომ არაფერს ვაშავებ.
ეჰ, ვის ვატყუებ? ჩემი მიზნების გამო მინდოდა, გარეტს კალი გამოერთო და არა იმიტომ, რომ
კალის ვეწინააღმდეგები. პრინციპში, კალის წინააღმდეგი იმდენად არ ვარ, რამდენადაც მისი
სავალდებულოდ მოთხოვნის. არ მინდა, რომ კალიზე უფლებები სხვებმა გადამიწყვიტონ: არც
მშობლებმა და არც სტუდენტურმა ორგანიზაციებმა. მაგრამ თუ ვინმე გადაწყვეტს, რომ კალი
უნდათ, რატომაც არა?! ასე რომ, ვიცი, გარეტს უნდა ვაცადო, თვითონ გადაწყვიტოს.
მე ვამბობ, რომ ფიზიკური სილამაზე რაღაც ისეთია, რაც აღარ გვჭირდება. კალი არ ნიშნავს,
რომ ლამაზად აღარავინ მოგეჩვენება. როდესაც გულწრფელ ღიმილს დაინახავ, სილამაზეს
დაინახავ. როდესაც სიმამაცის ან სულგრძელობის გამოვლინებას დაინახავ, სილამაზეს
დაინახავ. და რაც მთავარია, როცა შეხედავ იმას, ვინც გიყვარს, სილამაზეს დაინახავ. კალი
მხოლოდ ზედაპირული, ყურადღების გამფანტავი ფაქტორებისგან დაგიცავს. ნამდვილი
სილამაზე ისაა, რომელსაც სიყვარულის თვალებით ხედავ, მას კი წინ ვერაფერი გადაეფარება.
254
კარგად იცით, რომ ყოველთვის იქნება ხალხი, ვინც კალის არ მიიღებს. წარმოიდგინეთ, რისი
გაკეთება შეეძლება იმ ხალხს. მენეჯერმა შეიძლება მიმზიდველი თანამშრომლები
დააწინაუროს და შეუხედავები დააქვეითოს, მაგრამ თქვენ ამას ვერ შენიშნავთ. მასწავლებელმა
შეიძლება მომხიბვლელი მოსწავლეები დააჯილდოვოს და ულამაზოები დასაჯოს, მაგრამ ვერც
ამას მიხვდებით. ყველანაირი დისკრიმინაცია, რომელიც ასე გძულთ, თქვენ თვალწინ მოხდება
ისე, რომ წარმოდგენაც არ გექნებათ.
თუ ასეთი ლუქიზმი გაძრწუნებთ, როგორ შეგიძლიათ, თავს კალის მიღების უფლება მისცეთ?
ზუსტად თქვენ ხართ ისეთი ადამიანები, რომლებმაც მსგავსი ქმედების შემთხვევაში განგაში
უნდა ატეხონ, მაგრამ თუ კალის მიიღებთ, ასეთ ქცევებს ვერც კი ამოიცნობთ.
"ედუნიუსის" გამოშვებიდან:
მარია დესოუზა:
თანაც, ჩვენ ამით არ ვჩერდებით; შემდეგი რამდენიმე წელი ძალზე ამაღელვებელი იქნება.
სათვალეების მწარმოებელმა ახლახან წარადგინა ახალი ტექნოლოგია, რომელსაც შეუძლია
ყველაფერი შეცვალოს. მოიფიქრეს, თუ როგორ უნდა ჩააშენონ სათვალეებში კონკრეტულ
ადამიანზე სპეციალურად მორგებული სომატური პოზიციონირების გადამცემები. ეს ნიშნავს,
რომ ნეიროსტატის გადაპროგრამებისთვის აღარანაირი ჩაფხუტი და ექიმთან ვიზიტი აღარ
255
დაგჭირდებათ; უბრალოდ შეგიძლიათ, სათვალე გაიკეთოთ და ის თავის საქმეს შეასრულებს. ეს
ნიშნავს, რომ შეგიძლია კალი ჩაირთო და გამოირთო ნებისმიერ დროს.
მე ვიტყოდი, რომ საბოლო მიზანია, კალი თავაზიან საზოგადოებაში სწორად მოქცევის წესად
განიხილებოდეს. პირად სივრცეში კალის გამორთვა ყველას შეუძლია, მაგრამ საჯარო
ურთიერთობებში დამკვიდრებული წესი ლუქიზმისგან თავისუფლება გახდება. სილამაზის
დაფასება თანხმობაზე დაფუძნებული ურთიერთქმედება იქნება, რომელსაც მხოლოდ მაშინ
გამოიყენებ, როდესაც ორივე მხარე დათანხმდება, მფლობელიც და მიმღებიც.
"ედუნიუსის" გამოშვებიდან:
256
გულწრფელად მეშინია, როცა ვფიქრობ, რომ შეიძლება კორპორაციებმა ამ ეფექტს
კომპიუტერული პროგრამით მიაღწიონ.
არსებობს ტონალური აგნოზია, ანუ აპროზოდია, რომელიც ხმის ინტონაციის მოსმენის უნარს
გაკარგვინებს; მხოლოდ სიტყვები გესმის და არა ის, თუ როგორ წარმოთქვამენ მათ. კიდევ
არსებობს აგნოზია, რომელიც სახის გამომეტყველების აღქმის უნარს გაკარგვინებს. ამ ორი
მდგომარეობის მიღება მსგავსი მანიპულაციისგან დაგიცავთ, რადგან სიტყვით გამოსვლას
მხოლოდ მისი შინაარსის მიხედვით შეაფასებთ. მისი გადმოცემის თავისებურებები თქვენთვის
უხილავი დარჩება. მაგრამ ამ აგნოზიებს რეკომენდაციას ვერ გავუწევ. მათ კალისნაირი შედეგი
არ ექნებათ. თუ ხმის ტონალობას ვერ აღიქვამ და ადამიანის გამოხედვას ვერ არჩევ,
ადამიანებთან ურთიერთობა შეიძლება დაგიმახინჯდეს. რაღაც მაღალფუნქციური აუტიზმის
მსგავს მდგომარეობაში ჩავარდები. ჩვენი ასოციაციის რამდენიმე წევრი პროტესტის ნიშნად ამ
ორივე აგნოზიის მიღებას გეგმავს, მაგრამ არავინ ელის, რომ ხალხი მათ მაგალითს აჰყვება.
შემდეგ უკვე შეიძლება, ხალხს მოვუწოდოთ, უფრო ძლიერი აგნოზიების გამოყენება სცადონ
მხოლოდ მაშინ, როდესაც ვიდეოებს უყურებენ. ეს შეიძლება ერთადერთი გზა იყოს, რომ
ბუნებრივი ადამიანური ურთიერთობები შევინარჩუნოთ: რეალური ცხოვრების მიმართ ჩვენი
ემოციური რეაქციები უნდა გადავარჩინოთ.
257
ტამერა ლაიონსი:
ვიცი, როგორ შეიძლება ეს ჟღერდეს, მაგრამ... კალის უკან დაბრუნებაზე ვფიქრობ.
არ ვფიქრობ, რომ სარეკლამოებივით ცუდი რამ ჩავიდინე. გარეტი მიყვარს, მათ კი მხოლოდ
ფული კეთება ადარდებთ. მაგრამ თუ გახსოვთ, სილამაზეზე, როგორც ერთგვარ მაგიურ
შელოცვაზე რომ ვლაპარაკობდი? ის უპირატესობას განიჭებს და მგონი, ძალიან ადვილია, რომ
ასეთი რამ არასწორად გამოიყენო. კალი კი ადამიანს ასეთი შელოცვის საწინააღმდეგო
იმუნიტეტს ანიჭებს. ამიტომ მივხვდი, რომ წინააღმდეგი არ უნდა ვიყო, თუ გარეტსაც უნდა,
თავი დაიცვას, რადგან ამ უპირატესობის გამოყენებას საერთოდ არ უნდა ვცდილობდე. თუ მას
დავიბრუნებ, მინდა, რომ ეს სამართლიანად მოხდეს, იმით, რომ ნამდვილად ვუყვარდე.
ვიცი, მხოლოდ იმიტომ, რომ მან კალი დაიბრუნა, აუცილებელი არაა, მეც იგივე გავაკეთო.
სახეების რეალურად დანახვა ძალიან მომწონს. მაგრამ თუ გარეტი იმუნური გახდება, მგონია,
რომ მეც იმავენაირად უნდა მოვიქცე. ხომ ხვდებით, თანაბარ სიტუაციაში რომ ვიყოთ. და თუ
ერთად ვიქნებით, შეიძლება ის ახალი სათვალეებიც გამოვიყენოთ, ყველა რომ ლაპარაკობს.
შემდეგ შეგვეძლება, კალი მაშინ გამოვრთოთ, როცა მარტოები ვიქნებით.
თან მგონია, რომ კალი სხვა მიზეზების გამოც მიზანშეწონილია. ის მაკიაჟის კომპანიებიც და
სხვა დანარჩენებიც უბრალოდ ცდილობენ, ისეთი რაღაცის საჭიროება გაგიჩნდეს, რაც
საერთოდ არ დაგჭირდებოდა, ისინი რომ სამართლიანად თამაშობდნენ. ეს არ მომწონს. თუ
რეკლამა აღმაფრთოვანებს, ეს მაშინ უნდა მოხდეს, როცა შესაბამის განწყობაზე ვარ და არა –
ნებისმიერ დროს, როცა მათ უნდათ. თუმცა, სხვა აგნოზიების მიღებას არ ვაპირებ, როგორიც აი
ის, ტონალური აგნოზიაა. ყოველ შემთხვევაში, ჯერ არა. მერე შეიძლება, ახალი სათვალეები
როცა გამოვა.
ეს არ ნიშნავს, რომ ჩემს მშობლებს ვეთანხმები, კალით რომ აღმზარდეს. მაინც მგონია, რომ
შეცდნენ. ეგონათ, სილამაზისგან გათავისუფლება უტოპიის შექმნას ხელს შეუწყობდა, მაგრამ
მე ამის საერთოდ არ მჯერა. სილამაზე არაა პრობლემა. პრობლემაა ის, თუ როგორ არასწორად
იყენებს ხალხის ნაწილი სილამაზეს. კალი კი სწორედ ამაშია გამოსადეგი; გიცავს. არ ვიცი,
შეიძლება ეს ჩემი მშობლების დროს პრობლემა არ იყო, მაგრამ დღესდღეობით ნამდვილად
ისეთი პრობლემაა, რომელთანაც გამკლავება გვიწევს.
258
ავტორის კომენტარები
ბაბილონის გოდოლი
ლეგენდის ორიგინალი ღმერთის მიმართ ურჩობის შედეგებზეა. თუმცა, ჩემს გონებაში ამბავმა
ცაში გამოკიდებული ფანტასტიკური ქალაქის სახე მიიღო, რომელიც მაგრიტის ნახატს, "ციხე-
კოშკს პირენეებში" მაგონებდა. ლეგენდის ასეთი ხედვის გამბედაობამ დამატყვევა და დავიწყე
ფიქრი, როგორი იქნებოდა მსგავს ქალაქში ცხოვრება.
გაიაზრე
259
რომელიც ჯერ მიჩიგანის უნივერსიტეტში, ამჟამად კი სან დიეგოს კალიფორნიის
უნივერსიტეტში იმართება.). გამომცემლებთან პირველი დაგზავნისას ბლომად უარი მივიღე,
მაგრამ სპაიდერმა დამარწმუნა, რომ კიდევ მეცადა მას შემდეგ, რაც რეზიუმეში კლარიონიც
ჩამეწერებოდა. მოთხრობაში გარკვეული ცვლილებები შევიტანე და ხელახლა გავაგზავნე.
მეორე ჯერზე გაცილებით უკეთესი რეაგირება მოჰყვა.
ნულზე გაყოფა
ერთ-ერთი მიზეზი, რატომაც ფიქცია მოგვწონს, არის მოულოდნელი, თუმცა მაინც გარდაუვალი
დასასრული. ეს თვისება დიზაინშიც ელეგანტურობის მაჩვენებელია: გამოგონება, რომელიც
ძალიან ჭკვიანურია და ამავდროულად სრულიად ბუნებრივი გეჩვენება. რა თქმა უნდა, ვიცით,
რომ ასეთი დასასრულები სინამდვილეში სულაც არაა გარდაუვალი; ისინი მხოლოდ ადამიანის
მოხერხებულობის წყალობით ჩანან ასეთები, მხოლოდ დროებით.
260
გამოიყენო ისე, რომ ვერც კი მიხვდე, ისინი ამგვარად თუ იკვეთებიან. მაგრამ როცა ამ
ფორმულის მიღებას ნახავთ, ხვდებით, რომ ის გარდაუვალია და მხოლოდ ასე შეიძლება იყოს.
ისეთი აღტაცება დაგეუფლებათ, თითქოს აბსოლუტურ ჭეშმარიტებას მიაგენით.
რაც შეეხება მოთხრობის თემას, მისი საუკეთესო შეჯამება, რაც მე მინახავს, "სასაკლაო ნომერი
ხუთის" საიუბილეო, 25-ე გამოცემისთვის დართულ კურტ ვონეგუტის წინასიტყვაობაშია.
"სტივენ ჰოკინგისთვის... მტანჯველი აღმოჩნდა ის, რომ ჩვენ მომავლის გახსენება არ
შეგვიძლია. მაგრამ მომავლის გახსენება ახლა ჩემთვის საბავშვო სპექტაკლია. მე ვიცი, რა
დადგება ჩემი უმწეო, მიმნდობი ჩვილებისგან, რადგან ისინი ახლა უკვე ზრდასრულები არიან.
მე ვიცი, რა მოუვა ჩემს უახლოეს მეგობრებს, რადგან ბევრი მათგანი ახლა უკვე ან პენსიაზეა, ან
მკვდარი... სტივენ ჰოკინგს და ყველა სხვა, ჩემზე ახალგაზრდას ვეტყვი, ‘მოთმინება იქონიეთ.
თქვენი მომავალი თქვენთან მოვა და ფეხებთან იმ ძაღლივით დაგიწვებათ, რომელიც გიცნობთ
და უყვარხართ, ვინც არ უნდა იყო’".
სამოცდათორმეტი ასო
261
ეს მოთხრობა მაშინ დაიბადა, როცა შევნიშნე კავშირი ორ ისეთ იდეას შორის, რომლებიც
მანამდე ერთმანეთთან დაუკავშირებელი მეგონა. პირველი მათგანი გოლემი იყო.
გოლემის შესახებ ალბათ ყველაზე ცნობილ ამბავში პრაღელი რაბინი ლიოვი თიხის
ქანდაკებას სიცოცხლეს შთაბერავს, რათა მან ებრაელები დაიცვას და სიკვდილით დასჯისგან
იხსნას. აღმოჩნდა, რომ ეს ამბავი თანამედროვეობაში გამოიგონეს და სულ რაღაც 1909 წლით
თარიღდება. ამბები, რომლებშიც გოლემი საშინაო საქმეებში დამხმარე იმ მსახურადაა
მოხსენიებული, რომელიც ამ დავალებას სხვადასხვა წარმატებით ართმევს თავს, 1500-იან
წლებიდან იღებს სათავეს, მაგრამ ისინი მაინც არაა უძველესი წყარო, სადაც გოლემია
მოხსენიებული. მეორე საუკუნით დათარიღებულ გადმოცემებშიც რაბინები გოლემებს
სიცოცხლეს სძენდნენ, ოღონდ არა რაიმე პრაქტიკული დანიშნულებით, არამედ უბრალოდ
ასოთწყობაში საკუთარი ოსტატობის საჩვენებლად; ისინი სიცოცხლის შექმნით ღმერთის
შეცნობას ესწრაფვოდნენ.
ენის კრეაციონისტული ძალის თემატიკა სხვა დროსაც განხილულა, თანაც ჩემზე ჭკვიანი
ხალხის მიერ. გოლემების შესახებ განსაკუთრებით ის ფაქტი მეჩვენებოდა საინტერესოდ, რომ
ტრადიციულად მათ ლაპარაკი არ შეუძლიათ. ვინაიდან ისინი ენის მეშვეობით იქმნებიან, ეს
ნაკლი რეპროდუქციის შეზღუდულობასაც ნიშნავს. გოლემს რომ ენის გამოყენება შეეძლოს,
ფონ ნოიმანის მანქანასავით(ავტონომიური რობოტების ტიპი, რომელსაც გარემოში ნაპოვნი
მასალების გამოყენებით თავისივე ასლის აწყობა შეუძლია. ) თვითგამრავლების უნარსაც
შეიძენდა.
მეორე იდეა, რომელიც გონებაში მიტრიალებდა, იყო პრეფორმაცია – თეორია, რომ მშობლების
ღეროვან უჯრედებში უკვე სრულად ფორმირებული ორგანიზმები არსებობენ. ამჟამად ამ იდეის
უკუგდება და სასაცილოდ აგდება უკვე ადვილია, მაგრამ ერთ დროს საკმაოდ აზრიანი თეორია
ჩანდა. ის იყო მცდელობა, გადაეჭრა პრობლემა, თუ როგორ შეუძლიათ ცოცხალ ორგანიზმებს
საკუთარი ასლის შექმნა: იდეა, რომელიც მოგვიანებით ფონ ნოიმანის მანქანების წყარო გახდა.
მივხვდი, რომ ამ ორი იდეით ერთი და იმავე მიზეზის გამო ვიყავი დაინტერესებული და
გადავწყვიტე, რომ მათ შესახებ უნდა დამეწერა.
262
ჰეიდენს სთხოვა, რეკომენდაცია გაეწია რუბრიკის პოტენციური კონტრიბუტორებისთვის.
პატრიკი იმდენად კეთილი აღმოჩნდა, რომ ჩემი სახელი ახსენა.
263
დამსახურებულად არ ჯილდოვდება; კარგ ადამიანებს ცუდი ამბები ემართებათ. იობი ამას
ეგუება, მაინც სათნოებას ავლენს და ბოლოს ჯილდოს იღებს. ეს ხომ მთავარ სათქმელს
ეწინააღმდეგება?
ჩემთვის იობის წიგნის რწმუნებებს გამბედაობა აკლია: ავტორს რომ მართლა იმის ჩვენება
სდომებოდა, რომ სათნოება ყოველთვის არ ფასდება, წიგნის დასასრულს ხომ იობი ისევ
ყველაფრისგან გაყვლეფილი უნდა დარჩენილიყო?
ჩემი ვარაუდით, ფიზიკური სილამაზე ჩვენ გარშემო იქამდე იარსებებს, სანამ თვალები და
ყურები გვექნება. მაგრამ კალიაგნოზია თუ ოდესმე შესაძლებელი გახდება, პირადად მე
აუცილებლად ვცდი.
264
Table of Contents
ბაბილონის გოდოლი ................................................................................................................................ 2
გაიაზრე...................................................................................................................................................... 29
ნულზე გაყოფა.......................................................................................................................................... 72
შენი ცხოვრების ამბავი ........................................................................................................................... 92
სამოცდათორმეტი ასო.......................................................................................................................... 149
ადამიანთა მეცნიერების ევოლუცია .................................................................................................... 201
ჯოჯოხეთი ღმერთის არყოფნაა .......................................................................................................... 203
დანახვა და მოწონება: დოკუმენტური ................................................................................................ 228
ავტორის კომენტარები.......................................................................................................................... 259
ბაბილონის გოდოლი .................................................................................................................... 259
გაიაზრე ............................................................................................................................................ 259
ნულზე გაყოფა ................................................................................................................................ 260
შენი ცხოვრების ამბავი ................................................................................................................. 261
სამოცდათორმეტი ასო .................................................................................................................. 261
ადამიანთა მეცნიერების ევოლუცია ............................................................................................ 262
ჯოჯოხეთი ღმერთის არყოფნაა .................................................................................................. 263
დანახვა და მოწონება: დოკუმენტური ........................................................................................ 264
265