მათემატიკა და პოლიტიკა

1. განვიხილოთ პრეფერენციების შემდეგი ცხრილი:

4 3 2
A B C
C C B
B A A

ა) რა თანმიმდევრობით განაწილდებიან კანდიდატები, თუ არჩევნები

ჩატარდება უბრალო უმრავლესობის პრინციპით?

ბ) რა თანმიმდევრობით განაწილდებიან კანდიდატები, თუ არჩევნები

ჩატარდება ერთი-ერთზე „დუელის“ პრინციპით?

პასუხი: ა)უბრალო უმრავესობის პრინციპით ადგილები განაწილდებიან

შემდეგნაირად: 1. A 2. B 3. C

ბ) „დუელის“ პრინციპით შედეგები იქნება შემდეგნაირი: B>A, C>A,

C>B და
ადგილები განაწილდებიან ამგვარად: 1. C 2. B 3. A
დასკვნა: ორი განსხვავებული სისტემა ორ განსხვავებულ რეზულტატს გვაძლევს.

2. ვინ გაიმარჯვებდა არჩევნებში, კოეფიციენტის პირევლ ვარიანტს

გამოვიყენებთ? მეორე ვარიანტს თუ გამოვიყენებთ? მესამე ვარიანტს
თუ გამოვიყენებთ?

ვარიანტი ვარიანტი ვარიანტი

2 3 4
1 2 3
3 3 3 A A B

1 2 2.5 B C C

0 0 0 C B A

პასუხი:
I ვარიანტი: A – 6+9=15; B – 12+2=14; C – 3+4=7
II ვარიანტი: A – 6+9=15; B – 12+4=16; C – 6+8=14
III ვარიანტი: A – 6+9=15; B – 12+5=17; C – 7.5+10=17.5
 I ვარიანტი: A
II ვარიანტი: B
III ვარიანტი: C

3. განვიხილოთ პრეფერენციების შემდეგი ცხრილი:

კოეფიციენტ
1 3 2 1 1 3
ი
3 A A B C C D

2 B C C B D B

1 C B D D A C

0 D D A A B A

● აჩვენეთ, რომ ამ შემთხვევაში A-ს აქვს უბრალო უმრავლესობა და ამ

სისტემით იგი გახდებოდა პრეზიდენტი. B მოუგებდა ერთი-ერთზე
„დუელს“ ნებისმიერ სხვა კანდიდატს. C გახდებოდა პრეზიდენტი, თუ
კოეფიციენტების სისტემას გამოვიყენებდით. და ბოლოს, D იქნებოდა
ორტურიანი სისტემის გამარჯვებული.

პასუხი: 1. A – 1+3=4; B – 2; C – 1+1=2; D – 3.

გამარჯვებულია A უბრალო უმრავლესობის სისტემით.
2. A<B; B>C; C>D;
A<C; B>D
A<D
გამარჯვებულია B ერთი-ერთზე „დუელის“ სისტემით.
3. A – 13; B – 19; C – 22; D – 14.
გამარჯვებულია C კოეფიციენტების სისტემით.
4. A – 4; D – 7.
გამარჯვებულია D ორტურიანი სისტემით.

4. არჩევნებში მონაწიელობს პრეზიდენტობის 3 კანდიდატი. რამდენი

სხვადასხვა ტიპის ამომრჩეველი შეიძლება არსებობდეს მისი
პრეფერენციების მიხედვით? ამომრჩევლის რამდენი სხვადასხვა
ტიპი იარსებებს პრეზიდენტობის 4 კანდიდატის შემთხვევაში?

პასუხი: 3 კანდიდატის შემთხვევაში 3! ანუ 6.

 4 კანდიდატის შემთხვევაში 4! ანუ 24.

5. შეიძლება თუ არა, არჩევნების რომელიმე სხვა სისტემაში (ლექციაში

განხილული 4 სისტემიდან), გარდა ორტურიანი სისტემისა, მოხდეს
ასეთი რამ: კანდიდატმა A-მ მოიგო არჩევნები. მაგრამ თუ
რამდენიმე ამომრჩეველი, რომლებისთვისაც A ყველაზე
არასასურველია, არ მოვიდოდა არჩევნებზე, მაშინ A ამ არჩევნებს
ვერ მოიგებდა.
პასუხი: განვიხილოთ უბრალო უმრავლესობის სისტემით: შეუძლებელია,
რადგან მნიშვნელობა აქვს მხოლოდ პირველად არჩევანს და მეორე,
მესამე და ა.შ. პრიორიტეტი არ ახდენს გავლენას.
განვიხილოთ კოეფიციენტების სისტემა: შეუძლებელია, რადგან თუკი A-ს
მოწინააღმდეგეები არ მოვლენ არჩევნებზე A-ს არ მიადგება ქულობრივი
ზიანი, არამედ მის მოწინააღმდეგეებს, (რადგან ისინი მათ აღიქვავენ
პრიორიტეტებად) რაც პირიქით ზრდის A-ს გამარჯვების შანსს.
განვიხილოთ ერთი-ერთზე „დუელის“ სისტემა: შეუძლებელია, რადგან
თუკი გამოვრიცხავთ იმ სიტუაციებს, სადაც სხვა კანდიდატებს A-სთან
შედარებით უპირატესობა ჰქონდათ ეს გაზრდის A-ს გამარჯვების შანსებს.
დასკვნა: სხვა არჩევნების სისტემაში ეს არ მოხდება.

6. მოიფიქრეთ პრეფერენციების ცხრილი 3 კანდიდატისათვის A, B და

C, სადაც ერთი ერთზე ‘დუელში’ A აგებს B–სთან, B აგებს C–სთან და
C აგებს A–სთან.

4 3 2
B A C
A C B
C B A
პასუხი:

7. მოიფიქრეთ პრეფერენციების ცხრილი 3 კანდიდატისათვის, სადაც

უბრალო უმრავლესობით ჩატარებული არჩევნების დროს
კანდიდატები დალაგდებოდნენ ამ თანმიმდევრობით: A, B, C. ხოლო
 თუ კანდიდატი A არ მიიღებდა მონაწილეობას, მაშინ პრეზიდენტი
გახდებოდა არა B, არამედ C.

4 3 2
A B C
C A B
B C A
პასუხი:

8. მოიფიქრეთ პრეფერენციების ცხრილი, სადაც A კანდიდატს

საუკეთესოდ თვლიდეს მხოლოს ერთი ამომრჩეველი
(ამომრჩეველთა დიდი რაოდენობიდან), მაგრამ ამავდროულად
ერთი-ერთზე დუელში ის უგებდეს B-საც და C-საც.

1 1
1
0 0
A B C
C A A
B C B
პასუხი:

9. განვიხილოთ პრეფერენციების ცხრილი:

X 5 4
A B C
 C C A
B A B
სადაც X ჩვენთვის უცნობი მთელი რიცხვია. ცნობილია, რომ A კანდიდატმა
მოიგო ორტურიანი არჩევნები. ცნობილია ასევე, რომ 3 ამომრჩეველი
მეორე სვეტიდან რომ არ მოსულიყო არჩევნებზე, მაშინ A წააგებდა
არჩევნებს. რისი ტოლია X?
პასუხი: იმისათვის, რომ A-მ მოიგოს ორტურიანი არჩევნები საჭიროა X>4.
როდესაც 3 ამომრჩეველი მეორე სვეტიდან არ მოვიდა არჩევნებზე მივიღეთ
ასეთი შედეგი:

X 2 4
A B C
C C A
B A B

თუკი X>4-ზე, მეორე ტურში გადავლენ A და C კანდიდატები. იმისათვის, რომ A-

მ წააგოს C-სთან საჭიროა 4<X<6.
აქედან გამომდინარე X=5-ს.

10. დავუშვათ, ერთი-ერთზე დუელში A უგებს B-ს, B უგებს C-ს და C

უგებს A-ს. ვთქვათ, X არის მოსახლეობის ის წილი(მთელ
მოსახლეობასთან შეფარდებით), რომელსაც A ურჩევნია B-ს, ხოლო
Y არის მოსახლეობის ის წილი, რომელსაც B ურჩევნია C-ს.
ა) შეიძლება თუ არა, რომ X=Y=1/3?
ბ) შეიძლება თუ არა, რომ X=Y=2/3?
გ) შეიძლება თუ არა, რომ X=Y=3/4?

პასუხი: ა) არა, თუ მოსახლეობის 1/3-ს A ურჩევნია B-ს, მაშინ 2/3 პირიქით

ჰფიქრობს და A ვერ მოუგებს B-ს.

1/3 1/3 1/3

A B C
B C A
C A B
ბ) ცხადია, შესაძლებელია. მაგ:

გ) დავასაბუთოთ, რომ X+Y<3/2.

სულ 6 ტიპის ამომრჩეველი არსებობს მისი პრეფერენციების მიხედვით:
(A, B, C); (A, C, B); (B, A, C);
(B, C, A); (C, A, B); (C, B, A). მათი წილი მოსახლეობაში იყოს
შესაბამისად m, n, k, t, u, v. ცხადია m+n+k+t+u+v=1-ს. გამოვსახოთ
X+Y.
საჭიროა: t+u+v>1/2
გვაქვს X=m+n+u=3/4 და Y=m+k+t=3/4 შევკრიბოთ და მივიღებთ:
X+Y=m+n+u+m+k+t=3/2 => დავუმატოთ და გამოვაკლოთ v
კოეფიციენტი =>
X+y=m+n+u+m+k+t+v-v=m+(n+u+m+k+t+v)-v=m+1-v=3/2. =>m-v=1/2
(v≥0).
აქედან გამომდინარე m≥1/2
ამავდროულად m<1/2-ზე (ასე, რომ არ იყო A არ წააგებდა C-სთან).
მივედით წინააღმდეგობასთან, რადგან m≥1/2, ამავდროულად m<1/2.
დასკვნა: x≠3/4; y≠3/4.