Geneza utworu i gatunek

GENEZA: Ferdydurke została wydana w Warszawie w 1937 roku, aczkolwiek na stronie

tytułowej pierwszego wydania widnieje data 1938. Pierwotnie utwór miał być
polemiczną odpowiedzią na głosy krytyki, z jakimi spotkał się debiutancki zbiór opowiadań
Gombrowicza Pamiętnik z okresu dojrzewania. We wstępie do powieści autor zjadliwie opisał
swoje problemy z krytyką: „O, kto nigdy nie znalazł się na warsztacie kulturalnej ciotki i nie był
spreparowany niemo i bez jęku przez tę ich mentalność trywializującą i odbierającą życiu
wszelkie życie, kto nie przeczytał o sobie w gazecie ciotczynego sądu, ten nie zna drobnostki,
ten nie wie, co to jest drobnostka w ciotce”.

GATUNEK - POWIEŚĆ AWANGARDOWA o następujących cechach:

 autotematyzm (rozważania o istocie twórczości w przedmowie

do Filiberta i Filidora);
 nieprzezroczysta narracja (celowy „sztuczny” język);
 posługiwanie się groteską jako zasadą konstrukcyjną świata
przedstawionego i sposobem interpretacji świata zewnętrznego;
 odrzucenie realizmu (30-letni mężczyzna wtłoczony w ramy
szkolne);
 konstruowanie oryginalnego języka
 intertekstualność
 parodie literackich stylów i konwencji
 synkretyzm rodzajowy (elementy epickie: opowiadanie, opisy,
elementy dramatyczne - rozpisane na role partie - lekcja polskiego,
element liryczne - wierszyki)
 koncepcja pisania jako gry
 walka z mitami (szkołą, tradycją, nowoczesnością)

 Czas i miejsce akcji

 Akcja powieści rozpoczyna się we wtorek rano, po przebudzeniu bohatera. Wydarzenia
rozgrywają się prawdopodobnie w, lub przed 1937 rokiem, gdyż narrator wspomina o
ukazaniu się swojego wcześniejszego zbioru opowiadań pt. Pamiętnik z okresu
dojrzewania, który został wydany w 1933 roku. Narrator informuje również o tym, że
zaczyna pisać następny utwór. Ferdydurke ukazała się w właśnie w 1937 roku. Akcja
pierwszej części rozgrywa się w ciągu jednego dnia w szkole, do której profesor Pimko
przyprowadza Józia. Część druga obejmuje kilkunastodniowe wydarzenia rozgrywające
się głównie na stancji, gdzie mieszka Józio, w domu Młodziaków. Część trzecia
rozgrywa się w ziemiańskim dworku ciotki Józia, pani Hurleckiej w
Bolimowie. Wydarzenia obejmują dwa dni. W ostatnim dniu Józio porywa Zosię i
obydwoje uciekają.
Plan wydarzeń
1. Józef przeżywa wewnętrzne rozdarcie, nie czuje się w pełni ani
dorosłym, ani dzieckiem, nie potrafi określić swojej roli. Jego kolejna
książka została potraktowana jako wyraz pisarskiej niedojrzałości.
Nagle nieoczekiwanie pojawia się jego dawny profesor gimnazjalny,
Pimko, i zabiera Józefa do szkoły.
2. Rzeczywistość szkoły, w której młodzież poddawana jest
„zdrabnianiu”, uczniowie przyjmują narzuconą im formę, choć usiłują
się temu sprzeciwić.
3. Historia Filidora.
4. Po lekcjach Pimko prowadzi Józia na stancję, która znajduje się w
mieszkaniu nowoczesnej rodziny Młodziaków. Tu chłopcu zostaje
narzucona „pupa” staroświeckiego młodzieńca, którego rodzina
zamierza „wciągnąć w młodość”.
5. Józio podstępem przełamuje formę nowoczesności Młodziaków -
wprowadzeniem do sypialni Zuty Kopyrdy i profesora wzbudza gniew
i oburzenie rodziców pensjonarki.
6. Historia Filiberta.
7. Józio i jego szkolny kolega Miętus wędrują do Bolimowa, majątku
państwa Hurleckich. Miętus „brata się” z parobkiem. Józio pragnie
uwolnić się od wszelkiej formy. Nie udaje mu się to. Opuszcza
majątek jako zakochany porywacz.

GROTESKA

Groteska jako kategoria estetyczna charakteryzuje się

nagromadzeniem w utworze przeciwstawnych, opozycyjnych
wartości. W powieści często łączy realizm z fantastyką, powagę z
komizmem, logikę z absurdem. W przypadku „Ferdydurke” można
mówić o groteskowości na wszystkich płaszczyznach.

GOMBROWICZOWSKI SŁOWNIK:

a).PUPA- pupa jest symbolem dziecinności , uzależnienia,

prostoduszność, łatwowierność, sentyment do malucha, potrzebę
czuwania nad nim. Kojarzy się jednoznacznie z dzieckiem, jego
uzależnieniem od dorosłych. Pupe przyprawia szkoła i nauczyciele.

b).UPUPIAĆ- Upupianie to wtrącanie w infantylność (dziecinność,

uzależnienie od kogoś). Upupiania podlega Józio w szkole, a
mistrzem upupiania był profesor Pimko. Utrzymywanie uczniów w
niewinnym stanie dziecięcym
c).GĘBA- znak maski narzuconej człowiekowi przez środowisko.
Najbardziej widać „gębę” w trzeciej części utworu, w którym bohater
wraz z Miętusem wyruszają w poszukiwaniu prawdziwego parobka do
dworku ziemiańskiej rodziny Hurleckich. w Bolimowie Józio poznaje
od wewnątrz tradycyjny układ zależności chłopów-służby od szlachty-
panów. Wszyscy znają swoje miejsce w szeregu, mają wyznaczone
role i pozycje, przywdziewają określone maski, czyli „gęby”. Jest
synonimem sztuczności.

d).UGĘBIAĆ-to narzucać komuś własny kształt, s woja formę,

pozbawić go formy samodzielnej, ubezwłasnowolnienie –pozbawiać
kogoś własnej twarzy będącej synonimem wolności

e).ŁYDKA -ŁTDKA – jest symbolem sportu, zdrowia, młodości i

witalności, nowoczesnego stylu życia, zgrabnej, atrakcyjnej, gibkiej
sylwetki oraz seksualnego wyzwolenia i zerwania z tradycją. Wyraz
ten należy do języka biologii oraz ogólnego. symbol tężyzny fizycznej
i erotycznej.

Z pojęciem „łydki” stykamy się w drugiej części utworu, gdy Józio,

zostaje lokatorem na stancji u „nowoczesnej” rodziny państwa
Młodziaków. Wyzwoleni rodzice zachęcają swą nastoletnią córkę do
swobodnego, naturalnego zachowania. Nie maja nic przeciwko
nieślubnemu dziecku. „Łydka” kojarzy się z zachowaniem i wyglądem
pensjonarki Zuty, córki Młodziaków, która jest symbolem
atrakcyjności fizycznej. Dziewczyna wyznaje zasady, że „nie ważne
co w głowie, ważne co na głowie”.

f).KUPA- chaotyczna bójka wszystkich ze wszystkim