Fili 4 Mga anyo ng payak na pangungusap.
PANGUNGUSAP -Isang salita o lipon ng mga salita na
nagsasaad ng isang buong diwa. Ito ay binubuo ng simuno at
panaguri.
Simuno – ay siyang pinaguusapan sa pangungusap.
Panaguri – ay ang mga salitang nagsasabi tungkol sa simuno,
kung ano ang ginagawa ng simuno, o kung ano ang nangyayari
sa simuno.
Pangungusap =Kumakatawan ito sa bawat pahayag o
pagsasalita ng isang tao na nagdudulot o nagbibigay ng
kahulugan.
Halimbawa ng lipon ng mga salita:
Ang pagpapataas ng ekonomiya ay patuloy na
isinasagawa ng gobyerno natin.
Masarap matulog nang walang alalahanin.
Halimbawa ng isang salitang Pangungusap:
Takbo; Lakad; Inom
Ang bawat pangungusap ay may paksa na siyang pinaguusapan
sa loob ng pangungusap.
Sintaks – ay pag-aaral o pag-uugnay-ugnay ng mga salita para
makabuo ng mga parirala, sugnay at pangungusap.
Semantika – ang tawag sa mensaheng ipinaaabot nito.
May mga pangungusap na nakalantad ang paksa at mayroon
namang di lantad ang paksa. Nauuri ang pangungusap ayon sa
anyo/ayos nito. Sa pangungusap may malaking kinalaman ang
gamit ng ay dahil inilalalantad ng ay ang ayos ng pangungusap
kung ito’y;
1. Karaniwan – ang ayos ng pangungusap ay karaniwan kung
nauuna ang Panaguri at
sinusundan ng Simuno kaya’t di litaw ang ay. Ika nga’y P – S ang
balangkas ng pangungusap.
Halimbawa: P S
a. Binangungot siya kagabi kaya namatay. P S
b. Ikinagitla ko ang balita sa televisyon.
2. Kabaligtaran – kung litaw o nakalantad ang ay sa loob ng
pangungusap ang balangkas ay S – P o nauuna ang Simuno
sinusundan ng Panaguri.
Halimbawa: S P
a. Ang balita sa telebisyon ay ikinagitla ko.
SP
b. Ang ekonomiya ng ating bansa ay patuloy na nagbabago.
Uri ng Pangungusap ayon sa Kayarian
Payak – ito ang pangungusap na may iisang pinag uusapan na
kumakatawan sa iba’t ibang anyo. Bagamat payak may inihahatid
itong mensahe.
PS – PP – payak na simuno at payak na panaguri.
Halimbawa:
Masipag na magaaral si Jose.
Matalinong bata si Jay.
b. PS – TP – payak na simuno at tambalang panaguri.
Halimbawa:
Matalino at masipag na mag-aaral si Jose.
Mabait at mapagkakatiwalaan ang kaibigan ko.
c. TS – PP – tambalang simuno at payak na panaguri.
Halimbawa:
Kapwa Matulungin sina Jun at Lito.
Ang karukhaan at kalinisan ng loob ay kailangan ninuman.
d. TS – TP – tambalang simuno at tambalang panguri.
Halimbawa:
Mapagkandili at maalalahanin sina mama at papa.
Sina Pangulong Arroyo at Estrada ay mga haligi ng bansa at
magulang ng bayan.
2. Tambalan – ito ay pangungusap na may dalawang kaisipan na
pinag-uugnay o pinagdudugtong sa tulong ng pangatnig.
Halimbawa:
Si Luis ay mahilig mang-asar samantalang si Loreng ay
mapagmahal.
Unang kaisipan – Si Luis ay mahilig mang-asar.
Ikalawang kaisipan – Si Loreng ay mapagmahal.
Pangatnig – samantalang
3. Hugnayan – ito ay pangungusap na binubuo ng isang sugnay
na makapag-iisa at sugnay na di makapag-iisa. Ang diwa ng
dalawang sugnay ay makarugtong at pinaguugnay o
pinagsasama ng pangatnig.
Halimbawa:
Di malayong umunlad ang Pilipinas kung ang mga mamamayan
ay magtutulong-tulong.
Sugnay na makapag-iisa – Di malayong umunlad ang Pilipinas
kung ang mga mamamayan ay magtutulong-tulong
Pangatnig – kung
4. Langkapan – ito ay pangungusap na binubuo ng isa o mahigit
pang sugnay na makapag-iisa o sugnay na di makapag-iisa. Ang
dalawang sugnay ay may magkaugnay diwa.
Halimbawa:
Makapapasa talaga siya at makatatamo ng diploma kung Halimbawa:
magsisipag sa pag-aaral at magtitiis ng hirap.
May tumatakbo.
Ang 2 sugnay na makapag-iisa – Makapapasa talaga siya at
makatatamo ng diploma. May dumating.

Ang 2 sugnay na di makapag-iisa – kung magsisipag sa pag- Mayroong panauhin.

aaral magtitiis ng hirap.
Mayroong napapaayon.
Uri ng Pangungusap ayon sa Gamit/Tungkulin
2. Sambitla- itoy isa o dalawang pantig ng salita na, nagpapaabot
1. Paturol – ipinahahayag ng uring ito ng pangungusap ang isang ng diwa/kaisipan. Kadalasan isang ekspresyon ang panayag.
katotohanan o kalagayan ayon sa paraan ng pagkakapahayag.
Palagiang sa tuldok tinatapos ang pangungusap na nagsasaad Halimbawa:
ng katotohanan.
Yehe!
Halimbawa:
Yahoo!
Napakagandang pamana ang edukasyon.
Wow!
Totoong masaya ang buhay, may lungkot man o
Walastik!
ligaya.
3. Penomenal- Nagsasaad ng panahon na kahit ito lamang ang
2. Pautos – may himig ng pag-uutos ang diwa ng pangungusap. banggitin, may diwa nang ipinaaabot na sapat upang ang
Ang pag-uutos ay nauuri sa dalawa: mabigyang kahulugan ang pahayag.

a. May paggalang sa kapwa sa tulong ng unlaping paki o maki. Halimbawa

b. Pag-uutos ng walang paggalang o pasintabi. Samakalawa, Bukas, Sa linggo; Maya-maya

Halimbawang A. 4. Pagtawag- ang pagbanggit o kaya’y pagtawag sa pangalan ng

isang tao ay may sapat na Kahulugang ipinaabot. Ang tinawagan
1. Pakiabot bg aking sapatos. ay agad lalapit dahil baka may iuutos ang tumawag.

2. Makikuha ng gamit ko. Halimbawa:

Halimbawang B. Luis!; Maria!; bunso!

1. Abutin mo nga ang sapatos ko. 5. Paghanga - itoy parang ekspresyon na nagpapahayag ng
pagrhanga.
2. Kunin mo ang gamit ko.
Halimbawa:
3. Patanong – pangungusap na may himig ng pagtatanong.
Tanong Ang ganda nya!

4. Padamdam – ginagamitan ng tandang padamdam (!) ang Ang talino mo!

bawat pangungusap na may himig ng matinfing emosyon. Ang
tandang padmdam ay maaaring ilagay sa una o sa hulihan ng Galing!
pangungusap.
6. Pautos- Salitang pautos na kahit nag- iisa ay may ipinaaabot
Halimbawa: na diwa o mensahe kaya’t di pwedeng di sundin lalo na kung ang
pagkakasabi ay medyo madiian.
Naku po! Magilawgaw, naluluha tuloy ako.
Halimbawa
Ayun! Siya nga ang magnanakaw!
Kunin mo.; Lakad na. , Takbo. ; Sayaw.
Pangungusap na Walang Paksa
7. Pormularyong Panlipunan- Ito ang mga salitang sadyang
Anumang salita o lipon ng mga salita na walang simuno itinakda sa sitwasyon: umaga, tanghali at gabi.
at panaguri. Basta may diwa o mensaheng /pinaaabot. Ang
mensaheng ipinaaabot ay maaaring magpakilos sa kapwa dahil Halimbawa.
nauunawaan ito.
Magandang umaga.
Uri ng pangungusap na walang paksa
Magandang gabi
1. Eksistensyal- may bagay na umiiral sa himig/tono ng
pangungusap sa tulong ng katagang may o mayroon. Na kahit Magandang tanghali.
dalawa o tatlong mga salita ang ginagamit may diwang
ipinaaabot. Paalam.
 Adyos.
Tao po.
Pag-aangkop ng Salita sa pangungusap
Nagiging malinaw at epektib ang pahayag kung
iniaangkop ang salitang gagamtin sa loob ngpangungusap sa
pamamagitan ng mga salitang piling-pili.
Kailan Tiyak o angkop ang Salita sa Loob ng
Pangungusap?
1. Kung mismong ang salitang ginagamit ay sadyang dapat sa
loob ng pangungusap.
Mali: Maamong humapon ang ibon sa bintanang silid ko.
Tama: Maamong dumapo ang ibon sa bintana ng silid
ko.
2. Tyakin ang panlaping gagamitin sa loob ng pangungusap.
Mali: Nagsidapo sa puno ang maamong ibon.
Tama: Dumapo sa puno ang maamong ibon.
3. Bawasan ang dami ng salitang dayuhan sa loob ng
pangungusap.
Mali: Nag-study kami ng aking friends sa library.
Tama: Nag-aaral kami ng aking mga kaibigan sa ibrary.
4. Timbangin ang ideya ng pahayag sa pangungusap.
Mali: Ang tulog at naghihilik na bata ay himbing na
himbing.
Tama: Ang natutulo, at naghihilik na bata ay himbing na
himbing.
5. Huwag haluan ng balbal n pahayag/salita ang pormal na
panayay
Mali: Sa mga bagets ng buIwagang ito, hinihiling ko ang
inyong pakikiisa sa isang maayos at napapanahong layunin.
Tama:Sa kabataan ng bulwagang ito, hinihiling ko ang
inyong pakikisa sa isang maayos at napapanahong layunin.
6. Tiyaking nasa tamarng aspekto ng pandiwa ang diwa ng
pangungusap.
Mali: Magsilabasan ang mga maligno tuwing undas.
Tama: Naglalabasan ang mga maligno tuwing undas.
7. Tiyaking tamang salita ang gagamitin sa sitwasyon.
Mali: Matangos ang bahay naming sa burol.
Tama: Matangos ang ilong ng kaibigan ko.
8. Gamitin ang angkop na salita sa bagay o tao.
Mali: Ang ganda niya gusto kong bilhin.
Tama: Ang ganda nito, gusto kong ganyan ang bilhin.
9. Huwag gamitin ang katagang sa kung ang sinusundang salita
ay mayroon
Mali: Mayroon sa bahay mga panauhing taga- Amerika.
Tama: Mayroong panauhin sa bahay na taga- Amerika.
10. Huwag nang gamitin ang sallitang dayuhan kung may
katumbas sa sariling wika.
Mali : Kitang-kita ang skills ng mga estudyante sa
paglalaro.
Tama: Kitang-kita ang kasanayan ng mga estudyante sa
paglalaro
Mga Uri ng Tayutay
Tayutay- lto ay isang sinadyang paglayo sa karaniwang paggamit
ng mga salita upang gawing mabisa, matalinghaga, makulay at
kaakit-akit ang pagpapahayag.
1. Pagtutulad (Simile)
Paghahambing sa dalawang magkaibang tao, bagay,
pangyayari atbp. Ginagamitan ng mga salitang tulad ng, katulad
ng, parang, kawangis ng, animo, kagaya ng atbp.
Halimbawa:
a. Siya ay katuląd ng kandiláng unti-unting
nauupos.
b.Ang tao ay gaya ng halamang nararapat
diligin
2. Pagwawangis (Metaphor)
lsang tuwirang paghahambing na hindi ginagamitan ng
mga salitang tulad ng. Para ng, kawangis ng, anim atbp.
Halimbawa:
a. Ang ina ni Joshua ay bituing tanglaw niya sa
landas ng buhay.
b. Si Eugene ay isang ibong humanap ng
kalayaan.
3. Pagtatao (Personification)
Nagsasalin ng talino, gawi at katangian ng tao sa bagay
na walang talino. Pandiwa ang ginagamit dito.
Halimbawa
a. Lumuluha ang liham na natanggap ni Carlo.
b. Ang buwan ay nahiya at nagtago sa ulap.
4. Eksaherasyon (Hyperbole)
Lubhang pinalalabis o pinakukulang ang katunayan at
kalagayan ng tao, bagay, pangyayari atbp.
Halimbawa
a. Nabiyak ang kanyang dibdib sa tindi ng dalamhati.
b. ANbutas ang bambam ng tainga ni Popot dahil sa ingay. Halimbawa

5. Paguyam (Sarcasm) a. Dapat nating igalang ang putting buhok.

Ito ay mga pananalitang nangungutya sa tao, bagay, tila b. Si Haring Garen ang nagmana ng korona.
kapuri-puring pangungusap ngunit sa tunay na kahulugan ay may
bahid na pag-uyam. 11. Pagdaramdam

Halimbawa Nagsasaad ito ng pangkaraniwang damdamin.

a. Kay kinis ng mukha mong butas- butas sa kapipisil mo ng mga Halimbawa:

tagiyawat.
a. Kailan lamang ay sumasayaw ka sa kaligayahan at
b. Talaga palang masipag ka, wala kang ginawa kundi matulog punong- puno ng buhay,ngayon ay isa ka nang malamig na
maghapon. bangkay at ni bakas ng dati mong kasiglahan ay wala na akong
makita.
6. Paglilipat-wika
12. Tambisan(Antithesis)
lto ay gumagamit ng pang-uri upang bigyang
paglalarawan ang bagay. Pagtatabi ng mga hagap na nagkakahidwaan sa
kahulugan upang lalong mapatingkad na lalo ang mga salita.
Halimbawa:
Halimbawa
a. Ang matalinong pluma ni Rizal ang nagbigay
sa atin ng kalayaan. a. Siya ay isang taong sala sa init,sala sa lamig ayaw ng
tahimik ayaw rin ng magulo,nayayamot sa mayaman at
b. Ang kanilang mapagpatuloy na tahanan ay nayayamot din sa mangmang.isang nakalilitong nilalang.
kumanlong ng mga sugatan.
13. Paghihimig(Onomatopoeia)
7. Paglilipat-saklaw (Synecdoche)
Naipahihiwatig dito ang kahulugan sa pamamagitan ng
lto ay pagbanggit sa bahagi ng isang bagay o ideya tunogo himig ng mga salita.
bilang katapat ng kabuuan.
Halimbawa:
Halimbawa:
a. Dumagundong ang malakas na kulog na sinun dan ng
a. Hiningi ni Carl ang kamay ng dalaga. pagguhit ng matatalim na kidlat

b. Sampung kamay ang nagtulung-tulong sa b. Kumalabog sa matigas na lupa ang bumagsak na

pag aararo. kargamento mula sa trak.

8. Pagtawag(Apostrophe) 14. Pag-uulit(Alliteration)

lto ay pakikipag-usap sa karaniwang bagay na para
bang nakikipag- usap sa isang buhay na tao.
Halimbawa:
a. O, tukso layuan mo ako.
b. Pag-asa, halika rito at ako'y nalilito na sa
mga problema.
Ang uting ito ay gumagamit ng magkatulad na titik o
pantig sa simula ng dalawa o mahigpit pang salitang ginagamit sa
isang pangungusap.
Halimbawa :
a. Napalayo siya at naligalig sa nagawa niyang
napakabilis na pagpapasyang nakalikha ng pagkabalisa
sa pusong umiibig.

9. Tanong Retorikal b. Lumingap si Romy sa kapaligiran, lumakad

lsang pahayag na anyong patanong na hindi naman
nangangailangan ng sagot.
Halimbawa:
a. Hanggang kailan ba masusupil ang
kasamaan na dulot ng ipinababawal na gamot?
b. Hahayaan ba nating malugmok sa kumunoy
ng kahirapan ang ating bayan?
10. Pagpapalit- tawag (Metonymy)
Pansamantalang pagpapalit ng mga pangalan ng bagay
na magkaugnay.
ng ilang hakbang, lumingon sa pinanggalingan at
nagdudumaling Lumabas sa lumang gusaing mahabang
panahon ding na9ing bilangguan ng9 kanyang yayat na
katawan.
15. Pagtanggi (Litotes)
Gumagamit ang pagpapahayag ng salitang "hindi"
uapng maipahiwatig ang lalong makahulugang pagsangayon sa
sinasabi ng salitang sumusunod.
Halimbawa:
a. Hindi ko sinasabing tsismosa Sandra ngunit
ipinamalita niya ang pagtatapat sa kanyang lihim ng
matalik niyanng kaibigan.
 b. Si Raul ay hindi salawahan, tatlo lamang ang
kanyang kasintahan.
16. Salantunay (Paradox)
Pagpapahayag ng isang katotohanan sa pamamagitan
ng paggamit ng sangkap na animo'y di totoo sa biglang basa o
dinig.
Halimbawa:
a."Kapagka ang tao sapul na ay tamad
b. "Madaling tahakin landas ng pag-unlad"
17. Pangitain(Vision imagery)
Naglalarawan sa mga laman ng isip na animo'y tunay na
kaharapo nakikita sa nagsasalita.
Halimbawa:
a." Sa sinapupunan ng konde Adolfo
b. "Aking natatanaw si Laurang sinta ko"
18. Paghahalintulad (Analogy)
Tambalan ng pagtutulad; ipinahahayag ng
paghahalintulad ng magkatulad ng isang kaugnayan.
Halimbawa:
a."Ang tingin ng paruparo saa bulaklak
b. "Damdamin ng binata sa dalaga ang katulad"
FILI4-MASINING NA PAGPAPAHAYAG
MGA KATUTUBONG PAHAYAG
PAMANTAYAN SA PAGKAKATUTO:
Naiuugnay ang mga mahahalagang kaisipang
nakapaloob sa mga katutubong pahayag sa mga pangyayari sa
tunay na buhay sa kasalukuyan.
Sinaunang Panitikang Pilipino… Yamang pamana ng ating
ninuno Pahalahagahan at ingatan sa ating mga puso.
 Sinasabing ang mga sinaunang Pilipino ay may sarili nang
panitikang nagtataglay ng kasaysayan ng lahi bago pa man
dumating ang mga Espanyol at iba pang mga dayuhan sa
bansa.
 Karamihan sa mga panitikan ay pasalin-dila
 Mababakas dito ang kultura, tradisyon, paniniwala at maging
ang mga panlipunan at panlahing kaugalian ng ating mga
ninuno
MGA KATUTUBONG PAHAYAG
 Salawikain
 Sawikain o ldyoma
 Kasabihan
KATUTUBONG PAHAYAG
 Sa mga katutubong pahayag mababakas ang mga
kaugalian, asal, gawi at katangian na tanging atin lamang.
Ito'y mga kaban ng yaman ng lahing kayumanggi.
 Dito masasalamin ang kultura, gawi, paniniwala, at
heograpiya ng lugar sa Pilipinas na pinagmulan nito.
Bagama't marami na sa mga ito ay nasalin na sa wikang
Filipino, mababanaag pa rin sa mga pahayag.
Magkagayunpaman ang mga katutubong pahayag, saan
man ito nagmula ay ginagamit na at palasak na sa buong
sambayanang Pilipino.
KARUNUNGANG-BAYAN
 Tinatawag din itong Karunungang- bayan.
 Noong unang panahon, ang mga tao ay mayroon ng
panitikan na nagpapahayag ng mga damdamin at
karanasan tungkol: iba't ibang bagay sa mundo.
 Ang Karunungang bayan ay parte ng panitikan kung saan
nagbibigay daan ito para maipahayag ang mga kaisipan na
nakapapabilang sa bawat kultura ng isang tribo.
 Bago paman ang Pilipinas sinakop ng mga kastila,
mayaman na tayo sa karunungang bayan kaya dapat itong
bigyan ng halaga. Dahil ito ay parte na ng ating kultura.
KARUNUNGANG-BAYAN
Salawikain
Sawikain o ldyoma
Kasabihan
Bugtong
Palaisipan
SALAWIKAIN
lto ay ang mga nakaugalian nang sabihin at sundin
bilang tuntunin ng kagandahang-asal ng ating mga ninuno na
naglalayong mangaral at akayin ang kabataan tungo sa
kabutihang-asal
SALAWIKAIN
Ito ay ang karaniwang batay sa katutubong kalinangan,
karunungan at pilosopiya mula sa buhay sa Pilipinas
SALAWIKAN
"Ang hindi lumingon sa pinanggalingan Di makakarating
sa paroroonan"
"Kung ano ang itinanim, ay siya ring aanihin
"Pag maikli ang kumot, marunong mamaluktot"
SAWIKAIN 0 IDYOMA
Ito ay ang mga salitang o pahayag na nagtataglay ng
talinghaga. Karaniwang hindi tiyak ang kahulugang ibinibigay nito
sapagkat may tagong kahulugan ito patungkol sa iba't-ibang
bagay.
SAWIKAIN 0 IDYOMA
Butas ang Bulsa - walang pera
Ilaw ng Tahanan - Nanayo Ina
Nagbibilang ng Poste - walang trabaho
Ibaon sa hukay - kalimutan
Taingang-kawali - Nagbibingi-bingihan
Ginintuang Puso - Mabuting kalooban
KASABIHAN
Ito ay mga tugmang sinasambit ng mga bata at
matatanda Karaniwang ginagamit sa panunukso o pagpuna sa
kilos ng isang tao Katumbas ito ng Mother Goose Rhymes sa
wikang Ingles
KASABIHAN
 "nung bata ako, tuwang tuwa sila na turuan ako maglakad..,
pero ngayon, galit na galit sila pag meron akong lakad.
 UNAHING HANAPIN ANG PARAAN HUWAG ANG
DAHILAN
 Ang may malinis na kalooban ay walang kinatatakutan
Mga Tayutay o Mga Salitang Patalinghaga
Tayutay (Figures of Speech)
Isang pahayag na sadyang masining at kaakit- akit. Naghahayag
ito ng makulay at mabisang pagpapakahulugan.
Pagtutulad o Simile –paggamit ng tuwirang pagkukumpara ng
dalawang bagay na magkaiba ng uri.
Halimbawa:
Ang tren ay parang alupihan.
Pagwawangis o Metapora – paggamit ng mga pahayag na
nagpapahiwatig ng pagkukumpara ng dalawang bagay na
magkaiba ng uri. Hindi na ito ginagamitan ng mga pariralang tulad
ng, kawangis ng, gaya ng, animo’y, atbp.
Halimbawa:
Tinik siya sa lalamunan ni Angelo.
Pagbibigay- katauhan o Personification- pagsasalin ng mga
katangian ng tao sa isang bagay. Naipapahayag ito sa
pamamagitan ng paggamit ng pandiwa.
Halimbawa:
Sumasayaw ang mga alon sa karagatan.
. Pagmamalabis o Hyperbole- isang pahayag na eksaherado o
labis sa katotohanan.
Halimbawa:
Nagliliyab ang mga mata ng galit na galit na lalaki.
Pagtawag o Apostrophe – isang pabulalas na pagkausap sa
isang tao (karaniwang patay o wala sa isang tiyak na pook) o
isang bagay o bahagi ng kalikasan na binibigyan ng katangiang
pantao.
Halimbawa: Pag- ibig! Masdan ang ginawa mo.
. Pagpapalit- tawag 0 Metonymy- paggamit ng isang salitang
panumbas o nagpapahiwatig ng kahulugan ng di- tinutukoy na
salita; ang pagpapalit ng katawagan o ngalan sa bagay na
tinutukoy.
Halimbawa:
Malalim na pilat ang naiwan sa kanyang puso.
. Pagpapalit- Saklaw o Synecdoche – pagbanggit sa bahagi
bilang pagtukoy sa kabuuan; maaari rin namang nag- iisang tao
ang kumakatawan sa isang pangkat.
Halimbawa: Isang kayumanggi ang pinarangalan sa larangan
ng boksing.
Paghihimig o Onomatopoeia– paggamit ng mga salitang ang
tunog ay gumagagad sa inilalarawan; naipapahiwatig dito ang
kahulugan sa pamamagitan ng tunog o himig ng mga salita.
Halimbawa: Kumalabog sa matigas na lupa ang bumagsak na
kargamento mula sa trak.
Pagsalungat / Oksimoron/ Epigram o Oxymoron– paggamit
ng dalawang salitang magka salungat o pahayag na
nagsasalungatan.
Halimbawa:
tumatawa’y umiiyak
may lungkot at tuwa
mabuting kaaway
Paralelismo o Parallelism– paggamit ng inihahanay na kaisipan
sa magkakahawig na istruktura, tulad ng:
Halimbawa:
sama- samang nabubuhay
sama- samang namamatay
Paglumanay o Euphemism– paggamit ng mga salitang
nagpapaganda ng pangit na pahayag; pagpapahayag na
gumagamit ng mga malumanay at magagandang pananalita
upang tukuyin ang isang pangyayari na maaaring kung sasabihin
nang tiyakan ay masakit o pangit sa pandinig.
Halimbawa: Ang babaeng naglalaro ng apoy (nagtataksil) ay
humantong sa isang makabagbag damdaming tagpo sa harap ng
kapitbahay.
Mga Uri ng Matalinghagang mga Pananalita
Pahayag Idyomatiko (Idiomatic Expression)
 Isang pariralang ang kahulugan ay di mahahango sa
alinmang bahagi ng pananalita.
 Ang kahulugan ng mga ito ay di bunga ng pagsasama ng
kahulugan ng mga salitang bumubuo sa mga ito kundi isang
natatanging kahulugang naiiba sa mismong parirala.
 Malayo ang kahulugang literal o tuwirang kahulugan sa
kontekstwal o tunay na kahulugan.
Matatag na ang pagiging gamitin ng mga pahayag
idyomatiko dahil ginagamit na sa mahabang panahon at
bahagi na ng talasalitaan ng bayan.
Nagpasalin-salin ito sa bibig ng mga tao.
Halimbawa:
alagang ahas – taksil, walang utang-na-loob, kalawang
sa bakal
gagapang na parang ahas – maghihirap ang buhay,
maghihikahos, magiging miserable ang buhay
parang ahas na kuyog – galit na lahat ang buong angkan sa
kagalit ng isa sa kanila
bagong ahon – baguhan sa pook, bagong salita
alanganin – bakla, tomboy
lumilipad sa alapaap – walang katiyakan, alinlangan
inalat – minalas, inabot ng alat
pagkain ng alikabok – tinalo sa isang karera ng takbuhan
nasagap na alimuom – nakuhang tsismis, sabi-sabi, bali-
balita, alingasngas
Patayutay na Pananalita (Figurative Word or Phrase)
 isang salita o parirala na ang kahulugan ay ipinahihiwatig ng
salita o ilan sa mga salita sa parirala.
 Nasisinag angkontekstwal na kahulugan sa mga salitang
ginagamit.
Halimbawa:
magulo pa sa sangkuwalang abaka – masalimuot,
napakagulo, nakalilito, walang-walang kaayusan
abo ang utak – walang pang-intindi, bobo, tanga,
mahina ang ulo
anay – lihim na kaaway
anak sa labas – anak sa di tunay na asawa, anak
ibang babae
parang iniihian ng aso – di mapakali, di mapalagay, balisa
buhol -babae – mahina o madaling makalas ang
pagkakatali, di matatag/matibay
agawin ang buhay – iligtas ang buhay sa kamatayan
mag-alsa ng boses – sumigaw (sa galit), magtaas ng
tinig
mabigat na katawan – masama ang pakiramdam o di
maganda ang pakiramdam, tamad
Eupemistikong Pananalita (Euphemistic Expression)
 Pananalitang ipinapalit sa mga salita o pariralang kapag
ipinahayag sa tuwirang kahulugan ay nagdudulot ng
pagkalungkot o pagdaramdam, pagkarimarim, pagkalagim o
ibang di kanais-nais na damdamin sa pinagsasabihan o
nakakarinig.
 Ginagawa ang ganitong pagpapalit upang maging kaaya-
aya sa pandinig ang pahayag at nang maiwasan ang
makasugat ng damdamin ng iba.
Madalas na ginagamit ang mga eupemistikong pananalita sa mga
pahayag kaugnay ng kamatayan, maseselang bahagi ng katawan
ng tao at sa malalaswang gawain.
Halimbawa:
Eupemistikong Pananalita Kahulugan
sumakabilang buhay namatay o binawian
ng buhay
pagsisiping o pagtatalik pag-aasawahan
TEORYA NG WIKA – Mga Teoryang Kung
Saan Ang Wika Ay Pinagmumulan
Teorya
Ang teorya ay isang siyentipikong pag-aaral ng iba’t ibang paniniwala
ng mga bagay-bagay na may batayan pero hanggang ngayon, hindi
pa napapatunayan ng lubos.
Mga iba’t ibang mga teorya ng wika
1. Teoryang Bow-wow
Isang teoryang ginagayaang mga tunog na nililikha ng mga hayop
gaya ng tahol ng aso, tilaok ng manok, atbp.; at ng mga tunog ng
kalikasan kaya ng ihip ng hangin, patak ng ulan, atbp.
2. Teoryang Ding-dong
Itinutukoy nito ang mga sariling tunog ng lahat ng bagay sa
kapaligiran tulad ng tsug-tsug ng tren o tik-tak ng orasan.
sa 3. Teoryang Pooh-pooh
Tinutukoy nito sa mga paggamit ng bibig, na kung saan nililikha
ang mga tunog na galing sa dala ng emosyon tulad nga saya,
lungkot, galit, atbp.
4. Teoryang Ta-ra-ra Boom De Ay
Ang teoryang ito ay nagsasabi na ang wika ng tao ay galing sa
mga tunog na nilikha sa mga ritwal na nagbabagu-bago at
binigyan ng ibang kahulugan katulat ng pagsayaw, pagtatanim,
atbp.
5. Teoryang Sing-song
Isang teorya na kung saan ang mga unang salita ay mahaba at
musikal, at hindi maiikling bulalas na pinaniniwalaan ng marami.
6. Teoryang Biblikal
Ito ay mula sa Biblia sa Genesis 11: 1-8 na nagsasabii na ang
buong lupa ay iisang wika at iisang mga salita,
7. Teoryang Yoo He Yo
Ayon kay A.S Diamond, ang tao ay natutong magsalita bunga ng
kaniyang puwersang pisikal.
8. Teoryang Ta-ta
Galing sa wikang Pranses, ito ay nangahulugang paalam
sapagkat kapag ang isang tao ay nagpapaalam, siya ay
kumakampay ang kamay nang pataas o pababa.
9. Teoryang Mama
Tinutukoy ito sa unang sinabil ng sanggol, na dahil hindi niya
masabi ang salitang ina o ang Ingles na mother, sinabi niyang
mama kapalit sa mother.
10. Teoryang Hey you!
Ayon sa linggwistang si Revesz, nagmula ang wika sa mga tunog
na nagbabadya ng pagkakakilanlan (Ako!) at pagkakabilang
(Tayo!). Napapabulalas din tayo bilang pagbabadya ng takot, galit
o sakit (Saklolo!). Tinatawag din itong teoryang kontak.
11. Teoryang Coo coo
Tinutukoy nito sa mga tunog na nalilikha ng mga sanggol na
ginagaya ng mga matatanda bilang pagpapangalan sa mga
bagay-bagay sa paligid.
12. Teoryang Babble Lucky
Ayon sa teoryang ito, nagmula ang wika sa mga walang
kahulugang bulalas ng mga tao na nasuwertehang nakalikha at
iniugnay sa mga bagay-bagay sa paligid.
13. Teoryang Hocus Pocus
Ayon kay Boree, ang pinanggalingan ng wika ay tulad ng
pinanggalingan ng mga mahikal o relihiyosong aspeto ng
pamumuhay ng ating mga ninuno.
14. Teoryang Eureka!
Ayon rin kay Boree, ang ating mga ninuno ay may ideya ng
pagtatakda ng mga arbitraryong tunog upang ipakahulugan sa
mga tiyak na bagay. Nang nalika ang mga ideyang iyon, mabilis
na iyong kumalat sa iba pang tao at naging kalakaran sa
pagpapangalan ng mga bagay- bagay.
PANITIKAN – Ang Kahulugan Nito At
Mga Uri, Anyo At Mga Akda Ng Bawat
Anyo
Ang panitikan ay tinutukoy sa lahat ng uri ng pahayag, nakasulat
man o binibigkas, ayon sa isang handout na naupload sa Scribd.
Nanggaling ito sa salitang-ugat na titik na ikinabit ang unlaping
pang- at hulaping -an.
Ayon sa handout, ang mga layunin nito ay para maipakita
ang relidad at katotohanan; at makalikha ng isa pang daigdig na
taliwas sa katotohanan.
Mga Uri ng Panitikan:
 kathang-isip (Ingles: fiction)
 indi kathang-isip (Ingles: non-fiction)
Mga Anyo ng Panitikan:
 tuluyan o prosa – tumutukoy ito sa maluwang na
pagsasama-sama ng mgasalita sa loob ng pangungusap.
Nasusulat ito sa karaniwang takbo ngpangungusap
o pagpapahayag.
 tula o panulaan – ito ay ang pagbubuo-buo ng pangungusap
o parirala sa pamamagitan ng salitang binibilang na pantig sa
taludtod na pinagtugma-tugma
Bawat anyo ay mga iba’t ibang mga akda
Mga akdang tuluyan
 Alamat – isang uri na kung saan nagkukuwento ito tungkol sa
mga pinagmulan ng mga bagay-bagay sa daigdig. Minsan sa
mga pinagmulan nga mga hayop or mga halaman.
 Anekdota – akdang isinalasaysay ang mga kakaiba o
kakatuwang nangyari sa buhay ng isang sikat, o kilalang mga
tao.
 Nobela – o tinatawag ding kathambuhay, ito ay isang
mahabang kuwentong piksyon na binubuo ng iba’t ibang
kabanata.
 Pabula – akda kun saan amg mga tauhan ay mga hayop
 Parabula – o tinatawag ding talinhaga, ito ay mga maikling
kuwentong may aral na kalimitang hinahango mula sa Bibliya.
 Maikling Kuwento – ito ay hinggil sa isang
mahalagangpangyayaring kinasasangkutan ng isa o
ilang tauhan at may iisang kakintalano impresyon lamang. Isa
itong masining na anyo ng panitikan.
 Dula – uri na hinahati sa pamamagitan ng yugto at
kadalasang isinalaysay sa mga teatro.
 Sanaysay – maiksing komposisyon na kailimitang
naglalaman ngpersonal na kuru-kuro ng may-akda.
 Talambuhay – isinalaysay ito ng kasaysayan ng buhay ng
isang tao na base sa mga tunay na impormasyon.
 Talumpati – isinalysay nito ang mga kaisipan o opinyon ng
isang tao upang humikayat,tumugon, mangatwiran, magbigay
ng kaalaman o impormasyon at maglahadng isang
paniniwala.
 Balita – nagpapahayag sa mga kasalukuyang kaganapan sa
labas at/o loob ng isang bansa 
 Kwentong Bayan – uri na sumalaysay ng mga likhang-isip na
mga tauhan na kumakatawan sa mga uri ng mamamayan
Mga akdang patula
 Tulang Pasalaysay – tumutukoy sa mga pinapaksang
mahahalagang mga tagpo opangyayari sa buhay, ang
kagitingan at kabayanihan ng tauhan.
 Awit/Korido at Kantahin – musikang magandang
pinakikinggan.
 Epiko – isinalaysay ang kabayanihan atpakikipagtunggali ng
isang tao o mga tao laban sa mga kaaway na kadalasang
hindi mapaniwalaan dahil sa mga tagpuang makababalaghan
at di-kapani-paniwala.
 Balad – uri o tema ng isang tugtugin.
 Sawikain – tumutukoy ito sa:
 idioma – isang uri ng sawikain pagpapahayag na ang
kahulugan ay hindikomposisyunal.
 moto – parirala na nagpapahiwatig ng sentimiento ng
isang grupong mga tao
 salawikain – mga kasabihan o kawikaan.
 Bugtong – pangungusap o tanong na may iba o nakatagong
kahulugan.
 Tanaga – tumutukoy ito sa mga maikling katutubong
Pilipinong tula na naglalaman ng pang-aral at payak na
pilosopiyang ginagamit ng matatanda sa pagpapagunita sa
mga kabataan.