Cankiri Havza Raporu

Çankırı Karatekin Üniversitesi
Yapı İşleri Teknik Daire Başkanlığı

Kampüs-Şehir Bağlantı Yolu Projesi
1. GİRİŞ
Bu rapor kapsamında, Çankırı Karatekin Üniversitesi Yolu Km: 0+000.00 ile Km: 2+560.00
arasındaki geçkisi üzerinde bulunan yağış havzalarının hidrolojik etütleri ve bu havzalara
bağlı olarak yol platformuna gelmesi muhtemel yüzeysel suların platformdan
uzaklaştırılmasını sağlayacak küçük ve büyük sanat yapılarının hidrolik boyutlandırma
hesaplamaları anlatılmaktadır. Yolun yüzeysel drenaj projesi ayrıca yapılacak ve gerekli
görülen yerlere sanat yapıları ilave edileceltir.
Tasarlanan yol güzergâhı boyunca mevcut olan yağış havzaları, arazi etütleri ve
gözlemleri sonucunda 1/10000 ölçekli harita üzerine işlenmiş, bu havzalardan belirli
tekerrür süreli yağışlar neticesinde gelebilecek taşkın debileri hidrolojik hesaplamalar
dâhilinde tespit edilmiştir.
Yol platformuna gelmesi muhtemel taşkın debilerini uzaklaştıracak sanat yapısı boyutları,
hidrolik hesaplamalar sonucunda tesbit edilmiş ve önerilen yapılar 1/10000 ölçekli
haritada belirtilmiştir.
2. PROJE YERİNİN TANITIMI

1
İlgili proje kapsamında etüt ve proje mühendislik hizmetleri yapılacak karayolu, ülkemizin
İç Anadolu Bölgesinde Çankırı ili sınırları içerisinde,
Güzergâh, Km: 0+000’da planlanan Üniversite Girişinden başlayarak mevcut Kampüs

yerleşkesi ile Şehir merkezi bağlantısını sağlayacak Çankırı-Yapraklı Yoluna
bağlanmaktadır. Güzergâh boyunca yola su getirmesi muhtemel yağış havzaları genel
olarak çam ağaçları ile düz çıplak arazi alanlarından oluşmaktadır.
Proje bütününde Karadeniz iklim kuşağından İç Anadolu Bölgesine özgü kara iklimine
geçiş kuşağında yer almasına rağmen Çankırı'da genellikle İç Anadolu'ya özgü iklim
hüküm sürmektedir. Merkez, Ilgaz ve Yapraklı İlçelerinde kışlar serin, yazlar ılık
geçmektedir. Çerkeş İlçesinde ise kışlar soğuk, yazlar serin geçer. İlin en fazla yağış alan
ilçesi Yapraklı'dır. Hemen hemen her mevsim yağışın görüldüğü ilde ortalama yıllık yağış
miktarı 392-538 (Kg/m²) arasında değişmektedir.
Hidrolojik hesaplamalarda proje alanına en yakın meteoroloji istasyonu olan Çankırı DMİ
Pluviyograflı Yağış İstasyonunun verileri kullanılmıştır.
3. PROJE ÖLÇÜTLERİ
Türkiye Cumhuriyeti Karayolları (T.C.K.) standartlarına göre, karayolu geçkileri üzerinde

inşa edilecek hidrolik sanat yapıları 10 yıllık (Q 10) ve 100 yıllık (Q100) taşkın debileri
değerlendirilerek boyutlandırılmaktadır.
2
10 yıllık taşkın debisi (Q10), 10 yılda bir meydana gelebilecek taşkın debisini, 100 yıllık
taşkın debisi (Q100) ise 100 yılda bir meydana gelebilecek taşkın debisini ifade etmektedir.
Belirli bir süre dâhilinde meydana gelebilecek taşkınların debisini hesaplamak için
istatistiksel yöntemler kullanılmaktadır. Bu yöntemler genel olarak daha önceden cereyan
etmiş taşkınların veya yağış kayıtlarının değerlerini kullanarak ileride meydana gelmesi
muhtemel taşkın debilerini tahmin etmektedirler.
Hidrolojik Hesaplamalar Bölümü’nde de ayrıntılı bir şekilde belirtildiği üzere, tekerrür

etmesi muhtemel taşkın debilerinin hesaplanmasında farklı yöntemler kullanılmaktadır.
Bunlar arasında Rasyonel Yöntem, Mockus ve DSİ Sentetik Birim Hidrograf Yöntemleri
sıklıkla kullanılanlardır. T.C.K. standartlarına göre yağış alanı 10 km 2’ye kadar olan
havzalarda Rasyonel Yöntem kullanılması önerilmektedir. 10 km2’den büyük yağış alanları
için etkili yağış süresine bağlı olarak Mockus veya DSİ Sentetik Birim Hidrograf Yöntemi
kullanılmaktadır.
Hidrolojik etütler sonucunda hesaplanan taşkın debisinin deşarjını sağlayacak sanat

yapısı boyutları hidrolik prensipler dâhilinde değerlendirilir. 10 yıllık taşkın debisinin
menfez girişinde yaratabileceği kabarma miktarı, menfez yüksekliğini geçmemelidir. 10
yıllık taşkın debisine göre boyutlandırılan menfezin aynı zamanda 100 yıllık taşkın debisini
de güvenli bir şekilde deşarj etmesi istenmektedir. 100 yılda bir yineleyecek taşkından
kaynaklanacak kabarma yüksekliğinin yol kırmızı kotunu aşmaması gerekmektedir.
Böylelikle 100 yıllık taşkında dahi yol üstü taşkın sularına maruz kalmayacaktır.
Bu kriterler göz önünde bulundurularak, açık kanal hidroliğinin prensipleri dâhilinde

boyutlandırılan menfezlere ait hesaplamalar Bölüm 4. ve Bölüm 5.' te ayrıntılı bir şekilde
belirtilmiştir.
4. HİDROLOJİK HESAPLAMALAR
4.1 Hidrolojik Hesap Esasları

TCK hesap yöntemlerinde, 10 km2’den geniş yağış alanı olan havzalarda Senetetik Birim
Hidrograf yöntemi, 10 km2’den daha küçük yağış alanı olan yan derelerin taşkın
hesaplarında ise Rasyonel Yöntem kullanılır.
3
Aşağıda, akım gözlemi bulunmayan dereler için kullanılan Rasyonel Yöntem ve Sentetik
Birim Hidrograf Yöntemi açıklanmaktadır.
4.1.1 Rasyonel Yöntem
Bu yöntem, TCK uygulamalarında 10 km2’den küçük yağış havzalarından gelmesi

muhtemel akışların hesaplanmasında kullanılmaktadır.
Rasyonel Yöntem uygulaması toplanma zamanına denk düşen süre içinde yağışın tüm
sahaya üniform olarak düşeceği varsayımına dayanır. Bu yöntemde debi aşağıdaki
bağıntıyla verilmiştir.
Burada:
Qt = t yılda yineleyecek taşkın debisi (m3/s)
Ct = t yılda yineleyecek taşkın hesabında kullanılacak yağış alanı özelliklerine

ve yağış biçimine bağlı akış katsayısı
it = suların toplanma süresine (Tc) denk düşen t yılda yineleyecek yağışın

şiddeti (mm/saat)
A = yağış alanı (km2)
C Katsayısının Saptanması:
Rasyonel yöntemde kullanılan “C” akış katsayısının taşkın yineleme süresine göre farklı
değerler alacağı kabul edilmektedir. T.C.K. standartları dâhilinde 100 yıllık taşkın değerleri
için benimsenen C100 değerleri izleyen çizelgede verilmiştir.
Drenaj Alanı Özellikleri C100 (%)
Su geçirmez yüzeyler 90 – 95
Dik çıplak yüzeyler 80 – 90
Dalgalı çıplak yüzeyler 60 – 80
Düz çıplak yüzeyler 50 – 70
4
Dalgalı otlaklar 40 – 65
Yaprak döken ormanlar 35 – 60
Çam ormanları 25 – 50
Meyve Bahçeleri 15 – 40
Yamaç ve teras tarım arazileri 15 – 40
Taban tarım arazileri 10 – 30
Tablo 4-1 – Rasyonel Yöntemde 100 Yıllık Taşkınlar için C100 Değerleri
Arazi etütleri sonucunda, proje alanının genel olarak meyve bahçeleri ve çam ormanları ile
kaplı olduğu sonucuna varılmıştır. Bu bilgiler dâhilinde Tablo 4 -1’deki değerlere göre
proje yağış alanlarında C100 = 0.80 ve C10 = 0.80 kabul edilmiştir.
Yağış Şiddetinin Saptanması:
Genel olarak, yağış alanının en uzak noktasına düşen yağmurun yol eksenini kesen
noktaya ulaşması için geçen zamanı ifade eden toplanma süresi, T c, aşağıdaki bağıntı ile
hesaplanmaktadır.
Ancak birçok durumda drenaj alanının en uzak noktasına düşen yağış, bir süre arazi üstü
akımı biçiminde aktıktan sonra ana yatağa kavuşmaktadır. Bu ise gerçek toplanma
süresinin, formülle hesaplanan Tc süresinden daha uzun olmasını, dolayısıyla bu sürenin
Tc süresine katılmasını gerektirmektedir.
Taşkın hesabında kullanılan yağış şiddeti, i, Tc toplanma süresi kadarlık yağışın şiddetini
belirtmektedir. Tc, toplanma süresi, yağış alanının fiziki özelliklerine bağlı bir değerdir ve
aşağıdaki bağıntıyla hesaplanabilmektedir.
Burada:
Tc = toplanma süresi (dakika)
L = yatak boyu (m)
ΔH = yatak en üst kotu ile yatağın yol eksenini kestiği nokta arasındaki yükseklik
farkı (m)
L1 = arazi üstü yatak boyu (m)
5
v1 = Arazi üstü akış hızı (m/s)
Yağış alanının fiziki durumuna göre değişkenlik gösteren arazi üstü akım hızları Tablo 4 -
2’deki değerler kullanılarak uygulanabilmektedir.
Arazinin Eğimi (%) Hız (m/s)
4’ten fazla 0.15 – 0.30
2–4 0.11 – 0.21
2 0.09 – 0.18
2’den az 0.08 – 0.15
Tablo 4-2 - Arazi Eğimine Göre Hız Değerleri
Toplanma zamanı, Tc, hesaplandıktan sonra ilgili havzadan belirli yineleme süresi içinde
gelebilecek taşkın miktarı o havzaya düşebilecek yağış şiddetinin bulunması ile
mümkündür. Uzun yıllar süren gözlem ve verilerden üretilen yağış – şiddet – süre tekerrür
eğrileri, Tc süresince yağan yağmurun belirli tekerrür aralıklarındaki şiddetini tahmin etmek
için kullanılır.
Proje kapsamındaki bölgeyi en iyi şekilde temsil eden DMİ Çankırı Gözlem İstasyonu’na
ait yağış şiddet – süre – tekerrür eğrileri Şekil 4 .1 de gösterilmiştir. Bu eğrilerden okunan
yağış şiddeti değerleri ile ilgili havzadan gelebilecek taşkın debileri aşağıdaki bağıntı
yardımıyla kolaylıkla hesaplanabilmektedir.
6
Yapı İşleri Teknik Daire Başkanlığı Kampüs-Şehir Bağlantı Yolu Projesi
7
Şekil 4.1 Çankırı Meteoroloji İstasyonu Yağış Şiddet –Süre – Yineleme Eğrileri
8
4.1.2 Sentetik Birim Hidrograf Yöntemi
Hidrograf, bir akarsu kesitindeki taşkın debisinin zamana bağlı değişimini gösteren bir
grafiktir. Bir taşkın hidrografının biçimi, taşkını oluşturan yağışın ve yağış alanının
özelliklerine göre değişmektedir. Yağış alanının yapısal özelliklerinin değişmeyeceği
varsayımıyla, benzer yağışlardan benzer hidrografların elde edilmesi gerektiği
düşünülmektedir. Belirli bir süre devam eden ve birim yükseklikte akış oluşturan yağışın,
akışa geçen bölümünün meydana getirdiği hidrograf, birim hidrograf olarak
tanımlanmaktadır.
Birim hidrograflar, ya gözlem değerlerinden istatistikî yöntemlerle ya da yağış değerlerinden

sentetik olarak elde edilmektedir. Birim hidrografın gözlemlerden elde edilebilmesi için yağış
ve akım ölçümlerinin her ikisinin de birlikte bulunması gerekir. Ayrıca yağış alanı içerisinde
yeterli sıklıkta yağış gözlem istasyonu ile yeterli sayıda plüviyograf bulunmalıdır. Genellikle,
sentetik birim hidrograf yöntemi; 50 ile 100 km2 arasındaki alanlarda iyi sonuç vermekle
birlikte, 1000 km2’ye kadar olan alanlarda da kullanılmaktadır. Daha büyük alanlarda ise bu
yöntem, alan ara parçalara ayrılarak, her bir parça için çizilen hidrograflar, gecikme
sürelerine göre üst üste bindirilerek kullanılmaktadır.
Şekil 4 .2’de bir taşkın hidrografı görünmektedir. Hidrografın yükselme süresi Tp, pik debisi
Qp ve taşkın süresi Ts olarak gösterilmiştir. Hidrografın düşey ekseninde görülen bütün debi
değerleri Qp’ye, yatay ekseninde görülen bütün süre değerleri Tp’ye bölündüğünde, Q/Qp ve
T/Tp boyutsuz değerlerine bağlı boyutsuz birim hidrograf elde edilmektedir. ABD’de “Soil
Conservation Service” tarafından hazırlanan ve Türkiye’de de kullanılmakta olan boyutsuz
birim hidrograf ve hidrografın eksenlerdeki koordinat değerleri Şekil 4 .3’de görülmektedir.
Ele alınan herhangi bir yağış alanının boyutsuz birim hidrograf değerlerinin kullanılması
yoluyla hidrografının elde edilmesinde, yalnızca o alanla ilgili pik değerlerin bilinmesi yeterli
olmaktadır.
9
Şekil 4.2 - Taşkın Hidrografı
Şekil 4 .3’de boyutsuz birim hidrografın ölçülen alanı, birim hidrografın pik debisi (havzayı 1
mm derinliğinde kaplayan suyun yaratacağı pik debi) qp (m3/s/mm) ve yükselme süresi Tp (s)
ile çarpılırsa, birim hidrografın hacmi elde edilir. Bulunan hacim, havza alanını 1 mm
derinliğinde kaplayan suyun hacmine denk düşmektedir.
Şekil 4.3 - Boyutsuz Birim Hidrograf
10
Birim hidrografın yükselme süresi:
Burada:
Tp = Taşkın başlangıcından azami sarfiyata (Q p) ulaşıncaya kadar geçen hidrograf

yükselme zamanı(sn)
T = Tipik hidrograf devam süresi (taşkın süresi)(sn)
V = Taşkında geçen su miktarı (m3)
Qp = Birim hidrograf pik debisi (m3/sn)
qp = yağış havzası üzerinde 1mm yüksekliğinde akışa neden olacak izafi debi
(lt/sn/km2/mm)
ha = akış yüksekliği (mm)
Bir yağış alanında, süresi belirli bir yağışın yol açacağı taşkın hidrografının maksimum debisi
bilinirse, boyutsuz birim hidrograf yardımıyla o süreye ilişkin hidrograf kolayca elde
edilebilmektedir. Bu yöntemlerle elde edilen birim hidrograflara sentetik birim hidrograf
denilmektedir.
Birim hidrografın yükselme süresi T p, en azından yağış süresine eşit ya da ondan büyük
olmalıdır. Şekil 4 .3’de gösterilen boyutsuz sentetik birim hidrograf, iki saatlik sağnak
yağışlara göre elde edilmektedir. Bu nedenle sentetik olarak elde edilen birim hidrografın
yükselme süresi iki saatten kısa olmamalıdır. Bu sürenin iki saatten az olması, yağış
sürerken hidrografın yükselmediğini tam tersine düştüğünü göstermektedir ki böyle bir
durumun ortaya çıkması olanaksızdır. Kısacası, Tp’nin iki saatten az çıkması durumunda
sentetik birim hidrograf yönteminin kullanılması uygun sonuçlar vermemektedir.
Bu yönteme göre, iki saat süreli yağışın en yüksek taşkın değerleri aşağıdaki bağıntı ile
hesaplanmaktadır.
11
Akış Yüksekliğinin Belirlenmesi (ha)
Akış yüksekliğinin (ha) belirlenmesi için, havzanın zemin yapısı ve bitki örtüsü göz önüne
alınarak Tablo 4 -3’den havza eğri sayısını gösteren değer seçilmektedir. Havzada toprak
yapısı ve bitki örtüsü çeşitlilik gösteriyorsa, eğri sayısı, farklı özellik gösteren bu alanların
eğri sayılarının ağırlıklı ortalaması alınarak bulunabilir. Havzanın iki saatlik yağış
yüksekliğinin belirlenmesinde, ya doğrudan doğruya seçilen yineleme süresi için verilen
değer alınmakta ya da maksimum yağışlardan frekans analizi yapılmaktadır.
Yağış süresi sonunda oluşacak akış yüksekliği, belirli bir zaman aralığı göz önünde tutularak,
toplanma alanına düşecek yağışın yüksekliği cinsinden, "Hidrolojik Zemin Öbekleri ve Bitki
Örtüsüne Göre Akış Eğri Sayıları" çizelgesinden (Tablo 4 -3) seçilen akış eğri sayısına
göre bulunmaktadır.
Önce, akış eğri sayısına bağlı olarak sızma hesabı yapılmaktadır.
SC= (( 1000 / Eğri No.) -10)x 25.4
Sonra akış hesabına geçilmektedir. hy, mm olarak yağış yüksekliği olmak üzere akış
yüksekliği;
(mm) alınmaktadır.
12
Tablo 4-3 - Hidrolojik Zemin Öbekleri ve Bitki Örtüsüne Göre Akış Eğri Sayıları
13
qp'nin Belirlenmesi
qp değeri, (LxLc)/S1/2 değeri ile drenaj alanı arasındaki ilişkiyi veren Şekil 4 .6 'den
bulunmaktadır.
Burada;
L = Toplayıcı ana kanalın boyu (km)
Lc = Yağış alanı ağırlık merkezinin, ana toplayıcı yatak üzerindeki

izdüşümü ile ana toplayıcı yatağın yağış alanından çıktığı nokta
arasındaki uzaklık (km)
S = Ana toplayıcının harmonik eğimi
14
15
Şekil 4.4 Türkiye'de Yağışın Zaman İçerisindeki Dağılımı
16
Şekil 4.5 Yağış –Saha- Derinlik Eğrileri
17
18
Şekil 4.6 Yağış-Havza Alanı-Verim Grafiği
5. HİDROLİK HESAPLAMALAR
Yan derelerden gelen taşkın debilerinin menfezlerden “güvenle geçişleri”, şu anlama

gelmektedir:
 Yapının giriş kısmındaki su kabarma miktarı, 10 yıllık taşkın debisi için yapı
yüksekliğini aşmamalıdır.
 Yapının giriş kısmındaki kabarma miktarı, 100 yıllık taşkın debisi için yol üst
kotunu aşmamalıdır.
Yukarıda belirtilen hidrolik şartlar haricinde, bakım ve işletme koşulları da düşünülerek, en

küçük menfez boyutu olarak yüksekliği 1.50 m, genişliği 1.00 m olan kutu menfezler tercih
edilmektedir.
5.1 Hidrolik Hesap Esasları

Küçük sanat yapılarının boyutlandırılmasında, genel olarak açık kanal hidroliği kuralları
geçerlidir. Hidrolik boyutlandırma, enerji denklemleri ve düzgün akım bağıntıları kullanılarak
yapılmaktadır. Düzgün akım bağıntısı için Manning formülü kullanılmaktadır.
Burada;
Q = debi (m3/s)
A = akış alanı (m2)
v = ortalama hız (m/s)
n = pürüzlülük katsayısı (betonda 0.02)
R = hidrolik yarıçap (m)
J = kanal tabanının eğimidir.
Dikdörtgen kesitli kanallar için kritik derinlik denklemi :
Burada;
Dk = kritik derinlik (m)
19
Q = debi (m3/s)
B = kanal taban genişliği (m)’dir.
Kritik derinliğin normal derinlikten büyük çıkması halinde akımın denetimi menfez girişinde,
kritik derinliğin normal derinlikten küçük çıkması durumunda ise akımın denetimi menfez
çıkışındadır.
Giriş kontrollu veya çıkış kontrollü menfezler için kabarma miktarı T.C.K. standartlarında
belirtilen abaklar yardımıyla hesaplanmaktadır (Bkz.Şekil 5 .7 ve Şekil 5 .8).
20
Şekil 5.7 Giriş Kontrollü Menfezlerde Kabarma Miktarını Veren Abak
21
Şekil 5.8 Çıkış Kontrollü Menfezlerde Kabarma Miktarını Veren Abak
22
6. HİDROLOJİK VE HİDROLİK HESAPLAMALAR
23
6.1 Hidrolik Hesaplamalar Sonuç Özeti

Hidrolojik ve hidrolik hesaplamalar neticesinde, 12 adet yağış havzasından gelmesi
muhtemel yüzey sularının, tamamı yeni inşa edilecek olan 14 kutu menfez ve ile yol
platformundan uzaklaştırılması gereği ortaya çıkmıştır. Proje kapsamında 1.00x1.50 olarak
boyutlandırılan menfezlere bağlı havzalar, alan ve topladıkları debi itibariyle ϕ100 cm çaplı
hidrolik büz menfezlerle geçirilebilmektedir. Gerek arazinin durumu, bitki örtüsü ve zemin
cinsi dikkate alındığında, uzun vadede menfezlerin sağlıklı çalışabilmesi için yapılacak
bakım ve temizlik düşünülerek kanat duvarlı olarak teşkil edilecek menfezlerin KGM
uygulamalarına paralel olarak minimum 1.00x1.50 alınması öngörülmektedir.
Hidrolojik ve hidrolik etütlerin sonucunu özetleyen tablo aşağıda belirtilmiştir.
24
ÇANKIRI KARATEKİN ÜNİVERSİTESİ YOLU MENFEZ LİSTESİ

ALAN Q10 Q100
SIRA NO KM HAVZA ADI ÖNERİLEN YAPI AÇIKLAMALAR
KM2 (m3/sn) (m3/sn)
1 0+466.50 1 0.09 1.56 2.40 1.00x1.50
2 0+594.90 2 0.02 1.98 3.11 1.00x1.50
3 0+674.93 3 0.01 2.19 3.47 1.00x1.50
4 0+754.69 4 0.07 1.09 1.71 1.00x1.50
5 0+885.22 5 0.03 0.63 1.07 1.00x1.50
7 1+069.53 - - - - 1.00x1.50 Drenaj Amaçlıdır
8 1+109.05 6 0.06 0.39 0.79 1.00x1.50
9 1+145.10 7 0.02 0.81 1.46 1.00x1.50
10 1+572.85 8 0.01 0.87 1.47 1.00x1.50
11 1+724.38 9 0.04 3.88 6.07 1.50x1.50
12 1+852.40 10 0.02 4.30 6.74 1.50x1.50
13 1+973.90 11 0.03 2.25 3.80 1.00x1.50
14 2+493.33 12 0.12 1.95 3.07 1.00x1.50
Tablo 6-3 Hidrolik Hesap Sonuçları
25
EK - 1 Yağış Havzaları Planı
26
EK-2 Hidrolojik ve Hidrolik Hesap Sayfaları
27
İÇİNDEKİLER
1. GİRİŞ.......................................................................................................................... 1
2. PROJE YERİNİN TANITIMI.........................................................................................2
3. PROJE ÖLÇÜTLERİ...................................................................................................3
4. HİDROLOJİK HESAPLAMALAR.................................................................................4
4.1 Hidrolojik Hesap Esasları.....................................................................................4
4.1.1 Rasyonel Yöntem..........................................................................................4
4.1.2 Sentetik Birim Hidrograf Yöntemi..................................................................6
5. HİDROLİK HESAPLAMALAR......................................................................................6
5.1 Hidrolik Hesap Esasları........................................................................................6
6. HİDROLOJİK VE HİDROLİK HESAPLAMALAR..........................................................6
6.1 Hidrolik Hesaplamalar Sonuç Özeti......................................................................6
EK - 1 Yağış Havzaları Planı...........................................................................................6
EK-2 Hidrolojik ve Hidrolik Hesap Sayfaları........................................................................6
i
TABLOLAR LİSTESİ
Tablo 4-1 – Rasyonel Yöntemde 100 Yıllık Taşkınlar için C100 Değerleri.............................5
Tablo 4-2 - Arazi Eğimine Göre Hız Değerleri.....................................................................6
Tablo 4-3 - Hidrolojik Zemin Öbekleri ve Bitki Örtüsüne Göre Akış Eğri Sayıları................6
Tablo 6-1 Hidrolik Hesap Sonuçları....................................................................................6
ii
ŞEKİLLER LİSTESİ
Şekil 4.1 Çankırı Meteoroloji İstasyonu Yağış Şiddet –Süre – Yineleme Eğrileri................6
Şekil 4.2 - Taşkın Hidrografı...............................................................................................6
Şekil 4.3 - Boyutsuz Birim Hidrograf...................................................................................6
Şekil 4.4 Türkiye'de Yağışın Zaman İçerisindeki Dağılımı..................................................6
Şekil 4.5 Yağış –Saha- Derinlik Eğrileri..............................................................................6
Şekil 4.6 Yağış-Havza Alanı-Verim Grafiği.........................................................................6
Şekil 5.1 Giriş Kontrollü Menfezlerde Kabarma Miktarını Veren Abak................................6
Şekil 5.2 Çıkış Kontrollü Menfezlerde Kabarma Miktarını Veren Abak...............................6
iii

Cankiri Havza Raporu

Uploaded by

Document Information

Original Title

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Cankiri Havza Raporu

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

Çankırı Karatekin Üniversitesi

Yapı İşleri Teknik Daire Başkanlığı

2. PROJE YERİNİN TANITIMI

Güzergâh, Km: 0+000’da planlanan Üniversite Girişinden başlayarak mevcut Kampüs

Türkiye Cumhuriyeti Karayolları (T.C.K.) standartlarına göre, karayolu geçkileri üzerinde

Hidrolojik Hesaplamalar Bölümü’nde de ayrıntılı bir şekilde belirtildiği üzere, tekerrür

Hidrolojik etütler sonucunda hesaplanan taşkın debisinin deşarjını sağlayacak sanat

Bu kriterler göz önünde bulundurularak, açık kanal hidroliğinin prensipleri dâhilinde

4.1 Hidrolojik Hesap Esasları

4.1.1 Rasyonel Yöntem

Bu yöntem, TCK uygulamalarında 10 km2’den küçük yağış havzalarından gelmesi

Qt = t yılda yineleyecek taşkın debisi (m3/s)

Ct = t yılda yineleyecek taşkın hesabında kullanılacak yağış alanı özelliklerine

it = suların toplanma süresine (Tc) denk düşen t yılda yineleyecek yağışın

A = yağış alanı (km2)

Drenaj Alanı Özellikleri C100 (%)

Dik çıplak yüzeyler 80 – 90

Dalgalı çıplak yüzeyler 60 – 80

Düz çıplak yüzeyler 50 – 70

Yaprak döken ormanlar 35 – 60

Yamaç ve teras tarım arazileri 15 – 40

Taban tarım arazileri 10 – 30

Yağış Şiddetinin Saptanması:

Tc = toplanma süresi (dakika)

L = yatak boyu (m)

L1 = arazi üstü yatak boyu (m)

Arazinin Eğimi (%) Hız (m/s)

4’ten fazla 0.15 – 0.30

2–4 0.11 – 0.21

2’den az 0.08 – 0.15

Tablo 4-2 - Arazi Eğimine Göre Hız Değerleri

4.1.2 Sentetik Birim Hidrograf Yöntemi

Birim hidrograflar, ya gözlem değerlerinden istatistikî yöntemlerle ya da yağış değerlerinden

Şekil 4.2 - Taşkın Hidrografı

Şekil 4.3 - Boyutsuz Birim Hidrograf

Birim hidrografın yükselme süresi:

Tp = Taşkın başlangıcından azami sarfiyata (Q p) ulaşıncaya kadar geçen hidrograf

T = Tipik hidrograf devam süresi (taşkın süresi)(sn)

V = Taşkında geçen su miktarı (m3)

Qp = Birim hidrograf pik debisi (m3/sn)

ha = akış yüksekliği (mm)

Akış Yüksekliğinin Belirlenmesi (ha)

Önce, akış eğri sayısına bağlı olarak sızma hesabı yapılmaktadır.

SC= (( 1000 / Eğri No.) -10)x 25.4

L = Toplayıcı ana kanalın boyu (km)

Lc = Yağış alanı ağırlık merkezinin, ana toplayıcı yatak üzerindeki

S = Ana toplayıcının harmonik eğimi

Şekil 4.4 Türkiye'de Yağışın Zaman İçerisindeki Dağılımı

Şekil 4.5 Yağış –Saha- Derinlik Eğrileri

Şekil 4.6 Yağış-Havza Alanı-Verim Grafiği

Yan derelerden gelen taşkın debilerinin menfezlerden “güvenle geçişleri”, şu anlama

Yukarıda belirtilen hidrolik şartlar haricinde, bakım ve işletme koşulları da düşünülerek, en

5.1 Hidrolik Hesap Esasları

A = akış alanı (m2)

v = ortalama hız (m/s)

n = pürüzlülük katsayısı (betonda 0.02)

R = hidrolik yarıçap (m)

J = kanal tabanının eğimidir.

Dikdörtgen kesitli kanallar için kritik derinlik denklemi :

Dk = kritik derinlik (m)

B = kanal taban genişliği (m)’dir.

Şekil 5.7 Giriş Kontrollü Menfezlerde Kabarma Miktarını Veren Abak

Şekil 5.8 Çıkış Kontrollü Menfezlerde Kabarma Miktarını Veren Abak