KASAYSAYAN NG WIKANG PAMBANSA.
Arte de la Lengua Bicolana - unang aklat
[ PANAHON NG KASTILA ]
Alibata - Tatlo ang patinig; Labing-apat na
katinig; ito ay napalitan ng Alpabetong Romano
na binubuo ng 29 na titik
Ferdinand Magellan - binubuo ng limang mga
barko; 264 na mga tauhang mandaragat.
● Marso 16, 1521, narating ang isang pulo
sa Samar ‘Limasawa’.
Miguel Lopez De Legazpi (1565) - opisyal na
pagsisimula ng paghahari ng Espanya sa
kapuluan. Tumayo bilang kauna-unahang
Kastilang gobernador-heneral.
Villalobos - Naging probinsya ng Espanya ang
Pilipinas. “Felipinas” parangal kay Haring Felipe
II, naging “Filipinas” ang pagkakabanggit nito.
● Ayon sa mga Espanyol, nasa kalagayang
barbariko, di sibilisado at pagano ang mga
katutubo noon.
Kristiyanismo - Itinuro sa mga katutubo upang
maging sibilisado.
APAT NA PAMAYANAN (misyonerong espanyol)
1. Agustino
2. Pransiskano
3. Dominiko
4. Heswita
5. Rekolekto
● Mga misyonerong Espanyol mismo ang
nag-aral ng mga wikang katutubo dahil mas
madaling matutunan ang wika ng isang
rehiyon kaysa sa ituro sa lahat ang wikang
Espanyol.
● Ang mga prayle ay nagsulat ng mga
diksyunaryo at aklat-panggramatika,
katekismo, at mga kumpensyonal para mas
mapabilis ang pagkatuto nila ng katutubong
wika.
Vocabulario de Lengua Pampango (1732) -
unang aklat pangwika sa Kapampangan na
sinulat ni Padre Diego Bergano.
pangwika sa Bikol na sinulat ni Padre Marcos
Lisboa noong 1754.
Arte de la Lengua - kauna-unahang balarilang
Iloko na sinulat ni Francisko Lopez.
—---------------------------------------------------------------
Carlos I at Felipe II - naniniwalang kailangang
maging bilinggwal ng mga Filipino.
● Carlos I - ituro ang Doctrina Christiana
gamit ang wikang Espanyol.
● Felipe II - inulit ang utos sa pagtuturo ng
wikang Espanyol sa lahat ng katutubo
noong Marso 2, 1634
Carlos II - lumagda ng isang dikreto na inuulit
ang probisyong nabanggit na kautusan. Nagtakda
ng parusa para sa mga hindi susunod dito.
Carlos IV - lumagda ng isa pang dekrito na
gamitin ang wikang Espanyol sa lahat ng
paaralan.
—---------------------------------------------------------------
Mga Unang Aklat
Doctrina Christiana (1593) - unang aklat na
nalimbag sa Pilipinas sa pamamagitan ng
silograpiko.
:Padre de Placencia at Padre Domingo Nieva
Nuestra Señora del Rosario (1602) - ikalawang
aklat na nalimbag sa Pilipinas.
:Padre Blancas de San Jose
Barlaan at Josaphat (1780) - ikatlong aklat na
nalimbag sa Pilipinas na batay sa mga sulat sa
Griyego ni San Juan Damasceno.
:Salin ni Padre Antonio de Borja
Urbana at Ni Feliza - pagsusulatan ng
magkapatid na sina Urbana at Felisa.
● Padre Modesto de Castro - “Ama ng
Klasikang Tuluyan sa Tagalog”
Pasyon - aklat na tungkol sa buhay at
pagpapasakit ni Hesukristo. Binabasa tuwing
Mahal na Araw.
Si Tandang Basio Macunat - Sinulat ni Padre
Miguel Lucio Bustamante, isang paring
Pransiskano.
Mga Dalit kay Maria (1865) - Naglalaman ng
mga pagpaparangal at pagpupuri sa Mahal na
Birhen. Humalaw siya sa mga awit na “Mese de
Maggio” (Buwan ng Mayo).
:Padre Mariano Sevilla
Gobernador Francisco Tello de Guzman -
nagmungkahi na turuan ang mga Indio ng wikang
Espanyol.
1898 - nagtapos ang paghahari ng Espanya.
(300 taon na pananakop ng mga Kastila)
[ KASAYSAYAN NG WIKA SA PANAHON NG
REBOLUSYONG PILIPINO (1872-1898) ]
Kilusang Propaganda:
● Magkaroon ng pantay-pantay na pagtingin sa
mga Pilipino at Espanyol sa ilalim ng batas.
● Gawing lalawigan ng Espanya ang Pilipinas.
● Pembalikan ang pagkakaroon ng kinatawang
Pilipino sa Kortes ng Espanya.
● Ibigay ang kalayaan ng mga Pilipino sa
pamamahayag, pananalita, pagtitipon, at
pagpapahayag ng kanilang mga karaingan.
Dr. Jose Rizal - malaking bagay ang wika upang
mapagbuklod ang kanyang mga kababayan.
● Noli Me Tangere - kinagisnang kultura ng
Pilipinas sa pagiging kolonya nito ng
Espanya.
● El Filibusterismo - inalay sa tatlong paring
martir na Gomburza o Gomez, Burgos, at
Zamora.
La Solidaridad - opisyal na pahayagan noong
panahon ng himagsikan. Binubuo nina Dr. Jose
Rizal, Graciano Lopez-Jaena, at Marcelo H. Del
Pilar.
Konstitusyon ng Biak-na-Bato (1899) -
ginawang opisyal na wika ang Tagalog.
Andres Bonifacio - nagtatag ng katipunan,
Tagalog ang ginagamit sa mga kautusan at
pahayagan. Unang hakbang sa pagtataguyod ng
wika.
[ PANAHON NG MGA AMERIKANO ]
Almirante Dewey - dumating ang mga
Amerikano sa pamumuno nito. Mula 1898
hanggang 1935. Nagkaroon ng isang matatag na
establisasyon ang edukasyon sa Pilipinas.
Wikang Panturo - ingles
Thomasites - Mga sundalong amerikano na
kinikilalang unang guro ng Ingles.
Bise Gobernador Heneral George Butte (1931)
- nagpahayag ng kanyang panayam ukol sa
paggamit ng bernakular sa pagtuturo sa unang
apat na taong pag-aaral. Sumang-ayon sina
Jorge Bocobo at Maximo Kalaw.
Kawanihan ng Pambayang Paaralan -
nararapat na Ingles ang ituro sa pambayang
paaralan.
DAHILAN KUNG BAKIT WIKANG
INGLES ANG NARARAPAT:
1. Ang paggamit ng iba’t-ibang bernakular sa
pagtuturo ay magdudulot lamang ng
rehiyolanismo sa halip na nasyonalismo.
2. Ang ingles ay mayaman sa katawagang
pansining at pang-agham.
3. Hindi magandang pakinggan ang
magkahalong wikang Ingles at bernakular.
4. Ingles ang nakikitang pag-asa upang
magkaroon ng pambansang pagkakaisa.
(pandaigdigang pangangalakal)
DAHILAN KUNG BAKIT BERNAKULAR
ANG NARARAPAT:
1. 80% ng mag-aaral lamang ang nakaabot
sa ikalimang grado.
2. Wikang komon sa Pilipinas.
3. Hindi magiging maunlad ang
pamamaraang panturo kung Ingles - hindi
nagpapakita ng nasyonalismo.
4. Walang kakayahang makasulat ng klasiko
sa wikang Ingles.
5. Kailangan na lamang pasiglahin ang
paggamit ng bernakular
● Mga pag-aaral, ekspirimento at sarbey
ang isinagawa upang malaman kung
epektibo ang pagtuturo gamit ang wikang
Ingles
Henry Jones Ford - "gaya ng makikita, ang
gobyerno ay gumastos ng milyon- milyon para
maisulong ang paggamit ng Ingles upang
mabisang mapalitan nito ang Espanyol at mga
dayalek sa mga ordinaryong usapan, at ang
Ingles ang sinasalita ay kay hirap makilala na
Ingles na nga.”
Propesor Nelson Fansler (1923) - katulad na
obserbasyon kay Henry Jones Ford. Mataas na
edukasyon ngunit nahihirapan sa paggamit ng
wikang Ingles.
Najeeb Mitri Saleeby at Dr. Paul Monroe
(Educational Survey Commission) - [sarbey] ang
kakayahan makaintindi ng mga kabataang
Pilipino ay mahirap tayahin kung ito ba ay hindi
nila malilimutan paglabas ng paaralan.
● Najeeb Mitri Saleeby - sa kabila ng
kahusayan sa ingles ay hindi parin ito
magiging wikang panlahat.
-makabubuti kung
magkakaroon ng isang pambansang
wikang hango sa katutubong wika
Lope K. Santos - “Ama ng Balarila ng Pilipinas”.
Isa sa mga wikang ginagamit ang nararapat na
maging wikang pambansa.
[ PANAHON NG MGA HAPONES ]
● Nagkaroon ng pagsulong ang wikang
Pambansa
● Ipinagbabawal ang paggamit ng Ingles sa
anumang aspekto ng pamumuhay ng mga
Pilipino.
● Ipinagbabawal ang panggamit ng mga aklat
at peryodiko mula sa Amerika.
● Ipinagagamit ang mga katutubong wika lalo
ng ang Tagalog.
● Itinuro ang Wikang Nihonggo sa lahat ng
paaralan subalit binigyang – diin ang
Wikang Tagalog.
Hulyo 24, 1942 (Ordinansa Militar Blg. 13) -
nag–uutos na gawing opisyal na wika ang
Tagalog at Nihonggo
Gobyerno Militar – nagturo ng Nihonggo sa mga
guro ng mga pambayang paaralan upang ito ang
gamiting medium sa pagtuturo.
Philippine Executive Commission -
magtaguyod ng patakarang military ng mga
hapones at propagandang pangkultura.
Jorge Bartolome Vargas (Agosto 24, 1890 –
Pebrero 22, 1980) nagsilbing chairman ng
Philippine Executive Commission sa ilalim ng
Hapon.
Heneral Douglas MacArthur - Maynila ay bukas
na siyudad sa payo ni Quezon.
KALIBAPI (Kapisanan sa Paglilingkod sa
Bagong Pilipinas) - layuning mapabuti ang
edukasyon at moral na rehenerasyon at
pagpapalakas at pagpapaunlad ng kabuhayan sa
pamamatnubay ng imperyong Hapones.
● Benigno aquino; director
Haiku - uri ng tula na binubuo ng 17 pantig na
nahahati sa 3 taludtod. (5-7-5). Ito’y dapat na may
masaklaw na kahulugan , matayog na kaisipan,
matiim na damdamin at di mapasusubaliang
kariktan.
Tanaga - binubuo ng 4 na taludtod at may bilang
na pantig na 7-7-7-7.
Dula - Bunga ng kahirapan ng buhay dulot ng
digmaan, natigil ang pagsasa pelikula dahil sa
giyera
Nobela - hindi namulaklak dahil sa kahirapan ng
buhay at walang magamit na papel.
Executive order no. 10 (1943)
- Pangulo Jose P. Laurel
- pagtuturo ng TAGALOG sa lahat ng mga
paaralang elementarya (publiko’t pribado).
- pagsasanay ng mga guro sa wikang TAGALOG.
Executive order no. 44
- Ipinatupad ang restorasyon ng Unibersidad ng
Pilipinas (payabungin ang wikang Pambansa at
itaguyod ang nasyonalismo)
ng Surian ng Pambansa sa iba’t ibang purok
lingguwistika ng kapuluan.
Kautusang Tagapagpaganap Blg. 187
(Ferdinand Marcos) - sa lahat ng kagawaran,
kawanihan, tanggapan, at iba pang sangay ng
pamahalaan na gamitin ang wikang Pilipino
hangga’t maaari sa Linggo ng Wikang Pambansa.
Kautusang Pangkagawaran Blg. 25 s. 1974
(Hulyo 19, 1974) Juan L. Manuel -
pagpapatupad ng Patakarang Edukasyong
Bilingguwal.
Corazon Aquino - unang babaeng pangulo.
Constitutional Commission. Saligang Batas 1987
“Filipino”

Masao Tanaka – Inilathala ang mga impormatibo Executive Order no. 210 (May 2003) Gloria
upang sagutin ang mga katanungan ng publiko Arroyo - pagbabalik sa isang monolinggwal na
ukol sa usaping Wikang Pambansa. wikang panturo, ingles, imbis na Filipino.

Jose Panganiban – nagturo ng Tagalog sa mga Kapasiyahan Blg. 13-39 Agosto 5, 2013 -
hapon. “Ang Filipino ay ang katutubong wika na
ginagamit sa buong Pilipinas bilang wika ng
komunikasyon, sa pabigkas at sa pasulat na
paraan, ng mga pangkating katutubo sa buong
kapuluan. Sapagkat isang wikang buhay, mabilis
itong pinauunlad ng araw-araw at iba’t ibang uri
[ PANAHON NG PAGSASARILI HANGGANG ng paggamit sa iba’t ibang aspetong panlipunan.”
SA KASALUKUYAN ]

Hulyo 4, 1946 - nakamit ng Pilipinas ang

kaniyang kasarinlan

Alejandro Roces - inilimbag sa wikang Pilipino

ang lahat ng sertipiko at diploma sa taong aralan
1963-1964.
● Kautusang Tagapagpaganap blg. 60 s.
1963 (Pangulong Diosdado) - awitin ang
Pambansang awit sa titik na Pilipino.

Kautusang Tagapagpaganap blg. 96 s. 1967

(Ferdinand Marcos) - lahat ng edipisyo, gusali,
at tanggapan pangalanan sa Pilipino.

Memorandum Sirkular Blg. 172 (1968) (Rafael

Salas) - ulong-liham ng tanggapan ng
pamahaalan ay isulat sa Pilipino.

Memorandum Sirkular Blg. 199 (1968) - dumalo

sa mga seminar sa Pilipino na pangungunahan