POINTERS SA FILIPINO DAMI HAYUFF

KABANATA 21

TALASALITAAN:

grupo

inaabala - iniisturbo

nagpasakalye - nagpasimula

umusad - gumalaw

pinagtiyap - pinag-akma

pobre- mahirap

ladrones- magnanakaw

MGA TAUHAN SA

KABANATA 21

Sisa- hinuli ng mga Guardia Civil dahil sa hindi matagpuan

ang dalawa niyang anak na pinagbintangan kumuha ng

dalawang onsa.

Alperes- nagpalaya kay Sisa pagkalipas ng dalawang oras

na pagkakakulong.

Guardia Civil- mga dumakip kay Sisa at naging malupit

kay Sisa.

GINTONG ARAL - ANG PAGMAMAHAL NG ISANG INA AY WALANG

KATUMBAS

Pumailanlang-

lumusong

TALASALITAAN

KABANATA 22

Kasibulang dalaga-Karaniwang tumutukoy ang salitang babae sa mga ginang o binibini na nasa hustong
gulang na
Pinagtiyap ng pagkakataon-pinagkasundo

Alpombra- korset

biskuwit- galyetas

Mga Tauhan sa Kabanata 22

Maria Clara- dumating sa San Diego at hinangaan ng lahat

at dinalaw ni Crisostomo Ibarra napag-usapan nila ang

tungkol sa piknik na ipinangako ng binata sa kanya.

Tiya Isabel- kasamang dumating ni Maria Clara.

Padre Salvi- halos kasabay ni Crisostomo sa pagpunta sa

bahay ni Maria Clara.

Crisostomo Ibarra- nagsabi kay Maria Clara na dapat daw

ay anyayahan sa piknik si Padre Salvi bilang pagbibigay

galang sa kanya.

Pedro – nakasalubong ni Crisostomo Ibarra sa

daan nanghingi ng tulong sapagkat nawawala daw

ang kanyang mg anak at naloka daw ang kanyang

Asawa.

GINTONG ARAL - Sa kabanatang ito matututunan na ang mga hangarin ng tao

para sa iba ay maaaring mabuti at masama.

KABANATA 23

ANG PANGINGISDA

TALASALITAAN

Tapiserya- tela na may mga larawan o design

Almohadon- unan

Alpombra- carpet na karaniwang pinansasapin sa simento o maaring gawing tsinelas o

bag.

MGA TAUHAN

Mga Tauhan

Maria Clara

Sinang

Victorina

Iday

Neneng

Albino

Tiya Isabel

Crisostomo Ibarra

Kapitana Tica

Andeng

Leon

Bangkero (Elias)

MARIA CLARA - Siya ang umawit nang napakagandang awitin ng sila ay

nasa bangka, siya rin ang kumakausap sa bangkero ng

mapansin niya itong malungkot, at nang may buwaya sa

loob ng baklad ay takot na takot siya at nag wika na hindi

pa siya nakakakita ng buwaya.

SINANG - Ang masayahing kaibigan ni Maria Clara, anak siya

ni kapitana Tica, siya ang nag mamaktol ng malamang sila

lang mga babae ang sasakay sa kabilang balsa.

Victorina - Siya ang tahimik na kaibigan ni Maria Clara,siya

ang nililigawan at iniibig ni Albino na isang siminarista

Iday - Siya namang ang magandang kaibigan ni Maria Clara, siya

ang umaktong tutugtog ng alpa uapang hindi mainip habang

naghihintay sa panghuhuli ng isda ginawaran din siya ng

halik ni Maria Clara upang magpaunlak.

Neneng -Siya ang mahinhing kaibigan ni Maria Clara na kasama rin

nilang naglalakad patungo sa gubat upang magpiknik,

Albino - Siya ang payat at maykatangkarang binata isang

siminaresta at umiibig kay Victoria, siya ang sumigaw sa

mga kadalagahan na mayroong butas ang Bangka ng

sinasakyan ng mga kababaihan, siya rin ang umihip ng

malakas sa Tambuli dahilan para magtakip ng mga tenga

ang mga kasama.

Tiya Isabel - Siya ang madasaling tiya ni Maria Clara, takot na takot siya

habang nakikipaglaban sa buwaya ang bangkero,siya ang

nag mamando sa mga kababaihan sa paghahanda ng

pagkain nila.

Crisostomo Ibarra - Ang kasintahan ni Maria Clara, siya ang nakapatay sa

buwaya, tinulungan niya ang bangkero na magapi ang

dambuhalang buwaya na siyang dahilan kung bakit wala

silang mahuling isa sa unang baklad.

Kapitana Tica - Siya ang ina ng masayahing si Sinang siya ang nagsabing

wala pa daw sasarap pa sa salabat bago mag misa.

Andeng -Siya ang naghanda ng sabaw na paglulutuan ng mga

mahuhuling isda, inihanda niya ang sabaw-sinaing,kamatis,

at kamyas habang tinutulungan ng mga kabinataang

aaligid-aligid sa kanya.

Leon - Siya ang kasintahan ni Iday siya ang sumigaw kay Albino na

siya naman ang mangingisda, dahil wala ngang mahuli sa

unang baklad. Siya rin ang tumusok ng kawayan sa ilalim ng

baklad at na diskobre nga na mayroon doong buwaya.

Bangkero (Elias) - Ang bangkerong may mahabang buhok na nakalugay,

may matitipunong katawan at laging nakasulyap kay

Maria Clara, siya ang matapang na nakipagbuno sa

buwaya, siya ang nagsabing utang daw niya ang

kanyang buhay kay Ibarra dahil iniligtas siya nito sa

posibleng paglapa sa kanya ng buwaya.

Mahahalagang Pangyayari:

- Maaga pa lamang, umalis na ang mga kababaihan at

kalalakihan para sa gaganaping piknik.

- Nagkaroon ng butas ang bangkang sinasakyan ng mga

kalalakihan kung kaya’t sila ay tumungo sa bangka ng mga

kababaihan.

-Tumabi sa isa’t isa ang magkakapares at napuno ng

katahimikan ang bangka dahil nahiya ang mga kababaihan

sa mga kalalakihan.

-Umawit si Maria Clara ng Kundiman upang hindi

mainip ang lahat. May nakita silang buwaya sa ilog.

- Tinalon ni Elias ang buwaya ngunit hindi nito

kinaya kalabanin.

- Tumalon din si Crisostomo Ibarra upang

tulungan si Elias at ito ay kanilang natalo.

- Masayang nananghalian ang magkakaibigan.

GINTONG ARAL -

Sa oras ng sakuna ay mas maganda ang nagtutulungan, katulad nalang ng ginawa nina Elias ang
bangkero at si Ibarra sa kanilang pangingisda ay wala silang mahuling isda sapagkat laging sira ang
kanilang pangisda, at nalaman nila na meron palang isang malaking buwaya, sinisid ni Elias ang buwaya
at agad naman sumunod si Ibarra para tulungan si Elias kaya naman matagumpay nilang nagapi ang
isang malaking buwaya.

KABANATA 24

SA KAGUBATAN

TALASALITAAN

Gulong ng palad- isang libro na laro

Ahedres- chess sa Ingles

Parunggit – parinig

Namaybay- naglakad sa panabing daan

MGA TAUHAN

Tatlong dalaga na sina Maria, Victoria, at Sinang.

Nagkukwentuhan at nagtatampisaw ang mga dalaga sa

tubig ilog.

Sisa – dumating sa gubat ngunit bigla rin itong naglaho

pagkakita sa Kura.
Ibarra - iniwan ang pagtatalo ng mga pari at pumunta sa

mga kaibigan niya. Naglalaro sila ng Gulond ng Palad.

Padre Salvi- kinuha niya at pinunit ang nilalarong gulong

ng palad dahil makasalanan ang nasa loob ng kasulatan na

iyon.

Kapitan Tiago siya ang may- ari ng palaisdaan.

Iday- may hawak ng kahong bilog na kinalalagyan ng 48

na katanungan .

Albino- siya naman ang may hawak ng libro ng may

sagot.

GINTONG ARAL

Mahalaga ang pagkakapantay pantay sapagkat lahat ng tao

ay nilikha ng Diyos na pare pareho at walang nakalalamang

sa iba.

KABANATA

25

SA TAHANAN NG

PILOSOPO

TALASALITAAN

Pantas- henyo,totoong marunong

Hiegroglyphic/ hiroglipiko- pagsusulat sa pamamagitan

ng larawan o simbolo

Masusing sinuri- pinagaralang mabuti

Kahungkagan- kawalan , di makabuluhan

Kamumulalaan-kamangmangan, katangahank

Kalunuslunos- kaawaawa

MGA TAUHAN

Crisostomo Ibarra- pumunta sa bahay ni Pilosopo Tasyo

upang humingi ng payo tungkol sa pagppapatayo ng

eskuwelahan sa San Diego.

Pilosopo Tasyo- Nagbigay ng ilang payo kay Crisostomo

Ibarra.Iminungkahi niya na kailangan sumangguni sa Kura

si Ibarra.

Elias- nabanggit ni Tasyo kay Ibarra kung ito ba ay natugis

ng mga Guwardia Civil na labis na pinagtakhan ni Ibarra

kung pano nalamn ni Pilosopo Tasyo.

Mga ginamit na simbolo ni Pilosopo Tasyo

-Hayop

- Mga Sirkulo

-Semisirkulo

-Mga Bulaklak Mga Paa

- Mga Kamay

-Mga Braso

GINTONG

ARAL

Ang edukasyong naabot ay hindi sapat kung

gagamitin ito sa dahas at kayabangan.

KABANTA 26
TALASALITAAN:

 Pagkakapiit - nangangahulugang pagkakakulong o pagkakabilanggo.

 Nag-atubili - ibig sabihin nito ay nag-alinlangan.
 Pananalig - paniniwala o pananampalataya
 Naparam - nawala
 Salarin - siyang dahilan o may kagagawan

Mga Tauhan
1. Crisostomo Ibarra
2. Nol Juan
3. Kapitan Tiyago
4. Carlos
5. Padre Damaso
6. Lalaking may naninilaw na mukha
 Crisostomo Ibarra

Ang anak ni Don Rafael Ibarra ang nag papatayo ng eskwelahan sa San Diego, nang araw ng
bisperas ng pyesta ay abalang abala ang kanyang mga inarkilang tao sa paggagawa ng
eskwelahan may naghuhukay may nag hahalo ng semento at iba pa

 Nol Juan

Ang nangangasiwa ng pinapatayong eskwelahan ni Ibarra , siya ang nagwikang kailangan

madaliin nila ang kanilang trabaho sapagkat sapagkat hindi sila makapagtatrabaho bukas. Sabi
niya sa mga kasama na magkakaroon na sila ng huwarang eskwelahan ng katulad ng makikita sa
alemanya. Ang nasabing paaralan ay mag kakaroon ng dalawang debisyon isa sa para sa mga
batang babaeng mag aaral at isa para sa mga batang lalaking mag aaral. Magiging parang
palasyo daw ang paaralan kanilang tinatayo .

 Kapitan Tiyago

Ama ni Maria Clara, isang magsasabong na sinasabing magiging bangkero sa monte sa

kapistahan.

 Carlos
Isang intsik na magsasabong na siya naman daw ang magdadala ngsampong libong piso ang
mamumuno sa liampo.

 Padre Damaso

Siya daw naman ang magmimisa sa umaga ang makakasamang bangkero sa gabi.

 Lalaking may naninilaw na mukha

Siya ang namumuno sa mga trabahador, ang sinita ni Nol Juan na sobra yata ang inilalagay na
Tabla sa kalo, ngunit ayon sa lalaking may dilaw na mukha ay kulang pa daw ang anim na piraso
sapagkat tiyak dawn a hahangaan dahil kung dadamihan ang table ay tiyak dawn a sasabihing
pinagpaguran at pinasobrahan ang mga gamit sa pagtatayo ng paaralan, Ayon sa kanya ibang
salagunting daw ang kanyang gagawin, dahil lalagyan pa niya ito ng mga bulaklak upang maging
kakaiba.At sa alin mang gusaling itatayo ang unang una daw dapat isipin ay ang ganda nito,
Tiyak dawn a hinding hindi mapapahiya si Ibarra sa pagkuha sa kanya.

KABANTA 27

TALASALITAAN:

 inangkat = pinadala
 Ikinasisiya = apresyahin
 Pinaunlakan = pumayag
 nahabag= naawa
 salakot = Subrero na pang isang maliit na payong

Mga Tauhan
7. Kapitan Tiyago
8. Crisostomo Ibarra
9. Maria Clara
10. Padre Damaso
11. Victoria
12. Iday
13. Sinang
14. Tiya Isabel
15. Kapitan Basilio
16. Padre Sibyla
17. Padre Salvi
 18. Ketongin
19. Sisa
 Kapitan Tiyago

Siya ang ama ni Maria Clara, nag pahanda siya sa kanyang malapalasyong bahay para sa
pagdating ni Ibarra at para rink ay Maria Clara gusto din niyang ipagmalaki na siya ay taga
Maynila at naka-uungos sa mga taga probinsya,

 Crisostomo Ibarra

Siya ang anak na lalaki ni Don Rafael Ibarra, isang lalaking

mayaman,mapagkawanggawa,mangangalakal at makabayang mamamayang nagpapatayo ng
isang paaralan para sa mga kabataan, siya rin ang kasintahan ni Maria Clara.

 Maria Clara

Siya ay tuwang tuwa ng bigyan ng kanyang amang si Kapitan Tiyago ng isang gintong laket na
pinalalamutian ng mga dyamante at Esmeralda.Siya ang naawa sa isang ketongin ng mamasyal
sila sa plaza, kaya ipinalimos niya dito ang laket na bigay sa kanya ni Kapitan Tiyago na
ipinagtaka naman ng kanyang mga kasama.

 Padre Damaso, Padre Sibyla, Padre Salvi

Sila ang nakita ni Maria Clara na magkakaumpok , na nagtatawanan kahalubilo ng iba pang
bisita.

 Victoria,Iday

Sila ang mga kaibigan ni Maria Clara na ksama nila sa pamamasyal sa plaza

 Sinang

Siya ay isa rin sa kaibigan ni Maria Clara, ang dinaanan nila Maria Clara sa bahay nila upang
ayaing mamasyal siya rin ang anak ni Kapitan Basilio

 Tiya Isabel

Ang tiyahin ni Maria Clara na naging ina-inahan na niya, kasama srin sila nina Maria Clara sa
pamamasyal

 Kapitan Basilio

Siya ang ama ni Sinang ang kalaban dati sa kaso ng namayapang ama ni Crisostomo Ibarra na si
Don Rafael,
  Padre Salvi

Ang kaumpukan nina padre Damaso pero walang katinag-tinag sa kanyang pagkakaupo, siya
ang paring may pagnanasa kay Maria Clara.

 Ketongin

Siya ang kaawa-awang ketongin na kinatatakutang lapitan ng lahat,pero si Maria Clara ay

nilapitan siya at ibinigay sa kanya ang gintong laket,

 Sisa

Ang nawawala sa sariling pag-iisip dahil umano sa pagkawala ng kanyang dalawang anak,hindi
na niya kinaya ang mga dumating na kabiguan sa kanyang buhay kaya iyon ang sinapit niya.

KABANTA 28

TALASALITAAN:

 mamatnugot = mamamahala
 masilayan = makita
 nanood ng komedya = dulang katatawanan

TAUHAN

20.Padre Hermando Sibyla

21.Don Santiago De los Santos
22.Maria Clara
23.Andeng
24.Padre Salvi
25.Padre Damaso
26.Padre Manuel Martin
27.Kapitan Tiago
28.Kapitan Juaqin
29.Kabesang Manuel
30.Crisostomo Ibarra
31.Kapitan Martin
32.Luis Chiquito
33.Carlos
KABANTA 29

TAUHAN:

 Pilosopo Tasyo
 Don Filipo
 Padre Damaso
 Padre Salvi
Pilosopo Tasyo
Siya ay kilala na dating ''Don Anastacio". Ayon sa kanya, ang pagsasaya ay pagtatapon ng pera
at tumatakip sa karaingan ng lahat. Siya lamang ang hindi nakagayak sa okasyon.
Don Filipo
Siya ay isang tinyente mayor na mahilig magbasa ng latin. Kaibigan siya ni Pilosopo Tasyo at
sumasang-ayon siya sa mga pananaw at kaisipan nito ngunit wala siyang magagawa sa
kagustuhan ng mga kapitan at mga prayle.
Padre Damaso
Sa kabanata 29, siya ay nagpahiwatig na may sakit upang mabigyan siya ng pansin sa lahat ng
mga dumalo kabilang ang mga matataas na tao sa lipunan.
Padre Salvi
Sa kabanata 29, siya ang nasa ilalim ng palyo sa prusisyon sa halip na si Padre Sibyla gaya ng
dati.

TALASALITAAN:
Mga Talasalitaan sa Kabanata

Mapukaw- magising

 Maaga pa lamang ay maririnig na ang malakas na tunog ng banda sa lansangan upang

mapukaw ang mga taong nahihimbing sa pagtulog.

Dinupikal- pinatunog

 Dinupikal ang kampana at sinindihan ang mga paputok.

Lustayin- waldasin o ubusin ang kayamanan

  Bakit kayo nagsasaya sa kabila na maraming tao ang naghihirap para lustayin ang pera
sa walang kabuluhan.

Misa Mayor- ang huling misa

 Ang misa mayor ay idaraos din sa pamumuno ni padre Salvi.

Ginggon- isang uri ng telang magaspang na ginagamit sa abito ng mga pari

 Naiiba ang prusisyong ito kahapon sapagkat ngayon ay binubuo ng matatandang

dalagang nakasuot ng abitong ginggon.

Abito- kasuotan ng pare o madre

 Samantala gumamit ang mga mahihirap ng magaspang na abito samantalang ang mga
mayayaman naman ay gamit ang sutla o ginggong.

KABANTA 30

Talasalitaan:
34. gitgitan-siksikan
35. magbubulid-gagawa
36. sermon-pangaral
37. ipinukol-ibinato
38. nanlilibak-nanggugulo
39. pagpanhik-pagakyat
40. hudyat- senyas

Ang mga tauhan

41. Maria Clara
42. Crisostomo Ibarra
43. Padre Damaso
44. Kapitan TIyago
45. Pilosopo Tacio
46. Padre Salvi
47. Alkalde
48. Tiya Pute
49. Padre Martin
 50. Dalawang sakristan
 Maria Clara

Ang babaeng naka pwesto na malapit sa altar, nakaluhod siya habang taimtim na nagdarasal,
tiniyak din ng mga sakristan na komportableng lugar ang kinauupuan ng tanging anak ni Don
Santiyago.

 Crisostomo Ibarra

Sa isang sulok ng simbahan ay tatanaw tanaw lanag si Ibarra kay Maria Clara at ng masulyapan
siya ni Padre damaso napangisi ito sabay wika na mamaya ka sa akin pagbabanta na titirahin
niya sa kanyang sermon si Ibarra.

 Padre Damaso

Ang kura na mag sesermon ng misang iyon na dinaluhan ng libo-libong mga tao. Bago siya
umakyat sa pulpit muli siyang sumulyap sa libu-libong tao, at natanaw niya kaagad si Ibarra at
parang sinabi niya sa mapaghamong sulyap na Humanda ka!

 Kapitan TIyago

Ang ama ni Maria Clara bihis na bihis na nakaupo sa mahabang silya na reserbado sa
nirerespetong mga panauhin, ang ilang mga hindi nakakakilala kay kapitan Tiyago ay mag
aakalang isa siyang alkalde na dapat katakutang lapitan.

 Pilosopo Tacio

Ang galit na nagkomentaryo sa mga bulong bulungan tungkol sa misang gaganapin.

 Padre Salvi

Ang isa sa paring makakatulong ni Padre Damaso sa Misa nagniningning ang mga mata ni Padre
Salvi nang masulyapan ang dalawang pareng Augustino na makakatulong niya sa Misa
Mapapansing lalong nagpakatuwid ng pagkakatindig ang pari na para bang ipinamamalaki sa
lahat na Heto ako Franciscano sundin ninyo.

 Alkalde

Dumaying sa simbahan na kasama ang isang rekwang mga tauhan, siya ay mayroong
napakagarang kasuotan , nadedekurasyunan ito ng nagkikislapang banda ni Haring Carlos III
apat na medalyong nagkikinangan, sa ganda ng kanyang kasuotan ay hindi siya halos nakilala ng
masa.
  Tiya Pute

Ang isang matandang babae na dumalo sa misa na hila-hila ang anim na taong gulang na apo
habang kinukurot at pinagsasabihan ng makitang hihikab-hikab at inaantok-antok ayon sa kanya
hindi mapupunta sa langit ang kaluluwa mo bata.

 Padre Martin

Ang isa sa mga sinulyapan ni Padre Damaso bago umakyat sa pulpit na parang sinasabing ganito
ang pag sesermon.!

 Dalawang sacristan

Ang kasunod ni Padre Damaso sa paglalakad ng dumaan ito sa gitna ng mga tao bago
magsimula ang misa.
Talambuhay ni Rizal
Si Dr. Jose Protacio Rizal ay ang Pambansang Bayani ng Pilipinas. Siya ay isinilang sa Calamba,
Laguna noong Hunyo 19, 1861. Ang kanyang mga magulang ay sina G. Francisco Mercado at
Gng. Teodora Alonzo.
Ang kanyang ina ang naging unang guro niya, maaga siyang nagsimula ng pag-aaral sa bahay
at ipinagpatuloy niya ang kanyang pag-aaral sa Biñan, Laguna. Nakapag tapos siya ng
Batsilyer sa Agham sa Ateneo de Manila noong Marso 23, 1876 na may mataas na
karangalan. Noong 1877 ipinagpatuloy niya ang kanyang pag-aaral sa Unibersidad ng Santos
Tomas at Unibersidad Central de Madrid hanggang sa matapos niya ng sabay ang medisina at
pilosopia noong 1885. Natuto rin siyang bumasa at sumulat ng iba’t ibang wika kabilang na
ang Latin at Greko. At nakapagtapos siya ng kanyang masteral sa Paris at Heidelberg.
Ang kanyang dalawang nobela “Noli Me Tangere” at “El Filibusterismo.” naglalahad ng mga
pang-aabuso ng mga prayle sa mga Pilipino at mga katiwalian sa pamahalaan ng Kastila.
Noong Hunyo 18, 1892 ay umuwi ng Pilipinas si Dr. Jose P. Rizal. Nagtatag siya ng samahan
tinawag ito na “La Liga Filipina.” Ang layunin ng samahan ay ang pagkakaisa ng mga Pilipino
at maitaguyod ang pag-unlad ng komersiyo, industriya at agricultura.
Noong Hulyo 6, 1892 siya ay nakulong siya sa Fort Santiago at ipinatapon sa Dapitan noong
Hulyo 14, 1892. Apat na taon siya namalagi sa Dapitan kung saan nanggamot siya sa mga
maysakit at hinikayat niya ang mamamayan na magbukas ng paaralan, hinikayat din niya ang
ito sa pagpapaunlad ng kanilang kapaligaran.
Noong Setyem bre 3, 1896 habang papunta siya sa Cuba upang magsilbi bilang siruhano at
inaresto siya. Noong Nobyembre 3, 1896 ibinalik sa Pilipinas at sa pangalawang pagkakataon
nakulong siya sa Fort Bonifacio.
Noong Disyembre 26, 1896 si Dr. Jose Rizal ay nahatulan ng kamatayan sa dahilang
nagpagbintangan siya na nagpasimula ng rebelyon laban sa mga Kastila.
Bago dumating ang kanyang katapusan naisulat niya ang “Mi Ultimo Adios” (Ang Huling
Paalam) upang magmulat sa mga susunod pang henerasyon na maging makabayan.
Noong Disyembre 30, 1896, binaril si Dr. Jose P. Rizal sa Bagumbayan (na ngayon ay Luneta).

Ang Pamilya ni Jose Rizal

Anak si Rizal nina Francisco Rizal Mercado (1818–1897) at ni Teodora Morales Alonzo y
Quintos (1827-1911; na ang pamilya nila ay pinalitan ang kanilang apelyido bilang “Realonda”),
na parehong masaganang magsasaka na pinagkalooban ng upa sa isang hacienda at kaakibat
nitong palayan ng mga Dominikano. Pampito sa labing-isang mangkakapatid si Rizal.

Mga Kapatid ni Jose Rizal

 Saturnina (Neneng) (1850–1913)
  Paciano(1851–1930)
 Narcisa (Sisa) (1852–1939)
 Olympia (1855–1887)
 Lucia (1857–1919)
 María (Biang) (1859–1945)
 José Protasio (1861–1896)
 Concepción (Concha) (1862–1865)
 Josefa (Panggoy) (1865–1945)
 Trinidad (Trining) (1868–1951)
 Soledad (Choleng) (1870–1929).

Pag-aaral ni Rizal

Ang Ateneo Municipal de Manila ang unang paaralan sa Maynila na kaniyang pinasukan noong
ikadalawampu ng Enero 1872. Sa kaniyang pananatili sa paaralang ito, natanggap niya ang lahat
ng mga pangunahing medalya at notang sobresaliente sa lahat ng aklat. Sa paaralan ding ito
niya natanggap ang kaniyang Batsilyer sa Sining na may notang sobresalyente kalakip ang
pinakamataas na karangalan.
Nang sumunod na taon, siya ay kumuha ng Pilosopiya at Panitikan sa Unibersidad ng Santo
Tomas.
Mga Naging Kasintahan ni Rizal

-JULIA CELESTE SMITH

-SEGUNDA KATIGBAK
-JACINTA IBARDO LAZA
-LEONOR “Orang” VALENZUELA
-LEONOR “Luntian” RIVERA
-CONSUELO ORTEGA Y. REY
-GERTRUDE “Gettie” BECKETTE
-NELLIE BOUSTEAD
-SEIKO “O Sei San” USUI
-SUZANNE JACOBY
-PASTORA NECESSARIO CARREON
  nakilala ni Rizal sa Dapitan
 Huling pag-ibig
 anak-anakan ni G. George Toufor
 Silang dalawa lamang ang gumawa ng ritwal na pagpapakasal dahil sa tutol ang marami
sa kanilang dalawa
JOSEPHINE LEOPALDINE BRACKEN