Univerzitet „Bijeljina“

Bijeljina University

Seminarski rad
Predmet: Razvoj psihologije

RAZVOJ PSIHOANALIZE

Мentor: Student:
Prof. Dr Sanja Đurđević Jovana Stanković 150/22

Bijeljina, decembar 2022.

 SADRŽAJ

Uvod............................................................................................................................................3
1. SIGMUND FROJD – OSNIVAČ PSIHOANALIZE - TEORIJE LIČNOSTI...............4
1.1. Djetinjstvo i školovanje................................................................................................4
1.2. Početak rada.................................................................................................................4
1.3. Posljednje godine života...............................................................................................5
2. Razvoj psihoanalize...............................................................................................................6
2.1. Strukturalni model ličnosti...............................................................................................9
Zaključak.................................................................................................................................12
Literatura.................................................................................................................................13
Internet izvori........................................................................................................................13
Seminarski rad Razvoj psihoanalize

UVOD

Psihoanaliza je psihoterapijska metoda koja na temelju analize događaja iz prošlosti nastoji

objasniti misli, snove i radnje u sadašnjosti, te aktualno psihičko stanje analizirane osobe.
Najvažniji dio psihičkog života pojedinca odvija se u domenu nesvjesnog, koje se ovom
tehnikom u klasičnom smislu nastoji prevesti u svjesno i razriješiti. Metod je utemeljio
Sigmund Frojd u 19. vijeku, a nakon njega se psihoanaliza razvijala u različitim smjerovima,
te je stručno i znanstveno i praktično aktualna još danas.
Cilj ovog rada je prikazati moderne psihoanalitičke škole i njihove predstavnike sa praktičnim
Tema ovog seminarskog rada jeste razvoj psihoanalize, te u nastavku ovog rada biće data riječ
o njenom osnivaču Segmundu Frojdu, kao I o samom razvoju psihoanalize.

3
Seminarski rad Razvoj psihoanalize

1. SIGMUND FROJD – OSNIVAČ PSIHOANALIZE -

TEORIJE LIČNOSTI

Sigmund Frojd je bio austrijski ljekar i psihijatar. Bio je jedan od onih ljudi koji su šokirali
svoje savremenike, ali je zato promijenio način na koji razmišljamo o sebi.
Psihološki termini koje je on uveo, kao što su id, ego, superego i Edipov kompleks, a koje mi
danas svakodnevno koristimo. On je osnivač osihoanalize – teorije ličnosti. Nemoguće je
zamisliti koliko su njegove teorije nestvarno djelovale njegovim savremenicima, jer čak i
danas on ne prestaje da nas zaprepašćuje svojim idejama. Njegov rad i danas ima veliki utucaj
na psihologiju, književnost, umjetnost i filozofiju.

1.1. Djetinjstvo i školovanje

Sigmund Frojd je rođen 6. maja 1856. godine u Frajburgu. Sa četiri godine se preselio sa
roditeljima u Beč, gdje je njegov otac dobio bolji posao. Još kao dijete je bio izuzetno
pametan i zbog toga su roditelji više obraćali pažnju na njega nego na svoju ostalu djecu.
Njegovi roditelji su imali sedmoro djece, a živjeli su u malom stanu, a samo je Sigmund imao
svoju sobu i uljanu lampu, dok su ostala djeca koristila svijeće pri učenju.
Kao dijete maštao je da će postati general ili ministar, ali pošto je bio Jevrej mogao je da
studira samo medicinu ili pravo. Govorio je francuski, italijanski, španski i engleski jezuk, a
proučavao je djela Ničea, Hegela, Kanta i Šekspira. Frojd je 1873. godine upisao studije
medicine u Beču. Tada je upoznao Martu Bernis sa kojom se kasnije i oženio.

1.2. Početak rada

Nakon školovanja Sigmund Frojd učestvovao je u istraživačkom radu fiziologije. Upoređivao

je mozgove odraslih ljudi i fetusa. Potom je ispitivao i osobine kokaina, koji je imao svojstva
anestetika, a isprobavao ga je i na sebi. U Parizu je istraživao uzroke i terapiju histerije
zajedno sa poznatim neurologom Žanom Šarkoom. Hipnozu su koristili kao dio terapije.
Veliki uticaj na Frojda imao je Jozef Brojer, bečki ljekar. Od njega je Frojd preuzeo tehniku
hipnoze, a kasnije je razvio „tehniku slobodnih asocijacija“.
Godine 1895. Frojd i Brojer su objavili knjigu „Studije histerije“, djelo koje označava pojavu
psihoanalize. Frojd je 1900. godine objavio knjigu „Tumačenje snova“. Smatrao je da nam
novi snovi pokazuju podsvjesne želje.

4
Seminarski rad Razvoj psihoanalize

Frojd je bio izuzetno pronicljiv i imao je nevjerovatnu moć zapažanja. U svom radu je bio,
možda čak, i previše pedantan i organizovan. Svaki dan je išao kod istog berberina i svake
subote je išao na kartanje sa istim društvom. Međutim, bio je veoma cijenjen u Beču i brzo je
pridobio istomišljenike. Sa njima je osnovao Međunarodno udruženje psihoanalitičara.

1.3. Posljednje godine života

Nakon školovanja Sigmund Frojd učestvovao je u istraživačkom radu fiziologije. Upoređivao

je mozgove odraslih ljudi i fetusa. Potom je ispitivao i osobine kokaina, koji je imao svojstva
anestetika, a isprobavao ga je i na sebi. U Parizu je istraživao uzroke i terapiju histerije
zajedno sa poznatim neurologom Žanom Šarkoom. Hipnozu su koristili kao dio terapije.
Veliki uticaj na Frojda imao je Jozef Brojer, bečki ljekar. Od njega je Frojd preuzeo tehniku
hipnoze, a kasnije je razvio „tehniku slobodnih asocijacija“.
Posljednje godine Frojdovog života bile su ispunjene nesrećom. Dva sina su mu bila u vojsci
za vrijeme Prvog svjetskog rata. Jedna od njegovih ćerki je umrla od gripa 1929. godine.
Frojd je dobio rak i zbog toga je više od trideset puta operisan. Upravo iz tog razloga Frojd je
preminuo u Londonu 23. septembra 1939. godine, u 83. godini života.

Slika 1. Sigmund Frojd

5
Seminarski rad Razvoj psihoanalize

2. RAZVOJ PSIHOANALIZE

Svoje istraživanje psihičkog života i razvoja čovjeka Sigmiund Frojd osnivač psihoalanize,
započeo je kao ljekar – neurolog i psihijatar.
Liječeći ljude koji su imali psihičke teškoće i različite vrste neurotskih simptoma (fobične,
anksiozne, opsesivno-kompulzivne), Frojd se zapitao zašto su kod njih razvijeni ti simptomi?
Da li je važno što se kod date osobe pojavio baš taj simptom, a ne neki drugi? Ima li on neko
skriveno značenje (smisao)? Šta govori činjenica da osoba nije toga svjesna?
Od „otkrića“ nesvjesnog, nizala su se složenija pitanja. Kakve su prirode sadržaji koji se
potiskuju u nesvjesno i zašto do toga dolazi? Koji su to glavni pokretači ljudskog ponašanja?
Da li su nagonske težnje važnije nego što su ljudi spremni da to prihvate? Koji su to nagoni
najvažniji? Kako ustrojstvo psihičkog aparata omogućava balansiranje između protivrečnih
težnji – nagonskih i moralnih? I tako dalje.
Kroz traganje za odgovornima na ova pitanja nastala je psihoanaliza, koja označava:
1. Postupak istraživanja nesvjesnih psihičkih procesa;
2. Metod psihoterapije, prevashodno neurotskih poremećaja;
3. Sistem psiholoških otkrića i učenja – o nesvjesnom i mehanizmima odbrane, o
strukturi i dinamici ličnosti, o stadijumima razvoja, teoriji snova
Psihoanalitičko gledište ne bi trebalo tretirati kao jedinstveno, jer ono sadrži i različite pravce
razvoja izvornih Frojdovih ideja. Razlike postoje već u načinu definisanja fenomena (npr.
Određenje „ega“ u klasičnoj psihoanalizi i ego – psihologiji), u načinima klasifikacije i
sistematizacije pojava (npr. različite periodizacije psihičkog razvoja djeteta koji su razvili
Frojd, Erikson, Malerova i drugi.), kao i u metodološkim pristupima (npr. Savremena
psihoanaliza uključuje metod sistematskog posmatranja djece i ekstenzivne empirijske
studije).
U zasnivanju svoje teorije, Frojd je koristio empirijsku građu dobijenu u tarapeutskim
seansama, primjenom tehnike slobodnih asocijacija i analize snova. Ti podaci bili su usmeni
iskazi i iznažajno ponašanje pacijenatam (dio tog mnaterijala objavljen je u Frojdovim
studijama slučaja). Značajan izvor podataka bila je i njegova samoanaliza, koju je sprovodio
tokom cijelog perioda svog analitičkog i naučnog rada.
Kada je riječ o istraživačkom postupku koji je primjenjivao Frojd, važno je naglasiti da on
nije koristio eksperimentalnu metodu ili metodu kontrolisanog posmatranja, nije sistematski
sakupljao niti kvantitativno analizirao dobijene podatke, a nije koristio ni dijagnostičke
testove, niti bilo koji drugi vid objektivnog procjenjivanja ličnosti.
U prilog Frojdovom istraživačkom postupku ipak treba pomenuti dvije stvari. Prva je
intenzivna studija jednog slučaja – svoje „subjekte“ Frojd je „ispitivao“ pet sati nedeljno
tokom više godina. Druga je korišćenje metode unutrašnje doslednosti. U testiranju hipoteza
„zaključci izvedeni iz jednog dijela građe provjeravani su kroz nalaze drugih dijelova, tako da
su konačni zaključci izvedeni iz jednog slučaja bili zasnovani na tijesnoj isprepletanosti
činjenica i zaključivanja“.

6
Seminarski rad Razvoj psihoanalize

Pošto to nije bilo dovoljno za stroge naučne (metodološke) standarde, Frojdovo učenje
kritikovano je u pogledu objektivnosti korišćenih empirijskih postupaka, pouzdanosti
podataka na osnovu kojih je gradio i provjeravao svoje hipoteze, a samim tim i empirijske
zasnovanosti čitave teorijske konstrukcije.
Problematičnost naučnog statusa psihoanalize proizilazi i iz toga što je psihoanalitičke
koncepte i principe teško, a nekada i nemoguće empirijski dokazati i opovrgnuti. Pošto
naučno mišljenje počiva na izvođenjun pretpostavki koje se mogu empirijski provjeriti,
psihoanalizi se često osporava status naučnog znanja.
Konačno treba imati u vidu da je Frojd polazio od kliničkih podataka – iskaza i ponašanja
pacijenata. Radi se o relativno malom broju slučajeva koji se mogu smatrati atipičnim ili
različitim od, uslovno rečeno, „normalnih“ ljudi.
Oslanjajući se na te podatke Frojd je formulisao opštu teoriju ličnosti i psihičkog razvoja, za
koju je tvrdio da važi za sve ljude.
Time je otvoren problem opravdanosti Frojdovih generalizacija, odnosno potreba za
specifikovanjem uslova važenja njegovih teza. Istini za volju, Frojd nikada nije tvrdio da
između bolenih i zdravih nema razlike, već samo da ta granica nije tako oštra i čvrsta kao što
se vjerovalo, kao i da su patološki procesi i mehanizmi korisni za tumačenje normalnih
psihičkih procesa.
Ne sporeći opravdanost razmatranih kritika valja naglasiti veliki značaj psihoanalitičkih
pojmova i principa za razumijevanje psihičkog života i razvoja čovjeka.
Originalna psihoanalizička otkrića preokvirila su sliku o čovjeku i uticala na razvoj brojnih
drugih naučnih disciplina, kao i na filozofiju i modernu umjetnost. Kao psihoterapijski
pravac, psihoanaliza je do danas ostala jedan od najuticajnijih pristupa u razumijevanju i
liječenju psihičkih poremećaja.
Kada je riječ o psihologiji, pa i razvojnoj psihologiji, možemo izdvojiti nekoliko ključnih
doprinosa psihoanalize. Kao prvo, riječ je o promjeni naučnog programa tradicionalne
psihologije, koja je upravo pod uticajem psihoanalize proširila svoj predmet proučavanja,
uključivši pored svjesnih i nesvjesne psihičke procese.
Drugi doprinos odnosi se na relativizaciju granice između normalnog i patološkog.
Psihoanaliza je pokazala važnost razumijevanja patoloških procesa i mehanizma u tumačenju
normalnih psihičkih procesa i razvojnih promjena.
Na sličan način psihoanalitičke ideje doprinijele su da se u tumačenju čovjeka uvaži
darvinističko naglašavanje kontinuiteta između ljudske i životinjeske prirode. Frojdova
psihpoanaliza pokazala je da čovjeka možemo bolje razumjeti ako ga posmatramo i kao
nagonsko, a ne samo racionalno biće (Darvinova teorija evolucije bila je jedna od Frojdovih
inspiracija). Nagoni nisu važni samo za opstanak individue, već i cijele vrste – oni imaju za
cilj opstanak i produžetak vrste.
Metodološki posmatrano, Frojd je među prvima istakao potrebu dolaženja do naučnih
generalizacija na osnovu intenzivnog proučavanja pojedinačnog ljudskog bića. Insistirao je na
tome da je čovjek složeno, dinamičko biće, koje se može razumjeti samo na osnovu
proučavanja osobe kao cjeline.

7
Seminarski rad Razvoj psihoanalize

Konačno, i najrelevantnije sa stanovišta razvojne psihologije, Frojd je među prvima naglasio i

kontinuitet između djeteta i odrasle osobe, kao i to da sve psihičke funkcije i osobine treba
posmatrati u kontekstu razvoja. Frojd je bio među najuticajnijim začetnicima stanovništva da
se razumijevanje ličnosti odraslih mora oslanjati na razvojnu analizu (jer je dijete otac
čovjeka).
Njegova teorija dječije seksualnosti bila je uvrijedljiva za mnoge početkom XX vijeka, a
ostala je kontraverzna i do današnjeg dana.
Uprkos tome, kao i činjenici da su njegove tvrdnje o ranom djetinjstvu zasnovane na
proučavanju odraslih osoba sa psihičkim teškoćama, Frojdova teorija imala je veliki uticaj na
savremena shvatanja psihičkog razvoja čovjek.
U nastavku ovog rada razmotrićemo osnovne psihoanalitičke teze neophodne za
razumijevanje psihodinamskog shvatanja razvoja.
Centrakna psihoanalitička teža odnosi se na značaj nesvjesnih psihičkih procesa Upojam
nesvjesnog je temeljni psihoanalitički koncept).
Frojd je vjerovao da su nesvjesni procesi ključni za razumijevanje ljudskog ponašanja, kao i
da je za razumijevanje razvoja pojedinca neophodno razumijeti složenu nesvjesnu dinamiku
tokom različitih faza psihoseksulnog razvoja.
Poznata je Frojdova metafora kojom je on uporedio psihički život sa ledenim brijegom: svijet
je kao „vrh ledenog brijega“, dok se ispod vode nalazi najveći dio – nesvjesno.

Slika 2. Model mentalnog „ledenog brijega“

Razvoj ideje o ključnoj ulozi nesvjesnog trebalo bi povezati sa Frojdovim kliničkim iskustvom
– tumačenjem uzroka neuroza i razvoja originalne metode njihovog liječenja.

8
Seminarski rad Razvoj psihoanalize

Ideja o postojanju nesvjesnih psihičkih procesa je imala svoje preteče u špekulacijama nekih
filozofa i literarnim opisima slavnih književnika, ali je Frojdova zasluga u tome što je prvi
započeo sistematsko proučavanje nesvjesnog, što je konceptulizovao „dinamičko, nesvjesno
njegovu prirodu, mehanizme, sadržinu i funkcije“ i konačno, što je razvio metod za njegovo
objektivno i sistematsko istraživanje.
Frojd je nastojao da tezu o postojanju nesvjenih psihičkih procesa potkrijepi teorijskim i
empirijskim dokazima. Dokazi na kojima se zasniva ova tvrdnja su:
1. Saznanja o nesvjesnom značenju (smislu) snova, omaški i neurotskih simptoma;
2. Efekti psihoanalitičke terapije – pretpostavke o nesvejsnim procesima omogućavaju
bolje razumijevanje svjesnih pojava, predviđanje ponašanja i njegovo mijenjanje;
3. Nalazi istraživanja u kojima su eksperimentalno provjeravane psihoanalitičke hipoteze
o nesvjesnim psihičkim procesima i ekperimentalni nalazi o fenomenu posthipnotičke
sugestije.
Iako je govorio o centralnoj ulozi nesvjesnog i nagonskog u psihičkom životu čovjeka, Frojd
nikada nije tvrdio da svijest nije važna ili da se psihički život čovjeka može objasniti samo
pomoću seksualnog nagona. To su pojednostavljene i nezasnovane interpretacije
psihoanalitičkih teza.

2.1. Strukturalni model ličnosti

Pojednostavljeno se nekada tumači i Frojdov strukturalni model ličnosti, zasnovan na tri

(pod)sistema psihičkog aparata: “idu”, “egu” i “super-egu”. Frojd je vjerovao da od ranog
detinjstva ličnost čine ove tri mentalnestrukture.
Id je prvobitni podsistem ličnosti koji je prisutan od rođenja. Sadrži nasleđem dateinstinkte
(nagone) i povezan je sa somatskim (telesnim) procesima. Predstavlja dinamičko jezgro
ličnosti
- osnovni je izvor psihičke energije. Jedini cilj kome teži jeste zadovoljenje nagonskih potreba
i redukcija neprijatnenapetosti nastale poremećajem organskeravnoteže.
„Id” teži neposrednom i direktnom zadovoljenju nagonskih impusla – u njemu neograničeno
vlada princip zadovoljstva. Ova instanca ličnosti ne poznaje zakone logike niti moralna
pravila. Jedini procesi kojima raspolaže su refleksne aktivnosti (urođene automatske reakcije)
i arhaični mentalni procesikojima se napetost nastoji ukloniti stvaranjem predstave željenog
objekta (npr. hrana kod nagona gladi). Ove procese Frojd naziva primarnim procesima.
Cjelokupni „id” je nesjvestan – on obuhvata i psihičke sadržaje koji nikada nisu doprli do
svijesti, kao i potisnute sadržaje.
Ego se razvija kao posrednik između „ida“ i spoljašnje realnosti. Primarni procesi ne mogu da
obezbede zadovoljenje nagona, već je za to neophodna svrsishodna aktivnost. Upravo je
prilagođavanje realnosti najvažnija uloga „ega“, koji se rukovodi principom realnosti.
Procesi koji odgovaraju ovoj psihičkoj instanci su sekundarni procesi – opažanje, pamćenje,
mišljenje, rešavanje problema, itd. Njihov cilj je da se na optimalan (racionalan,
konstruktivan) način zadovolje nagonskiimpulsi.

9
Seminarski rad Razvoj psihoanalize

„Ego“ ostvaruje kontrolu nad nagonskim impulsima, određujući gde, kada i kako će biti
zadovoljeni. Druga važna uloga je organizovanje i integracija intrapsihičkih procesa i ličnosti
u celini. Kao čuvar psihičke ravnoteže, „ego“ neprekidno balansira između „tri surova
gospodara“, kako je to slikovito opisvao Frojd: stvarnosti, „ida“ (koji teži zadovoljenju,
„sada i odmah“) i „super-ega“ (koji perfekcionistički teži jedino ispunjenju moralnih zahteva i
normi). Zato se snaga „ega“ odnosi na adaptivnu i integrativnu sposobnost jedinke.
Super-ego nastaje identifikacijom sa roditeljima, koji su predstavnici socijalne sredine, njenih
zahteva i zabrana.
Ovi moralni zahtevi i zabrane se tokom razvoja pounutruju, pa se ne doživljavaju kao
spoljašnji ili nametnuti, već kao unutrašnji moralni imperativi. „Super-ego“ se takođe ne
rukovodi principom realnosti, već samo strogim moralnim načelima. Sačinjavaju ga tri
funkcije: samoposmatranje, savest (pounutreneroditeljske zabrane) i ego-ideal (spolja usađen
ideal, savršena slika o sebi s kojom se upoređujemo i koju želimo da dostignemo).

Slika 3. Id, ego i super - ego

1
Seminarski rad Razvoj psihoanalize

Ovaj podsistem ličnosti odgovoran je zaocenjivanje sopstvenih postupaka, misli i osećanja.

Savest ne dopušta pojedincu da učini ili poželi nešto neprihvatljivo, kažnjava ga osudom i
osećanjem krivice (strah od savesti), ali ga i nagrađuje osećanjem ponosa kada se ponaša u
skladu sa usvojenim vrednostima inormama (ego-ideal).
U ostvarivanju ovih funkcija, „super-ego“ teži savršenstvu i pritiska realistični „ego“, a pri
tome može pokazivati pretjeranu strogost i krutost.
O „idu“ „egu“ i „super-egu“ ne treba misliti kao o „čovečuljcima“ koji upravljaju ličnošću i
ponašanjem (i pri tome se sukobljavaju), niti kao o tri mehanički odvojena segmenta ličnosti.
To su samo termini kojima je Frojd označio različite psihološke procese koji se odvijaju po
različitim načelima i koji čine funkcionalno jedinstvo.
Po Frojdovom shvatanju dinamike ličnosti, odnos između ove tri strukture obeležavaju česti
sukobi i borba oko toga koje će načelo funkcionisanja prevladati. Jezgro psihičkedinamike
povezano je sa načinom na koji se energija raspodeljuje i koristi od strane „ida“, ega“ i
„super-ega“. Ukoliko, na primer, „id“ zadrži nadzor nad velikim delom energije, ponašanje
osobe težiće da bude impulsivno iprimitivno, a rigidno i moralizatorsko, ako nadjača „super-
ego“. Neprekidni proces razrešavanja ovih konflikata pokretač je razvojne promene, koju
Frojd naziva razvoj ega.

1
Seminarski rad Razvoj psihoanalize

ZAKLJUČAK

Psihoanaliza se danas razvila u modernu tehniku koja se koristi u liječenju različitih

psihijatrijskih bolesti, te se takođe povezala sa drugim granama medicine i interdisciplinskim
područjima. Dio naučnika smatra da psihoanaliza nije vrijedna metoda liječenja jer se njeni
učinci teško mogu mjeriti i prikazati pravim metodama, te se kao takva metoda ne može na
pravi način evaluirati.
U oceni psihoanalize treba razdvojiti vrijednosni sud o ljudskoj prirodi od zaključaka
zasnovanih na istraživanju. Psihoanalitičke ideje ne mogu se odbaciti (niti prihvatiti) zato što
slika kojustvaraju o čoveku nije u skladu sa onim kakvi verujemo da ljudi jesu ili kakvi bi
trebali da budu. Neophodno je proceniti na čemu su i koliko te ideje zasnovane, a onda smo
opet udomenu racionalne – teorijske i empirijske argumentacije.
No, u jednom je psihoanliza nedvosmisleno uspela: kao teorija i kao praksa (psihoterapija),
uputila je čovjeku izazov da upozna sebe, jer se bjekstvo od autentičnih potreba završava
bolešću; da izgradi konstruktivne i zrele načine njihovog zadovoljenja, uz zdravu integrisanost
u društvenu zajednicu.

1
Seminarski rad Razvoj psihoanalize

LITERATURA

 Razvojna psihologija, Univerzitet Singidunum, Beograd

 Psihologija, Srđan Mlašnović, Beograd, 2007.
 Razvojna psihologija, Maja Sretenović, Zagreb, 1988.

Internet izvori:
 https://gkr.hr/Magazin/Teme/Freud-i-psihoanaliza-potencijal-za-kreativce-koji-nije-
do-kraja-eksplodirao