ΑΠΣ Λύκειο 2023

89 | Χθμεία Αϋ, Βϋ και Γ’ Λυκείου
ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΢ΠΟΤΔΩΝ
ΓΙΑ ΣΟ ΜΑΘΗΜΑ ΣΗ΢ ΧΗΜΕΙΑ΢
΢ΣΙ΢ Αϋ, Βϋ ΚΑΙ Γϋ ΣΑΞΕΙ΢ ΛΤΚΕΙΟΤ
ΠΡΩΣΗ ΕΚΔΟ΢Η, ΑΘΗΝΑ 2021
Πράξθ «Αναβάκμιςθ των Προγραμμάτων ΢πουδϊν και Δθμιουργία Εκπαιδευτικοφ Τλικοφ

Πρωτοβάκμιασ και Δευτεροβάκμιασ Εκπαίδευςθσ» - MIS: 5035542
2| Χθμεία Αϋ, Βϋ και Γ’ Λυκείου
Δπισειπηζιακό Ππόγπαμμα
Ανάπηςξη Ανθπώπινος Γςναμικού,
Δκπαίδεςζη και Γιά Βίος Μάθηζη
ΠΡΟΓΡΑΜ Μ ΑΣΑ
Με ηη ζςγσπημαηοδόηηζη ηηρ Δλλάδαρ και ηηρ Δςπωπαϊκήρ Ένωζηρ ΢ΠΟΤΓΩΝ
ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ
Aϋ Μζροσ ................................................................................................................................... 4
Α. ΦΥΣΙΟΓΝΩΜΙΑ ΤΟΥ ΜΑΘΘΜΑΤΟΣ ................................................................................... 4
Β. ΣΚΟΡΟΘΕΣΙΑ ..................................................................................................................... 4
Γ. ΡΕ΢ΙΕΧΟΜΕΝΟ – ΘΕΜΑΤΙΚΑ ΡΕΔΙΑ .................................................................................. 5
Δ. ΔΙΔΑΚΤΙΚΘ ΡΛΑΙΣΙΩΣΘ – ΣΧΕΔΙΑΣΜΟΣ ΜΑΘΘΣΘΣ ............................................................ 7
Ε. ΑΞΙΟΛΟΓΘΣΘ ...................................................................................................................... 7
Βϋ Μζροσ.................................................................................................................................... 9
Β.1. Συγκεντρωτικι Απεικόνιςθ του Ρρογράμματοσ Σπουδϊν ............................................ 9
Β2. Αναλυτικι Απεικόνιςθ του Ρρογράμματοσ Σπουδϊν .................................................. 25
ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΢ΠΟΤΔΩΝ ΓΙΑ ΣΟ ΜΑΘΗΜΑ ΣΗ΢ ΧΗΜΕΙΑ΢

ΓΙΑ ΣΙ΢ Αϋ, Βϋ ΚΑΙ Γϋ ΣΑΞΕΙ΢ ΛΤΚΕΙΟΤ
Aϋ Μζροσ
Α. ΦΤ΢ΙΟΓΝΩΜΙΑ ΣΟΤ ΜΑΘΗΜΑΣΟ΢
Θ Χθμεία, ωσ βαςικι επιςτιμθ, ζχει ιςχυρι επιςτθμονικι διάςταςθ, ενϊ ταυτόχρονα
διακρίνεται για το εφροσ των εωαρμογϊν τθσ, το οποίο άπτεται όλων, ςχεδόν, των πτυχϊν
τθσ κακθμερινότθτασ, τθσ τεχνολογικισ και τθσ οικονομικισ ανάπτυξθσ, τθσ προςταςίασ του
περιβάλλοντοσ και τθσ αειωόρου ανάπτυξθσ. Ωσ εκ τοφτου, αποτελεί ζνα ιδανικό γνωςτικό
αντικείμενο για τθν Ρρωτοβάκμια και τθ Δευτεροβάκμια Εκπαίδευςθ, διότι επιτρζπει τθ
διερεφνθςθ ενόσ πολφ μεγάλου εφρουσ ςφγχρονων και ενδιαωερόντων κεμάτων με
ομαδικζσ, βιωματικζσ, διερευνθτικζσ δραςτθριότθτεσ μάκθςθσ και εργαςτθριακζσ
αςκιςεισ, οι οποίεσ αναπτφςςουν κρίςιμεσ γνϊςεισ, δεξιότθτεσ και ςτάςεισ απαραίτθτεσ για
τθν ενεργό ςυμμετοχι των μακθτϊν/-τριϊν ςτισ κοινωνίεσ του 21ου αιϊνα, τόςο άμεςα
όςο και ωσ μελλοντικοί πολίτεσ.
Β. ΢ΚΟΠΟΘΕ΢ΙΑ
Οι γενικοί ςκοποί του μακιματοσ τθσ Χθμείασ αναπτφςςονται ςε τρεισ διαςτάςεισ,
των γνϊςεων, των ικανοτιτων και δεξιοτιτων και των αξιϊν, οι οποίεσ μετουςιϊνονται ςε
κετικζσ ςτάςεισ και ςυμπεριωορζσ προσ τθν κοινωνία.
Στθ διάςταςθ των γνϊςεων επιδιϊκεται οι μακθτζσ/-τριεσ να κατακτιςουν ζνα ςυνεκτικό
ςϊμα γνϊςεων Χθμείασ που κα τουσ επιτρζπει να κατανοοφν:
− τουσ τρόπουσ με τουσ οποίουσ θ Χθμεία περιγράωει και μοντελοποιεί τθ ςυμπεριωορά
και τισ ιδιότθτεσ τθσ φλθσ,
− τθ ςχζςθ μεταξφ δομισ και ιδιοτιτων των χθμικϊν ειδϊν,
− τισ κεμελιϊδεισ αρχζσ και τισ ςφγχρονεσ πρακτικζσ τθσ Χθμείασ, κακϊσ και τισ εωαρμογζσ
τθσ ςτθν κακθμερινι ηωι, ςτθν οικονομία και ςτθν κοινωνία,
− τισ ςχζςεισ που αναπτφςςονται μεταξφ τθσ Χθμείασ και άλλων επιςτθμϊν, κακϊσ και τθσ
ςυνειςωοράσ τθσ Χθμείασ ςε άλλουσ τομείσ τθσ γνϊςθσ,
− τα βαςικά χαρακτθριςτικά τθσ επιςτθμονικισ μεκόδου, με ζμωαςθ ςτον πειραματικό και
διερευνθτικό τθσ χαρακτιρα,
− τθν κοινωνικο-πολιτιςμικι διάςταςθ τθσ Χθμείασ και τθ ςθμαςία τθσ ςτθ ςφγχρονθ
κοινωνία,
− τθ χθμικι διάςταςθ των μεγάλων προβλθμάτων που αντιμετωπίηει θ ανκρωπότθτα, όπωσ
κλιματικι αλλαγι, ρφπανςθ, αςκζνειεσ, ενζργεια, διατροωι, κακϊσ και τισ πικανζσ λφςεισ
που μπορεί να ςυνειςωζρει θ Χθμεία, ζτςι ϊςτε να μπορεί να παρακολουκεί ο/θ
μακθτισ/-τρια και μελλοντικόσ/-ι πολίτθσ τα τεκταινόμενα και να ςυμμετζχει ςτισ
ςχετικζσ πολιτικζσ αποωάςεισ.
Στθ διάςταςθ των ικανοτιτων και δεξιοτιτων επιδιϊκεται οι μακθτζσ/-τριεσ να
αναπτφξουν:
− τθν ικανότθτα να χρθςιμοποιοφν τισ κεμελιϊδεισ αρχζσ και τισ ςφγχρονεσ πρακτικζσ τθσ
Χθμείασ για να διερευνοφν, να εξθγοφν και να προβλζπουν ωαινόμενα,
− τθν ικανότθτα να αναλφουν, να αξιολογοφν και να ςυνκζτουν επιςτθμονικζσ

πλθροωορίεσ,
− πειραματικζσ και ερευνθτικζσ δεξιότθτεσ ςτθ Χθμεία, ςυμπεριλαμβανόμενθσ τθσ χριςθσ
των ςφγχρονων χθμικϊν τεχνολογιϊν,
− κριτικι επίγνωςθ τθσ ανάγκθσ και τθσ αξίασ τθσ ςυνεργαςίασ και τθσ επικοινωνίασ τόςο
ςτισ επιςτθμονικζσ δραςτθριότθτεσ όςο και γενικότερα,
− τθν ικανότθτα να εντοπίηουν ςθμαντικά προβλιματα ςτα οποία θ Χθμεία είναι ςε κζςθ να
προτείνει λφςεισ και να αποκτιςουν δθμιουργικότθτα και δυνατότθτεσ να ςυμβάλλουν οι
ίδιοι/εσ ςε καινοτόμεσ λφςεισ,
− κριτικι επίγνωςθ, ωσ πολίτεσ του κόςμου, των θκικϊν διαςτάςεων των εωαρμογϊν τθσ
Χθμείασ και τθσ χθμικισ τεχνολογίασ,
− πολφπλευρα το δυναμικό τουσ ςε ςυνδυαςμό με τα ενδιαωζροντά τουσ,
− ικανότθτεσ αναςτοχαςμοφ, μεταγνωςτικζσ και δια βίου μάκθςθσ.
Στθ διάςταςθ των ςτάςεων επιδιϊκεται οι μακθτζσ/-τριεσ:

− να αναπτφξουν κετικι ςτάςθ για τθ Χθμεία, τισ Φυςικζσ Επιςτιμεσ, τθν υπεφκυνθ
επιςτθμονικι ζρευνα και τεχνολογικι ανάπτυξθ και τθν αειωορικι διαχείριςθ του
περιβάλλοντοσ,
− να υιοκετιςουν ςφγχρονεσ κεωριςεισ του κόςμου, ορκολογικι ανάλυςθ των ηθτθμάτων
και λειτουργικζσ γνϊςεισ για κζματα που άπτονται τθσ ςφγχρονθσ ηωισ ςε ατομικό,
τοπικό, εκνικό και ευρφτερο επίπεδο και με αυξθμζνεσ ικανότθτεσ αυτόνομθσ και δια
βίου μάκθςθσ,
− να καλλιεργιςουν ςτάςεισ και ςυμπεριωορζσ που διακρίνουν τον ενεργό και δθμοκρατικό
πολίτθ.
Τα παραπάνω κα ςυμβάλλουν:
α) ςτθν προετοιμαςία των μακθτϊν/-τριϊν για τθν ευθμερία τουσ ςτο ςφγχρονο
περιβάλλον τθσ οικονομικισ και πολιτιςμικισ παγκοςμιοποίθςθσ, το οποίο χαρακτθρίηεται
από ραγδαία ανάπτυξθ των επιςτθμϊν και τθσ τεχνολογίασ, αλλά και από πολυπλοκότθτα
και αβεβαιότθτα, κακϊσ και ςθμαντικζσ αλλαγζσ ςτθ δομι τθσ απαςχόλθςθσ,
β) ςτθν πολφπλευρθ γνωςτικι, ςυναιςκθματικι και πνευματικι ανάπτυξθ των μακθτϊν/-
τριϊν, ϊςτε, ανεξάρτθτα από ωφλο και καταγωγι, να ζχουν τθ δυνατότθτα να εξελιχκοφν
ςε ολοκλθρωμζνεσ προςωπικότθτεσ (Ν. 1566/85), οι οποίεσ υπεραςπίηονται τισ αξίεσ τθσ
ελευκερίασ, τθσ δθμοκρατίασ, τθσ ςυλλογικότθτασ και τθσ αλλθλεγγφθσ (Ν. 4186/2013).
Γ. ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΟ – ΘΕΜΑΣΙΚΑ ΠΕΔΙΑ

Σε επίπεδο περιεχομζνου, θ διδακτζα φλθ είναι εμπλουτιςμζνθ με ςφγχρονα κζματα
και τεχνολογικζσ εωαρμογζσ τθσ Χθμείασ, όπωσ θ αειωόροσ ανάπτυξθ, τα τρόωιμα, τα
ωάρμακα, τα νανοχλικά, θ παραγωγι και αποκικευςθ ενζργειασ κ.ά., αναδεικνφοντασ τθ
ςυνειςωορά τθσ ςτθν πρόοδο, τθν οικονομικι ανάπτυξθ και τθν ευθμερία των ςφγχρονων
κοινωνιϊν. Τα παραπάνω ιςχφουν τόςο για τθν Αϋ και Βϋ τάξθ του Γενικοφ Λυκείου που
είναι τάξεισ Γενικισ Ραιδείασ, όςο και για τθ Γϋ Λυκείου, όπου το διδακτικό αντικείμενο
εντάςςεται ςτθν Ομάδα Ρροςανατολιςμοφ Θετικϊν Σπουδϊν και Σπουδϊν Υγείασ.
Ειδικότερα ςτθ Γϋ Λυκείου επιδιϊκεται επιπλζον θ οικοδόμθςθ ενόσ ευρφτερου
εννοιολογικοφ υποβάκρου Χθμείασ με διεφρυνςθ του πλάτουσ και ςε οριςμζνα ςθμεία και
του βάκουσ του.
Το περιεχόμενο και οι βαςικζσ ζννοιεσ των Ρρογραμμάτων Σπουδϊν (ΡΣ) Χθμείασ
οργανϊνονται ςε ζξι διακριτά Θεματικά Ρεδία που αναπτφςςονται ςταδιακά ανά τάξθ και
ςυνδζονται ςτενά μεταξφ τουσ ωσ δυναμικά μζρθ ενόσ ςυνεκτικοφ όλου. Τα ζξι αυτά
Θεματικά Ρεδία εκτείνονται από τθν Αϋ Δθμοτικοφ ζωσ τθ Γϋ Γενικοφ Λυκείου και για το
γενικό Λφκειο παρουςιάηονται ςτον πίνακα και το ςχιμα που ακολουκοφν.
Σα Θεματικά Πεδία και θ ανάπτυξι τουσ ςτο Γενικό Λφκειο
Ζνα Θεματικό Ρεδίο αποτυπϊνει μια ςυνολικι κζαςθ τθσ μακθςιακισ εμπειρίασ των
μακθτϊν/-τριϊν ςτο ΡΣ. Επίςθσ, προςωζρει πλθροωορίεσ ςε ςθμαντικά διδακτικά
ερωτιματα, όπωσ «ποιοι είναι οι κεντρικοί ςτόχοι μάκθςθσ», «ποια είναι θ αωετθρία
εκκίνθςθσ», «προσ τα ποφ κα μετακινθκεί θ διδαςκαλία» και «πϊσ επιτυγχάνεισ τουσ
μακθςιακοφσ ςτόχουσ που ζχουν τεκεί». Ακόμθ προςωζρει μια βάςθ για τθν άςκθςθ τθσ
διδακτικισ πράξθσ, ορίηοντασ ςθμαντικοφσ ςτακμοφσ μάκθςθσ (ενδιάμεςουσ και τελικοφσ).
Αυτό που μακαίνεται ςε μια ωάςθ επιτελείται ςε ανϊτερο επίπεδο ςτθν αμζςωσ επόμενθ,
δθλαδι θ μακθςιακι διαδικαςία εξελίςςεται ςε επίπεδα. Κακϊσ ο/θ μακθτισ/-τρια
μετακινείται από επίπεδο ςε επίπεδο, εργαηόμενοσ/-θ ατομικά ι ςυλλογικά, οι γνϊςεισ, οι
δεξιότθτεσ και οι ικανότθτεσ που αναπτφςςει διευρφνονται και αποκτοφν ςυνοχι.
Δ. ΔΙΔΑΚΣΙΚΗ ΠΛΑΙ΢ΙΩ΢Η – ΢ΧΕΔΙΑ΢ΜΟ΢ ΜΑΘΗ΢Η΢

Για να επιτευχκοφν οι ςτόχοι του ΡΣ, υιοκετοφνται διδακτικζσ προςεγγίςεισ που
εςτιάηουν ςτο μακθτοκεντρικό μοντζλο, με κφρια διδακτικι μζκοδο τθ διερευνθτικι
διδαςκαλία και μάκθςθ. Επιπρόςκετα, αξιοποιείται ςθμαντικόσ αρικμόσ διερευνθτικϊν,
βιωματικϊν, ομαδικϊν δραςτθριοτιτων, εργαςτθριακϊν αςκιςεων, κακϊσ και τα εργαλεία
των ΤΡΕ. Λαμβάνοντασ υπόψθ ότι οι κοινωνίεσ του 21ου αιϊνα χαρακτθρίηονται από
ραγδαία ανάπτυξθ των επιςτθμϊν και τθσ τεχνολογίασ, ςε ζνα περιβάλλον οικονομικισ και
πολιτιςμικισ παγκοςμιοποίθςθσ που επιωζρει πολυπλοκότθτα και αβεβαιότθτα, κακϊσ και
ςθμαντικζσ αλλαγζσ ςτθ δομι τθσ απαςχόλθςθσ, οι προτεινόμενεσ δραςτθριότθτεσ και
εργαςτθριακζσ αςκιςεισ ζχουν ςχεδιαςκεί ζτςι ϊςτε να:
α) ανταποκρίνονται ςτα ενδιαωζροντα και τισ δυνατότθτεσ των μακθτϊν/-τριϊν αυτισ τθσ
θλικίασ,
β) άπτονται τθσ ςφγχρονθσ ηωισ ςε ατομικό, τοπικό, εκνικό και ευρφτερο επίπεδο,
γ) διαμορωϊνουν ζνα ευρφ και ταυτόχρονα ςυνεκτικό πλαίςιο γνϊςεων Χθμείασ,
δ) καλλιεργοφν ικανότθτεσ και δεξιότθτεσ αναλυτικισ, κριτικισ, δθμιουργικισ και
ςτρατθγικισ ςκζψθσ, επιςτθμονικισ μεκοδολογίασ, ςυνεργαςίασ, επικοινωνίασ,
υπευκυνότθτασ, αυτόνομθσ και δια βίου μάκθςθσ κ.ά., οι οποίεσ αποτελοφν ιςχυρό εωόδιο
ζνταξθσ, δθμιουργίασ, ανάπτυξθσ και ευθμερίασ ςτισ ςφγχρονεσ κοινωνίεσ.
Ε. ΑΞΙΟΛΟΓΗ΢Η
Το ΡΣ, χωρίσ να υποβακμίηει τθν ακροιςτικι αξιολόγθςθ, ειςάγει τθν αξιολόγθςθ για
τθ μάκθςθ, δθλαδι μορωζσ αξιολόγθςθσ που ζχουν ωσ πρϊτθ προτεραιότθτά τουσ τθ
βελτίωςθ τθσ μάκθςθσ των μακθτϊν/-τριϊν. Ρρόκειται για μορωι αξιολόγθςθσ άρρθκτα
ςυνδεδεμζνθσ με τθ διδαςκαλία, θ οποία πρζπει να διαρκρϊνεται με τρόπο που κα παρζχει
άμεςα πλθροωορίεσ που κα λειτουργιςουν ανατροωοδοτικά προσ:
α) τουσ/τισ εκπαιδευτικοφσ, ϊςτε να τροποποιιςουν τθ διδαςκαλία τουσ, αν χρειάηεται, ι
να εντοπίςουν ελλείψεισ και γνωςτικά εμπόδια ςε μακθτζσ/-τριεσ και να τουσ παράςχουν
άμεςα κατάλλθλθ υποςτιριξθ,
β) τουσ/τισ μακθτζσ/-τριεσ ϊςτε να αποτιμιςουν τι ζχουν καταωζρει και πϊσ το ζχουν
καταωζρει.
Στο πλαίςιο αυτό ο/θ μακθτισ/-τρια αποκτά ρόλο ςτθν αξιολόγθςι του/τθσ μζςα από
ωφλλα αυτοαξιολόγθςθσ, ωφλλα ετεροαξιολόγθςθσ και μζςα από τθ δθμιουργία ατομικοφ
ωάκελου.
Για τθν αξιολόγθςθ των μακθτϊν/-τριϊν κατά τθ διάρκεια υλοποίθςθσ μιασ ομαδικισ
δραςτθριότθτασ ειςάγεται θ λίςτα παρατιρθςθσ, θ οποία ζχει τθ μορωι διαβακμιςμζνων
κριτθρίων και διευκολφνει τον/τθν εκπαιδευτικό να αξιολογιςει τουσ/τισ μακθτζσ/-τριεσ,
κυρίωσ, ωσ προσ το επίπεδο των ικανοτιτων και δεξιοτιτων που παρουςιάηουν, «ςκλθρϊν»
και «ιπιων».
Βϋ Μζροσ
Β.1. ΢υγκεντρωτικι Απεικόνιςθ του Προγράμματοσ ΢πουδϊν
ΧΗΜΕΙΑ ΓΕΝΙΚΟΤ ΛΤΚΕΙΟΤ

Θεματικά Θεματικζσ Γενικοί ΢τόχοι
Πεδία Ενότθτεσ
Αϋ ΛΤΚΕΙΟΤ Βϋ ΛΤΚΕΙΟΤ Γϋ ΛΤΚΕΙΟΤ

Οι μακθτζσ/-τριεσ να είναι ςε κζςθ να:
Μελετϊντασ τα Αϋ Λυκείου • περιγράωουν
υλικά και το 5.5. Χθμικζσ και εξθγοφν
φυςικό αντιδράςεισ και διάωορα
περιβάλλον κακθμερινι ηωι. ωαινόμενα
κακθμερινισ
ηωισ, με τθ
βοικεια χθμικϊν
αντιδράςεων.
Μελετϊντασ τα Βϋ Λυκείου • αναγνωρίηουν
υλικά και το 3.1. Το τον ρόλο τθσ
φυςικό πετρζλαιο. πετροχθμικισ
περιβάλλον 3.2. Ρθγζσ βιομθχανίασ ςτθν
ενζργειασ - οικονομικι
Ενζργεια και ανάπτυξθ και
ενεργειακι ςτον ςφγχρονο
πολιτικι. τρόπο ηωισ.
3.3. Κλιματικι • αναωζρουν τισ
αλλαγι. κυριότερεσ πθγζσ
ενζργειασ.
• ςυςχετίηουν τθν
κλιματικι αλλαγι
με
ανκρωπογενείσ
δραςτθριότθτεσ.
Μελετϊντασ τα Βϋ Λυκείου • αναωζρουν τισ
υλικά και το 6.1. Ειςαγωγι - κατθγορίεσ των
φυςικό Κατθγορίεσ κρεπτικϊν
περιβάλλον κρεπτικϊν ςυςτατικϊν.
ςυςτατικϊν. • διακρίνουν τα
6.2. Οι είδθ και τθ
υδατάνκρακεσ βαςικι χθμικι
και θ κρεπτικι δομι των
τουσ αξία. κρεπτικϊν
6.3. Οι πρωτεΐνεσ ςυςτατικϊν.
και θ κρεπτικι • περιγράωουν
τουσ αξία. τα τζςςερα
6.4. επίπεδα
Εργαςτθριακζσ οργάνωςθσ των
δοκιμαςίεσ ςε πρωτεϊνϊν.
τρόωιμα. • αναγνωρίηουν
6.5. Τα λίπθ, τα τον ρόλο του
ζλαια και θ νεροφ και
κρεπτικι τουσ διαωόρων
αξία. ιχνοςτοιχείων
6.6. Νερό, κφρια ςτθ ηωι.

ςτοιχεία, και • αναωζρουν τθν
ιχνοςτοιχεία. αναγκαιότθτα
6.7. Ρρόςκετα χριςθσ
τροωίμων πρόςκετων
τροωίμων και τισ
επιπτϊςεισ ςτθν
υγεία από τθ
χριςθ
ακατάλλθλων
πρόςκετων ςτα
τρόωιμα.
Από τον Αϋ Λυκείου • περιγράωουν
μακρόκοςμο 2.1. Δομι τα ςτοιχειϊδθ
ςτον ατόμου. ςωματίδια που
μικρόκοςμο, ςτο 2.1.1. Από τον ςυγκροτοφν το
άτομο και ςτθ Thomson ςτον άτομο.
δομι του Bohr. • διατυπϊνουν
2.1.2. Ατομικόσ τον οριςμό του
και Μαηικόσ ατομικοφ και του
αρικμόσ – μαηικοφ αρικμοφ.
Ιςότοπα – • χρθςιμοποιοφν
Σχετικι Ατομικι πίνακεσ των Ar
και Μοριακι για να κάνουν
μάηα. υπολογιςμοφσ
2.1.3. ςχετικϊν Mr.
Θλεκτρονιακι • ορίηουν τθν
δομι των ζννοια των
ατόμων. ιςοτόπων.
• κατανζμουν ςε
ςτιβάδεσ τα
θλεκτρόνια των
ατόμων που
ζχουν ατομικό
αρικμό 1-20 και
31-38.
Από τον Αϋ Λυκείου • γράωουν τουσ
μακρόκοςμο 4.1. Τα τφπουσ και τα
ςτον μονοατομικά και ονόματα
μικρόκοςμο, ςτο πολυατομικά οριςμζνων
άτομο και ςτθ ιόντα. μονοατομικϊν
δομι του 4.3. Ο και
ςυμβολιςμόσ και πολυατομικϊν
θ γραωι των ιόντων.
ανοργάνων • αναγνωρίηουν
ενϊςεων. τθν κατθγορία
4.4. Θ ςτθν οποία
ονοματολογία ανικουν
των ανοργάνων διάωορεσ
ενϊςεων. ανόργανεσ
ενϊςεισ και τον
μθχανιςμό
γραωισ των
ενϊςεων αυτϊν.
• ονομάηουν
κατά IUPAC
διάωορεσ
ανόργανεσ
χθμικζσ ενϊςεισ,
εωόςον δίνεται ο
χθμικόσ τφποσ
τουσ κακϊσ και
αντίςτροωα.
Από τον Γϋ Λυκείου • αναωζρουν τα
μακρόκοςμο 1.1. Τα κφρια
ςτον προβλιματα τθσ χαρακτθριςτικά
μικρόκοςμο, ςτο Φυςικισ ςτισ τθσ
άτομο και ςτθ αρχζσ του 20ου θλεκτρομαγνθτι-
δομι του αιϊνα. κισ ακτινοβολίασ.
1.2. Το ατομικό • περιγράωουν
ωάςμα του τα βαςικά
υδρογόνου και το χαρακτθριςτικά
ατομικό πρότυπο του ατομικοφ
του Bohr. προτφπου του
1.3. Κβαντικι Bohr και το
κεωρία. ςυςχετίηουν με
1.4. Θ το γραμμικό
κυματοςυνάρτθ- ωάςμα εκπομπισ
ςθ ψ - Θ ζννοια του ατόμου του
του τροχιακοφ. υδρογόνου.
1.5. Οι κβαντικοί • εξθγοφν τι
αρικμοί. εκωράηει και τι
1.6. Θ τιμζσ παίρνει ο
ωωτοθλεκτρο- κάκε κβαντικόσ
νιακι αρικμόσ (n, ℓ, mℓ,
ωαςματοςκοπία ms).
(PhotoElectron • περιγράωουν
Spectroscopy - τισ βαςικζσ αρχζσ
PES). τθσ
1.7. Θ φπαρξθ ωωτοθλεκτρο-
ςτιβάδων και νιακισ
υποςτιβάδων. ωαςματοςκοπίασ
1.8. Οι αρχζσ τθσ (PES).
θλεκτρονιακισ • γράωουν τθν
δόμθςθσ των θλεκτρονιακι
ςτοιχείων. διαμόρωωςθ των
ατόμων ςτθ
κεμελιϊδθ τουσ
κατάςταςθ με
βάςθ τα
ωάςματα PES για
Ζ = 1-21.
• περιγράωουν
τισ βαςικζσ αρχζσ
τθσ
θλεκτρονιακισ
δόμθςθσ και τισ
εωαρμόηουν για
να
προςδιορίςουν
τθν θλεκτρονιακι
δομι μιασ ςειράσ
ςτοιχείων.
Η περιοδικότθτα Αϋ Λυκείου • εξθγοφν τθν
των ιδιοτιτων 2.2. Ρεριοδικόσ αναγκαιότθτα
των χθμικϊν Ρίνακασ. ταξινόμθςθσ των
ςτοιχείων 2.2.1. Θ ςτοιχείων ςε
ταξινόμθςθ των ομάδεσ και
ςτοιχείων. περιόδουσ.
2.2.2. Ομάδεσ και • αναωζρουν
περίοδοι του ποια ςτοιχεία
Ρεριοδικοφ χαρακτθρίηονται
Ρίνακα. ωσ μζταλλα και
ποια ωσ
αμζταλλα.
• προςδιορίηουν
τθ κζςθ ενόσ
ςτοιχείου ςτον
Ρεριοδικό Ρίνακα
από τον ατομικό
του αρικμό και
Η περιοδικότθτα Γϋ Λυκείου • ςυςχετίηουν τθν
των ιδιοτιτων 1.9. Ο ςφγχρονοσ θλεκτρονιακι
των χθμικϊν Ρεριοδικόσ δόμθςθ με τθ
ςτοιχείων Ρίνακασ και θ κατάταξθ των
περιοδικότθτα ςτοιχείων ςτον
των ιδιοτιτων Ρεριοδικό
των ςτοιχείων. Ρίνακα.
1.9.1. Ο • εξθγοφν
Ρεριοδικόσ χαρακτθριςτικζσ
Ρίνακασ. ιδιότθτεσ των
1.9.2. Τα ςτοιχεία ςτοιχείων του d-
μετάπτωςθσ. τομζα (ςτοιχεία
1.9.3. Θ μετάπτωςθσ).
μεταβολι τθσ • ςυνδζουν τθν
ατομικισ ακτίνασ ατομικι ακτίνα,
ου
και τθσ ενζργειασ τθν ενζργεια 1
ου
1 Ιοντιςμοφ Ιοντιςμοφ, τθν
ςτον Ρεριοδικό θλεκτραρνθτικό-
Ρίνακα. τθτα με τθν
1.9.4. Θ θλεκτρονιακι
θλεκτραρνθτικό- δομι και τθ κζςθ
τθτα και θ του ατόμου ςτον
μεταβολι τθσ Ρεριοδικό
ςτον Ρεριοδικό Ρίνακα.
Ρίνακα.
Οι δυνάμεισ Αϋ Λυκείου • αναωζρουν
μεταξφ των 3.1. Ο χθμικόσ οριςμζνα
δομικϊν δεςμόσ. κεμελιϊδθ
ςωματιδίων των 3.1.1. Ειςαγωγι χαρακτθριςτικά
υλικϊν ςτον χθμικό των ατόμων και
δεςμό. τον τρόπο με τον
3.1.2. Ο ιοντικόσ οποίο
δεςμόσ. μεταβάλλονται θ
3.1.3. Ο ατομικι ακτίνα
ομοιοπολικόσ και θ
δεςμόσ. θλεκτραρνθτικό-
3.1.4. Ο τθτα.
μεταλλικόσ • περιγράωουν
δεςμόσ. τον τρόπο
3.2. Οι δθμιουργίασ του
διαμοριακζσ ιοντικοφ,
δυνάμεισ. ομοιοπολικοφ και
3.2.1. Θ διπολικι μεταλλικοφ
ροπι. δεςμοφ.
3.2.2. Τα είδθ των • προςδιορίηουν
διαμοριακϊν τουσ μοριακοφσ ι
δυνάμεων. εμπειρικοφσ και
3.2.3. θλεκτρονιακοφσ
Διαμοριακζσ τφπουσ
δυνάμεισ και οριςμζνων
ωυςικζσ ιδιότθτεσ απλϊν ιοντικϊν
ουςιϊν. και
ομοιοπολικϊν
ενϊςεων.
τα διάωορα είδθ
διαμοριακϊν
δυνάμεων.
• ςυςχετίηουν
χαρακτθριςτικζσ
ιδιότθτεσ ουςιϊν
με τισ
διαμοριακζσ
δυνάμεισ:
Οι δυνάμεισ Γϋ Λυκείου • περιγράωουν
μεταξφ των 1.10. Από το τισ βαςικζσ αρχζσ
δομικϊν Άτομο ςτο τθσ Θεωρίασ
ςωματιδίων των Μόριο. Δεςμοφ Σκζνουσ
υλικϊν 1.10.1. Οι και των
βαςικζσ αρχζσ Υβριδικϊν
τθσ Θεωρίασ Τροχιακϊν.
Δεςμοφ Σκζνουσ. • ςυςχετίηουν τον
1.10.2. Τα υβριδιςμό
υβριδικά οριςμζνων
τροχιακά. μορίων ι ιόντων
με τθ γεωμετρία
τουσ.
Οι δυνάμεισ Γϋ Λυκείου • μελετοφν
μεταξφ των 2.1. Θ χαρακτθριςτικά
δομικϊν Φαςματοςκοπία ωάςματα
ςωματιδίων των Ορατοφ- απορρόωθςθσ
υλικϊν Υπεριϊδουσ (UV- UV-Vis ζγχρωμων
Vis). ενϊςεων.
2.2. Θ • προςδιορίηουν
Φαςματοωωτο- ωαςματοωωτο-
μετρία. μετρικά τθ
2.3. Θ Υπζρυκρθ ςυγκζντρωςθ
Φαςματοςκοπία δείγματοσ.
(ΙR). • ταυτοποιοφν
2.4. απλά ωάςματα
Χρθςιμοποιϊντασ IR, εντοπίηοντασ
τθν Υπζρυκρθ ομάδεσ
Φαςματοςκοπία. (δεςμοφσ) με
2.5. Θ χαρακτθριςτικζσ
Φαςματομετρία κορυωζσ ςτο
Μάηασ (MS). υπζρυκρο
ωάςμα.
• ορίηουν τθ
ωαςματομετρία
μάηασ (MS) ωσ
τθν αναλυτικι
τεχνικι με τθν
οποία
επιτυγχάνεται
ποιοτικόσ
προςδιοριςμόσ
ενϊςεων και
μελετοφν
ωάςματα MS
ενϊςεων.
Μεταβολζσ φλθσ Βϋ Λυκείου • ταξινομοφν τισ
και ενζργειασ: Οι 4.1 Οι χθμικζσ
χθμικζσ ενεργειακζσ αντιδράςεισ ςε
αντιδράςεισ. μεταβολζσ κατά ενδόκερμεσ και
τισ χθμικζσ εξϊκερμεσ.
αντιδράςεισ. • διατυπϊνουν
4.2. τον κεμελιϊδθ
Θερμιδομετρία. νόμο τθσ
κερμιδομετρίασ
και
προςδιορίηουν
πειραματικά τθ
κερμότθτα μιασ
αντίδραςθσ.
Μεταβολζσ φλθσ Γϋ Λυκείου • διατυπϊνουν
και ενζργειασ: Οι 4.1. Θ Αρχι τον 1ο νόμο τθσ
χθμικζσ Διατιρθςθσ τθσ κερμοδυναμικισ.
αντιδράςεισ Ενζργειασ ςτα • ςχεδιάηουν
χθμικά απλά γραωιματα
ωαινόμενα. τθσ μορωισ (Η) -
4.2. Θ Ενκαλπία. πορείασ
4.3. Νόμοι τθσ αντίδραςθσ για
Θερμοχθμείασ. ενδόκερμεσ και
4.4. Θ πρότυπθ εξϊκερμεσ
ενκαλπία αντιδράςεισ.
ςχθματιςμοφ και • εωαρμόηουν
θ πρότυπθ τουσ νόμουσ του
ενζργεια δεςμοφ. Hess και των
Lavoisier-Laplace.
• ορίηουν τθν
πρότυπθ
ενκαλπία
ςχθματιςμοφ
μιασ ουςίασ και
τθν πρότυπθ
ενζργεια δεςμοφ
ενόσ διατομικοφ
μορίου.
Μεταβολζσ φλθσ Αϋ Λυκείου • ιςοςτακμίηουν

και ενζργειασ: Οι 5.1. Θ ςχετικά απλζσ
χθμικζσ αναπαράςταςθ χθμικζσ
αντιδράςεισ των χθμικϊν εξιςϊςεισ.
ωαινομζνων: Οι • αναωζρουν
χθμικζσ τουσ παράγοντεσ
εξιςϊςεισ. που επθρεάηουν
5.2. Ιδιότθτεσ πόςο γριγορα
υδατικϊν γίνεται μια
διαλυμάτων. αντίδραςθ.
5.3. Οι • ταξινομοφν τισ
μετακετικζσ χθμικζσ
αντιδράςεισ. αντιδράςεισ ςε
5.3.1. Οι ενδόκερμεσ και
αντιδράςεισ εξϊκερμεσ.
ανταλλαγισ • μελετοφν τισ
ιόντων. ιδιότθτεσ των
5.3.2. Οι υδατικϊν
αντιδράςεισ διαλυμάτων.
εξουδετζρωςθσ. • αναγνωρίηουν
5.4. Οι πότε ςυμβαίνει
οξειδοαναγωγι- μία αντίδραςθ
κζσ αντιδράςεισ. απλισ, διπλισ
αντικατάςταςθσ
και
εξουδετζρωςθσ.
• ιςοςτακμίηουν
χθμικζσ
εξιςϊςεισ απλισ,
διπλισ
και
• πραγματοποι-
οφν πειράματα
με αντιδράςεισ
απλισ, διπλισ
και
Μεταβολζσ φλθσ Αϋ Λυκείου • μετατρζπουν
και ενζργειασ: Οι 6.1. Θ ζννοια του mol ςε μάηα
χθμικζσ mole. ι/και αρικμό
αντιδράςεισ 6.2. μορίων/
Στοιχειομετρικοί ςωματιδίων και
υπολογιςμοί I. αντίςτροωα.
6.3. Συγκζντρωςθ • εκτελοφν
διαλφματοσ. απλοφσ
6.3.1. Θ ςτοιχειομετρι-
ςυγκζντρωςθ κοφσ
διαλφματοσ c (ςε υπολογιςμοφσ.
mol/L). • υπολογίηουν τθ
6.3.2. Αραίωςθ, ςυγκζντρωςθ
ςυμπφκνωςθ, διαλφματοσ που
προςκικθ προκφπτει με
διαλυμζνθσ διάλυςθ ουςιϊν
ουςίασ και μζςα ςε νερό, με

ανάμειξθ αραίωςθ ι
διαλυμάτων. ανάμειξθ.
• εκτελοφν
πειράματα
παραςκευισ
διαλυμάτων και
αραίωςθσ –
ςυμπφκνωςθσ.
Μεταβολζσ φλθσ Βϋ Λυκείου • διατυπϊνουν
και ενζργειασ: Οι 1.1. Θ τον οριςμό του
χθμικζσ καταςτατικι μολαρικοφ όγκου
αντιδράςεισ εξίςωςθ των (Vm) και
ιδανικϊν αερίων. εωαρμόηουν τθ
1.1.1. Το ιδανικό ςχζςθ PV=nRT ςε
αζριο και οι υπολογιςμοφσ.
νόμοι που το • επιλφουν
διζπουν. προβλιματα
1.1.2. Ο ςτοιχειομετρικϊν
μολαρικόσ όγκοσ. υπολογιςμϊν
1.2 που
Στοιχειομετρικοί περιλαμβάνουν
υπολογιςμοί ΙΙ. περίςςεια
αντιδραςτθρίου.
Μεταβολζσ φλθσ Βϋ Λυκείου • αναωζρουν
και ενζργειασ: Οι 2.2. Κορεςμζνοι ωυςικζσ ιδιότθτεσ
χθμικζσ υδρογονάνκρα- αλκανίων και
αντιδράςεισ κεσ – Αλκάνια. αλκενίων.
2.2.1. Ρροζλευςθ • ονομάηουν τα
- Φυςικζσ αλκάνια και τα
ιδιότθτεσ. αλκζνια με
2.2.2. δεδομζνο τον
Ονοματολογία – ςυντακτικό τουσ
Ιςομζρεια. τφπο και το
2.2.3. Καφςθ αντίςτροωο.
αλκανίων. • προςδιορίηουν
2.3 Αλκζνια. τα ιςομερι των
2.3.1. Ρροζλευςθ αλκανίων και
- Φυςικζσ αλκενίων.
ιδιότθτεσ. • κάνουν
2.3.2. υπολογιςμοφσ με
Ονοματολογία – αντιδράςεισ
Ιςομζρεια. καφςθσ και
2.3.3. Χθμικζσ προςκικθσ.
ιδιότθτεσ. • αναγνωρίηουν
2.4. Αρωματικοί τθ δομι και τουσ
υδρογονάνκρα- μοριακοφσ
κεσ. τφπουσ απλϊν
αρωματικϊν
υδρογονανκρά-
κων.
Μεταβολζσ φλθσ Βϋ Λυκείου • ταξινομοφν τισ
και ενζργειασ: Οι 5.1. Αλκοόλεσ- αλκοόλεσ ςε
χθμικζσ Φαινόλεσ. βαςικζσ
αντιδράςεισ 5.1.1. Δομι – κατθγορίεσ.
Ρροζλευςθ και • ονομάηουν
χριςεισ απλζσ
αλκοολϊν. κορεςμζνεσ
5.1.2. μονοςκενείσ
Ονοματολογία – ακλκοόλεσ.
Ιςομζρεια. • προςδιορίηουν
5.1.3. Φυςικζσ τα ιςομερι
Ιδιότθτεσ. κορεςμζνων
5.1.4. Χθμικζσ μονοςκενϊν
ιδιότθτεσ. Θ αλκοολϊν.
οξείδωςθ των • περιγράωουν
αλκοολϊν. με αντιδράςεισ
5.2.Κορεςμζνα τον όξινο
Μονοκαρβοξυλικ χαρακτιρα των
ά Οξζα. καρβοξυλικϊν
5.2.1. Ρροζλευςθ οξζων.
–Ραραςκευζσ - • ςχεδιάηουν και
Φυςικζσ υλοποιοφν
ιδιότθτεσ. πειράματα
5.2.2. Χθμικζσ οξείδωςθσ
ιδιότθτεσ. αλκοολϊν,
ανίχνευςθσ του
όξινου
χαρακτιρα των
καρβοξυλικϊν
οξζων.
Μεταβολζσ φλθσ Αϋ Λυκείου • εωαρμόηουν
και ενζργειασ: Οι 4.2. Αρικμόσ τουσ κανόνεσ
χθμικζσ οξείδωςθσ υπολογιςμοφ του
αντιδράςεισ αρικμοφ
οξείδωςθσ ενόσ
ατόμου ςε μια
χθμικι ουςία.
Μεταβολζσ φλθσ Γϋ Λυκείου • διακρίνουν μια
και ενζργειασ: Οι 3.1. Οι οξειδοαναγωγικι
χθμικζσ οξειδοαναγωγικζ αντίδραςθ από
αντιδράςεισ σ αντιδράςεισ. μία μετακετικι.
3.1.1. • ςυμπλθρϊνουν
Θμιαντιδράςεισ χθμικζσ
οξείδωςθσ – εξιςϊςεισ
αναγωγισ. οξειδοαναγωγικϊ
3.1.2. ν αντιδράςεων
Ιςοςτάκμιςθ • περιγράωουν
χθμικϊν τθ διάταξθ και τθ
εξιςϊςεων λειτουργία ενόσ
οξειδοαναγωγικϊ απλοφ
ν αντιδράςεων. γαλβανικοφ
3.2. ςτοιχείου (του
Θλεκτροχθμεία. ςτοιχείου
3.2.1. Γαλβανικά Daniell).
ςτοιχεία. • υπολογίηουν το
3.2.2. Το πρότυπο
πρότυπο δυναμικό
δυναμικό και γαλβανικοφ
εωαρμογζσ του. ο
ςτοιχείου ΔΕ .
3.3. Θλεκτρόλυςθ • διερευνοφν τθν
– Ρροϊόντα και θλεκτρόλυςθ
εωαρμογζσ. οριςμζνων
υδατικϊν
τθγμάτων.
Μεταβολζσ φλθσ Γϋ Λυκείου • ορίηουν και
και ενζργειασ: Οι 5.1. Με ποιον υπολογίηουν τθ
χθμικζσ τρόπο ςτιγμιαία και
αντιδράςεισ πραγματοποιείτα μζςθ ταχφτθτα
ι μια χθμικι αντίδραςθσ.
αντίδραςθ; • αναωζρουν
5.2. Θ ταχφτθτα τουσ παράγοντεσ
τθσ αντίδραςθσ. που επθρεάηουν
5.3. Ραράγοντεσ τθν ταχφτθτα τθσ
που επθρεάηουν αντίδραςθσ και
τθν ταχφτθτα εξθγοφν τθν
αντίδραςθσ. επίδραςι τουσ ςε
5.4. Κατάλυςθ. αυτι.
5.5. Νόμοσ τθσ • εξθγοφν τθ
ταχφτθτασ δράςθ των
αντίδραςθσ - καταλυτϊν με
Μθχανιςμόσ παραδείγματα.
αντίδραςθσ. • εξάγουν τον
νόμο τθσ
ταχφτθτασ με
βάςθ
πειραματικά
δεδομζνα.
• ςυςχετίηουν τον
νόμο ταχφτθτασ
με τον μθχανιςμό
τθσ αντίδραςθσ.
Μεταβολζσ φλθσ Γϋ Λυκείου • ορίηουν τθ
και ενζργειασ: Οι 6.1. Αμωίδρομεσ χθμικι ιςορροπία
χθμικζσ αντιδράςεισ – και τθν απόδοςθ
αντιδράςεισ Χθμικι αντίδραςθσ
ιςορροπία. εξθγϊντασ
6.2. Ραράγοντεσ παράλλθλα τον
που επθρεάηουν ρόλο τουσ ςτισ
τθ κζςθ τθσ χθμικζσ
Χθμικισ αντιδράςεισ και
Ιςορροπίασ. τθ βιομθχανία.
6.3. Στακερά • ερμθνεφουν
χθμικισ διαγράμματα c-t
ιςορροπίασ (Kc) χρόνου και u-t ςε
και πθλίκο αμωίδρομεσ
αντίδραςθσ (Qc). αντιδράςεισ.
6.4. Σφνδεςθ τθσ • αναωζρουν
Χθμικισ τουσ παράγοντεσ
Ιςορροπίασ με τθ που επθρεάηουν
Χθμικι τθ κζςθ χθμικισ
Θερμοδυναμικι ιςορροπίασ και
και τθ Χθμικι διατυπϊνουν τθν
Κινθτικι. αρχι Le Chatelier.
• εωαρμόηουν τθ
ςτακερά χθμικισ
ιςορροπίασ (Kc)
και το πθλίκο (Qc)

για μια
αμωίδρομθ
αντίδραςθ.
Μεταβολζσ φλθσ Γϋ Λυκείου • διακρίνουν τθ
και ενζργειασ: Οι 7.1. Οι διάςταςθ των
χθμικζσ θλεκτρολφτεσ. ιοντικϊν
αντιδράςεισ 7.1.1. Θ διάςταςθ ενϊςεων από τον
και ο ιοντιςμόσ ιοντιςμό των
των ομοιοπολικϊν
θλεκτρολυτϊν. ενϊςεων.
7.1.2. Οξζα και • γράωουν
βάςεισ αντιδράςεισ
κατά Brönsted- ιοντιςμοφ οξζων-
Lowry βάςεων κατά
και κατά Lewis. Brönsted–Lowry
7.1.3. Ιοντιςμόσ αναγνωρίηοντασ
νεροφ – pH. τα ςυηυγι ηεφγθ.
7.1.4. Βακμόσ • διακρίνουν τα
ιοντιςμοφ– οξζα και τισ
Ιςχυρά και βάςεισ ςε
αςκενι οξζα και ιςχυρά/-ζσ και
βάςεισ. αςκενι/-είσ.
7.2. Ιοντιςμόσ • ςυςχετίηουν τθν
αςκενϊν οξζων – ιςχφ τουσ με τθ
βάςεων. χθμικι δομι και
7.2.1. Στακερά με βάςθ το + Ι και
ιοντιςμοφ - Ι επαγωγικό
αςκενϊν οξζων- ωαινόμενο.
βάςεων. • γράωουν
7.2.2. Νόμοσ αντιδράςεισ
αραίωςθσ του ιοντιςμοφ οξζων-
Ostwald. βάςεων κατά
7.3. Επίδραςθ Brönsted–Lowry
κοινοφ ιόντοσ. αναγνωρίηοντασ
7.4. ΢υκμιςτικά τα ςυηυγι ηεφγθ.
Διαλφματα. • εωαρμόηουν τισ
7.5. Δείκτεσ. ςτακερζσ
7.6. ιοντιςμοφ
Ογκομζτρθςθ. αςκενϊν οξζων
(Ka) και αςκενϊν
βάςεων (Kb).
• ανακαλφπτουν
τον νόμο
αραίωςθσ του
Ostwald και τον
εωαρμόηουν με
τισ κατάλλθλεσ
προςεγγίςεισ.
• γράωουν τθ
χθμικι εξίςωςθ
αυτοϊοντιςμοφ
του νεροφ.
•αναγνωρίηουν
τθν επίδραςθ
κοινοφ ιόντοσ
ςτον βακμό
ιοντιςμοφ ενόσ
θλεκτρολφτθ.
τουσ τρόπουσ
παραςκευισ
ρυκμιςτικϊν
διαλυμάτων.
• ερμθνεφουν τθν
αντίςταςθ των
διαλυμάτων ςτθ
μεταβολι του pH.
• διατυπϊνουν
τον οριςμό τθσ
ογκομζτρθςθσ
εξουδετζρωςθσ,
του ιςοδφναμου
και του τελικοφ
ςθμείου.
• καταςκευάηουν
και ερμθνεφουν
τισ καμπφλεσ
ογκομζτρθςθσ.
Μεταβολζσ φλθσ Γϋ Λυκείου • ορίηουν τισ
και ενζργειασ: Οι 8.1. ζννοιεσ του
χθμικζσ Στερεοϊςομζρεια. θλεκτρονιόωιλου
αντιδράςεισ 8.2. Ειςαγωγι και πυρθνόωιλου
ςτισ οργανικζσ χαρακτιρα των
αντιδράςεισ. οργανικϊν
8.2.1. Ρολικότθτα ενϊςεων
δεςμϊν - δίνοντασ
Θλεκτρονιόωιλα παραδείγματα.
και πυρθνόωιλα. • αναγνωρίηουν
8.2.2. Κατθγορίεσ τισ βαςικζσ
οργανικϊν κατθγορίεσ
αντιδράςεων. οργανικϊν
8.3. Αντιδράςεισ αντιδράςεων.
προςκικθσ. • ςυμπλθρϊνουν
8.4. Αντιδράςεισ αντιδράςεισ
απόςπαςθσ. προςκικθσ ςε
8.5. Αντιδράςεισ αλκζνια και
υποκατάςταςθσ. αλκίνια με τα
8.5.1. αντιδραςτιρια
Αντιδράςεισ Θ2, Χ2, ΘΧ και Θ2Ο
πυρθνόωιλθσ και
υποκατάςταςθσ. αναγνωρίηουν τθ
8.5.2. δυνατότθτα
Ο αρωματικόσ διάκριςθσ μεταξφ
δακτφλιοσ. αλκενίων και
8.6. αλκανίων.
Οξειδοαναγωγι- • ςυμπλθρϊνουν
κζσ αντιδράςεισ. αντιδράςεισ
8.7. Αντιδράςεισ προςκικθσ
οξζοσ-βάςθσ. κακϊσ και
8.8. Διάκριςθ και απόςπαςθσ ςε
ταυτοποίςθ αλκυλαλογονί-
οργανικϊν δια,
ενϊςεων. αλκυλοδιαλογο-
νίδια, ςε
αλκοόλεσ και
διόλεσ.
• ςυμπλθρϊνουν
αντιδράςεισ
υποκατάςταςθσ.
• εξθγοφν τθ
ςτακερότθτα του
αρωματικοφ
δακτυλίου.
• ςυμπλθρϊνουν
τισ χθμικζσ
εξιςϊςεισ
διαωόρων
οργανικϊν
ενϊςεων και
εκτελοφν
κατάλλθλα
πειράματα.
• εντοπίηουν τα
οργανικά οξζα
και τισ οργανικζσ
βάςεισ κατά
Brönsted-Lowry,
ςυγκρίνουν τθν
ιςχφ τουσ.
• διακρίνουν δφο
ι περιςςότερεσ
οργανικζσ
ενϊςεισ.
Η ςθμαςία τθσ Αϋ Λυκείου • διαπιςτϊνουν
Χθμείασ ςτθν 1.1. Θ τθ χρθςιμότθτα
επιςτθμονικι επιςτθμονικι και τθ
ζρευνα, ςτθν αξία τθσ Χθμείασ μεκοδολογία τθσ
τεχνολογία και και οι εωαρμογζσ Χθμείασ.
ςτθν κοινωνία τθσ. • γνωρίηουν τα
1.2. Θ όργανα και τουσ
μεκοδολογία τθσ κανόνεσ του
Χθμείασ. εργαςτθρίου
1.2.1. Μακαίνω
να εργάηομαι, με
αςωάλεια, ςτον
χϊρο του
εργαςτθρίου.
1.2.2. Θ
επιςτθμονικι
μεκοδολογία ςτθ
Χθμεία
Η ςθμαςία τθσ Βϋ Λυκείου • περιγράωουν
Χθμείασ ςτθν 3.4. Κυκλικι τισ βαςικζσ αρχζσ
επιςτθμονικι Οικονομία και τθσ Ρράςινθσ
ζρευνα, ςτθν Ρράςινθ Χθμεία. Χθμείασ και τθσ
τεχνολογία και 3.4.1. Ειςαγωγι κυκλικισ
ςτθν κοινωνία ςτθν Κυκλικι οικονομίασ.

Οικονομία. • περιγράωουν
3.4.2. Ειςαγωγι και αξιολογοφν
ςτθν Ρράςινθ ωσ προσ τθ
Χθμεία. χρθςιμότθτά τουσ
3.4.3. τισ διάωορεσ
Εωαρμόηοντασ τισ πθγζσ ενζργειασ.
αρχζσ τθσ
πράςινθσ
χθμείασ.
3.5. Ο ρόλοσ τθσ
κοινωνίασ ςτθ
διαμόρωωςθ των
ενεργειακϊν
πολιτικϊν.
Η ςθμαςία τθσ Γϋ Λυκείου • περιγράωουν
Χθμείασ ςτθν 3.2.3. τισ μπαταρίεσ ωσ
επιςτθμονικι Μπαταρίεσ- ςυςτιματα
ζρευνα, ςτθν κυψζλεσ παραγωγισ
τεχνολογία και καυςίμου. θλεκτρικισ
ςτθν κοινωνία 3.3. Θλεκτρόλυςθ ενζργειασ από
– Ρροϊόντα και χθμικζσ
Εωαρμογζσ. αντιδράςεισ.
• αναωζρουν
πλεονεκτιματα
και
μειονεκτιματα
από τθν
ανάπτυξθ
κυψελϊν
καυςίμου.
• διερευνοφν τθν
θλεκτρόλυςθ
οριςμζνων
τθγμάτων.
• αναωζρουν
εωαρμογζσ τθσ
θλεκτρόλυςθσ
ςτθ βιομθχανία.
Η ςθμαςία τθσ Βϋ Λυκείου • προςδιορίηουν
Χθμείασ ςτθν 5.3. Αλκοολοφχα τθν
επιςτθμονικι ποτά – περιεκτικότθτα
ζρευνα, ςτθν κατανάλωςθ και ςε αικανόλθ
τεχνολογία και επιπτϊςεισ. διαωόρων
ςτθν κοινωνία 5.4. Σαποφνια - αλκοολοφχων
Απορρυπαντικά. ποτϊν.
• εξθγοφν τθν
απορρυπαντικι
δράςθ των
ςαπουνιϊν και
των
απορρυπαντικϊν.
• παραςκευάηουν
ςαποφνι.
Η ςθμαςία τθσ Βϋ Λυκείου • εξθγοφν γιατί
Χθμείασ ςτθν 7.1. υπάρχει ανάγκθ

επιςτθμονικι Φαρμακοχθμεία. για ανάπτυξθ
ζρευνα, ςτθν 7.1.1. Οριςμζνα νζων ωαρμάκων.
τεχνολογία και βαςικά • αναγνωρίηουν
ςτθν κοινωνία χαρακτθριςτικά τθ ςθμαςία τθσ
των ωαρμάκων. Χθμείασ ςτον
7.1.2. Τρόποσ ςχεδιαςμό και τθ
δράςθσ ςφνκεςθ νζων
επιλεγμζνων ωαρμάκων και
ωαρμάκων. περιγράωουν τα
7.1.3. Σχεδιαςμόσ ςτάδια που
νζων ωαρμάκων. ακολουκοφνται
7.2. για τον ςκοπό
Ρολυμερι. Είδθ αυτό.
και ιδιότθτεσ των • ςυμπλθρϊνουν
πολυμερϊν. οριςμζνεσ
7.3. αντιδράςεισ
Νανοτεχνολογία πολυμεριςμοφ.
και νανοχλικά. • ςυςχετίηουν
7.3.1. Ειςαγωγι. μθχανικζσ
7.3.2. Εωαρμογζσ ιδιότθτεσ των
των νανοχλικϊν. πολυμερϊν με τθ
μοριακι τουσ
δομι.
• ορίηουν τα
νανοχλικά και τθ
νανοτεχνολογία.
• ςυςχετίηουν τισ
ιδιότθτεσ των
νανοψλικϊν με το
μζγεκόσ τουσ.
• δίνουν
παραδείγματα
εωαρμογϊν τθσ
χθμείασ, όπωσ θ
χριςθ:
α) του
γραωενίου.
β) των
νανοςωλινων
άνκρακα.
γ) των
νανοςωματιδίων
αργφρου, που
παρουςιάηουν
αντιμικροβιακζσ
ιδιότθτεσ.
δ) των νανο-
λιποςωμάτων ωσ
ωορζων
ωαρμάκων, για
παράδειγμα ςτθ
χριςθ των mRNA
εμβολίων για τον
SARS-COV-2.
• παραςκευάηουν
μια κολλοειδι
διαςπορά
άνκρακα και
διαπιςτϊνουν
τον ωκοριςμό
τουσ.
Β2. Αναλυτικι Απεικόνιςθ του Προγράμματοσ ΢πουδϊν
ΧΗΜΕΙΑ – Αϋ ΛΤΚΕΙΟΤ
Θεματικά Θεματικζσ Προςδοκϊμενα Ενδεικτικζσ
Πεδία Ενότθτεσ Μακθςιακά Δραςτθριότθτεσ
Αποτελζςματα
Οι μακθτζσ/-τριεσ να
είναι ςε κζςθ να:
Η ςθμαςία τθσ 1. Η Χθμεία ςτθν κακθμερινι ηωι και τθν κοινωνία
Χθμείασ ςτθν 1.1.  αναγνωρίηουν τον Καταιγιςμόσ ιδεϊν:
επιςτθμονικι Θ επιςτθμονικι αξία κακοριςτικό ρόλο α) Οι μακθτζσ/-τριεσ δίνουν
ζρευνα, ςτθν τθσ Χθμείασ και οι τθσ Χθμείασ ςτθν παραδείγματα ςχετικά με τθ
τεχνολογία και εωαρμογζσ τθσ. ατομικι και ςθμαςία τθσ Χθμείασ ςτθ
τθν κοινωνία. κοινωνικι ευθμερία ςφγχρονθ κοινωνία, όπωσ:
μζςα από i) οι εωαρμογζσ τθσ Χθμείασ
αναωορζσ που ςτθν κακθμερινι ηωι,
ςυνδζονται με: ii) οι ευρφτερεσ τεχνολογικζσ
α) τα κακθμερινά εωαρμογζσ τθσ Χθμείασ,
υλικά, iii) θ ςφνδεςθ τθσ Χθμείασ με
β) τα ωάρμακα, άλλεσ επιςτιμεσ,
γ) τθν αφξθςθ τθσ iv) θ ςυνειςωορά τθσ Χθμείασ
παραγωγισ και τθ ςτθν οικονομικι ανάπτυξθ,
βελτίωςθ τθσ v) οι εωαρμογζσ τθσ Χθμείασ
ποιότθτασ των ςτθν προςταςία του
τροωίμων, περιβάλλοντοσ.
δ) τθν ανάλυςθ τθσ
Ο/Θ εκπαιδευτικόσ
ςφςταςθσ των
κατθγοριοποιεί τισ
υλικϊν,
απαντιςεισ και αναπτφςςεται
ε) τθν παραγωγι
ςυηιτθςθ.
νζων υλικϊν,
ςτ) τθν παραγωγι και
αποκικευςθ
ενζργειασ,
η) τθν προςταςία του
περιβάλλοντοσ,
θ) τθν αειωόρο
ανάπτυξθ και τθν
κυκλικι οικονομία
κ.ά.
 αναδεικνφουν τθ
ςφνδεςθ τθσ
επιςτιμθσ τθσ
Χθμείασ με άλλεσ
επιςτιμεσ, όπωσ
ωυςικι, βιολογία,
ωαρμακευτικι,
γεωλογία,
γεωπονία, ιατρικι
κ.ά.
1.2.  αναγνωρίηουν Δραςτθριότθτα:
Θ μεκοδολογία τθσ βαςικοφσ Οι μακθτζσ/-τριεσ ςυηθτοφν
Χθμείασ. εργαςτθριακοφσ για κζματα αςωαλείασ:
κινδφνουσ. α) Μελετοφν τα ςιματα
1.2.1. επικινδυνότθτασ των χθμικϊν
Η ςθμαςία τθσ Μακαίνω να εργάηομαι  εωαρμόηουν τα ουςιϊν.

Χθμείασ ςτθν με αςωάλεια ςτον χϊρο απαραίτθτα μζτρα β) Μακαίνουν να διαβάηουν
επιςτθμονικι του εργαςτθρίου. προωφλαξθσ όταν ετικζτεσ ςε ςυςκευαςίεσ
ζρευνα, ςτθν εργάηονται ςτο χθμικϊν ουςιϊν.
τεχνολογία και 1.2.2. εργαςτιριο γ) Μακαίνουν να διαβάηουν
τθν κοινωνία. Θ επιςτθμονικι Χθμείασ. ζνα δελτίο δεδομζνων αςωα-
μεκοδολογία ςτθ λείασ, για παράδειγμα του
Χθμεία.  αναγνωρίηουν και HCl, τθσ χλωρίνθσ, τθσ NH3,
αξιοποιοφν τα ενόσ αρωματικοφ χϊρων και
βαςικά ςτοιχεία τθσ ενόσ διαλυτικοφ χρωμάτων.
επιςτθμονικισ δ) Αναγνωρίηουν τα
μεκοδολογίασ μζςα εικονογράμματα του
από κατάλλθλο «Ραγκόςμιου
εργαςτθριακό Εναρμονιςμζνου Συςτιματοσ
παράδειγμα. Ταξινόμθςθσ και
Επιςιμανςθσ Χθμικϊν
 εξθγοφν τθ Ρροϊόντων».
ςπουδαιότθτα του
ρόλου του Διερευνθτικι εργαςτθριακι
εργαςτθρίου ςτθν Άςκθςθ:
επιςτιμθ τθσ Μζςα από αυτιν πρζπει να
Χθμείασ, αναδεικνφονται τα ςτοιχεία
χρθςιμοποιϊντασ τθσ επιςτθμονικισ
παραδείγματα, μεκοδολογίασ. Ενδεικτικά,
όπωσ ςτθν ανάλυςθ προτείνεται θ εργαςτθριακι
τθσ ςφςταςθσ των άςκθςθ με ερευνθτικό
υλικϊν. ερϊτθμα: «Επθρεάηει θ
κερμοκραςία του νεροφ τθν
ταχφτθτα διάλυςθσ ενόσ
αναβράηοντοσ διςκίου;».
Με βάςθ αυτι ακολουκεί

ςυηιτθςθ για τα βαςικά
ςτοιχεία τθσ επιςτθμονικισ
μεκοδολογίασ:
Α. Ραρατιρθςθ.
Β. Eρϊτθμα-υπόκεςθ.
Γ. Μελζτθ κεωρθτικϊν
ςτοιχείων.
Δ. Σχεδιαςμόσ και υλοποίθςθ
πειράματοσ: Διαχείριςθ
μεταβλθτϊν, ςυλλογι και
επεξεργαςία πειραματικϊν
δεδομζνων, προςδιοριςμόσ
κανονικοτιτων (μοτίβων).
Ε. Εξαγωγι ςυμπεραςμάτων,
επαλικευςθ ι διάψευςθ τθσ
υπόκεςθσ.
ΣΤ. Εωαρμογι – Εξιγθςθ –
Γενίκευςθ.
Η. Αξιολόγθςθ τθσ
επιςτθμονικισ μελζτθσ.
Από τον 2. Η Δομι του Ατόμου – Ο Περιοδικόσ Πίνακασ
μακρόκοςμο 2.1.  περιγράωουν τθν Δραςτθριότθτα:
ςτον Θ δομι του ατόμου. εξζλιξθ των ιδεϊν Οι μακθτζσ/-τριεσ ςε ομάδεσ
μικρόκοςμο, για τθ δομι του με χριςθ κατάλλθλου
ςτο άτομο και 2.1.1. ατόμου από το ψθωιακοφ υλικοφ και

ςτθ δομι του. Από τον Thomson ςτον μοντζλο του ςχετικοφ ωφλλου εργαςίασ,
Bohr. Thomson ςτο μελετοφν τθν εξελικτικι
μοντζλο του πορεία των κεωριϊν ςχετικά
Rutherford και του με τθ δομι των ατόμων
Bohr. (πρότυπα Thomson,
Rutherford, Bohr).
2.1.2.  περιγράωουν τθ 1θ Δραςτθριότθτα:
Ατομικόσ και Μαηικόσ δομι ενόσ ατόμου, Στουσ/Στισ μακθτζσ/-τριεσ
αρικμόσ – Ιςότοπα - αν γνωρίηουν τον δίνεται πίνακασ των ςχετικϊν
Σχετικι Ατομικι και ατομικό και τον ατομικϊν μαηϊν και
Μοριακι μάηα. μαηικό του αρικμό ςυςχετίηουν τισ ζννοιεσ τθσ
και αντίςτροωα. ενότθτασ μεταξφ τουσ.
Για παράδειγμα:
 διατυπϊνουν τον m(C) = 12 u και m(Θ) = 1 u ⇒
οριςμό των
Ar(C) = 12 και Ar(Θ) = 1 ⇒
ιςοτόπων.
m(CΘ4) = 16 u ⇒ Mr(CΘ4) = 16.
 αναγνωρίηουν ότι
τα ιςότοπα
αποτελοφν άτομα 2θ Δραςτθριότθτα:
που ανικουν ςτο Οι μακθτζσ/-τριεσ
ίδιο ςτοιχείο. υπολογίηουν το Mr οριςμζνων
χθμικϊν ενϊςεων.
 αναγνωρίηουν ότι οι
ςυνικεισ μονάδεσ
μζτρθςθσ τθσ μάηασ
είναι δφςχρθςτεσ
ςτο επίπεδο του
μικρόκοςμου.
 ορίηουν τθν
ενοποιθμζνθ
ατομικι μονάδα
μάηασ (u).
 ορίηουν τθ ςχετικι
ατομικι (Αr),
ςχετικι μοριακι
(Mr) και ςχετικι
τυπικι μάηα (Fr).
 αξιοποιοφν πίνακεσ
των Ar για να
κάνουν
υπολογιςμοφσ των
Mr απλϊν ενϊςεων.
2.1.3.  εωαρμόηουν τουσ Δραςτθριότθτα:
Θλεκτρονιακι δομι των κανόνεσ Bohr – Οι μακθτζσ/-τριεσ
ατόμων. Bury για τθν προςδιορίηουν τισ
θλεκτρονιακι θλεκτρονιακζσ δομζσ
δόμθςθ των οριςμζνων ατόμων.
ςτιβάδων και Εναλλακτικά
κατανζμουν ςε Οι μακθτζσ/-τριεσ με χριςθ
ςτιβάδεσ τα κατάλλθλων προςομοιϊςεων
θλεκτρόνια των και βίντεο μελετοφν τθ δομι
Από τον ατόμων που ζχουν οριςμζνων ατόμων και τον

μακρόκοςμο ατομικό αρικμό 1- τρόπο κατανομισ των
ςτον 20 και 31-38. θλεκτρονίων τουσ ςε
μικρόκοςμο, ςτιβάδεσ. Στθ ςυνζχεια ςε
ςτο άτομο και  εξθγοφν τον ομάδεσ, με τθ βοικεια
ςτθ δομι του. ςχθματιςμό ιόντων ςχετικοφ ωφλλου εργαςίασ,
από άτομα. διερευνοφν τθ κζςθ των
υποατομικϊν ςωματιδίων
 προςδιορίηουν τθ μζςα ςτο άτομο.
δομι ενόσ ιόντοσ,
αν γνωρίηουν τον
ατομικό αρικμό,
τον μαηικό αρικμό
και το ωορτίο του
και αντίςτροωα.
Η 2.2.  εξθγοφν τθ 1θ Δραςτθριότθτα:
περιοδικότθτα Ο Ρεριοδικόσ Ρίνακασ. χρθςιμότθτα τθσ Οι μακθτζσ/-τριεσ
των ιδιοτιτων ταξινόμθςθσ των παρακολουκοφν
των χθμικϊν 2.2.1. χθμικϊν ςτοιχείων. βιντεοςκοπθμζνα πειράματα
ςτοιχείων. Θ ταξινόμθςθ των για τισ ιδιότθτεσ των
ςτοιχείων.  αναγνωρίηουν τθν αλκαλίων.
περιοδικότθτα των Στθ ςυνζχεια, αξιοποιϊντασ
2.2.2. ιδιοτιτων των διαδραςτικό Ρεριοδικό
Ομάδεσ και περίοδοι ςτοιχείων ωσ τθ Ρίνακα, ςυςχετίηουν τθν
του Ρεριοδικοφ Ρίνακα. βαςικι αρχι θλεκτρονιακι δομι των
δόμθςθσ του ατόμων μιασ κφριασ ομάδασ
ςφγχρονου με τισ κοινζσ ιδιότθτζσ τουσ.
Ρεριοδικοφ Ρίνακα.
2θ Δραςτθριότθτα:
 αναωζρουν τι Ραιχνίδι με κάρτεσ των 20
ονομάηεται ομάδα πρϊτων ςτοιχείων που
του Ρεριοδικοφ πρζπει να ςυμπλθρωκοφν οι
Ρίνακα. θλεκτρονιακζσ δομζσ τουσ και
μετά να τοποκετθκοφν με
 ςυςχετίηουν τισ βάςθ τουσ εξισ κανόνεσ:
ιδιότθτεσ των α) ςε ςειρά κατ’ αφξοντα
ςτοιχείων των ατομικό αρικμό,
κφριων ομάδων με β) το ζνα κάτω από το άλλο,
τισ θλεκτρονιακζσ όταν τα άτομα ζχουν ίδιο
τουσ δομζσ. αρικμό εξωτερικϊν
θλεκτρονίων.
 ορίηουν τθν ατομικι
ακτίνα. 3θ Δραςτθριότθτα:
Οι μακθτζσ/-τριεσ
 περιγράωουν τον προςδιορίηουν τθ κζςθ ενόσ
τρόπο που ςτοιχείου ςτον ΡΡ αν
μεταβάλλεται θ γνωρίηουν τον ατομικό τουσ
ατομικι ακτίνα ςε αρικμό και αντίςτροωα,
μία ομάδα. υπολογιςτικά ι/και με χριςθ
κατάλλθλου ψθωιακοφ
υλικοφ.
 εξθγοφν γιατί τα
ςτοιχεία τθσ ίδιασ
ομάδασ ζχουν
ανάλογεσ ιδιότθτεσ
με κριτιρια:
Η α) το πλικοσ των
περιοδικότθτα θλεκτρονίων που
των ιδιοτιτων ζχουν ςτθν
των χθμικϊν εξωτερικι τουσ
ςτοιχείων. ςτιβάδα,
β) το μζγεκοσ τθσ
ατομικισ τουσ
ακτίνασ.
 αναωζρουν τι
ονομάηεται
περίοδοσ του
 εξθγοφν τον τρόπο

μεταβολισ τθσ
ατομικισ ακτίνασ ςε
μία περίοδο, με
βάςθ το ωορτίο του
πυρινα και τα
εςωτερικά
θλεκτρόνια.
 αναωζρουν τθ
ςταδιακι μεταβολι
των ιδιοτιτων των
ςτοιχείων κατά
μικοσ μίασ
περιόδου.
 διακρίνουν ςτοιχεία
ςε μζταλλα και
αμζταλλα με βάςθ
τθ κζςθ τουσ ςτον
Ρεριοδικό Ρίνακα.
 προςδιορίηουν τθ
κζςθ ενόσ ςτοιχείου
ςτον Ρεριοδικό
Ρίνακα από τον
ατομικό του
αρικμό.
Οι δυνάμεισ 3. Ο Χθμικόσ Δεςμόσ
μεταξφ των 3.1.  αναωζρουν τι είναι Δραςτθριότθτα:
δομικϊν Ο χθμικόσ δεςμόσ. ο χθμικόσ δεςμόσ. Οι μακθτζσ/-τριεσ με βάςθ
ςωματιδίων κατάλλθλο ψθωιακό υλικό
των υλικϊν. 3.1.1.  εξθγοφν τον λόγο μελετοφν διαωορζσ ςτθν
Ειςαγωγι ςτον χθμικό για τον οποίο τα αγωγιμότθτα ηάχαρθσ και
δεςμό. άτομα ςχθματίηουν αλατιοφ και ςυηθτοφν για
χθμικοφσ δεςμοφσ. πικανζσ διαωορζσ ςτθ
μικροςκοπικι τουσ δομι.
 αναωζρουν ποια
θλεκτρονιακι δομι
ζχει αυξθμζνθ
ςτακερότθτα.
Οι δυνάμεισ  προςδιορίηουν τα
μεταξφ των θλεκτρόνια που
δομικϊν ςυμμετζχουν ςτον
ςωματιδίων ςχθματιςμό των
των υλικϊν. χθμικϊν δεςμϊν
(θλεκτρόνια
ςκζνουσ).
 ςυςχετίηουν, για
κάποιεσ
περιπτϊςεισ, τισ
διαωορζσ ςτθν
αγωγιμότθτα των
διαλυμάτων
ςτερεϊν ενϊςεων
με παρόμοια
κρυςταλλικι δομι
με διαωορζσ ςτθ
ςωματιδιακι τουσ
δομι.
3.1.2.  περιγράωουν τον Δραςτθριότθτα:
Ο ιοντικόσ δεςμόσ. τρόπο δθμιουργίασ Οι μακθτζσ/-τριεσ με τθ
του ιοντικοφ χριςθ κατάλλθλων
δεςμοφ. προςομοιϊςεων και βίντεο
μελετοφν:
 αναωζρουν α) τον ςχθματιςμό ιοντικϊν
οριςμζνεσ κοινζσ ενϊςεων,
ιδιότθτεσ που β) τισ κοινζσ ιδιότθτεσ που
παρουςιάηουν οι ζχουν οι ιοντικζσ ενϊςεισ.
ιοντικζσ ενϊςεισ Στθ ςυνζχεια ςε ομάδεσ, με
(ιοντικό τθ βοικεια ςχετικοφ ωφλλου
κρυςταλλικό εργαςίασ, γράωουν τουσ
πλζγμα, ωυςικι θλεκτρονιακοφσ τφπουσ
κατάςταςθ, ςθμείο οριςμζνων απλϊν ιοντικϊν
τιξθσ, διαλυτότθτα ενϊςεων, όπωσ των NaCI,
ςτο νερό, MgBr2 και K2S.
αγωγιμότθτα
τθγμάτων).
 προςδιορίηουν τουσ
θλεκτρονιακοφσ και
χθμικοφσ τφπουσ
οριςμζνων απλϊν
ιοντικϊν ενϊςεων,
όταν δίνεται ο
ατομικόσ αρικμόσ
των ςτοιχείων που
ςχθματίηουν τον
δεςμό.
3.1.3.  περιγράωουν τον 1θ Δραςτθριότθτα:
Ο ομοιοπολικόσ τρόπο δθμιουργίασ Μελζτθ τθσ μεταβολισ τθσ
δεςμόσ. του απλοφ, του ατομικισ ακτίνασ και τθσ
διπλοφ και του θλεκτραρνθτικότθτασ ςε μία
τριπλοφ ομάδα και ςε μία περίοδο του
ομοιοπολικοφ Ρεριοδικοφ Ρίνακα, με
Οι δυνάμεισ δεςμοφ. αξιοποίθςθ ςχετικοφ

μεταξφ των διαδραςτικοφ λογιςμικοφ.
δομικϊν  ορίηουν τθν ζννοια
ςωματιδίων τθσ 2θ Δραςτθριότθτα:
των υλικϊν. θλεκτραρνθτικότθ- Οι μακθτζσ/-τριεσ ςε ομάδεσ,
τασ. με τθ βοικεια κατάλλθλου
ωφλλου εργαςίασ,
 αναωζρουν πϊσ καταςκευάηουν ομοιοπολικά
μεταβάλλεται θ μόρια με χριςθ μοριακϊν
θλεκτραρνθτικό- μοντζλων. Στθ ςυνζχεια τα
τθτα ςε μια ομάδα παρουςιάηουν ςτθν
και ςε μια περίοδο ολομζλεια και ςυηθτοφν για
του Ρεριοδικοφ τθν τριςδιάςτατθ δομι των
Ρίνακα. μορίων.
 διακρίνουν τον
ομοιοπολικό δεςμό
ςε πολικό και μθ
πολικό με κριτιριο
τθ διαωορά
θλεκτραρνθτικό-
τθτασ των δφο
ατόμων.
 αναγνωρίηουν τον
δοτικό ομοιοπολικό
δεςμό (δεςμό
ςυναρμογισ), ωσ
ειδικι περίπτωςθ
του ομοιοπολικοφ
δεςμοφ.
 αναωζρουν
οριςμζνεσ κοινζσ
ιδιότθτεσ που ζχουν
οι ομοιοπολικζσ
ενϊςεισ.
 προςδιορίηουν τουσ
θλεκτρονιακοφσ,
ςυντακτικοφσ και
μοριακοφσ τφπουσ
οριςμζνων απλϊν
ομοιοπολικϊν
ενϊςεων και ιόντων
με δεδομζνο τον
ατομικό αρικμό των
ςτοιχείων που
ςχθματίηουν τον
δεςμό, όπωσ των
Cl2, Ο2, N2, HF, H2O,
CCl4, CO2, ΝH3 και
+
το NH4 .
διαωορζσ μεταξφ
Οι δυνάμεισ του ομοιοπολικοφ

μεταξφ των και του ιοντικοφ
δομικϊν δεςμοφ.
ςωματιδίων
των υλικϊν.  ςυςχετίηουν τισ
διαωορζσ μεταξφ
του ομοιοπολικοφ
και του ιοντικοφ
δεςμοφ με τισ
αντίςτοιχεσ
ομοιοπολικϊν και
των ιοντικϊν
ενϊςεων.
3.1.4.  περιγράωουν τον Δραςτθριότθτα:
Ο μεταλλικόσ δεςμόσ. τρόπο δθμιουργίασ Οι μακθτζσ/-τριεσ με τθ
του μεταλλικοφ βοικεια κατάλλθλου
δεςμοφ με βάςθ τθ ψθωιακοφ υλικοφ:
κεωρία ελεφκερων α) μελετοφν τθν θλεκτρικι
θλεκτρονίων του αγωγιμότθτα και τθ κερμικι
Drude. αγωγιμότθτα υλικϊν
κακθμερινισ χριςθσ,
 ςυςχετίηουν τον β) παρακολουκοφν
μεταλλικό δεςμό με οπτικοποιθμζνο υλικό για τον
οριςμζνεσ μεταλλικό δεςμό.
χαρακτθριςτικζσ
μετάλλων, όπωσ
κερμικι και
θλεκτρικι
αγωγιμότθτα και
μεταλλικι λάμψθ.
3.2.  ορίηουν τθ διπολικι Δραςτθριότθτα:
Οι διαμοριακζσ ροπι. Οι μακθτζσ/-τριεσ εργάηονται
δυνάμεισ. ςε ομάδεσ και με τθ βοικεια
 χρθςιμοποιοφν τθ διαδραςτικισ προςομοίωςθσ
3.2.1. διπολικι ροπι για ι με τθ χριςθ μοριακϊν
Θ διπολικι ροπι. να περιγράωουν μοντζλων και κατάλλθλου
τθν πολικότθτα ωφλλου εργαςίασ
ενόσ δεςμοφ. διαπιςτϊνουν αν μόρια
δεδομζνθσ γεωμετρίασ
 αναγνωρίηουν ότι θ εμωανίηουν πολικότθτα.
γεωμετρία ενόσ
μορίου επθρεάηει
τθ ςυνολικι
διπολικι ροπι του,
με παραδείγματα
το Θ2Ο, τθ ΝΘ3, το
CH4 και το CO2.
3.2.2.  περιγράωουν τα Ρείραμα επίδειξθσ:
Τα είδθ των ακόλουκα είδθ των Οι μακθτζσ/-τριεσ
διαμοριακϊν διαμοριακϊν παρατθροφν τθν αλλαγι τθσ
δυνάμεων. δυνάμεων: διεφκυνςθσ τθσ ροισ λεπτισ
α) μεταξφ διπόλων ωλζβασ νεροφ που εξζρχεται
μορίων, από μία βρφςθ ι από μια
β) μεταξφ ιόντοσ και προχοΐδα, όταν πλθςιάηει
Οι δυνάμεισ διπόλου, ζνασ θλεκτρικά ωορτιςμζνοσ

μεταξφ των γ) δεςμοφ πλαςτικόσ χάρακασ, και
δομικϊν υδρογόνου, ςυνδζουν τθ ςυμπεριωορά
ςωματιδίων δ) διαςποράσ ι αυτι με τθν πολικότθτα που
των υλικϊν. London. εμωανίηουν τα μόρια του
νεροφ.
Δραςτθριότθτα:
παρακολουκοφν βίντεο ι
προςομοιϊςεισ ςχετικά με τα
είδθ των διαμοριακϊν
δυνάμεων και ςτθ ςυνζχεια
ςυμπλθρϊνουν, ωσ
αυτοαξιολόγθςθ, ζναν
εννοιολογικό χάρτθ ςχετικό
με τα είδθ των διαμοριακϊν
δυνάμεων.
3.2.3.  ςυςχετίηουν Δραςτθριότθτα:
Διαμοριακζσ δυνάμεισ χαρακτθριςτικζσ Οι μακθτζσ/-τριεσ ςε ομάδεσ,
και ωυςικζσ ιδιότθτεσ ιδιότθτεσ ουςιϊν με με τθ βοικεια κατάλλθλου
ουςιϊν. τισ διαμοριακζσ ψθωιακοφ υλικοφ ι με
δυνάμεισ: πειράματα επίδειξθσ,
α) το ςθμείο παρατθροφν ενδιαωζροντα
βραςμοφ, ωαινόμενα, ςυηθτοφν γι’ αυτά
β) τθ διαλυτότθτα και τα ςυςχετίηουν με τισ
ουςιϊν ςτο νερό διαμοριακζσ δυνάμεισ.
και ςε οργανικοφσ Ενδεικτικά:
διαλφτεσ, α) το ςυγκριτικά πολφ υψθλό
γ) το ιξϊδεσ, ςθμείο βραςμοφ του νεροφ,
δ) τθν επιωανειακι π.χ. ςε ςχζςθ με το υδρόκειο,
τάςθ. β) γιατί ο πάγοσ επιπλζει ςτο
νερό,
γ) τθ διαωορετικι
διαλυτότθτα ουςιϊν ςτο νερό
και ςε οργανικοφσ διαλφτεσ,
δ) τθ διαωορετικι
ρευςτότθτα του νεροφ, τθσ
γλυκερίνθσ και του μελιοφ
ι/και τον ζλεγχο τθσ
ποιότθτασ των ορυκτζλαιων
των μθχανϊν με βάςθ το
ιξϊδεσ τουσ.
Μεταβολζσ 4. Η Γλϊςςα τθσ Ανόργανθσ Χθμείασ
φλθσ και 4.1.  αναωζρουν τουσ
ενζργειασ: Οι Τα μονοατομικά και τφπουσ, τα
χθμικζσ πολυατομικά ιόντα. ονόματα, κακϊσ και
αντιδράςεισ. το ωορτίο οριςμζ-
νων μονοατομικϊν
- - - - 2- 2-
(F , Cl , Br , I , S , Ο ,
3- + + +
Ν , H , Νa , Κ ,
2+ 2+ 3+ +
Mg , Ca , Al , Ag ,
2+ 2+ 3+ +
Zn , Fe , Fe , Cu
2+
και Cu ) και
πολυατομικϊν
- 2-
ιόντων (NO3 , CO3 ,
2- 3- -
Μεταβολζσ SO4 , PO4 , OH ,
+ - -
φλθσ και NH4 , CN , ΘCΟ3 ).
ενζργειασ: Οι 4.2.  διατυπϊνουν τον Δραςτθριότθτα:
χθμικζσ Ο Αρικμόσ Οξείδωςθσ. οριςμό του Οι μακθτζσ/-τριεσ εργάηονται
αντιδράςεισ. Αρικμοφ Οξείδωςθσ ςε ομάδεσ, με τθ βοικεια
(Α.Ο.). ςχετικϊν ωφλλων εργαςίασ,
ςτθν εωαρμογι των κανόνων
 εωαρμόηουν τουσ υπολογιςμοφ του Αρικμοφ
κανόνεσ Οξείδωςθσ ςε διάωορεσ
υπολογιςμοφ του περιπτϊςεισ ατόμων ςε
Α.Ο. ενόσ ατόμου απλζσ χθμικζσ ενϊςεισ και
ςε μια χθμικι πολυατομικά ιόντα.
ουςία. Ακολοφκωσ, οι ομάδεσ
παρουςιάηουν τισ απαντιςεισ
τουσ ςτθν ολομζλεια.
Εναλλακτικά:
Αυτοαξιολόγθςθ των
μακθτϊν/-τριϊν ωσ προσ τθν
εμπζδωςθ των κανόνων
εφρεςθσ του Αρικμοφ
Οξείδωςθσ με βάςθ
κατάλλθλθ διαδραςτικι
εωαρμογι.
4.3.  γράωουν τουσ Καταιγιςμόσ ιδεϊν:
Ο ςυμβολιςμόσ και θ χθμικοφσ τφπουσ Οι μακθτζσ/-τριεσ αναωζρουν
γραωι των ανόργανων διαωόρων ενϊςεισ που ανικουν ςτα
ενϊςεων. ανόργανων οξζα, τισ βάςεισ, τα άλατα και
ενϊςεων, εωόςον τα οξείδια, τισ οποίεσ
είναι γνωςτόσ είτε ο γνωρίηουν από τθν
ΑΟ είτε το ωορτίο κακθμερινι ηωι ι από τα
του κετικοφ και μακιματα τθσ Χθμείασ ςτο
αρνθτικοφ Γυμνάςιο. Ακολοφκωσ, με τθ
τμιματόσ τουσ. βοικεια του/τθσ
εκπαιδευτικοφ, τα εντάςςουν
 αναγνωρίηουν τθν
ςτισ αντίςτοιχεσ κατθγορίεσ.
κατθγορία ςτθν
οποία ανικουν
διάωορεσ
ανόργανεσ ενϊςεισ,
οξζα και βάςεισ
(κατά Arrhenius),
άλατα και οξείδια,
εωόςον δίνεται ο
χθμικόσ τφποσ τουσ.
4.4.  ονομάηουν κατά Δραςτθριότθτα:
Θ ονοματολογία των IUPAC διάωορεσ Οι μακθτζσ/-τριεσ εργάηονται
ανόργανων ενϊςεων. ενϊςεισ (οξζα, ςε ομάδεσ για να
βάςεισ, άλατα, ςυμπλθρϊςουν πίνακα που
οξείδια), εωόςον ςτθν πάνω ςειρά ζχει
δίνεται ο χθμικόσ κατιόντα και ςτθν αριςτερι
τφποσ τουσ και ςτιλθ ανιόντα ι αντίςτροωα.
αντίςτροωα. Συνδυάηουν τα ανιόντα και τα
κατιόντα, προκειμζνου να
γράψουν τουσ ςωςτοφσ
χθμικοφσ τφπουσ, να
προςδιορίςουν τα ονόματά
τουσ και να τα εντάξουν ςτθν

κατθγορία ςτθν οποία
ανικουν (οξζα, βάςεισ, άλατα
και οξείδια).
Μεταβολζσ 5. Ειςαγωγι ςτισ Χθμικζσ Αντιδράςεισ
φλθσ και 5.1.  αναγνωρίηουν τθν Ρείραμα επίδειξθσ:
ενζργειασ: Οι Θ αναπαράςταςθ των ανάγκθ ςυμβολικισ Ο/Θ εκπαιδευτικόσ
χθμικζσ χθμικϊν ωαινομζνων: αναπαράςταςθσ επιδεικνφει μια ςειρά από
αντιδράςεισ. Οι χθμικζσ εξιςϊςεισ. των χθμικϊν χαρακτθριςτικζσ χθμικζσ
ωαινομζνων. αντιδράςεισ, όπωσ:
– Καφςθ βουτανίου, π.χ.
 ςυμπεραίνουν ότι από αναπτιρα με
ςτισ χθμικζσ επίδειξθ τθσ
αντιδράςεισ θ μάηα ςχθματιηόμενθσ αικάλθσ
διατθρείται. ι ςφρματοσ Mg, ι καφςθ
λεπτοφ ςφρματοσ
 ςυςχετίηουν τθ κουηίνασ,
διατιρθςθ τθσ – Καταβφκιςθ ιηιματοσ,
μάηασ ςτισ χθμικζσ π.χ. AgNO3(aq) + ΚΙ(aq), ι
αντιδράςεισ με τθ AgNO3(aq) + NaCl(aq), ι
διατιρθςθ του Fe2(SO4)3(aq) + NaOH(aq)
είδουσ και του ι CuSO4(aq) + ΝaΟΘ(aq),
πλικουσ των – Εξουδετζρωςθ με χριςθ
ατόμων που δείκτθ: HCl(aq) +
ςυμμετζχουν ςε NaOH(aq), χυμόσ
αυτιν. λεμονιοφ + NaOH(aq),
– Απλι αντικατάςταςθ με
 αναγνωρίηουν τθν παραγωγι αερίου, π.χ.
ανάγκθ οι χθμικζσ Mg(s) + HCl(aq) ι Zn(s) +
εξιςϊςεισ να HCl(aq) ι Fe(s) + HCl(aq).
περιγράωουν με τθ Οι μακθτζσ/-τριεσ ςε
μεγαλφτερθ δυνατι κατάλλθλο ωφλλο εργαςίασ
ακρίβεια το χθμικό καταγράωουν τισ
ωαινόμενο. παρατθροφμενεσ μεταβολζσ:
– ζκλυςθ ωωτόσ,
 ιςοςτακμίηουν – αφξθςθ ι μείωςθ τθσ
απλζσ χθμικζσ κερμοκραςίασ,
εξιςϊςεισ. – χρωματικζσ αλλαγζσ,
– ςχθματιςμόσ ιηιματοσ,
– ζκλυςθ αερίου.
Οι μακθτζσ/-τριεσ εργάηονται
ςε ομάδεσ με βάςθ
κατάλλθλο ωφλλο εργαςίασ,
ςτο οποίο:
α) παρουςιάηονται δεδομζνα
ςε ςχζςθ με τισ μάηεσ
αντιδρϊντων και προϊόντων
για οριςμζνεσ από τισ
παραπάνω αντιδράςεισ και
καλοφνται να προςδιορίςουν:
– Ροια είναι θ ςχζςθ
μεταξφ τθσ ςυνολικισ
μάηασ των αντιδρϊντων
και τθσ ςυνολικισ μάηασ
Μεταβολζσ των προϊόντων.

φλθσ και – Αν το πλικοσ και το είδοσ
ενζργειασ: Οι των ατόμων
χθμικζσ διατθροφνται ςε μία
αντιδράςεισ. χθμικι αντίδραςθ.
β) παρουςιάηονται
διαωορετικοί τρόποι
αναπαράςταςθσ ενόσ
ωαινομζνου:
– με ονόματα αντιδρϊντων
και προϊόντων,
– με ςφμβολα αντιδρϊντων
και προϊόντων, αλλά
χωρίσ ωυςικζσ
καταςτάςεισ και
ςυντελεςτζσ,
– με ςφμβολα αντιδρϊντων
και προϊόντων και
ωυςικζσ καταςτάςεισ,
αλλά χωρίσ ςυντελεςτζσ,
– ςε πλιρθ ςυμβολικι
μορωι.
Στθ ςυνζχεια, καλοφνται να
επιλζξουν, εξθγϊντασ τθν
απάντθςι τουσ, ποιοσ τρόποσ
είναι ο καταλλθλότεροσ για
να αναπαριςτοφμε χθμικά
ωαινόμενα με επιςτθμονικι
ακρίβεια.
Ραραδείγματα – Εωαρμογι:
Οι μακθτζσ/-τριεσ ςε ομάδεσ
ςυμπλθρϊνουν ςυντελεςτζσ
απλϊν αντιδράςεων.
5.2.  διακρίνουν τισ Ρείραμα επίδειξθσ:
Ιδιότθτεσ υδατικϊν ουςίεσ που Ερευνθτικό ερϊτθμα: Οι
διαλυμάτων. διαλφονται ςτο ουςίεσ, όταν διαλφονται ςτο
νερό ςε νερό, αλλάηουν τθν
θλεκτρολφτεσ και αγωγιμότθτα του κακαροφ
μθ θλεκτρολφτεσ. νεροφ και με ποιον τρόπο;
 διακρίνουν τουσ καταγράωουν τισ
θλεκτρολφτεσ ςε παρατθριςεισ τουσ ςχετικά
ιςχυροφσ και με τθν αγωγιμότθτα των
αςκενείσ, ανάλογα ακόλουκων υγρϊν και
με τθν ζνταςθ του διαλυμάτων, με χριςθ
ρεφματοσ που πολυμζτρου:
διαρρζει το – απιονιςμζνο νερό,
κφκλωμα, ςε αραιά – διάλυμα ηάχαρθσ,
διαλφματά τουσ. – διάλυμα NaCl,
– διάλυμα NaΟΘ,
 περιγράωουν τθ – διάλυμα ΝH3,
διάςταςθ ςτο νερό: – διάλυμα HCl,
α) οριςμζνων – διάλυμα CH3COOH.
ιοντικϊν βάςεων, Στθ ςυνζχεια καλοφνται να
όπωσ NaOH, KOH, διακρίνουν:
α) τισ ουςίεσ αυτζσ ςε
Μεταβολζσ Ca(ΟΘ)2, θλεκτρολφτεσ και μθ

φλθσ και β) οριςμζνων αλάτων, θλεκτρολφτεσ,
ενζργειασ: Οι όπωσ NaCl και β) τουσ θλεκτρολφτεσ ςε
χθμικζσ CaCl2. ιςχυροφσ και αςκενείσ.
αντιδράςεισ. Ακολουκοφν παραδείγματα
 περιγράωουν τον που εξθγοφν τον τρόπο
ιοντιςμό ςτο νερό απεικόνιςθσ (χθμικζσ
οριςμζνων ιςχυρϊν εξιςϊςεισ):
οξζων, όπωσ HCl και α) τθσ διάςταςθσ των
HNO3. ιοντικϊν βάςεων και αλάτων,
β) του ιοντιςμοφ των ιςχυρϊν
 αναγνωρίηουν ότι οξζων.
το CH3COOH και θ
NH3 δεν ιοντίηονται Για τθ ςχετικι ςυηιτθςθ
πλιρωσ και είναι μπορεί να γίνει χριςθ
αςκενείσ ςχετικϊν προςομοιϊςεων και
θλεκτρολφτεσ. βίντεο.
 περιγράωουν τθ
ςυμπεριωορά ςτο
νερό των οξειδίων:
α) Na2O και CaO,
β) CΟ2 και SΟ3.
 αναγνωρίηουν το
ιόν οξωνίου
(υδρονίου) ωσ το
ςωματίδιο που
παρζχει τισ όξινεσ
ιδιότθτεσ ςε ζνα
διάλυμα.
5.3.  αναγνωρίηουν ότι 1θ εργαςτθριακι διερεφνθςθ:
Οι μετακετικζσ μια αντίδραςθ Ερευνθτικό ερϊτθμα: Πϊσ
αντιδράςεισ. ανταλλαγισ ιόντων γίνονται οι ςυγκροφςεισ
λαμβάνει χϊρα μεταξφ των ιόντων ςτα
εωόςον διαλφματα;
ςχθματίηεται Οι μακθτζσ/-τριεσ εκτελοφν
προϊόν που πειράματα, κατά προτίμθςθ
εκωεφγει από το ςε μικροκλίμακα,
αντιδρϊν ςφςτθμα, προκειμζνου να διαπιςτωκεί
δθλαδι: θ διάχυςθ ιόντων ςτο νερό
– είναι δυςδιάλυτο και θ δθμιουργία μετϊπου
και καταβυκίηεται αντίδραςθσ.
ωσ ίηθμα, Επίςθσ, γράωουν ςε
– είναι αζριο και «μοριακι» και ιοντικι μορωι
διαωεφγει ςτθν τισ αντιδράςεισ που ζγιναν
ατμόςωαιρα. και ςυμπλθρϊνουν τουσ
αντίςτοιχουσ ςυντελεςτζσ.
 εκτελοφν Για τθ ςχετικι ςυηιτθςθ που
κατάλλθλθ ςειρά κα ακολουκιςει μπορεί να
αντιδράςεων γίνει χριςθ ςχετικϊν
ανταλλαγισ ιόντων. προςομοιϊςεων και βίντεο.
 ςυμπεραίνουν μετά 2θ εργαςτθριακι διερεφνθςθ:

από επεξεργαςία Ερευνθτικό ερϊτθμα: Ποιεσ
των πειραματικϊν από τισ ακόλουκεσ
Μεταβολζσ δεδομζνων ποιο αντιδράςεισ αναμζνετε να

φλθσ και είναι το δυςδιάλυτο πραγματοποιοφνται;
ενζργειασ: Οι προϊόν ι το Οι μακθτζσ/-τριεσ εκτελοφν
χθμικζσ παραγόμενο αζριο κατάλλθλεσ αντιδράςεισ
αντιδράςεισ. ςτισ παραπάνω ανταλλαγισ ιόντων, κατά
αντιδράςεισ. προτίμθςθ ςε μικροκλίμακα,
κάποιεσ από τισ οποίεσ
5.3.1.  ςυμπλθρϊνουν πραγματοποιοφνται και
Οι αντιδράςεισ χθμικζσ εξιςϊςεισ κάποιεσ όχι. Kαταγράωουν τισ
ανταλλαγισ ιόντων. ανταλλαγισ ιόντων παρατθριςεισ τουσ και
ςτθ «μοριακι» καταςκευάηουν ζναν μικρό
(τυπικι) τουσ πίνακα με ευδιάλυτεσ και
μορωι. δυςδιάλυτεσ χθμικζσ ενϊςεισ,
κακϊσ και εκλυόμενα αζρια.
 ςυμπλθρϊνουν Στθ ςυνζχεια, τουσ δίνονται
χθμικζσ εξιςϊςεισ διάωορεσ αντιδράςεισ
ανταλλαγισ ιόντων ανταλλαγισ ιόντων και
ςτθν ιοντικι τουσ προβλζπουν ποιεσ από αυτζσ
μορωι. μποροφν να
πραγματοποιθκοφν,
 προβλζπουν αν αξιοποιϊντασ
λαμβάνει χϊρα μια ολοκλθρωμζνουσ πίνακεσ
αντίδραςθ αναωοράσ ιηθμάτων και
ανταλλαγισ ιόντων, αερίων. Επίςθσ,
εωόςον δίνεται ςυμπλθρϊνουν τισ ςχετικζσ
πίνακασ με ιηιματα χθμικζσ εξιςϊςεισ,
ι αζρια. υποδεικνφοντασ το
ςχθματιηόμενο ίηθμα ι το
 διερευνοφν και εκλυόμενο αζριο.
προτείνουν λφςεισ
ςε προβλιματα Διερεφνθςθ και διατφπωςθ
ρφπανςθσ, τα οποία προτάςεων επίλυςθσ
ςυνδζονται με τθν προβλιματοσ:
τοπικι ι ευρφτερθ Ερευνθτικό ερϊτθμα: Πολλοί
κοινωνία, μζςα από κάτοικοι γφρω από μια λίμνθ
τθν ποιοτικι Α εκφράηουν ςοβαρζσ
ανάλυςθ ιόντων. ανθςυχίεσ για τθν
υποβάκμιςθ των υδάτων τθσ
(υψθλι οξφτθτα και
παρουςία μεταλλικϊν ιόντων
ςε υψθλι περιεκτικότθτα)
λόγω αποβολισ λυμάτων από
γειτονικζσ εργοςταςιακζσ
μονάδεσ και αγροτικζσ
δραςτθριότθτεσ. Πϊσ
μπορείτε να διερευνιςετε
ζνα τζτοιο πρόβλθμα και με
βάςθ τα ευριματά ςασ τι
λφςεισ κα προτείνετε;
Οι μακθτζσ/-τριεσ εργάηονται
ςε ομάδεσ με βάςθ ωφλλο
εργαςίασ και εξετάηουν
δείγματα νεροφ από διάωορα
ςθμεία τθσ λίμνθσ Α,
προκειμζνου να
προςδιορίςουν:
α) το pH του δείγματοσ και
Μεταβολζσ εάν αυτό βρεκεί εκτόσ

φλθσ και δεδομζνων ορίων, να
ενζργειασ: Οι προςδιορίςουν ςε ποιο οξφ
χθμικζσ οωείλεται π.χ. το HCl, το HI ι
αντιδράςεισ. το Θ2SΟ4,
β) τθν παρουςία μεταλλικοφ
+
ιόντοσ ςτο δείγμα, όπωσ Ag ,
2+ 2+ 2+ 3+
Cu , Βa , Fe και Fe .
Τζλοσ, ςυηθτοφν αν επαρκοφν
τα ποιοτικά δεδομζνα
προκειμζνου να αποωανκοφν
για το επίπεδο ρφπανςθσ τθσ
λίμνθσ και να υποβάλλουν τισ
προτάςεισ τουσ για τθν
επίλυςθ του προβλιματοσ.
5.3.2.  ςυμπλθρϊνουν Εργαςτθριακι επίδειξθ:
Οι αντιδράςεισ χθμικζσ εξιςϊςεισ Ραρουςιάηεται θ προςκικθ
εξουδετζρωςθσ. εξουδετζρωςθσ ςτθ τριϊν ι τεςςάρων
«μοριακι» και ςτθν διαωορετικϊν ποςοτιτων
ιοντικι τουσ μορωι. ενόσ διαλφματοσ HCl ςε ζνα
διάλυμα NaOH ι αντίςτροωα
 εκτιμοφν αν ζχει και μελετάται πϊσ
πραγματοποιθκεί μεταβάλλεται το pH.
πλιρθσ Ακολουκεί ςυηιτθςθ για τθν
εξουδετζρωςθ, ζννοια τθσ περίςςειασ
κατά τθν προςκικθ αντιδραςτθρίου.
ιςχυροφ οξζοσ ςε
διάλυμα ιςχυρισ Εναλλακτικά:
βάςθσ, με τθ χριςθ Ραρουςιάηεται το ίδιο
κατάλλθλου μζςου. πείραμα με αξιοποίθςθ
υλικοφ.
5.4.  διακρίνουν τισ Ρείραμα επίδειξθσ:
Οι οξειδοαναγωγικζσ οξειδοαναγωγικζσ Ο/Θ εκπαιδευτικόσ
αντιδράςεισ. αντιδράςεισ από τισ επιδεικνφει μια ςειρά από
μετακετικζσ, με χαρακτθριςτικζσ
κριτιριο τθ οξειδοαναγωγικζσ
μεταβολι του ΑΟ αντιδράςεισ, όπωσ:
ενόσ ςτοιχείου. καφςθ ςφρματοσ Mg,
– προςκικθ ςφρματοσ Mg
 ορίηουν: ι ελάςματοσ Zn ι
α) τθν οξείδωςθ ωσ ρινιςμάτων Fe ςε
τθν αφξθςθ του ΑΟ διάλυμα HCl,
ενόσ ςτοιχείου, – προςκικθ ελάςματοσ Cu
β) τθν αναγωγι ωσ τθ ςε διάλυμα HCl,
μείωςθ του ΑΟ ενόσ – προςκικθ ςιδερζνιασ
ςτοιχείου. βίδασ ςε διάλυμα CuSO4,
– προςκικθ
 διακρίνουν ςε μια αλουμινόχαρτου ςε
οξειδοαναγωγικι διάλυμα CuSO4,
αντίδραςθ απλισ – προςκικθ ελάςματοσ Cu
αντικατάςταςθσ τθν ςε διάλυμα AgNO3.
ουςία που Οι μακθτζσ/-τριεσ ςε ομάδεσ
υωίςταται τθν καταγράωουν τισ
οξείδωςθ από τθν παρατθριςεισ τουσ. Για τθ
ουςία που ςχετικι ςυηιτθςθ που κα
ακολουκιςει μπορεί να γίνει
Μεταβολζσ υωίςταται τθν χριςθ κατάλλθλου ψθωιακοφ

φλθσ και αναγωγι. υλικοφ.
ενζργειασ: Οι
χθμικζσ  ςυμπλθρϊνουν Σχεδιαςμόσ και υλοποίθςθ
αντιδράςεισ. απλζσ χθμικζσ πειράματοσ:
εξιςϊςεισ Ερευνθτικό ερϊτθμα: Πϊσ
οξειδοαναγωγισ διαπιςτϊνετε εργαςτθριακά θ
ςτθ μοριακι τουσ ςειρά δραςτικότθτασ των
μορωι: μετάλλων Μg, Zn, Fe, Cu;
α) ςφνκεςθσ, Οι μακθτζσ/-τριεσ εργάηονται
αποςφνκεςθσ και ςε ομάδεσ με βάςθ ωφλλο
διάςπαςθσ, εργαςίασ για να διατάξουν τα
β) απλισ παραπάνω μζταλλα κατά
αντικατάςταςθσ, ωκίνουςα δραςτικότθτα.
όταν δίνονται οι
ςχετικζσ ςειρζσ Συηιτθςθ ςτθν ολομζλεια:
δραςτικότθτασ. Ραρουςιάηεται ςυνοπτικά το
εφροσ των εωαρμογϊν των
 ςχεδιάηουν και μπαταριϊν, κακϊσ και θ
πραγματοποιοφν αλματϊδθσ ανάπτυξθ τθσ
πειράματα, παραγωγισ τουσ ςτισ
προκειμζνου να ςφγχρονεσ κοινωνίεσ.
επαλθκεφςουν τθ
ςειρά
δραςτικότθτασ
ςυγκεκριμζνων
μετάλλων μεταξφ
τουσ ι ςε ςχζςθ με
το υδρογόνο,
αξιοποιϊντασ
οξειδοαναγωγικζσ
αντιδράςεισ απλισ
αντικατάςταςθσ.
 ςυνδζουν τισ
οξειδοαναγωγικζσ
αντιδράςεισ με
κακθμερινζσ
εωαρμογζσ, όπωσ οι
μπαταρίεσ.
Μελετϊντασ 5.5.  περιγράωουν Δραςτθριότθτα:
τα υλικά και Χθμικζσ αντιδράςεισ και διάωορα Οι μακθτζσ/-τριεσ με τθ
το φυςικό κακθμερινι ηωι. ωαινόμενα βοικεια κατάλλθλου
περιβάλλον. κακθμερινισ ηωισ, ψθωιακοφ υλικοφ ςυηθτοφν
με τισ γνϊςεισ που για διάωορα ωαινόμενα
απζκτθςαν για τισ κακθμερινισ ηωισ που
χθμικζσ ςυνδζονται με χθμικζσ
αντιδράςεισ, όπωσ: αντιδράςεισ.
α) ωωτοςφνκεςθ και
αναπνοι, Εναλλακτικά:
β) θ Χθμεία τθσ Εργαςία με τθ μζκοδο
ηαχαροπλαςτικισ, πρότηεκτ:
γ) ο αερόςακοσ, Οι μακθτζσ/-τριεσ ςε ομάδεσ
δ) το τρίγωνο τθσ μελετοφν από ζνα ωαινόμενο
ωωτιάσ, κακθμερινισ ηωισ που
ε) οι μπαταρίεσ, ςυνδζεται με τισ χθμικζσ
ςτ) οι κυψζλεσ αντιδράςεισ. Συνκζτουν μια

καυςίμου. ςυνοπτικι δθμιουργικι
εργαςία και τθν
παρουςιάηουν ςτθν
ολομζλεια.
Από τον 6. ΢τοιχειομετρία
μακρόκοςμο 6.1.  αναγνωρίηουν τθ 1θ Δραςτθριότθτα:
ςτον Θ ζννοια του mole. χρθςιμότθτα τθσ Μζςω διαδραςτικϊν
μικρόκοςμο, ειςαγωγισ τθσ εωαρμογϊν οι μακθτζσ/-τριεσ
ςτο άτομο και ζννοιασ του mole. ςυςχετίηουν τα μεγζκθ mol,
ςτθ δομι του. μάηασ, αρικμοφ μορίων,
 διατυπϊνουν τον αρικμοφ ατόμων και αρικμοφ
οριςμό του mole ιόντων ςε διάωορα χθμικά
και να τον είδθ.
ςυςχετίηουν με τον
αρικμό του 2θ Δραςτθριότθτα:
Avogadro ΝΑ και με Οι μακθτζσ/-τριεσ εργάηονται
τθν ενοποιθμζνθ ςε μετατροπζσ μεταξφ m,
ατομικι μονάδα mol, Μ, αρικμό μορίων και
μάηασ (u). ατόμων ςε διάωορεσ χθμικζσ
ενϊςεισ.
 διατυπϊνουν τον
οριςμό τθσ
μολαρικισ μάηασ
(Μ).
 μετατρζπουν τα
mol μιασ ουςίασ ςε
μάηα ι/και αρικμό
μορίων/ςωματιδίω
ν/ιόντων και
Μεταβολζσ 6.2.  υπολογίηουν: Δραςτθριότθτα:
φλθσ και Στοιχειομετρικοί i) τθν ποςότθτα που Οι μακθτζσ/-τριεσ εργάηονται
ενζργειασ: Οι υπολογιςμοί Ι. απαιτείται από ζνα ςε αςκιςεισ με
χθμικζσ αντιδρϊν για να ςτοιχειομετρικοφσ
αντιδράςεισ. αντιδράςει με υπολογιςμοφσ.
ςυγκεκριμζνθ
ποςότθτα άλλου Εναλλακτικά:
αντιδρϊντοσ, Οι μακθτζσ/-τριεσ εργάηονται
ii) τθν ποςότθτα που με κατάλλθλο ψθωιακό υλικό
απαιτείται από ζνα για να πργματοποιιςουν
αντιδρϊν για να ςτοιχειομετρικοφσ
παραχκεί υπολογιςμοφσ.
ςυγκεκριμζνθ
ποςότθτα
προϊόντοσ και
6.3.  διατυπϊνουν τον Καταιγιςμόσ ιδεϊν:
Συγκζντρωςθ οριςμό τθσ Οι μακθτζσ/-τριεσ αναωζρουν
διαλφματοσ. ςυγκζντρωςθσ τισ εκωράςεισ ςυγκζντρωςθσ
διαλφματοσ c (ςε (περιεκτικότθτασ) που
6.3.1. mol/L). αναγράωονται ςτισ ετικζτεσ
Θ ςυγκζντρωςθ χυμϊν και αναψυκτικϊν από
διαλφματοσ c (ςε  διατυπϊνουν τον το ςουπερμάρκετ, κακϊσ και
mol/L). οριςμό τθσ ετικζτεσ διαλυμάτων ςτο
Μεταβολζσ ςυγκζντρωςθσ ςε χθμικό εργαςτιριο. Οι

φλθσ και 6.3.2. ppm και ppb. ενδείξεισ καταγράωονται ςτον
ενζργειασ: Οι Αραίωςθ, ςυμπφκνωςθ, πίνακα και ομαδοποιοφνται.
χθμικζσ προςκικθ διαλυμζνθσ  υπολογίηουν τθ Ακολουκεί ςυηιτθςθ ϊςτε να
αντιδράςεισ. ουςίασ και ανάμειξθ ςυγκζντρωςθ αναδειχκοφν οι πιο
διαλυμάτων. διαλφματοσ από ςυνθκιςμζνεσ μορωζσ
κατάλλθλα ζκωραςθσ ςυγκζντρωςθσ που
δεδομζνα και ςυναντοφν ςτθν
αντίςτροωα. κακθμερινότθτά τουσ.
 μετατρζπουν τθ Εργαςτθριακι άςκθςθ:

ςυγκζντρωςθ (c) Οι μακθτζσ/-τριεσ εργάηονται
ενόσ διαλφματοσ ςε ςε ομάδεσ για τθν:
ςυγκζντρωςθ % α) παραςκευι διαλφματοσ
μάηα προσ όγκο οριςμζνθσ ςυγκζντρωςθσ (c),
(περιεκτικότθτα % β) αραίωςθ και ανάμειξθ
μάηα προσ όγκο) και διαλυμάτων.
αντίςτροωα. Να δοκεί ζμωαςθ ςτθν
ακρίβεια που ζχουν τα
 υπολογίηουν τθ διάωορα χρθςιμοποιοφμενα
ςυγκζντρωςθ ςκεφθ (ποτιρι ηζςεωσ,
διαλφματοσ μετά ογκομετρικόσ κφλινδροσ,
από αραίωςθ, ςιωϊνια πλιρωςθσ-μζτρθςθσ
ςυμπφκνωςθ, και ογκομετρικι ωιάλθ).
προςκικθ
διαλυμζνθσ ουςίασ Εναλλακτικά: Εικονικό
ι μετά από εργαςτιριο:
ανάμειξθ Αναπαράςταςθ ενόσ
διαλυμάτων τθσ εργαςτθριακοφ πάγκου και
ίδιασ ουςίασ και γνωριμία του/τθσ μακθτι/-
αντίςτροωα. τριασ με τα απαραίτθτα
όργανα και ουςίεσ του
 παραςκευάηουν με εργαςτθρίου. Χριςθ των
ακρίβεια διάλυμα οργάνων αυτϊν με τθ ςωςτι
ςυγκεκριμζνθσ ςειρά για τθ δθμιουργία
ςυγκζντρωςθσ. διαλυμάτων διαωόρων
ςυγκεντρϊςεων κατάλλθλων
 πραγματοποιοφν αραιϊςεων ι αναμείξεων
κατάλλθλθ αυτϊν. Στθν ολομζλεια τθσ
αραίωςθ ςε τάξθσ ακολουκεί ςυηιτθςθ
δεδομζνο διάλυμα. επί των διαδικαςιϊν
προςζγγιςθσ του κζματοσ.
ΧΗΜΕΙΑ – Βϋ ΛΤΚΕΙΟΤ
Οι δυνάμεισ 1. ΢τοιχειομετρικοί Τπολογιςμοί
μεταξφ των 1.1.  αναωζρουν τισ Δραςτθριότθτα:
δομικϊν Θ καταςτατικι εξίςωςθ παραδοχζσ τθσ Οι μακθτζσ/-τριεσ
ςωματιδίων των ιδανικϊν αερίων. κινθτικισ κεωρίασ παρακολουκοφν κατάλλθλο
των υλικϊν. για τα ιδανικά ψθωιακό υλικό που
1.1.1. αζρια. αναδεικνφει τθ διαωορετικι
Το ιδανικό αζριο και οι ςυμπεριωορά μεταξφ των
νόμοι που το διζπουν.  διερευνοφν τισ ιδανικϊν αερίων και των
ςχζςεισ μεταξφ τθσ πραγματικϊν αερίων.
πίεςθσ, του όγκου,
τθσ κερμοκραςίασ Ρροςομοίωςθ-διερευνθτικι
και τθσ ποςότθτασ δραςτθριότθτα:
ενόσ ιδανικοφ Οι μακθτζσ/-τριεσ ςε ομάδεσ,
αερίου. με τθ βοικεια διαδραςτικισ
προςομοίωςθσ και
 διατυπϊνουν τθν κατάλλθλου ωφλλου
καταςτατικι εργαςίασ, διερευνοφν τθ
εξίςωςθ των ςχζςθ μεταξφ πίεςθσ, όγκου,
ιδανικϊν αερίων. κερμοκραςίασ και αρικμοφ
μορίων ςτα ιδανικά αζρια,
και διατυπϊνουν τθν
καταςτατικι εξίςωςθ των
ιδανικϊν αερίων.
1.1.2.  oρίηουν τισ Δραςτθριότθτα:
Ο μολαρικόσ όγκοσ. πρότυπεσ ςυνκικεσ Οι μακθτζσ/-τριεσ, με τθ
(STP). βοικεια τθσ καταςτατικισ
εξίςωςθσ των ιδανικϊν
 διατυπϊνουν τον αερίων, προςδιορίηουν τον
οριςμό του όγκο που αντιςτοιχεί ςε 1 mol
μολαρικοφ όγκου αερίου ςε πρότυπεσ
(Vm). ςυνκικεσ.
 μετατρζπουν mol
ςε όγκο (για αζρια)
και αντίςτροωα.
 εωαρμόηουν τθν
καταςτατικι
εξίςωςθ των
ιδανικϊν αερίων ςε
υπολογιςμοφσ.
Μεταβολζσ 1.2.  επιλφουν απλζσ Δραςτθριότθτα:
φλθσ και Στοιχειομετρικοί αςκιςεισ Οι μακθτζσ/-τριεσ ςε ομάδεσ
ενζργειασ: Οι υπολογιςμοί ΙΙ. ςτοιχειομετρικϊν επιλφουν απλζσ αςκιςεισ και
χθμικζσ υπολογιςμϊν που προβλιματα με
αντιδράςεισ. περιλαμβάνουν ςτοιχειομετρικοφσ
όγκο αερίου υπολογιςμοφσ.
αντιδρϊντοσ ι Θ επιβεβαίωςθ των
προϊόντοσ. αποτελεςμάτων γίνεται από
Μεταβολζσ τον διδάςκοντα ι/και

φλθσ και  επιλφουν απλά με χριςθ κατάλλθλου
ενζργειασ: Οι προβλιματα ψθωιακοφ υλικοφ.
χθμικζσ ςτοιχειομετρικϊν
αντιδράςεισ. υπολογιςμϊν που
περιλαμβάνουν
περίςςεια
αντιδραςτθρίου.
Μεταβολζσ 2. Ειςαγωγι ςτθν Οργανικι Χθμεία – Τδρογονάνκρακεσ
φλθσ και 2.1.  αναγνωρίηουν τθ Δραςτθριότθτα:
ενζργειασ: Οι Ειςαγωγι ςτθν χρθςιμότθτα τθσ Οι μακθτζσ/-τριεσ
χθμικζσ Οργανικι Χθμεία. απεικόνιςθσ των παρακολουκοφν ψθωιακό
αντιδράςεισ. οργανικϊν μορίων υλικό με το οποίο
2.1.1. με αναλυτικοφσ και παρουςιάηονται γνωςτζσ
Βαςικζσ κατθγορίεσ ςυνεπτυγμζνουσ οργανικζσ ενϊςεισ που
οργανικϊν ενϊςεων. ςυντακτικοφσ χρθςιμοποιοφνται ςτθν
τφπουσ, κακϊσ και κακθμερινότθτα, και οι
2.1.2. με ςκελετικζσ δομζσ οποίεσ ςυνοδεφονται από
Κορεςμζνεσ – για ςφνκετα μόρια. τουσ ςυντακτικοφσ τουσ
Ακόρεςτεσ ενϊςεισ. τφπουσ.
 ταξινομοφν Στθ ςυνζχεια ςε ομάδεσ και
οργανικζσ ενϊςεισ με βάςθ ωφλλο εργαςίασ,
με βάςθ τθ κατονομάηουν τισ
χαρακτθριςτικι χαρακτθριςτικζσ ομάδεσ των
(λειτουργικι) τουσ ενϊςεων που ςυνάντθςαν και
ομάδα ςτισ ςυμπλθρϊνουν κατάλλθλο
ακόλουκεσ εννοιολογικό χάρτθ
κατθγορίεσ ταξινόμθςθσ οργανικϊν
οργανικϊν ενϊςεων.
ενϊςεων:
α) υδρογονάνκρακεσ,
β) αρωματικοί
υδρογονάνκρακεσ,
γ) αλκυλαλογονίδια,
δ) αλκοόλεσ και
ωαινόλεσ,
ε) αικζρεσ,
ςτ) αλδεψδεσ και
κετόνεσ,
η) οργανικά οξζα και
εςτζρεσ,
θ) νιτρίλια,
κ) υδροξυοξζα,
ι) αμινοξζα.
 διακρίνουν τισ
οργανικζσ ενϊςεισ
ςε κορεςμζνεσ και
ακόρεςτεσ.
2.2.  παρακζτουν Καταιγιςμόσ ιδεϊν:
Κορεςμζνοι παραδείγματα Οι μακθτζσ/-τριεσ απαντοφν
υδρογονάνκρακεσ – χριςθσ αλκανίων ςτο ερϊτθμα: «Τι γνωρίηετε
Αλκάνια. ςτθν κακθμερινι για το ωυςικό αζριο, το
ηωι. βουτάνιο τθ βενηίνθ και το
πετρζλαιο;». Οι απαντιςεισ
2.2.1.  καταςκευάηουν τα καταγράωονται ςτον πίνακα
Μεταβολζσ Ρροζλευςθ – Φυςικζσ μοριακά μοντζλα και κατθγοριοποιοφνται

φλθσ και ιδιότθτεσ. του μεκανίου και κατάλλθλα.
ενζργειασ: Οι του αικανίου.
χθμικζσ Δραςτθριότθτα:
αντιδράςεισ.  περιγράωουν τθ Οι μακθτζσ/-τριεσ
γεωμετρία του καταςκευάηουν τα μόρια του
μεκανίου. μεκανίου και του αικανίου με
μοριακά μοντζλα και
 αναωζρουν ςυηθτοφν για τθ γεωμετρία
οριςμζνεσ ωυςικζσ τουσ.
άκυκλων αλκανίων. Εναλλακτικά:
Ραρακολουκοφν κατάλλθλο
 ςυςχετίηουν το ψθωιακό υλικό με
μικοσ τθσ αναπαραςτάςεισ τθσ
ανκρακικισ γεωμετρίασ του μεκανίου και
αλυςίδασ των του αικανίου.
αλκανίων ανοικτισ
αλυςίδασ (άκυκλων
αλκανίων) με το
ςθμείο βραςμοφ
τουσ.
2.2.2.  εξάγουν τον γενικό Δραςτθριότθτα:
Ονοματολογία – τφπο ενόσ αλκανίου Μελζτθ τθσ ιςομζρειασ
Ιςομζρεια. ανοικτισ αλυςίδασ. αλυςίδασ αλκανίων με τθ
χριςθ
 ονομάηουν κατά μοριακϊν μοντζλων ι
IUPAC αλκάνια κατάλλθλου λογιςμικοφ ι
ανοικτισ αλυςίδασ πολυμεςικϊν εωαρμογϊν
με βάςθ τον τριςδιάςτατθσ
ςυντακτικό τουσ μοντελοποίθςθσ, όπου ο/θ
τφπο και μακθτισ/-τρια κα ζχει τθ
αντίςτροωα. δυνατότθτα καταςκευισ και
ελεφκερθσ περιςτροωισ των
 προςδιορίηουν τα μορίων.
ςυντακτικά ιςομερι
που αντιςτοιχοφν
ςε δεδομζνο
µοριακό τφπο
άκυκλου αλκανίου
(ζωσ 5 άνκρακεσ).
2.2.3.  διαπιςτϊνουν Ρείραμα επίδειξθσ:
Καφςθ αλκανίων. πειραματικά ότι Ραρουςίαςθ τθσ καφςθσ
κατά τθν καφςθ των βουτανίου με ανίχνευςθ:
αλκανίων: α) υδρατμϊν και CO2
α) εκλφονται μεγάλα ςτθν τζλεια καφςθ,
ποςά κερμότθτασ, β) αικάλθσ ςτθν ατελι καφςθ.
β) ςχθματίηονται
υδρατμοί και CO2 Εναλλακτικά:
ςτθν τζλεια καφςθ, Ραρακολοφκθςθ ςχετικοφ
γ) ςχθματίηεται, βίντεο-πειράματοσ.
μεταξφ άλλων,
αικάλθ ςτθν ατελι 1θ Δραςτθριότθτα:
καφςθ. α) Αξιοποίθςθ των
πλθροωοριϊν που περιζχει θ
 διατυπϊνουν τον κάρτα καυςαερίων για τον
Μεταβολζσ οριςμό τθσ καφςθσ. υπολογιςμό τθσ ποςότθτασ

φλθσ και CO που εκπζμπει ζνα όχθμα.
ενζργειασ: Οι  διακρίνουν ςε β) Συηιτθςθ ςχετικά με τισ
χθμικζσ επίπεδο χθμικϊν βλαπτικζσ επιδράςεισ του CO
αντιδράςεισ. εξιςϊςεων μια ςτθν υγεία και ςτο
τζλεια από μια περιβάλλον.
ατελι καφςθ.
 ςυςχετίηουν το CΟ, Με κατάλλθλο ωφλλο
ωσ προϊόν τθσ εργαςίασ οι μακθτζσ/-τριεσ
ατελοφσ καφςθσ, με ςε ομάδεσ επιλφουν απλζσ
τισ βλαπτικζσ του αςκιςεισ ςτοιχειομετρικϊν
επιδράςεισ ςτθν υπολογιςμϊν ςε τζλειεσ
υγεία και ςτο καφςεισ αλκανίων.
περιβάλλον.
 ςυμπλθρϊνουν τισ
χθμικζσ εξιςϊςεισ
τζλειασ καφςθσ των
αλκανίων.
 εκτελοφν απλοφσ
ςτοιχειομετρικοφσ
υπολογιςμοφσ ςε
τζλειασ καφςθσ των
αλκανίων.
2.3.  εξάγουν τον γενικό Δραςτθριότθτα:
Αλκζνια. μοριακό τφπο των Οι μακθτζσ/-τριεσ μελετοφν
άκυκλων αλκενίων. με μοριακά μοντζλα το μόρια
2.3.1. του αικενίου και του
Ρροζλευςθ – Φυςικζσ  καταςκευάηουν τα προπενίου.
ιδιότθτεσ. μοριακά μοντζλα
του αικενίου και
του προπενίου.
γεωμετρία του
αικενίου.
οριςμζνεσ ωυςικζσ
άκυκλων αλκενίων.
2.3.2.  ονομάηουν κατά Δραςτθριότθτα:
Ονοματολογία – IUPAC άκυκλα Μελζτθ τθσ ιςομζρειασ
Ιςομζρεια. αλκζνια με βάςθ αλκενίων με τθ χριςθ
τον ςυντακτικό τουσ λογιςμικϊν ι πολυμεςικϊν
τφπο και εωαρμογϊν τριςδιάςτατθσ
αντίςτροωα. μοντελοποίθςθσ, όπου ο/θ
μακθτισ/-τρια κα ζχει τθ
 προςδιορίηουν τα δυνατότθτα καταςκευισ και
ςυντακτικά ιςομερι ελεφκερθσ περιςτροωισ των
που αντιςτοιχοφν μορίων.
ςτον µοριακό τφπο
C4H8.
Μεταβολζσ 2.3.3.  ςυμπλθρϊνουν τισ 1θ Δραςτθριότθτα:

φλθσ και Χθμικζσ ιδιότθτεσ. χθμικζσ εξιςϊςεισ Οι μακθτζσ/-τριεσ
ενζργειασ: Οι των αντιδράςεων παρακολουκοφν βίντεο με
χθμικζσ προςκικθσ H2, HCl, τθν επίδραςθ διαλφματοσ Br2
αντιδράςεισ. Br2 και H2O ςτα ςε CCl4, ςε περίςςεια εξενίου
αλκζνια. και εξανίου. Στθ ςυνζχεια ςε
ομάδεσ, με τθ βοικεια
 προβλζπουν, με κατάλλθλου ωφλλου εργαςίασ
βάςθ τον κανόνα ςυμπλθρϊνουν τθ
Markovnikov, τα ςυγκεκριμζνθ αντίδραςθ
κφρια προϊόντα των προςκικθσ, κακϊσ και άλλεσ
αντιδράςεων αντιδράςεισ προςκικθσ ςτα
προςκικθσ με HCl αλκζνια.
και H2O ςτα
αλκζνια. 2θ Δραςτθριότθτα:
Με κατάλλθλο ωφλλο
 αναγνωρίηουν ότι εργαςίασ οι μακθτζσ/-τριεσ
μποροφμε να ςε ομάδεσ επιλφουν απλζσ
διακρίνουμε τα αςκιςεισ ςτοιχειομετρικϊν
αλκζνια από τα υπολογιςμϊν ςτισ
αλκάνια με τθν αντιδράςεισ των αλκενίων.
επίδραςθ Br2/CCl4.
 ςυμπλθρϊνουν
αντιδράςεισ καφςθσ
αλκενίων.
 επιλφουν αςκιςεισ
και προβλιματα
ςτοιχειομετρικϊν
υπολογιςμϊν ςτισ
αντιδράςεισ των
αλκενίων.
2.4.  διακρίνουν τθ δομι Δραςτθριότθτα:
Αρωματικοί και τουσ μοριακοφσ Οι μακθτζσ/-τριεσ ςε ομάδεσ
υδρογονάνκρακεσ. τφπουσ απλϊν ςυηθτοφν για ενϊςεισ με
αρωματικϊν αρωματικό δακτφλιο και τισ
ενϊςεων, όπωσ του εωαρμογζσ τουσ ςτθν
βενηολίου, του κακθμερινι ηωι, ςε
τολουουλίου και ωάρμακα, ςε ςυνκετικά υλικά
τθσ ωαινόλθσ. κλπ.
Στθ ςυνζχεια, επεξεργάηονται
 αναγνωρίηουν τα ςιματα επικινδυνότθτασ
πεδία εωαρμογισ του Ευρωπαϊκοφ Οργανιςμοφ
των αρωματικϊν Χθμικϊν Ρροϊόντων (ΕCHA)
ενϊςεων ςτθν για το βενηόλιο, το τολουόλιο
κακθμερινι ηωι και και τθ ωαινόλθ και
ςε τομείσ τθσ ςχολιάηουν τισ επιπτϊςεισ
επιςτιμθσ και τθσ τουσ ςτθν ανκρϊπινθ υγεία
τεχνολογίασ. και ςτο περιβάλλον.
Μελετϊντασ 3. Ενζργεια και Κλιματικι Αλλαγι
τα υλικά και 3.1.  αναωζρουν τα Δραςτθριότθτα:
το φυςικό Το πετρζλαιο. κφρια προϊόντα τθσ Οι μακθτζσ/-τριεσ μελετοφν
περιβάλλον. κλαςματικισ τα προϊόντα τθσ κλαςματικισ
απόςταξθσ του απόςταξθσ του αργοφ
αργοφ πετρελαίου πετρελαίου με τθ χριςθ
Μελετϊντασ και τισ χριςεισ κατάλλθλου ψθωιακοφ

τα υλικά και τουσ. υλικοφ.
το φυςικό
περιβάλλον.  αναωζρουν
πετροχθμικϊν
προϊόντων.
 αναγνωρίηουν τον
ρόλο τθσ
πετροχθμικισ
βιομθχανίασ ςτθν
οικονομικι
ανάπτυξθ και ςτον
ςφγχρονο τρόπο
ηωισ.
Η ςθμαςία τθσ 3.2.  αξιολογοφν τισ Διερευνθτικι δραςτθριότθτα:
Χθμείασ ςτθν Ρθγζσ ενζργειασ – κυριότερεσ πθγζσ Οι μακθτζσ/-τριεσ μελετοφν
επιςτθμονικι Ενζργεια και ενζργειασ, με πίνακεσ με οικονομικά
ζρευνα, ςτθν ενεργειακι πολιτικι. κριτιρια τθν ςτοιχεία που ςχετίηονται με
τεχνολογία και οικονομικι τουσ τθν παραγωγι και τθ
ςτθν κοινωνία. διάςταςθ και τισ μεταωορά ενζργειασ.
περιβαλλοντικζσ Συςχετίηουν τα δεδομζνα,
Μεταβολζσ τουσ επιπτϊςεισ: παράγουν γραωιματα και
φλθσ και α) πετρζλαιο και εξάγουν ςυμπεράςματα για
ενζργειασ: Οι παράγωγα, τον ρόλο που παίηει θ
χθμικζσ β) ορυκτά καφςιμα, πρόςβαςθ ςε πθγζσ ενζργειασ
αντιδράςεισ. γ) βιοκαφςιμα, ςτθν οικονομικι ανάπτυξθ
δ) αειωόρεσ πθγζσ και τθν αςωάλεια ενόσ
ενζργειασ, κράτουσ.
ε) υδρογόνο, Ενδεικτικά μελετϊνται
ςτ) πυρθνικι πίνακεσ με κατά κεωαλιν
ενζργεια. Α.Ε.Ρ. και κατά κεωαλιν
κατανάλωςθ πετρελαίου,
δείκτεσ οικονομικισ και
 διερευνοφν τουσ βιομθχανικισ ανάπτυξθσ,
βαςικοφσ λόγουσ κφκλοσ εργαςιϊν μεγάλων
για τουσ οποίουσ θ χθμικϊν/πετροχθμικϊν/
ενζργεια και θ ωαρμακευτικϊν βιομθχανιϊν
πρόςβαςθ ςε πθγζσ κ.τ.λ.
τθσ παίηουν Ραράλλθλα εξετάηονται και οι
ςθμαντικό ρόλο περιβαλλοντικζσ επιπτϊςεισ
ςτισ πολιτικζσ των τθσ χριςθσ διαωόρων πθγϊν
ςφγχρονων κρατϊν. ενζργειασ.
Μελετϊντασ 3.3.  περιγράωουν το Δραςτθριότθτα:
τα υλικά και Κλιματικι αλλαγι. ωαινόμενο του Οι μακθτζσ/-τριεσ μελετοφν
το φυςικό κερμοκθπίου. πίνακεσ, ςυςχετίηουν
περιβάλλον. δεδομζνα, παράγουν
 ςυςχετίηουν γραωιματα και εξάγουν
ςυγκεκριμζνεσ ςυμπεράςματα για το
ανκρωπογενείσ αποτφπωμα άνκρακα των
δραςτθριότθτεσ με διαωόρων τρόπων
το ωαινόμενο τθσ παραγωγισ ενζργειασ.
κλιματικισ Εναλλακτικά δφναται να γίνει
αλλαγισ. χριςθ λογιςμικϊν, κακϊσ και
ςχετικϊν ιςτοςελίδων.
Μελετϊντασ  απαρικμοφν τα
τα υλικά και κυριότερα αζρια
το φυςικό του κερμοκθπίου.
 ςυςχετίηουν τθν Δράςθ:
κλιματικι αλλαγι Δθμιουργοφν ενθμερωτικό
με επιπτϊςεισ ωυλλάδιο ι/και αωίςα για
ςτουσ ανκρϊπουσ τθν κλιματικι αλλαγι και το
και ςτα αποτφπωμα άνκρακα και
οικοςυςτιματα. ενθμερϊνουν τθν οικογζνεια
και τθν τοπικι κοινωνία.
 εξθγοφν τι είναι το Το ωυλλάδιο μπορεί να
αποτφπωμα αναρτθκεί και ςτθν
άνκρακα. ιςτοςελίδα του ςχολείου.
 ςχεδιάηουν και
υλοποιοφν δράςεισ
ενθμζρωςθσ τθσ
τοπικισ κοινωνίασ.
Η ςθμαςία τθσ 3.4.  περιγράωουν τισ Μελζτθ περίπτωςθσ:
Χθμείασ ςτθν Κυκλικι Οικονομία και βαςικζσ αρχζσ που Οι μακθτζσ/-τριεσ ςε ομάδεσ
επιςτθμονικι Ρράςινθ Χθμεία. διζπουν τθν με βάςθ το υλικό του βιβλίου
ζρευνα, ςτθν αειωόρο ανάπτυξθ, ςυηθτοφν τισ παρακάτω
τεχνολογία και 3.4.1. τθν Κυκλικι μελζτεσ περίπτωςθσ (μία
τθν κοινωνία. Ειςαγωγι ςτθν Κυκλικι Οικονομία και τθν μελζτθ περίπτωςθσ ανά
Οικονομία. Ρράςινθ Χθμεία. ομάδα):
α) υποβάκμιςθ ενεργειακϊν
3.4.2.  αναγνωρίηουν το πόρων,
Ειςαγωγι ςτθν Ρράςινθ ςοβαρό πρόβλθμα β) ενεργειακό αποτφπωμα
Χθμεία. υποβάκμιςθσ των προϊόντων,
ενεργειακϊν γ) κατανάλωςθ ενζργειασ ανά
3.4.3. πόρων. χϊρα,
Εωαρμόηοντασ τισ αρχζσ δ) υποβάκμιςθ του
τθσ Ρράςινθσ Χθμείασ.  ςυςχετίηουν τθ περιβάλλοντοσ από
χριςθ οριςμζνων ςυνκετικά προϊόντα,
ςυνκετικϊν ε) βιοαποικοδομοφμενα
προϊόντων, όπωσ τα πολυμερι,
πλαςτικά/μικροπλα ςτ) επαναχρθςιμοποίθςθ
ςτικά, τα ελαςτικά υλικϊν.
κ.ά. με τθ ρφπανςθ
και τθν υποβάκμιςθ
του περιβάλλοντοσ.
 υιοκετοφν τθν
ανάγκθ:
α) χριςθσ
ανανεϊςιμων
πόρων,
β) αξιοποίθςθσ
ωυτικϊν-ηωικϊν
προϊόντων και
βιοαποικοδομι-
ςιμων υλικϊν,
γ) επαναχρθςιμο-
ποίθςθσ υλικϊν.
Η ςθμαςία τθσ  αναγνωρίηουν τθ

Χθμείασ ςτθν ςυμβολι τθσ
επιςτθμονικι επιςτθμονικισ
ζρευνα, ςτθν ζρευνασ ςτθ
τεχνολογία και ςφνκεςθ νζων
τθν κοινωνία βιοαποικοδομοφ-
μενων υλικϊν.
 υποςτθρίηουν τθν
ανάγκθ ςφνδεςθσ
τθσ παραγωγισ
προϊόντων με τισ
αρχζσ τθσ Ρράςινθσ
Χθμείασ.
Η ςθμαςία τθσ 3.5.  διερευνοφν μζςω Μελζτθ περίπτωςθσ:
Χθμείασ ςτθν Ο ρόλοσ τθσ κοινωνίασ κατάλλθλων πθγϊν Οι μακθτζσ/-τριεσ ςε ομάδεσ
επιςτθμονικι ςτθ διαμόρωωςθ των τισ κοινωνικζσ μελετοφν άρκρα από τον
ζρευνα, ςτθν ενεργειακϊν πολιτικϊν. ςτάςεισ απζναντι: ζντυπο και θλεκτρονικό Τφπο
τεχνολογία και α) ςτισ ενεργειακζσ και εξάγουν ςυμπεράςματα
ςτθν κοινωνία. πολιτικζσ, ςχετικά με τισ κοινωνικζσ
β) ςτα ςτάςεισ ςε κζματα
περιβαλλοντικά ενεργειακϊν και
προβλιματα. περιβαλλοντικϊν πολιτικϊν.
Μεταβολζσ 4. Θερμοχθμεία
φλθσ και 4.1.  διακρίνουν τισ Καταιγιςμόσ ιδεϊν:
ενζργειασ: Οι Οι ενεργειακζσ ζννοιεσ «ςφςτθμα» Οι μακθτζσ/-τριεσ απαντοφν
χθμικζσ μεταβολζσ κατά τισ και «περιβάλλον». ςτα ερωτιματα: «Υπάρχουν
αντιδράςεισ. χθμικζσ αντιδράςεισ. αντιδράςεισ που παράγουν
 αναγνωρίηουν ότι οι ενζργεια όταν γίνονται, και
μεταβολζσ ςτθ αντιδράςεισ που
κερμοκραςία ενόσ καταναλϊνουν ενζργεια για
ςυςτιματοσ να γίνουν;» και «Από ποφ
ςυνδζονται με προκφπτει και ποφ
μεταβολζσ ςτθν αποκθκεφεται αυτι θ
ενζργειά του. ενζργεια;».
Οι απαντιςεισ τουσ
 ταξινομοφν τισ καταγράωονται,
χθμικζσ αντιδράςεισ κατθγοριοποιοφνται και
ςε ενδόκερμεσ και ακολουκεί ςυηιτθςθ.
εξϊκερμεσ.
 ςυςχετίηουν τισ
ενεργειακζσ
μεταβολζσ που
ςυμβαίνουν ςτισ
χθμικζσ αντιδράςεισ
με τθ διάςπαςθ και
τον ςχθματιςμό
δεςμϊν.
 ερμθνεφουν τισ
ενεργειακζσ
μεταβολζσ που
ςυμβαίνουν ςτισ
χθμικζσ αντιδράςεισ
με χριςθ τθσ αρχισ
Μεταβολζσ διατιρθςθσ τθσ

φλθσ και ενζργειασ.
ενζργειασ: Οι 4.2.  διατυπϊνουν τον Εργαςτθριακι άςκθςθ:
χθμικζσ Θερμιδομετρία. κεμελιϊδθ νόμο Αντίδραςθ προςκικθσ οξζοσ
αντιδράςεισ. τθσ (HCl) ςε βάςθ (NaOH) μζςα
κερμιδομετρίασ. ςε μονωτικά ποτιρια
πολυουραικάνθσ και μζτρθςθ
 πραγματοποιοφν τθσ κερμοκραςίασ πριν και
εργαςτθριακι μετά τθν ανάμειξθ των
άςκθςθ μζτρθςθσ αντιδραςτθρίων.
κερμότθτασ
Μεταβολζσ 5. Αλκοόλεσ-Φαινόλεσ και Καρβοξυλικά Οξζα
φλθσ και 5.1.  αναγνωρίηουν τθ Καταιγιςμόσ ιδεϊν –
ενζργειασ: Οι Αλκοόλεσ – Φαινόλεσ. λειτουργικι Δραςτθριότθτα:
χθμικζσ (χαρακτθριςτικι) Οι μακθτζσ/-τριεσ αναωζρουν
αντιδράςεισ. 5.1.1. ομάδα -OH ωσ τθν τι γνωρίηουν για τισ αλκοόλεσ
Δομι, προζλευςθ και ομάδα που και το αλκοόλ (παραςκευζσ –
χριςεισ αλκοολϊν. προςδίδει ςτισ ιδιότθτεσ – χριςεισ –
αλκοόλεσ (και τισ επίδραςθ ςτον οργανιςμό).
ωαινόλεσ) τισ Ο/Θ εκπαιδευτικόσ τισ
ιδιότθτζσ τουσ. κατθγοριοποιεί κατάλλθλα.
Στθ ςυνζχεια, παρατθροφν
 ταξινομοφν τισ δομζσ αλκοολϊν που
αλκοόλεσ: απαντοφν ςτθ ωφςθ, από
α) ςε μονοςκενείσ και απλζσ, π.χ. αικανόλθ, ζωσ
πολυςκενείσ, πολφπλοκεσ, π.χ.
β) ςε πρωτοταγείσ, χολθςτερόλθ, και οριςμζνεσ
δευτεροταγείσ και αντιδράςεισ τουσ για να
τριτοταγείσ. διαπιςτϊςουν ότι,
ανεξαρτιτωσ
 ςυμπλθρϊνουν τθ πολυπλοκότθτασ τθσ δομισ
χθμικι εξίςωςθ τουσ, όλεσ οι αλκοόλεσ δίνουν
παραςκευισ παρόμοιεσ αντιδράςεισ.
μονοςκενϊν
αλκοολϊν με τθν Δραςτθριότθτα:
προςκικθ νεροφ ςε Στουσ/Στισ μακθτζσ/-τριεσ
αλκζνια. δίνονται απλά και πολφπλοκα
αλκζνια και τουσ ηθτείται να
γράψουν τθ δομι τθσ
παραγόμενθσ αλκοόλθσ από
τθν αντίδραςθ ενυδάτωςθσ
και το αντίςτροωο.
5.1.2.  ονομάηουν απλζσ Δραςτθριότθτα:
Ονοματολογία – κορεςμζνεσ Οι μακθτζσ/-τριεσ ςε ομάδεσ
Ιςομζρεια. μονοςκενείσ χρθςιμοποιοφν κατάλλθλο
αλκοόλεσ. ςχεδιαςτικό λογιςμικό
προκειμζνου να ςχεδιάςουν
 προςδιορίηουν τα απλζσ αλκοόλεσ ςε δφο και
ιςομερι τρεισ διαςτάςεισ. Ακολοφκωσ
κορεςμζνων διερευνοφν τα ιςομερι αυτϊν
μονοςκενϊν και δίνουν το όνομά τουσ.
αλκοολϊν (ζωσ 4 Τζλοσ, επιβεβαιϊνουν το
άτομα C). όνομα που ζδωςαν μζςω
κατάλλθλθσ εωαρμογισ.
5.1.3.  διερευνοφν τουσ Διερεφνθςθ:
Μεταβολζσ Φυςικζσ Ιδιότθτεσ. λόγουσ που Ερευνθτικό ερϊτθμα: Είναι οι

φλθσ και διαωζρουν οι φυςικζσ ιδιότθτεσ των
ενζργειασ: Οι ωυςικζσ ιδιότθτεσ αλκοολϊν αντίςτοιχεσ με
χθμικζσ των αλκοολϊν από αυτζσ των αλκανίων και
αντιδράςεισ. τισ αντίςτοιχεσ των αλκυλαλογονιδίων με τον ίδιο
αλκανίων και των αρικμό ατόμων C;
αλκυλαλογονιδίων Οι μακθτζσ/-τριεσ ςε ομάδεσ
με τον ίδιο αρικμό μελετοφν πίνακεσ ωυςικϊν
ατόμων C. ιδιοτιτων (π.χ. ςθμείου
βραςμοφ) αλκανίων,
 εξθγοφν τουσ αλκοολϊν και
λόγουσ που οι αλκυλαλογονιδίων με τον ίδιο
ιςομερείσ αλκοόλεσ αρικμό ατόμων C. Από τουσ
δεν ζχουν τισ ίδιεσ πίνακεσ παράγουν
ωυςικζσ ιδιότθτεσ. γραωιματα και μζςω αυτϊν
απαντοφν ςτο ερευνθτικό
ερϊτθμα.
5.1.4.  προβλζπουν τα Εργαςτθριακι άςκθςθ:
Χθμικζσ ιδιότθτεσ – προϊόντα Οξείδωςθ τθσ αικανόλθσ και
Θ οξείδωςθ των οξείδωςθσ των 2-προπανόλθσ
αλκοολϊν. αλκοολϊν. Οι μακθτζσ/-τριεσ υλοποιοφν
πείραμα οξείδωςθσ τθσ
 επαλθκεφουν αικανόλθσ και τθσ
πειραματικά τθν 2-προπανόλθσ με όξινο
οξείδωςθ των διάλυμα KMnO4. Στθ
αλκοολϊν μζςα ςυνζχεια, οι μακθτζσ/-τριεσ
από τον αποχρω- με τθ βοικεια κατάλλθλου
ματιςμό όξινου ωφλλου εργαςίασ
διαλφματοσ KMnO4. ςυμπλθρϊνουν τα προϊόντα
τθσ οξείδωςθσ.
5.2.  αναωζρουν τθν Δραςτθριότθτα –
Κορεςμζνα οξικι ηφμωςθ Ιςτοεξερεφνθςθ:
μονοκαρβοξυλικά οξζα. ςυμπλθρϊνοντασ Οι μακθτζσ/-τριεσ ςε ομάδεσ
τθ ςχετικι χθμικι ςτο εργαςτιριο υπολογιςτϊν
5.2.1. εξίςωςθ. υλοποιοφν ιςτοεξερεφνθςθ
Ρροζλευςθ – με κζμα: «Θ ςθμαςία των
Ραραςκευζσ – Φυςικζσ  αναωζρουν ηυμϊςεων (αλκοολικισ –
ιδιότθτεσ. οριςμζνεσ ωυςικζσ οξικισ) για τθν παραγωγι
ιδιότθτεσ των τροωίμων».
οξζων.
5.2.2.  διερευνοφν Εργαςτθριακι διερεφνθςθ:
Χθμικζσ ιδιότθτεσ. πειραματικά τον Ερευνθτικό ερϊτθμα: Τα
όξινο χαρακτιρα καρβοξυλικά οξζα δίνουν
των καρβοξυλικϊν αντιδράςεισ ανάλογεσ των
οξζων. ανόργανων οξζων;
Οι μακθτζσ/-τριεσ ζχουν ςτθ
 ςυμπλθρϊνουν διάκεςι τουσ διάλυμα HCl,
χθμικζσ εξιςϊςεισ διάλυμα οξικοφ οξζοσ ι ξίδι,
που ςυνδζονται με χυμό λεμονιοφ (κιτρικό οξφ)
τον όξινο και εξετάηουν:
χαρακτιρα των α) το pH των διαλυμάτων
καρβοξυλικϊν τουσ με πεχαμετρικό χαρτί ι
οξζων. πεχάμετρο,
β) τθν αλλαγι χρϊματοσ
 ςυμπλθρϊνουν τθ δείκτθ, π.χ. θλιανκίνθσ,
Μεταβολζσ χθμικι εξίςωςθ τθσ γ) τθν αντίδραςι τουσ με

φλθσ και εςτεροποίθςθσ. ανκρακικά άλατα, π.χ.
ενζργειασ: Οι NaHCO3,
χθμικζσ  αναωζρουν χριςεισ δ) τθν αντίδραςι τουσ με
αντιδράςεισ. διαωόρων εςτζρων. ςφρμα Μg ι ψιγματα Zn ι
ρινίςματα ςιδιρου Fe.
ςυμβουλεφονται το ςχολικό
βιβλίο ι άλλεσ πθγζσ (ζντυπεσ
ι ψθωιακζσ) και
ςυμπλθρϊνουν θμιδομθμζνο
εννοιολογικό χάρτθ ςχετικό
με τισ χριςεισ των εςτζρων.
Ακολουκεί ςυηιτθςθ για τθν
αντίδραςθ εςτεροποίθςθσ και
ςυμπλθρϊνουν τισ ανάλογεσ
χθμικζσ εξιςϊςεισ.
5.3.  προςδιορίηουν τθν 1θ Δραςτθριότθτα:
Αλκοολοφχα ποτά: ποςότθτα τθσ Μελζτθ επιπτϊςεων τθσ
Κατανάλωςθ και αικανόλθσ που κα κατανάλωςθσ αλκοόλ ςτθν
επιπτϊςεισ. προςλάβει ζνασ οδθγικι ςυμπεριωορά, με
άνκρωποσ με βάςθ αξιοποίθςθ κατάλλθλου
τθν ποςότθτα του ψθωιακοφ υλικοφ.
ποτοφ που κα
καταναλϊςει και Εναλλακτικά:
τθν περιεκτικότθτά Συηιτθςθ με βάςθ πίνακα
του ςε αικανόλθ. που δείχνει τθν αφξθςθ του
ςυντελεςτι πικανότθτασ
 αναγνωρίηουν τισ κανατθωόρου ατυχιματοσ,
επιπτϊςεισ από τθν ανάλογα με τθν ποςότθτα του
υπερβολικι αλκοόλ που καταναλϊκθκε
κατανάλωςθ από οδθγό.
αλκοόλ.
 επικρίνουν Δθμιουργία αωίςασ ενάντια
α) τθν οδιγθςθ μετά ςτθν οδιγθςθ υπό τθν
από κατανάλωςθ επιρεια αλκοόλ.
αλκοόλ,
β) τθν υπερβολικι
κατανάλωςθ
αλκοόλ.
Η ςθμαςία τθσ 5.4.  ςυμπλθρϊνουν τθ Δραςτθριότθτα:
Χθμείασ ςτθν Σαποφνια – χθμικι εξίςωςθ τθσ Μελζτθ του τρόπου δράςθσ
επιςτθμονικι Απορρυπαντικά. ςαπωνοποίθςθσ. των ςαπουνιϊν μζςω του
ζρευνα, ςτθν ςχθματιςμοφ μικυλλίων, με
τεχνολογία και  ερμθνεφουν τθν αξιοποίθςθ κατάλλθλου
ςτθν κοινωνία. απορρυπαντικι ψθωιακοφ υλικοφ.
δράςθ ςαπουνιϊν Ρροζκταςθ
και Μικφλλια νανο-λιποςωμάτων
απορρυπαντικϊν με και mRNA εμβόλια.
βάςθ τθ δομι τουσ.
Εργαςτθριακι άςκθςθ:
 παραςκευάηουν με Ραραςκευι ςαπουνιοφ με τθν
αςωάλεια ςαποφνι, ψυχρι μζκοδο.
Η ςθμαςία τθσ με χριςθ τθσ Οι μακθτζσ/-τριεσ ςε ομάδεσ

Χθμείασ ςτθν ψυχρισ μεκόδου. παραςκευάηουν ςαποφνι.
επιςτθμονικι
ζρευνα, ςτθν Για τον προςδιοριςμό τθσ
τεχνολογία και ςτοιχειομετρικισ αναλογίασ
ςτθν κοινωνία. μεταξφ του ελαίου ι των
ελαίων που κα
ςαπωνοποιθκοφν και τθσ
απαιτοφμενθσ ποςότθτασ
NaOH μπορεί να αξιοποιθκεί
ςχετικό λογιςμικό.
Μελετϊντασ 6. Χθμεία και Διατροφι
τα υλικά και 6.1.  διακρίνουν τισ 1θ Δραςτθριότθτα:
το φυςικό Ειςαγωγι – Κατθγορίεσ ζννοιεσ «τροωι», Οι μακθτζσ/-τριεσ ςε ομάδεσ
περιβάλλον. κρεπτικϊν ςυςτατικϊν. «τρόωιμο» και ςυηθτοφν ςχετικά με τα
«κρεπτικό τρόωιμα και τα κρεπτικά
ςυςτατικό». ςυςτατικά και ςυμπλθρϊνουν
κατάλλθλο εννοιολογικό
 αναωζρουν τισ χάρτθ.
κατθγορίεσ των
κρεπτικϊν Εναλλακτικά:
ςυςτατικϊν. Μζςα από διαδικαςία
καταιγιςμοφ ιδεϊν οι
 προςδιορίηουν τθ μακθτζσ/-τριεσ καλοφνται με
κερμικι αξία βάςθ τθν εμπειρία τουσ να
υδατανκράκων, αναωζρουν διάωορα
λιπϊν και κρεπτικά ςυςτατικά
πρωτεϊνϊν. (υδατάνκρακεσ, λίπθ,
πρωτεΐνεσ, βιταμίνεσ,
 αναγνωρίηουν τθν ιχνοςτοιχεία) και τα τρόωιμα
αξία μιασ που τα περιζχουν. Στθ
ιςορροπθμζνθσ ςυνζχεια ςυμπλθρϊνουν
διατροωισ. ςχετικό εννοιολογικό χάρτθ.
Με τθ βοικεια κατάλλθλου
λογιςμικοφ, οι μακθτζσ/-τριεσ
ςυηθτοφν και
επιχειρθματολογοφν υπζρ τθσ
ιςορροπθμζνθσ διατροωισ.
6.2.  διακρίνουν τα είδθ Δραςτθριότθτα:
Οι υδατάνκρακεσ και θ και τθ βαςικι Οι μακθτζσ/-τριεσ, με τθ
κρεπτικι τουσ αξία. χθμικι δομι των βοικεια κατάλλθλου
υδατανκράκων. ψθωιακοφ υλικοφ, διακρίνουν
τα είδθ των υδατανκράκων
 αναωζρουν ςε:
τρόωιμα που ζχουν α) μονοςακχαρίτεσ: γλυκόηθ
υψθλι και ωρουκτόηθ (γραμμικι και
περιεκτικότθτα ςε κυκλικι δομι),
υδατάνκρακεσ. β) διςακχαρίτεσ: ςακχαρόηθ
(ηάχαρθ) (κυκλικι δομι),
 εκτιμοφν τθ γ) πολυςακχαρίτεσ: άμυλο,
διατροωικι αξία κυτταρίνθ και γλυκογόνο.
των υδατανκράκων Στθ ςυνζχεια:
και περιγράωουν τισ i) ταξινομοφν τουσ
ςυνζπειεσ από τθν υδατάνκρακεσ
Μελετϊντασ υπερβολικι ι τθ ςυμπλθρϊνοντασ κατάλλθλο

τα υλικά και μειωμζνθ εννοιολογικό χάρτθ,
το φυςικό κατανάλωςι τουσ. ii) καταγράωουν τρόωιμα
περιβάλλον. πλοφςια ςε υδατάνκρακεσ.
6.3.  αναωζρουν Καταιγιςμόσ ιδεϊν:
Οι πρωτεΐνεσ και θ τρόωιμα πλοφςια Οι μακθτζσ/-τριεσ καλοφνται
κρεπτικι τουσ αξία. ςε πρωτεΐνεσ. με βάςθ τθν εμπειρία τουσ να
αναωζρουν τρόωιμα πλοφςια
 αναγνωρίηουν τθ ςε πρωτεΐνεσ.
χθμικι δομι των
αμινοξζων.
 περιγράωουν τον Δραςτθριότθτα:

τρόπο ςχθματιςμοφ Οι μακθτζσ/-τριεσ, με τθ
του πεπτιδικοφ βοικεια κατάλλθλου
δεςμοφ. λογιςμικοφ και εικόνων,
μελετοφν
 περιγράωουν τα α) τθ δομι των αμινοξζων,
τζςςερα επίπεδα β) τθ δομι των πρωτεϊνϊν.
οργάνωςθσ των
πρωτεϊνϊν.
 ςυμπεραίνουν ότι θ
αλλθλουχία των
αμινοξζων
κακορίηει τθν
τριςδιάςτατθ δομι
των πρωτεϊνϊν.
Η ςθμαςία τθσ 6.4.  ανιχνεφουν Εργαςτθριακι άςκθςθ:
Χθμείασ ςτθν Εργαςτθριακζσ κρεπτικζσ φλεσ ςε Μελζτθ φπαρξθσ κρεπτικϊν
επιςτθμονικι δοκιμαςίεσ ςε τρόωιμα. τρόωιμα με ςυςτατικϊν ςε τρόωιμα,
ζρευνα, ςτθν εργαςτθριακζσ όπωσ:
τεχνολογία και δοκιμαςίεσ. α) ανίχνευςθ πρωτεϊνϊν ςε
ςτθν κοινωνία. τρόωιμα (τεςτ διουρίασ),
β) μετουςίωςθ πρωτεϊνϊν και
ανίχνευςθσ καηεΐνθσ ςτο
γάλα,
γ) ανίχνευςθ αμφλου,
δ) ανίχνευςθ αναγωγικϊν
ςακχάρων.
Μελετϊντασ 6.5.  αναγνωρίηουν τθ Μελζτθ περίπτωςθσ:
τα υλικά και Τα λίπθ, τα ζλαια και θ χθμικι δομι των Οι μακθτζσ/-τριεσ ςε ομάδεσ,
το φυςικό κρεπτικι τουσ αξία. λιπϊν και των με βάςθ κατάλλθλο
περιβάλλον. ελαίων και τθ βιβλιογραωικό υλικό, εξάγουν
ςυςχετίηουν με τθ ςυμπεράςματα ςχετικά με:
ωυςικι τουσ α) τθ ςυςχζτιςθ αςκενειϊν με
κατάςταςθ ςτουσ τθν κατανάλωςθ υπερβολικισ
ο
25 C. ποςότθτασ τροωίμων
πλοφςιων ςε λιπαρά
 καταγράωουν ςυςτατικά,
τρόωιμα πλοφςια β) τα ευεργετικά
ςε λίπθ και ζλαια. αποτελζςματα τθσ
λελογιςμζνθσ κατανάλωςθσ
 αναδεικνφουν ελαιολάδου.
υγεία από τθν
Μελετϊντασ υπερβολικι
τα υλικά και κατανάλωςθ
το φυςικό οριςμζνων λιπαρϊν
περιβάλλον. υλϊν.
6.6.  αναγνωρίηουν τθ Καταιγιςμόσ ιδεϊν:
Νερό, κφρια ςτοιχεία ςθμαςία του νεροφ Οι μακθτζσ/-τριεσ απαντοφν
και ιχνοςτοιχεία. για τον ανκρϊπινο ςτα ερωτιματα: Ροια είναι θ
οργανιςμό. ςθμαςία ςτθν ιςορροπθμζνθ
διατροωι του ανκρϊπου:
 αναγνωρίηουν τθ
α) του νεροφ;
διατροωικι αξία
διαωόρων β) των ςτοιχείων και
ςτοιχείων και ιχνοςτοιχείων;
ιχνοςτοιχείων,
(ςιδιρου, χαλκοφ,
ψευδαργφρου,
ωκορίου, ιωδίου).
Η ςθμαςία τθσ 6.7.  υποςτθρίηουν τθν Δραςτθριότθτα:
Χθμείασ ςτθν Ρρόςκετα τροωίμων. αναγκαιότθτα Οι μακθτζσ/-τριεσ ςε ομάδεσ,
επιςτθμονικι ορκισ χριςθσ των με τθ βοικεια κατάλλθλου
ζρευνα, ςτθν εγκεκριμζνων λογιςμικοφ και ωφλλου
τεχνολογία και προςκζτων ςτα εργαςίασ, μελετοφν:
ςτθν κοινωνία. τρόωιμα, π.χ. α) τα οωζλθ από τθ χριςθ
ςυντθρθτικϊν, προςκζτων ςτα τρόωιμα,
γλυκαντικϊν υλϊν, β) ενδεχόμενεσ παρενζργειεσ
γαλακτοματοποι- από τθ χριςθ οριςμζνων
θτϊν, ρυκμιςτϊν προςκζτων ςτα τρόωιμα.
οξφτθτασ,
χρωςτικϊν κ.ά.
 διερευνοφν τισ
υγεία που
ενδεχομζνωσ
προκαλοφνται από
τθ χριςθ
οριςμζνων
προςκζτων
τροωίμων.
Η ςθμαςία τθσ 7. ΢φγχρονεσ Εφαρμογζσ ςτθ Χθμεία: Φάρμακα - Πολυμερι - Νανοχλικά
Χθμείασ ςτθν 7.1.  εξθγοφν γιατί Καταιγιςμόσ ιδεϊν:
επιςτθμονικι Φαρμακοχθμεία. υπάρχει ανάγκθ Οι μακθτζσ/-τριεσ αναωζρουν
ζρευνα, ςτθν ανάπτυξθσ νζων τι ξζρουν για τα ωάρμακα και
τεχνολογία και 7.1.1. ωαρμάκων. τθν ορκι χριςθ τουσ. Ο/Θ
ςτθν κοινωνία. Οριςμζνα βαςικά εκπαιδευτικόσ
χαρακτθριςτικά των  περιγράωουν τισ κατθγοριοποιεί όςα
ωαρμάκων. ακόλουκεσ ζννοιεσ αναωζρκθκαν και μζςω τθσ
ςχετικζσ για τα κατθγοριοποίθςθσ
ωάρμακα: διευκρινίηει:
α) οδοί ειςόδου ςτον α) τθν ανάγκθ ανάπτυξθσ
οργανιςμό, νζων ωαρμάκων για
β) διάρκεια δράςθσ παράδειγμα ςτουσ τομείσ των
και δοςολογικό αντιβιοτικϊν, των αντιιικϊν
ςχιμα, και των αντικαρκινικϊν
γ) τρόποσ δράςθσ, ωαρμάκων,
δ) παρενζργειεσ, β) τισ ζννοιεσ (α) ζωσ (ςτ).
Η ςθμαςία τθσ ε) ςχζςθ κόςτουσ –

Χθμείασ ςτθν οωζλουσ ςτθν
επιςτθμονικι υγεία,
ζρευνα, ςτθν ςτ) ωαρμακευτικό
τεχνολογία και ςκεφαςμα,
ςτθν κοινωνία. δραςτικι ουςία και
ζκδοχα.
7.1.2.  διαπιςτϊνουν τθν Μελζτθ περίπτωςθσ:
Τρόποσ δράςθσ πολυπλοκότθτα τθσ Εξετάηοντασ τθ δράςθ
επιλεγμζνων δομισ επιλεγμζνων επιλεγμζνων ωαρμάκων
ωαρμάκων. ωαρμάκων. Οι μακθτζσ/-τριεσ, με τθ
βοικεια κατάλλθλου Φφλλου
 ςυςχετίηουν τθ Εργαςίασ και ειςαγωγικϊν
ωαρμακολογικι κειμζνων, μελετοφν
δράςθ επιλεγμζνων επιλεγμζνα ωάρμακα ωσ προσ
ωαρμάκων με τθ δομι τουσ, τθ βαςικι τουσ
χθμικζσ μεταβολζσ χριςθ και ςτοιχεία από τον
που προκαλοφν ςε τρόπο δράςθσ τουσ και τισ
ςυγκεκριμζνα παρενζργειζσ τουσ, όπωσ:
μόρια του α) αντιόξινα, π.χ. Mg(OH)2,
οργανιςμοφ. β) αντιωλεγμονϊδθ –
αναλγθτικά – αντιπυρετικά,
 δίνουν π.χ. αςπιρίνθ, ιβουπροωαίνθ
παραδείγματα και παρακεταμόλθ,
χριςθσ των γ) αντιβιοτικά, π.χ. πενικιλίνθ
επιλεγμζνων G,
ωαρμάκων. δ) αντιιικά, π.χ. οςελταμιβίρθ,
ε) αντινεοπλαςματικά, π.χ.
 εξθγοφν το μεγάλο πακλιταξζλθ.
εφροσ παραγόντων Στθ ςυνζχεια, απαντοφν ςε
που πρζπει να ερωτιματα:
λαμβάνει ζνασ α) Ρόςο εφκολθ ι δφςκολθ
ιατρόσ υπόψθ του, είναι θ ςφνκεςθ ενόσ
πριν χορθγιςει ζνα ωαρμάκου από χθμικι
ωάρμακο. άποψθ;
β) Με τι είδουσ μόρια
αλλθλεπιδροφν, ςυνικωσ, τα
ωάρμακα ςτο ςϊμα του
ανκρϊπου, ϊςτε να
αςκιςουν τθ ωαρμακολογικι
τουσ δράςθ;
γ) Ροιο ι ποια από τα
μελετθκζντα ωάρμακα
μοιάηει/μοιάηουν
κατάλλθλο/α για ζνα
ςυγκεκριμζνο πρόβλθμα
υγείασ, π.χ. λοίμωξθ με
ιςχυρό πυρετό ςε ελκοπακι
αςκενι;
δ) Ρόςο ςφνκετθ διαδικαςία
είναι θ χοριγθςθ του
κατάλλθλου ωαρμάκου ςε
αςκενείσ;
Ρροςοχι! Σε κάκε περίπτωςθ

πρζπει να γίνει ςαωζσ ότι τα
ωάρμακα λαμβάνονται
Η ςθμαςία τθσ αποκλειςτικά και μόνο μετά

Χθμείασ ςτθν από ιατρικι γνωμάτευςθ και
επιςτθμονικι με βάςθ τισ οδθγίεσ που δίνει
ζρευνα, ςτθν ο κεράπων ιατρόσ.
τεχνολογία και 7.1.3.  αναγνωρίηουν τθ Μελζτθ περίπτωςθσ:
ςτθν κοινωνία. Σχεδιαςμόσ νζων ςθμαςία τθσ Σχεδιαςμόσ νζου ωαρμάκου
ωαρμάκων. Χθμείασ ςτον Με βάςθ κατάλλθλο
ςχεδιαςμό και τθ ειςαγωγικό κείμενο, οι
ςφνκεςθ νζων μακθτζσ/-τριεσ εξετάηουν
ωαρμάκων. ποιο από 3-4 υποψιωια
ωάρμακα ωαίνεται να
 περιγράωουν τα ςυνδζεται καλφτερα με το
ςτάδια που μόριο-ςτόχο.
ακολουκοφνται από
τθν ανακάλυψθ
μιασ ουςίασ με
ωαρμακευτικι
δράςθ ζωσ τθν
ζγκριςθ ενόσ νζου
ωαρμάκου.
7.2.  ορίηουν τα Καταιγιςμόσ ιδεϊν:
Ρολυμερι. Είδθ και πολυμερι, κακϊσ Οι μακθτζσ/-τριεσ απαντοφν
ιδιότθτεσ των και τισ βαςικζσ ςτο ερϊτθμα «Τι γνωρίηετε
πολυμερϊν. κατθγοριοποιιςεισ για τα πολυμερι;». Οι
των πολυμερϊν απαντιςεισ τουσ
(ωυςικά – καταγράωονται ςτον πίνακα,
ςυνκετικά, κατθγοριοποιοφνται και ςτθ
ομοπολυμερι – ςυνζχεια ειςάγονται οι
ςυμπολυμερι, βαςικζσ ζννοιεσ. Δφναται να
πλαςτικά – αξιοποιθκεί και ςχετικό
ελαςτικά). εκπαιδευτικό λογιςμικό.
 ταυτοποιοφν το 1θ Δραςτθριότθτα:
είδοσ του Οι μακθτζσ/-τριεσ ςε ομάδεσ
πολυμεροφσ από προςδιορίηουν τθν ζνδειξθ
τθν ζνδειξθ που είδουσ που ωζρουν
ωζρει το πολυμερικά προϊόντα
πολυμερικό προϊόν κακθμερινισ χριςθσ και τα
κακθμερινισ ταξινομοφν ςε ζξι ομάδεσ
χριςθσ (PET, PVC, (PET, PVC, HDPE, LDPE, PP,
HDPE, LDPE, PP, PS) PS) με ςκοπό τθν
με ςκοπό τθν ανακφκλωςι τουσ.
ανακφκλωςι τουσ.
 ςυμπλθρϊνουν τθ Οι μακθτζσ/-τριεσ ςε ομάδεσ
γενικι μορωι των ςυμπλθρϊνουν αντιδράςεισ
χθμικϊν εξιςϊςεων πολυμεριςμοφ με βάςθ
για τισ τρεισ βαςικζσ ςχετικό ωφλλο εργαςίασ.
κατθγορίεσ
αντιδράςεων 3θ Δραςτθριότθτα:
πολυμεριςμοφ Οι μακθτζσ/-τριεσ ςε ομάδεσ
α) 1,2- μελετοφν τθ ςχζςθ δομισ-
πολυπροςκικθσ ιδιοτιτων, π.χ. για τθν
(αικυλζνιο και υωάνςιμθ ίνα ελαςτάνθ
παράγωγα), (lycra-spandex), που είναι
β) 1,4- ταυτόχρονα ανκεκτικι και
Η ςθμαςία τθσ πολυπροςκικθσ ελαςτικι, ϊςτε να αναδειχκεί

Χθμείασ ςτθν (βουταδιζνιο και θ ςχζςθ μεταξφ τθσ χθμικισ
επιςτθμονικι ιςοπρζνιο), δομισ και των ιδιοτιτων του
ζρευνα, ςτθν γ) πολυςυμπφκνωςθσ πολυμεροφσ.
τεχνολογία και (γαλακτικό οξφ). Στθ ςυνζχεια, με βάςθ
ςτθν κοινωνία. κατάλλθλο πολυτροπικό
 ςυςχετίηουν υλικό, ςυηθτοφν για τθ
μθχανικζσ ιδιότθτεσ μακρομοριακι αρχιτεκτονικι
των πολυμερϊν με και πϊσ αυτι επθρεάηει τισ
τθ μοριακι τουσ ωυςικοχθμικζσ και μθχανικζσ
δομι. ιδιότθτεσ των πολυμερϊν.
7.3.  ορίηουν τα Ειςαγωγικι δραςτθριότθτα:
Νανοτεχνολογία και νανοχλικά και τθ Οι μακθτζσ/-τριεσ
νανοχλικά. νανοτεχνολογία. παρακολουκοφν βίντεο για το
κφπελλο του Λυκοφργου και
7.3.1.  ςυςχετίηουν τισ ςυηθτοφν για τθ χριςθ τθσ
Ειςαγωγι. ιδιότθτεσ των νανοτεχνολογίασ από τθν
νανοψλικϊν με το αρχαιότθτα.
7.3.2. μζγεκόσ τουσ.
Εωαρμογζσ των Εργαςτθριακι επίδειξθ:
νανοχλικϊν.  δίνουν Ερευνθτικό ερϊτθμα: Πόςο
παραδείγματα αλλάηουν οι ιδιότθτεσ ενόσ
εωαρμογϊν τθσ υλικοφ, όταν μετατραπεί ςε
Χθμείασ ςτα νανοχλικό;
νανοχλικά, όπωσ θ Οι μακθτζσ/-τριεσ
χριςθ: παρακολουκοφν τθν
α) του γραωενίου, παραςκευι νανοςωματιδίων
β) των νανοςωλινων άνκρακα από λακτόηθ και
άνκρακα, ςόδα. Ακολοφκωσ χωρίηονται
γ) των ςε ομάδεσ, παρατθροφν τον
νανοςωματιδίων ωκοριςμό των
αργφρου με νανοςωματιδίων και
αντιμικροβιακζσ ςυηθτοφν για τθν ερμθνεία
ιδιότθτεσ, των παρατθρθςιακϊν τουσ
δ) των νανο- δεδομζνων.
λιποςωμάτων ωσ
ωορζων ωαρμάκων,
για παράδειγμα ςτθ
χριςθ των mRNA
εμβολίων για τον
SARS-COV-2.
 παραςκευάηουν μια
κολλοειδι
διαςπορά
άνκρακα και να
διαπιςτϊνουν τον
ωκοριςμό τουσ.
ΧΗΜΕΙΑ – Γϋ ΛΤΚΕΙΟΤ
Από τον 1. ΢φγχρονεσ Αντιλιψεισ για τθν Ηλεκτρονιακι Δομι του Ατόμου
μακρόκοςμο και τον Χθμικό Δεςμό
ςτον 1.1.  αναωζρουν τα Διερεφνθςθ ςε ομάδεσ:
μικρόκοςμο, Τα προβλιματα τθσ κφρια Οι μακθτζσ/-τριεσ ςυγκρίνουν
ςτο άτομο και Φυςικισ ςτισ αρχζσ του διαγράμματα με τα οποία
χαρακτθριςτικά τθσ
ςτθ δομι του. 20οφ αιϊνα. διαπιςτϊνουν τθν αποτυχία
θλεκτρομαγνθτικισ
ακτινοβολίασ τθσ κλαςικισ κεωρίασ να
(μικοσ κφματοσ, ερμθνεφςει τα πειραματικά
ςυχνότθτα, δεδομζνα τθσ ακτινοβολίασ
ταχφτθτα διάδοςθσ, μζλανοσ ςϊματοσ και του
ζνταςθ). ωωτοθλεκτρικοφ ωαινομζνου.
 αναγνωρίηουν τισ Εναλλακτικά:

κφριεσ περιοχζσ του Μπορεί να αξιοποιθκεί
ωάςματοσ τθσ κατάλλθλο ψθωιακό υλικό
θλεκτρομαγνθτικισ ςχετικό με:
ακτινοβολίασ. (α) το ωάςμα μζλανοσ
ςϊματοσ,
 διακρίνουν ζνα (β) το ωωτοθλεκτρικό
ςυνεχζσ από ζνα ωαινόμενο.
γραμμικό ωάςμα.
 περιγράωουν τισ
μακθματικζσ
ςχζςεισ που
ειςθγικθκαν ο M.
Planck (ακτινοβολία
μζλανοσ ςϊματοσ)
και ο A. Einstein
(ωωτοθλεκτρικό
ωαινόμενο), οι
οποίεσ ςυνδζονται
με τθν κβάντωςθ
τθσ ενζργειασ.
1.2.  κρίνουν το ατομικό Διερεφνθςθ ςε ομάδεσ:
Το ατομικό ωάςμα του πρότυπο Οι μακθτζσ/-τριεσ μελετοφν
υδρογόνου και το Rutherford με βάςθ πίνακεσ δεδομζνων ι
ατομικό πρότυπο του το ωάςμα εκπομπισ διαγράμματα ςχετικά με
Bohr. του ατόμου του (α) πειραματικά δεδομζνα
υδρογόνου. από το ωάςμα του ατόμου
του υδρογόνου,
 αναωζρουν τισ (β) τισ προβλζψεισ του
βαςικζσ παραδοχζσ προτφπου Rutherford,
του μοντζλου του προκειμζνου να
Bohr: διαπιςτϊςουν τθν αδυναμία
α) για επίπεδα του τελευταίου να προβλζψει
ενζργειασ με τθ και να ερμθνεφςει τθν
ςχετικι μακθματικι πραγματικότθτα.
εξίςωςθ,
Από τον β) για τισ μεταπτϊςεισ

μακρόκοςμο μεταξφ των Ρείραμα επίδειξθσ:
ςτον επιπζδων Ρυροχθμικι ανίχνευςθ
μικρόκοςμο, ενζργειασ. μετάλλων: Οι μακθτζσ/-τριεσ
ςτο άτομο και καταγράωουν ςε ωφλλο
ςτθ δομι του.  υπολογίηουν για το εργαςίασ τα χρϊματα που
άτομο του παρατθροφν και τα:
υδρογόνου το α) ςυνδζουν με τισ
μικοσ κφματοσ ι τθ ςυγκεκριμζνεσ θλεκτρονιακζσ
ςυχνότθτα του δομζσ των μετάλλων,
ωωτονίου ςε μία β) χρθςιμοποιοφν για τθν
θλεκτρονιακι ανίχνευι τουσ.
διζγερςθ ι
αποδιζγερςθ.
προβλιματα που
παρουςιάηει το
ατομικό πρότυπο
του Bohr.
1.3.  διατυπϊνουν τθν Δραςτθριότθτα:
Κβαντικι κεωρία. υπόκεςθ De Broglie Οι μακθτζσ/-τριεσ
και εξθγοφν πϊσ παρακολουκοφν
επιλφει το ηιτθμα προςομοίωςθ του
τθσ κβάντωςθσ των πειράματοσ των δφο ςχιςμϊν
κυκλικϊν τροχιϊν και ενθμερϊνονται για το
του θλεκτρονίου. πείραμα των Davisson και
Germer. Ακολοφκωσ
 υπολογίηουν από τθ ςυηθτοφν για τα
μακθματικι ςχζςθ ςυμπεράςματα που
του De Broglie το εξάγονται.
μικοσ κφματοσ και
τθ ςυχνότθτα των
υλικϊν κυμάτων.
 εξθγοφν γιατί δεν

είναι πειραματικά
ανιχνεφςιμο το
μικοσ κφματοσ De
Broglie ςτον
μακρόκοςμο.
 αναωζρουν ότι οι
δομικζσ οντότθτεσ
τθσ ωφςθσ
εκδθλϊνουν
ςωματιδιακι και
κυματικι
ςυμπεριωορά
(κυματοςωματι-
διακόσ δυϊςμόσ).
 διατυπϊνουν τθν
αρχι τθσ
αβεβαιότθτασ
(απροςδιοριςτίασ)
Από τον του Heisenberg για

μακρόκοςμο τθν ορμι και τθ
ςτον κζςθ ενόσ
μικρόκοςμο, ςωματιδίου.
ςτο άτομο και
ςτθ δομι του.  εξθγοφν γιατί θ
αρχι τθσ
του Heisenberg
καταργεί τθν ζννοια
τθσ τροχιάσ του
θλεκτρονίου.
 αναγνωρίηουν ότι θ
αρχι τθσ
κζςθσ – ορμισ είναι
εγγενισ αρχι τθσ
ωφςθσ και όχι
αδυναμία των
μετρθτικϊν μασ
οργάνων.
 εξθγοφν γιατί δεν

είναι πειραματικά
ανιχνεφςιμθ θ αρχι
τθσ αβεβαιότθτασ
ςτον μακρόκοςμο.
1.4.  περιγράωουν Δραςτθριότθτα:
Θ κυματοςυνάρτθςθ ψ ποιοτικά τθν Μελζτθ των
– Θ ζννοια του κυματικι εξίςωςθ αναπαραςτάςεων των
τροχιακοφ. του Schrödinger και τροχιακϊν s, p και d, με
τισ λφςεισ τθσ ψ. αξιοποίθςθ κατάλλθλου
ψθωιακοφ υλικοφ.
 ορίηουν το ατομικό
τροχιακό.
ωυςικι ςθμαςία
τθσ ςυνάρτθςθσ τθσ
πυκνότθτασ
πικανότθτασ.
 αναγνωρίηουν τισ
αναπαραςτάςεισ
πυκνότθτασ γφρω
από τον πυρινα του
ατόμου του
υδρογόνου.
1.5.  αναωζρουν τι Δραςτθριότθτα:
Οι κβαντικοί αρικμοί. περιγράωει ο κάκε Μελζτθ απλοποιθμζνθσ
κβαντικόσ αρικμόσ εκδοχισ των πειραμάτων των
(n, ℓ και mℓ), κακϊσ Stern και Gerlach με χριςθ
Από τον και τι τιμζσ κατάλλθλου ψθωιακοφ

μακρόκοςμο λαμβάνει. υλικοφ.
ςτον
μικρόκοςμο,  υπολογίηουν τον
ςτο άτομο και αρικμό των
ςτθ δομι του. υποςτιβάδων που
ζχει μία ςτιβάδα
και τον αρικμό των
ατομικϊν
τροχιακϊν που ζχει
μια υποςτιβάδα.
 αναγνωρίηουν το
ςχιμα των
τροχιακϊν s, p και
d, κακϊσ και τον
προςανατολιςμό
των p τροχιακϊν.
 διατάςςουν από
ενεργειακισ
πλευράσ τα ατομικά
τροχιακά ςτο άτομο
του υδρογόνου.
 περιγράωουν
πείραμα που
δείχνει τθν ανάγκθ
ειςαγωγισ του
κβαντικοφ αρικμοφ
ms, τι τιμζσ
λαμβάνει και τι
προςδιορίηει
(εγγενι ςτροωορμι
του θλεκτρονίου).
περιγράωει θ
τετράδα των
κβαντικϊν αρικμϊν
(n, ℓ, mℓ, ms).
1.6.  περιγράωουν τισ Δραςτθριότθτα:
Θ ωωτοθλεκτρονιακι βαςικζσ αρχζσ τθσ Οι μακθτζσ/-τριεσ μζςω
ωαςματοςκοπία. ωωτοθλεκτρονιακισ ωφλλου εργαςίασ ειςάγονται
ωαςματοςκοπίασ με δομθμζνο τρόπο (μζςω
(PES): κατάλλθλων παρουςιάςεων,
α) θ κζςθ μιασ προςομοιϊςεων κτλ.) ςτισ
κορυωισ ςτο βαςικζσ αρχζσ τθσ
ωάςμα ςχετίηεται ωαςματοςκοπίασ PES.
με τθν ενζργεια που
απαιτείται για να
ιοντιςτεί ζνα
θλεκτρόνιο από μια
ενεργειακι ςτάκμθ,
β) το φψοσ τθσ
κορυωισ είναι
Από τον ανάλογο με τον

μακρόκοςμο αρικμό των
ςτον θλεκτρονίων ςε
μικρόκοςμο, αυτι τθ ςτάκμθ.
ςτο άτομο και 1.7.  ερμθνεφουν Διερεφνθςθ:
ςτθ δομι του. Θ φπαρξθ ςτιβάδων και προςομοιωμζνα Ερευνθτικό ερϊτθμα: Πϊσ
υποςτιβάδων. ωάςματα PES με τθ κατανζμονται τα θλεκτρόνια
βοικεια του των ατόμων ςε ςτιβάδεσ και
ωορτίου του υποςτιβάδεσ;
πυρινα. Οι μακθτζσ/-τριεσ
εργαηόμενοι/εσ ςε ομάδεσ, με
 προςδιορίηουν τθν τθ βοικεια ςχετικϊν ωφλλων
θλεκτρονιακι εργαςίασ, μελετοφν
διαμόρωωςθ των προςομοιωμζνα ωάςματα
ατόμων των PES επιλεγμζνων χθμικϊν
χθμικϊν ςτοιχείων ςτοιχείων. Με τθ βοικεια
για Ζ = 1-21, ςτθ αυτϊν καλοφνται να
κεμελιϊδθ τουσ ερμθνεφςουν/απαντιςουν ςε
κατάςταςθ, κατάλλθλα ερωτιματα, όπωσ
αντλϊντασ πϊσ:
πλθροωορίεσ από α) ερμθνεφεται θ ςθμαντικι
τα ωάςματα PES. διαωορά ςτθν ενζργεια
οριςμζνων ωαςματικϊν
κορυωϊν (διαωορετικζσ
ςτιβάδεσ),
β) ερμθνεφεται θ μικρι
διαωορά ςτθν ενζργεια
οριςμζνων ωαςματικϊν
κορυωϊν (διαωορετικζσ
υποςτιβάδεσ),
γ) ερμθνεφεται το
διαωορετικό φψοσ των
ωαςματικϊν κορυωϊν
(πλικοσ θλεκτρονίων ςτθν
υποςτιβάδα),
δ) προκφπτει θ θλεκτρονιακι
διαμόρωωςθ ενόσ ατόμου
από το πλικοσ και το φψοσ
των ωαςματικϊν κορυωϊν,
ε) ερμθνεφεται θ μετατόπιςθ
τθσ κζςθσ των κορυωϊν που
αντιςτοιχοφν ςτθν ίδια
υποςτιβάδα μεταξφ ατόμων
διαωορετικϊν ςτοιχείων,
ςτ) προκφπτει θ θλεκτρονιακι
διαμόρωωςθ των ατόμων των
ςτοιχείων μζχρι Η=21,
η) προκφπτει θ ανάγκθ
τροποποίθςθσ του ατομικοφ
προτφπου του Bohr, με βάςθ
δεδομζνα PES των ατόμων Θ,
He και Be και προχωρϊντασ
ςτο B και τον C.
1.8.  διατυπϊνουν τθν Δραςτθριότθτα:
Οι αρχζσ τθσ Απαγορευτικι Αρχι Οι μακθτζσ/-τριεσ εργάηονται
θλεκτρονιακισ δόμθςθσ του Pauli. ςε ομάδεσ για τθν κατανομι
των ςτοιχείων. θλεκτρονίων διαωόρων
Από τον ατόμων ςτθ κεμελιϊδθ τουσ

μακρόκοςμο  διατυπϊνουν τθν κατάςταςθ ςε ςτιβάδεσ,
ςτον Αρχι τθσ Ελάχιςτθσ υποςτιβάδεσ και ατομικά
μικρόκοςμο, Ενζργειασ (κανόνασ τροχιακά.
ςτο άτομο και των Klechkowsky-
ςτθ δομι του. Madelung).
 διατυπϊνουν τθν
Αρχι του μεγίςτου
spin (1οσ κανόνασ
του Hund).
 ςυνδυάηουν τισ
αρχζσ τθσ
δόμθςθσ για να
προςδιορίςουν τθν
θλεκτρονιακι δομι
ςτοιχείων με Ζ
μζχρι 38.
Η 1.9.  εξθγοφν τθ βαςικι Δραςτθριότθτα:
περιοδικότθτα Ο ςφγχρονοσ αρχι δόμθςθσ του Μελζτθ ςτοιχείων των
των χθμικϊν Ρεριοδικόσ Ρίνακασ και Ρεριοδικοφ Ρίνακα. διαωόρων τομζων με τθ
ςτοιχείων. θ περιοδικότθτα των βοικεια διαδραςτικοφ
ιδιοτιτων των  διακρίνουν τουσ Ρεριοδικοφ Ρίνακα.
ςτοιχείων. τομείσ s, p, d και f
ςτον Ρεριοδικό Εργαςτθριακι επίδειξθ:
1.9.1. Ρίνακα. Οξειδωτικζσ καταςτάςεισ του
Ο Ρεριοδικόσ Ρίνακασ. Mn.
 διατυπϊνουν Ο/Θ εκπαιδευτικόσ
1.9.2. κάποια κοινά αναμειγνφει διάλυμα KMnO4
Τα ςτοιχεία χαρακτθριςτικά που με διάλυμα ηάχαρθσ και
μετάπτωςθσ. διαμοιράηονται τα NaOH και οι μακθτζσ/-τριεσ
ςτοιχεία του τομζα παρατθροφν τα χρϊματα των
d (ςτοιχεία διαωορετικϊν ενϊςεων του
μετάπτωςθσ), όπωσ Mn που ςχθματίηονται,
ο μεταλλικόσ κακϊσ το Mn ανάγεται και
χαρακτιρασ, θ μειϊνεται ο αρικμόσ
πολλαπλότθτα του οξείδωςισ του.
αρικμοφ οξείδωςθσ
και το χρϊμα ςτισ
ενϊςεισ τουσ.
1.9.3.  περιγράωουν τθν Διερεφνθςθ:
Θ μεταβολι τθσ ζννοια του Ερευνθτικό ερϊτθμα: Ποια
ατομικισ ακτίνασ και δραςτικοφ είναι θ γενικι τάςθ
τθσ ενζργειασ 1ου πυρθνικοφ ωορτίου μεταβολισ τθσ ενζργειασ 1ου
Ιοντιςμοφ ςτον του ατόμου ενόσ ιοντιςμοφ ςε μία ομάδα και
Ρεριοδικό Ρίνακα. ςτοιχείου. ςε μία περίοδο του
Περιοδικοφ Πίνακα;
 ερμθνεφουν τθ Οι μακθτζσ/-τριεσ,
γενικι τάςθ εργαηόμενοι/εσ ςε ομάδεσ, με
μεταβολισ τθσ τθ βοικεια ςχετικϊν ωφλλων
ατομικισ ακτίνασ ςε εργαςίασ, μελετοφν
μια ομάδα και ςε διαγράμματα ι/και πίνακεσ
μία περίοδο του που αναδεικνφουν τθ γενικι
Ρεριοδικοφ Ρίνακα. τάςθ μεταβολισ τθσ
Η ενζργειασ 1ου ιοντιςμοφ ςε

περιοδικότθτα  ορίηουν τθν μια ομάδα και ςε μία περίοδο
των χθμικϊν ενζργεια 1ου, 2ου του Ρεριοδικοφ Ρίνακα.
ςτοιχείων. και 3ου ιοντιςμοφ. Στθ ςυνζχεια καλοφνται να
εξάγουν ςυμπεράςματα.
 εξθγοφν τθ γενικι
τάςθ μεταβολισ τθσ
ενζργειασ 1ου
ιοντιςμοφ ςε μια
ομάδα και ςε μία
περίοδο του
1.9.4.  περιγράωουν τθν Διερεφνθςθ:
Θ θλεκτραρνθτικότθτα θλεκτραρνθτικό- Ερευνθτικό ερϊτθμα: Πϊσ
και θ μεταβολι τθσ τθτα ωσ τθν τάςθ ςχετίηεται το είδοσ του
ςτον Ρεριοδικό Ρίνακα. ενόσ ατόμου να αναπτυςςόμενου δεςμοφ με
ζλκει προσ το μζροσ τθν θλεκτραρνθτικότθτα των
του θλεκτρόνια, εμπλεκομζνων ςτοιχείων;
όταν ςυμμετζχει ςε Στουσ/Στισ μακθτζσ/-τριεσ
χθμικό δεςμό. δίνεται ωφλλο εργαςίασ και
τουσ ηθτείται να προβλζψουν
 εξθγοφν τθ γενικι το είδοσ του δεςμοφ που κα
τάςθ μεταβολισ δθμιουργθκεί, αξιοποιϊντασ
των τιμϊν τθσ πίνακα με τιμζσ
θλεκτραρνθτικό- θλεκτραρνθτικότθτασ κατά
τθτασ ςε μια Pauling.
περίοδο και μια Ακολοφκωσ τουσ δίνονται
ομάδα του χάρτεσ θλεκτροςτατικοφ
Ρεριοδικοφ Ρίνακα. δυναμικοφ (EPM) για
διάωορεσ ενϊςεισ και τουσ
 ςυςχετίηουν τθν ηθτείται να αναγνωρίςουν
πόλωςθ ενόσ περιοχζσ υψθλισ και χαμθλισ
δεςμοφ με τθ θλεκτρονιακισ πυκνότθτασ.
διαωορά
τθτασ μεταξφ των
ςτοιχείων που
δθμιουργοφν τον
δεςμό,
αξιοποιϊντασ
πίνακα με τιμζσ
τθτασ κατά Pauling
ι/και χάρτεσ
θλεκτροςτατικοφ
δυναμικοφ.
Οι δυνάμεισ 1.10.  περιγράωουν τισ Διερεφνθςθ:
μεταξφ των Από το Άτομο ςτο βαςικζσ αρχζσ τθσ Ερευνθτικό ερϊτθμα 1: Γιατί
δομικϊν Μόριο. Θεωρίασ Δεςμοφ τα άτομα κάνουν δεςμοφσ;
ςωματιδίων Σκζνουσ (Heitler, Οι μακθτζσ/-τριεσ μελετοφν
των υλικϊν. 1.10.1. London, Pauling). ςε ομάδεσ το ενεργειακό
Οι βαςικζσ αρχζσ τθσ διάγραμμα τθσ δθμιουργίασ
Θεωρίασ Δεςμοφ  εξθγοφν τθν του ομοιοπολικοφ δεςμοφ
Σκζνουσ. ενεργειακι ςτο μόριο του υδρογόνου και
ςτακεροποίθςθ προςπακοφν να εξθγιςουν τθ
που επάγεται ςτο μορωι του. Εναλλακτικά
Οι δυνάμεισ μόριο του μελετοφν ςχετικζσ

μεταξφ των υδρογόνου από τον προςομοιϊςεισ.
δομικϊν ςχθματιςμό του
ςωματιδίων ομοιοπολικοφ Ερευνθτικό ερϊτθμα 2:
των υλικϊν. δεςμοφ. Μποροφμε να προβλζψουμε
τθ γεωμετρία απλϊν ενϊςεων
 διακρίνουν τουσ με βάςθ τθ Θεωρία Δεςμοφ
ομοιοπολικοφσ Σκζνουσ;
δεςμοφσ ςε ς- και Οι μακθτζσ/-τριεσ εργάηονται
π-. ςε ομάδεσ και προςπακοφν
να προβλζψουν τθ γεωμετρία
 ελζγχουν αν οι ενϊςεων όπωσ το H2S και θ
προβλζψεισ τθσ PH3.
απλισ επικάλυψθσ Στθ ςυνζχεια προςπακοφν να
των ατομικϊν κάνουν το ίδιο ςε μόρια όπωσ
τροχιακϊν είναι θ NH3 και το CH4.
ςυμβατζσ με τθ
γεωμετρία των
μορίων.
1.10.2.  περιγράωουν τισ Ειςαγωγικι δραςτθριότθτα:
Τα υβριδικά τροχιακά. βαςικζσ αρχζσ των Οι μακθτζσ/-τριεσ ςε ομάδεσ
υβριδικϊν καλοφνται να απαντιςουν
τροχιακϊν. ςτο ερϊτθμα:
Τι τροποποιιςεισ κα
 ςχεδιάηουν προτείνατε ςτθ Θεωρία
ποιοτικά Δεςμοφ Σκζνουσ, ϊςτε να
ενεργειακά ερμθνευτεί θ τετραεδρικι
διαγράμματα και γεωμετρία (4 ιςότιμοι
εξθγοφν μζςω ομοιοπολικοί δεςμοί) ςτο
αυτϊν τθν CΘ4;
ανάπτυξθ των
ομοιοπολικϊν 1θ Δραςτθριότθτα:
δεςμϊν ςε διάωορα Διερευνάται ο ςχθματιςμόσ
μόρια. δεςμϊν με χριςθ υβριδικϊν
τροχιακϊν ςε μόρια ι ιόντα
+
 προςδιορίηουν τον όπωσ τα BeCl2, BF3, H2O, H3O ,
+
υβριδιςμό NH3, NH4 , CH4, CH2=CH2 και
οριςμζνων μορίων, CH≡CH, κακϊσ και θ
όπωσ BeCl2, BF3, γεωμετρία τουσ.
+
H2O, H3O , NH3,
+
NH4 , CH4, CH2=CH2 Εναλλακτικά:
και CH≡CH. Μελζτθ ςχθματιςμοφ δεςμϊν
μζςω υβριδικϊν τροχιακϊν
 ςυςχετίηουν τον και γεωμετρίασ των μορίων
υβριδιςμό μορίων ι με αξιοποίθςθ κατάλλθλου
ιόντων, όπωσ BeCl2, ψθωιακοφ υλικοφ και
+ εξαγωγι ςχετικϊν
BF3, H2O, H3O , NH3,
+ ςυμπεραςμάτων.
NH4 , CH4, CH2=CH2
και CH≡CH, με τθ
γεωμετρία τουσ. 2θ Δραςτθριότθτα:
Οι μακθτζσ/-τριεσ ςυγκρίνουν
τθ δομι του CH4 με αυτζσ του
+
NH4 , τθσ NH3 και του H2O.
Οι μακθτζσ/-τριεσ, μζςω
υλικοφ, μελετοφν τθ δομι του
πάγου.
Οι δυνάμεισ 2. Ειςαγωγι ςτισ Φαςματοςκοπικζσ Σεχνικζσ Ανάλυςθσ
μεταξφ των 2.1.  ςυςχετίηουν το 1θ Δραςτθριότθτα:
δομικϊν Θ Φαςματοςκοπία χρϊμα μιασ ουςίασ Δίνεται ςτουσ/ςτισ μακθτζσ/-
ςωματιδίων Ορατοφ – Υπεριϊδουσ (και των τριεσ αντίγραωο του τροχοφ
των υλικϊν. (UV – Vis). διαλυμάτων τθσ) με (δίςκου) του Νεφτωνα και
τθν ιδιότθτά τθσ να ςυμπλθρϊνουν ωφλλο
απορροωά ςτο εργαςίασ με το χρϊμα που
ορατό. αναμζνεται να ζχει ζνα υλικό,
όταν τα μόρια που το
 περιγράωουν ζνα αποτελοφν απορροωοφν
ωάςμα ορατοφ- κάποια ςυχνότθτα ωωτόσ
υπεριϊδουσ (UV- (χρϊμα).
Vis) ωσ μια γραωικι
παράςταςθ τθσ 2θ Δραςτθριότθτα:
μεταβολισ τθσ Στουσ/Στισ μακθτζσ/-τριεσ
απορρόωθςθσ (Α) δίνονται ωάςματα
ςε ςυνάρτθςθ με το απορρόωθςθσ UV-Vis
μικοσ κφματοσ (λ) ζγχρωμων ενϊςεων, όπωσ
τθσ ακτινοβολίασ. ενϊςεων των μετάλλων
μεταπτϊςεωσ, ωυςικϊν ι
 αναγνωρίηουν ότι τεχνθτϊν χρωςτικϊν (π.χ.
ζνα ωάςμα ορατοφ- ηωμόσ από ςπανάκι ι
υπεριϊδουσ (UV- παντηάρι ι κόκκινο λάχανο,
Vis) είναι ςυνεχζσ. Brilliant blue – E133, οι οποίεσ
απορροωοφν ςτο ορατό λόγω
 ορίηουν τθ των ςυηυγιακϊν ςυςτθμάτων
διαπερατότθτα (Τ), που
τθν απορρόωθςθ διακζτουν) και ενϊςεων με
(Α) και τον βιοχθμικό ενδιαωζρον (π.χ.
ςυντελεςτι τθσ χλωροωφλλθσ ι μιασ
μοριακισ πρωτεΐνθσ που ζχει
απορρόωθςθσ (ε). αλλθλεπιδράςει με το
αντιδραςτιριο τθσ διουρίασ).
 αναωζρουν τον Οι μακθτζσ/-τριεσ αναηθτοφν
νόμο των Beer – το μικοσ κφματοσ ςτο οποίο θ
Lambert. εξεταηόμενθ ζνωςθ
παρουςιάηει τθ μζγιςτθ
απορρόωθςθ (λmax) ςτθν
περιοχι του ορατοφ.
2.2.  περιγράωουν τθν Εργαςτθριακι διερεφνθςθ:
Θ αρχι ςτθν οποία Ερευνθτικό ερϊτθμα: Πϊσ
Φαςματοωωτομετρία. ςτθρίηεται θ μποροφμε να
ωαςματοωωτο- προςδιορίςουμε
μετρία φαςματοφωτομετρικά, με τθ
απορρόωθςθσ, χριςθ ορατισ ακτινοβολίασ,
κακϊσ και τισ τθν περιεκτικότθτα διαλφμα-
δυνατότθτζσ τθσ. τοσ ςτθ χθμικι ζνωςθ Α;
Οι μακθτζσ/-τριεσ,
 ςχεδιάηουν εργαηόμενοι/εσ ςε ομάδεσ και
καμπφλθ αναωοράσ με τθ βοικεια ωφλλου
από πειραματικά εργαςίασ, χρθςιμοποιοφν ζνα
δεδομζνα. ωαςματοωωτόμετρο
καταςκευαςμζνο από απλά
Οι δυνάμεισ  προςδιορίηουν τθ υλικά προκειμζνου να

μεταξφ των ςυγκζντρωςθ μιασ δϊςουν απάντθςθ ςε ζνα
δομικϊν χρωςτικισ ςε ζνα πρόβλθμα ποςοτικοφ
ςωματιδίων δείγμα, προςδιοριςμοφ. Επί
των υλικϊν. αξιοποιϊντασ παραδείγματι, τουσ ηθτείται
κατάλλθλθ να προςδιορίςουν τθ
καμπφλθ ςυγκζντρωςθ μιασ χρωςτικισ
αναωοράσ. ηαχαροπλαςτικισ ςε ζνα
εμπορικϊσ διακζςιμο ποτό ι
ςε ζνα διάλυμα που
παραςκευάςκθκε ςτο
εργαςτιριο. Στουσ/Στισ
μακθτζσ/-τριεσ παρζχονται τα
απαραίτθτα πρότυπα
διαλφματα αναωοράσ τθσ υπό
μελζτθ χρωςτικισ (τυπικά 4
με 5 διαλφματα). Οι
μακθτζσ/-τριεσ
ςυνεργάηονται ςε ομάδεσ και
κάνουν μετριςεισ με βάςθ τισ
οποίεσ ςχεδιάηουν τθν
καμπφλθ αναωοράσ και
τελικά προςδιορίηουν τθν
άγνωςτθ ςυγκζντρωςθ τθσ
χρωςτικισ ςτισ κατάλλθλεσ
μονάδεσ, π.χ. μg χρωςτικισ
ανά 500 mL δείγματοσ.
Ραρατιρθςθ:
Αν δεν είναι εωικτό να γίνει θ
άςκθςθ πειραματικά, τότε να
δοκοφν ςτουσ/ςτισ μακθτζσ/-
τριεσ δεδομζνα μετριςεων
για να ςχεδιάςουν το
διάγραμμα αναωοράσ και ςτθ
ςυνζχεια να προςδιορίςουν
τθ ηθτοφμενθ ςυγκζντρωςθ.
Θ διερεφνθςθ μπορεί να γίνει
με αξιοποίθςθ κατάλλθλθσ
ψθωιακισ προςομοίωςθσ.
2.3.  περιγράωουν τον Δραςτθριότθτα:
Θ Υπζρυκρθ χθμικό δεςμό ςαν Οι μακθτζσ/-τριεσ
Φαςματοςκοπία (ΙR). ζνα ελατιριο που παρακολουκοφν
μπορεί να δονείται προςομοιϊςεισ δόνθςθσ
με μια ωυςικι δεςμϊν ςε διάωορα απλά
ςυχνότθτα μόρια και προςπακοφν να τισ
(ιδιοςυχνότθτα), θ περιγράψουν με χριςθ των
οποία εξαρτάται όρων «ζκταςθ δεςμϊν» και
από τθν ιςχφ του «κάμψθ γωνιϊν».
δεςμοφ και τθ μάηα
των εμπλεκόμενων
ατόμων.
 διερευνοφν τισ δφο

κφριεσ κατθγορίεσ
Οι δυνάμεισ δόνθςθσ των

μεταξφ των μορίων (ζκταςθ και
δομικϊν κάμψθ) και τισ
ςωματιδίων υποπεριπτϊςεισ
των υλικϊν. τουσ
χρθςιμοποιϊντασ
ωσ παραδείγματα
ζνα διατομικό
μόριο (π.χ. το H-Cl)
και ζνα τριατομικό
μόριο (π.χ. το H2O).
 αναωζρουν ότι θ
ενζργεια που
απαιτείται για να
κζςει τα μόρια ςε
δόνθςθ μεγίςτου
πλάτουσ
(ςυντονιςμόσ)
εμπίπτει ςτα όρια
τθσ υπζρυκρθσ
ακτινοβολίασ (IR).
 αναωζρουν ότι
απαραίτθτθ
προχπόκεςθ
διεγερκεί ζνα μόριο
με υπζρυκρθ
ακτινοβολία είναι
να μεταβάλλεται θ
διπολικι ροπι του
κατά τθ δόνθςθ.
2.4.  αναγνωρίηουν ότι Διερεφνθςθ:
Χρθςιμοποιϊντασ τθν ςυγκεκριμζνοι Ερευνθτικό ερϊτθμα: Ποιεσ
Υπζρυκρθ δεςμοί μεταξφ χαρακτθριςτικζσ ομάδεσ
Φαςματοςκοπία. ατόμων φζρουν οι ενϊςεισ Α-Δ;
απορροωοφν Δίνονται τα ωάςματα IR των
ςυςτθματικά ςτθν ενϊςεων Α-Δ.
ίδια περίπου Οι μακθτζσ/-τριεσ
ςυχνότθτα, εργαηόμενοι/εσ ςε ομάδεσ, με
ανεξαρτιτωσ τθσ τθ βοικεια ςχετικϊν ωφλλων
δομισ που ζχει το εργαςίασ, μελετοφν ωάςματα
υπόλοιπο μόριο. IR αγνϊςτων ςε αυτοφσ/ζσ
ενϊςεων και προςπακοφν να
 ορίηουν τον εντοπίςουν ομάδεσ (δεςμοφσ)
κυματαρικμό ωσ με χαρακτθριςτικζσ κορυωζσ
μονάδα ςυχνότθτασ ςτο υπζρυκρο ωάςμα, όπωσ
εκωραςμζνο ςε το καρβονφλιο και το
-1
cm . υδροξφλιο.
 περιγράωουν ζνα
ωάςμα IR ωσ μια
γραωικι
παράςταςθ τθσ
μεταβολισ τθσ
Οι δυνάμεισ διαπερατότθτασ (Τ)

μεταξφ των ςε ςυνάρτθςθ με
δομικϊν τον κυματαρικμό
ςωματιδίων (1/λ) και να
των υλικϊν. αναγνωρίηουν ότι θ
κατεφκυνςθ μιασ
κορυωισ είναι από
επάνω προσ τα
κάτω.
 ταυτοποιοφν με τθ
βοικεια ωαςμάτων
IR και αναλυτικϊν
πινάκων
ςυχνοτιτων
δόνθςθσ δεςμϊν
τθν φπαρξθ των
χαρακτθριςτικϊν
ομάδων και των
πολλαπλϊν
δεςμϊν:
υδροξυλομάδα,
καρβονυλομάδα,
διπλό δεςμό
άνκρακα-άνκρακα,
τριπλό δεςμό
άνκρακα-άνκρακα
(δεςμϊν) και
κυανομάδα ςε ζνα
μόριο.
2.5.  ορίηουν τθ Διερεφνθςθ:
Θ Φαςματομετρία ωαςματομετρία Ερευνθτικό ερϊτθμα:
Μάηασ (MS). μάηασ (MS) Μποροφμε να προςεγγίςουμε
ωσ μια αναλυτικι τον Συντακτικό Τφπο μιασ
τεχνικι ποιοτικοφ ζνωςθσ από το φάςμα μάηασ
προςδιοριςμοφ τθσ;
χθμικϊν ενϊςεων. Οι μακθτζσ/-τριεσ,
εργαηόμενοι/εσ ςε ομάδεσ, με
 περιγράωουν τθ τθ βοικεια ςχετικϊν ωφλλων
διαδικαςία εργαςίασ και ςχετικοφ πίνακα
παραγωγισ ιόντων κραυςμάτων, μελετοφν
και κραυςμάτων ςε ωάςμα MS άγνωςτθσ ςε
ζναν αυτοφσ/ζσ ζνωςθσ, βρίςκουν
ωαςματογράωο τθ ςχετικι μοριακι τθσ μάηα
μάηασ. και προςπακοφν να
εντοπίςουν ομάδεσ
 αναγνωρίηουν ζνα (κραφςματα) με
ωάςμα μάηασ ωσ χαρακτθριςτικζσ κορυωζσ.
ζνα ραβδόγραμμα Από όλεσ αυτζσ τισ
μεταβολισ τθσ πλθροωορίεσ προτείνουν
ςχετικισ ζνταςθσ ςυντακτικό τφπο για τθν υπό
των ιόντων ωσ προσ μελζτθ ζνωςθ.
το πθλίκο m/e.
 αναγνωρίηουν τθν
κορυωι με τον
Οι δυνάμεισ μεγαλφτερο λόγο

μεταξφ των m/e, ωσ το μοριακό
+/•
δομικϊν ιόν (Μ ).
ςωματιδίων
των υλικϊν.  ςυνδυάηουν
δεδομζνα από
απλουςτευμζνο
ωάςμα μάηασ και
άλλεσ κατάλλθλεσ
πλθροωορίεσ,
κάνουν υποκζςεισ
για τον ςυντακτικό
τφπο μιασ χθμικισ
ζνωςθσ.
Μεταβολζσ 3. Οξειδοαναγωγι – Ηλεκτροχθμεία
φλθσ και 3.1.  διακρίνουν το Δραςτθριότθτα:
ενζργειασ: Οι Οι οξειδοαναγωγικζσ οξειδωτικό και το Οι μακθτζσ/-τριεσ ςε ομάδεσ:
χθμικζσ αντιδράςεισ. αναγωγικό μζςο ςε α) διαπιςτϊνουν, με βάςθ
αντιδράςεισ. μια χθμικι κατάλλθλεσ χθμικζσ
3.1.1. αντίδραςθ, εξιςϊςεισ, ότι δεν υπάρχει
Θμιαντιδράςεισ αξιοποιϊντασ τθ οξειδωτικό χωρίσ αναγωγικό
οξείδωςθσ – αναγωγισ. μεταβολι του μζςο,
Αρικμοφ Οξείδωςθσ β) εντοπίηουν ςε κατάλλθλα
(ΑΟ). ηεφγθ χθμικϊν εξιςϊςεων ότι
θ ίδια ουςία ςτθ μία
 αναλφουν μία αντίδραςθ μπορεί να δρα ωσ
οξειδοαναγωγικι οξειδωτικό μζςο και ςτθν
αντίδραςθ ςε δφο άλλθ μπορεί να δρα ωσ
επιμζρουσ αναγωγικό μζςο.
θμιαντιδράςεισ
(οξείδωςθσ και
αναγωγισ), για
οριςμζνα ςυνικθ
οξειδωτικά και
αναγωγικά μζςα.
 ςυμπεραίνουν ότι
υπάρχουν χθμικζσ
ουςίεσ που άλλοτε
ςυμπεριωζρονται
ωσ οξειδωτικά και
άλλοτε ωσ
αναγωγικά μζςα.
3.1.2.  ιςοςτακμίηουν Δραςτθριότθτα:
Ιςοςτάκμιςθ χθμικϊν χθμικζσ εξιςϊςεισ Οι μακθτζσ/-τριεσ ςε ομάδεσ,
εξιςϊςεων οξειδοαναγωγισ, με τθ χριςθ κατάλλθλου
οξειδοαναγωγικϊν ςτισ οποίεσ δίνονται ωφλλου εργαςίασ,
αντιδράςεων. αντιδρϊντα και ιςοςτακμίηουν χθμικζσ
προϊόντα, με βάςθ εξιςϊςεισ αντιδράςεων
είτε τισ οξειδοαναγωγισ.
θμιαντιδράςεισ
οξείδωςθσ και
αναγωγισ είτε τισ
μεταβολζσ του
αρικμοφ
Μεταβολζσ οξείδωςθσ.
φλθσ και 3.2.  περιγράωουν τθ Εργαςτθριακι άςκθςθ:
ενζργειασ: Οι Θλεκτροχθμεία. διάταξθ και τθ Οι μακθτζσ/-τριεσ ςε ομάδεσ,
χθμικζσ λειτουργία ενόσ με βάςθ κατάλλθλο ωφλλο
αντιδράςεισ. 3.2.1. απλοφ γαλβανικοφ εργαςίασ, εκτελοφν
Γαλβανικά ςτοιχεία. ςτοιχείου (ςτοιχείο πειράματα, όπωσ:
Daniell). α) επίδραςθσ ελάςματοσ Zn ι
ςιδερζνιου καρωιοφ ςε
 καταςκευάηουν ζνα υδατικό διάλυμα CuSO4 και
γαλβανικό ςτοιχείο ςυςχετίηουν τθ μετακίνθςθ
από απλά υλικά. θλεκτρονίων από το
αναγωγικό ςτο οξειδωτικό
 διατυπϊνουν τον μζςο με τθ διαωορά
οριςμό του δυναμικοφ,
δυναμικοφ (Ε) β) καταςκευισ ενόσ
γαλβανικοφ γαλβανικοφ ςτοιχείου, π.χ.
ςτοιχείου. του ςτοιχείου Daniell.
Ραράλλθλα, με τθ βοικεια
υλικοφ, περιγράωουν ςε
υπομικροςκοπικό επίπεδο
ζνα γαλβανικό ςτοιχείο,
ορίηουν το δυναμικό του (Ε)
και εξθγοφν πϊσ μπορεί να
χρθςιμοποιθκεί για τθν
παραγωγι θλεκτρικοφ
ρεφματοσ.
3.2.2.  περιγράωουν τθ Διερεφνθςθ:
Το πρότυπο δυναμικό διάταξθ του Οι μακθτζσ/-τριεσ με βάςθ
και οι εωαρμογζσ του. πρότυπου κατάλλθλο ψθωιακό υλικό
θλεκτροδίου καταγράωουν τιμζσ
υδρογόνου και δυναμικοφ γαλβανικοφ
εξθγοφν τθ ςτοιχείου για διαωορετικζσ
χρθςιμότθτά του ωσ ςυγκεντρϊςεισ αντιδρϊντοσ.
θλεκτροδίου Από τον πίνακα τιμϊν που
αναωοράσ. παράγεται διερευνοφν
ποιοτικά τθ ςχζςθ μεταξφ
 διατυπϊνουν τον ςυγκζντρωςθσ αντιδρϊντοσ
οριςμό του και δυναμικοφ γαλβανικοφ
πρότυπου ςτοιχείου.
δυναμικοφ
θμιςτοιχείου Εναλλακτικά:
(θλεκτροδίου) Οι μακθτζσ/-τριεσ, με βάςθ
κατάλλθλο πίνακα τιμϊν,
(E o ) .
διερευνοφν ποιοτικά τθ ςχζςθ
μεταξφ ςυγκζντρωςθσ
 υπολογίηουν το αντιδρϊντοσ και δυναμικοφ
πρότυπο δυναμικό γαλβανικοφ ςτοιχείου.
γαλβανικοφ
o
ςτοιχείου Eζηοιτείοσ Δραςτθριότθτα:
ςυνδυάηοντασ τα Οι μακθτζσ/-τριεσ ςε ομάδεσ,
πρότυπα δυναμικά με τθ χριςθ κατάλλθλου
o ωφλλου εργαςίασ, κακϊσ και
αναγωγισ (E ) με τθ βοικεια κατάλλθλων
των θλεκτροδίων λογιςμικϊν:
του α) κακορίηουν, με βάςθ τισ
τιμζσ των προτφπων
Μεταβολζσ o
(Eζηοιτείοσ  δυναμικϊν αναγωγισ (E ) ,
o
φλθσ και
τθ ςειρά οξειδωτικισ ιςχφοσ
ενζργειασ: Οι o
Eκαθόδοσ  Eανόδοσ
o
). αμετάλλων και τθ ςειρά
χθμικζσ
αναγωγικισ ιςχφοσ μετάλλων,
αντιδράςεισ.
 προβλζπουν αν μια β) προβλζπουν αν μια
αντίδραςθ γίνεται αντίδραςθ γίνεται
αυκόρμθτα με αυκόρμθτα με κριτιριο
κριτιριο o
o
Eζηοιτείοσ > 0.
Eζηοιτείοσ > 0 .
 κακορίηουν με
ο
βάςθ τισ τιμζσ E
τθ ςειρά τθσ
οξειδωτικισ ιςχφοσ
των αμετάλλων και
τθ ςειρά τθσ
αναγωγικισ ιςχφοσ
των μετάλλων.
Η ςθμαςία τθσ 3.2.3.  περιγράωουν τισ Δραςτθριότθτα:
Χθμείασ ςτθν Μπαταρίεσ – Κυψζλεσ μπαταρίεσ ωσ Υποχρεωτικι θ
επιςτθμονικι καυςίμου. ςυςτιματα θλεκτροκίνθςθ ςτθν Ευρϊπθ
ζρευνα, ςτθν παραγωγισ μετά το 2030;
τεχνολογία και θλεκτρικισ Οι μακθτζσ/-τριεσ ςε ομάδεσ,
ςτθν κοινωνία. ενζργειασ από με τθ χριςθ κατάλλθλου
χθμικζσ ωφλλου εργαςίασ, κακϊσ και
αντιδράςεισ. τθ βοικεια κατάλλθλου
λογιςμικοφ, μελετοφν τθ
 περιγράωουν λειτουργία κυψελϊν
ςυνοπτικά καυςίμου και καταγράωουν
α) τθν μπαταρία τα πλεονεκτιματά τουσ ςε
ιόντων Li, ςχζςθ με τισ κοινζσ ςυςκευζσ
β) τθν κυψζλθ παραγωγισ θλεκτρικισ
καυςίμου Θ2. ενζργειασ.
πλεονεκτιματα και
μειονεκτιματα του
ςτοιχείου καυςίμου
Θ2 και τθ
χρθςιμότθτά του
ςτθν εξζλιξθ τθσ
τεχνολογίασ των
θλεκτρικϊν
αυτοκινιτων.
Μεταβολζσ 3.3.  περιγράωουν τθ 1θ Δραςτθριότθτα:
φλθσ και Θλεκτρόλυςθ – διάταξθ Ερευνθτικό ερϊτθμα 1: Είναι
ενζργειασ: Οι Ρροϊόντα και λειτουργίασ ενόσ δυνατόν μια μθ αυκόρμθτθ
χθμικζσ εωαρμογζσ. θλεκτρολυτικοφ αντίδραςθ να λάβει χϊρα και
αντιδράςεισ. ςτοιχείου. με ποιον τρόπο;
 προςδιορίηουν τθν
άνοδο και τθν
κάκοδο ςε ζνα Ερευνθτικό ερϊτθμα 2: Πϊσ
θλεκτρολυτικό κα μποροφςε να παραχκεί Na
ςτοιχείο. από NaCl;
Μεταβολζσ Οι μακθτζσ/-τριεσ ςε ομάδεσ,

φλθσ και  διερευνοφν τθν με τθ χριςθ κατάλλθλου
ενζργειασ: Οι θλεκτρόλυςθ: ωφλλου εργαςίασ και τθ
χθμικζσ α) υδατικοφ βοικεια κατάλλθλου
αντιδράςεισ. διαλφματοσ H2SO4, ψθωιακοφ υλικοφ,
β) υδατικοφ διερευνοφν τθν θλεκτρόλυςθ:
διαλφματοσ NaCl, α) διαλφματοσ ΝaCl,
γ) τιγματοσ NaCl. β) τιγματοσ NaCl.
Στθ ςυνζχεια, καταγράωουν
τθ διαωορά μεταξφ
 γράωουν τισ θλεκτρολυτικοφ και
αντιδράςεισ που γαλβανικοφ ςτοιχείου,
λαμβάνουν χϊρα ςε προςδιορίηουν τα θλεκτρόδια
κακεμία από τισ ανόδου και κακόδου,
παραπάνω καταγράωουν αναλόγωσ τισ
περιπτϊςεισ θμιαντιδράςεισ οξείδωςθσ ι
θλεκτρόλυςθσ. αναγωγισ που εκδθλϊνονται
ςε αυτά, κακϊσ και
 αναωζρουν ενδεχόμενεσ δευτερεφουςεσ
εωαρμογζσ τθσ αντιδράςεισ.
θλεκτρόλυςθσ ςτθ
βιομθχανία, όπωσ θ 2θ Δραςτθριότθτα:
παραγωγι αργιλίου Οι μακθτζσ/-τριεσ ςε ομάδεσ,
από βωξίτθ, θ με τθ χριςθ ωφλλου
επιμετάλλωςθ κ.ά. εργαςίασ, κακϊσ και
υλικοφ, μελετοφν εωαρμογζσ
τθσ θλεκτρόλυςθσ, π.χ.
επιμετάλλωςθ και
θλεκτρολυτικόσ κακαριςμόσ,
θλεκτρόλυςθ διαλυμάτων
CuSO4 με θλεκτρόδια Cu.
Μεταβολζσ 4. Ειςαγωγι ςτθ Χθμικι Θερμοδυναμικι
φλθσ και 4.1.  περιγράωουν τισ Καταιγιςμόσ ιδεϊν:
ενζργειασ: Οι Θ Αρχι Διατιρθςθσ τθσ ζννοιεσ Οι μακθτζσ/-τριεσ αναωζρουν
χθμικζσ Ενζργειασ ςτα χθμικά «κερμοχθμεία» και παραδείγματα από τθ
αντιδράςεισ. ωαινόμενα. «χθμικι μθχανικι ςχετικά με τισ
κερμοδυναμικι», αλλθλομετατροπζσ κινθτικισ
«ενζργεια», «ζργο και δυναμικισ ενζργειασ.
και κερμότθτα»,
«ςφςτθμα»
(ανοικτό, κλειςτό,
απομονωμζνο) και
1ο νόμο τθσ
κερμοδυναμικισ,
αναγνωρίηοντασ ότι
πρόκειται για
διαωορετικι
διατφπωςθ τθσ
Αρχισ Διατιρθςθσ
τθσ Ενζργειασ.
 περιγράωουν τον
Μεταβολζσ όρο «εςωτερικι

φλθσ και ενζργεια» ενόσ
ενζργειασ: Οι ςυςτιματοσ,
χθμικζσ αναγνωρίηοντασ ότι
αντιδράςεισ. δε δφναται να
προςδιοριςτεί θ
απόλυτθ τιμι τθσ,
αλλά μόνο οι
μεταβολζσ τθσ, ωσ
ποςά ζργου και
κερμότθτασ.
 ορίηουν τον όρο

«καταςτατικι
ιδιότθτα»
ςυςτιματοσ.
4.2.  ορίηουν τθν Δραςτθριότθτα:
Θ Ενκαλπία. ενκαλπία ενόσ Οι μακθτζσ/-τριεσ μελετοφν:
ςυςτιματοσ μζςω α) παραδείγματα
τθσ ςχζςθσ H = U + κερμοχθμικϊν εξιςϊςεων,
PV. β) γραωιματα μεταβολισ
ενκαλπίασ για διάωορεσ
 αναγνωρίηουν τθ αντιδράςεισ, κακϊσ και για
χρθςιμότθτα αντιδράςεισ που κάποιο
ειςαγωγισ τθσ αντιδρόν ι προϊόν είναι ςε
μεταβολισ τθσ διαωορετικι αλλοτροπικι
ενκαλπίασ (ΔΘ) ωσ μορωι ι ωυςικι κατάςταςθ,
τθ κερμότθτα που και εξάγουν ςυμπεράςματα.
ανταλλάςςει το
ςφςτθμα με το
περιβάλλον υπό
ςτακερι πίεςθ.
ονομάηεται
πρότυπθ
κατάςταςθ μιασ
ουςίασ.
 αναωζρουν τουσ
παράγοντεσ από
τουσ οποίουσ
εξαρτάται θ
μεταβολι
ενκαλπίασ (ΔΗ).
οριςμό τθσ
πρότυπθσ
μεταβολισ
o
ενκαλπίασ (ΔH ) .
 ορίηουν τθν
πρότυπθ ενκαλπία
αντίδραςθσ ωσ
Μεταβολζσ ο
ΔΗ ανηίδραζης 
φλθσ και
ενζργειασ: Οι ο
ΔΗ προϊόνηων  ΔΗ ανηιδρώνηων
ο
.
χθμικζσ
κερμοχθμικι
εξίςωςθ.
 ςυςχετίηουν τισ
τιμζσ ΔΗ > 0 με
ενδόκερμεσ
μεταβολζσ και τιμζσ
ΔΗ < 0 με
εξϊκερμεσ
μεταβολζσ.
 ςχεδιάηουν απλά
γραωιματα
ενκαλπίασ (Η) ςε
ςχζςθ με τθν
εξζλιξθ τθσ
αντίδραςθσ για
ενδόκερμεσ και
εξϊκερμεσ
4.3.  διατυπϊνουν τουσ
Νόμοι τθσ νόμουσ του Hess
Θερμοχθμείασ. και των Lavoisier-
Laplace.
 αναγνωρίηουν ότι οι
νόμοι του Hess και
των Lavoisier-
Laplace
προκφπτουν από
τθν Αρχι
Διατιρθςθσ τθσ
Ενζργειασ.
 εωαρμόηουν τουσ
νόμουσ του Hess
και των Lavoisier-
Laplace.
4.4.  ορίηουν τθν Δραςτθριότθτα:
Θ πρότυπθ ενκαλπία πρότυπθ ενκαλπία Δίνεται ςτουσ/ςτισ μακθτζσ/-
ςχθματιςμοφ και θ ςχθματιςμοφ μιασ τριεσ κατάλλθλο ωφλλο
πρότυπθ ενζργεια ουςίασ (ΔΗ f ) .
o εργαςίασ, που περιλαμβάνει
δεςμοφ. πρότυπεσ ενκαλπίεσ
ςχθματιςμοφ και πρότυπεσ
 ςυνδυάηουν ενζργειεσ δεςμϊν. Οι
βιβλιογραωικά μακθτζσ/-τριεσ υπολογίηουν
δεδομζνα τιμϊν βάςει αυτϊν τισ πρότυπεσ
ΔΗ fo για να ενκαλπίεσ για διάωορεσ
προςδιορίςουν τθν αντιδράςεισ.
Μεταβολζσ πρότυπθ ενκαλπία

φλθσ και μιασ αντίδραςθσ.
χθμικζσ  ορίηουν τθν
αντιδράςεισ. πρότυπθ ενζργεια
δεςμοφ ενόσ
διατομικοφ μορίου
ΔΗ Bo .
 ςυνδυάηουν
βιβλιογραωικά
δεδομζνα τιμϊν
ΔΗ Bo για να
προςδιορίςουν τθν
πρότυπθ ενκαλπία
μιασ αντίδραςθσ.
Μεταβολζσ 5. Χθμικι Κινθτικι
φλθσ και 5.1.  αναωζρουν το Διερεφνθςθ:
ενζργειασ: Οι Με ποιον τρόπο αντικείμενο Ερευνθτικό ερϊτθμα: Πότε οι
χθμικζσ πραγματοποιείται μια μελζτθσ τθσ χθμικισ ςυγκροφςεισ είναι
αντιδράςεισ. χθμικι αντίδραςθ; κινθτικισ. αποτελεςματικζσ;
 διερευνοφν τουσ εργαηόμενοι/εσ ςε ομάδεσ, με
παράγοντεσ που κατάλλθλο ωφλλο εργαςίασ
κακορίηουν πότε και διαδραςτικό ψθωιακό
πραγματοποιείται υλικό, εκτελοφν μια ςειρά
μία χθμικι εικονικϊν πειραμάτων που
αντίδραςθ, με βάςθ αωοροφν ςυγκροφςεισ μεταξφ
τθ κεωρία των μορίων αντιδρϊντων, τα
ςυγκροφςεων. οποία διαωζρουν ωσ προσ τθν
ταχφτθτα ι/και τον
 περιγράωουν τθν προςανατολιςμό τουσ. Με
πραγματοποίθςθ βάςθ τα πειραματικά
τθσ χθμικισ δεδομζνα διερευνοφν πότε οι
αντίδραςθσ με ςυγκροφςεισ είναι
βάςθ τθ κεωρία τθσ αποτελεςματικζσ.
μεταβατικισ
κατάςταςθσ. Δραςτθριότθτα:
 ορίηουν τθν εργαηόμενοι/εσ ςε ομάδεσ, με
ενζργεια κατάλλθλο ωφλλο εργαςίασ
ενεργοποίθςθσ. και διαδραςτικό ψθωιακό
υλικό, ερμθνεφουν
 περιγράωουν τθ ενεργειακά διαγράμματα των
δθμιουργία του αντιδράςεων
ενεργοποιθμζνου προςδιορίηοντασ τισ ενζργειεσ
ςυμπλόκου των αντιδρϊντων, των
(μεταβατικισ προϊόντων, του
κατάςταςθσ) και να ενεργοποιθμζνου ςυμπλόκου
ςυςχετίηουν τθν και τθν ενζργεια
ενζργειά του με τθν ενεργοποίθςθσ.
ενζργεια
ενεργοποίθςθσ.
 ερμθνεφουν
Μεταβολζσ ενεργειακά
φλθσ και διαγράμματα
ενζργειασ: Οι δυναμικισ
χθμικζσ ενζργειασ ανά mol
αντιδράςεισ. ςε ςχζςθ με τθν
εξζλιξθ τθσ
αντίδραςθσ,
αξιοποιϊντασ τθν
ενζργεια
ενεργοποίθςθσ και
τθ μεταβολι
ενκαλπίασ.
5.2.  διατυπϊνουν τον Καταιγιςμόσ ιδεϊν:
Θ ταχφτθτα τθσ οριςμό: Οι μακθτζσ/-τριεσ απαντοφν
αντίδραςθσ. α) τθσ μζςθσ ςτα ερωτιματα: «Γνωρίηετε
ταχφτθτασ αντιδράςεισ από τθ
αντίδραςθσ, κακθμερινι ηωι που γίνο-
β) τθσ ςτιγμιαίασ νται αργά ι/και γριγορα;»
ταχφτθτασ και «Γιατί κάποιεσ
αντίδραςθσ. αντιδράςεισ ςυμβαίνουν
γριγορα, ενϊ κάποιεσ άλλεσ
 περιγράωουν αργά;».
πειραματικζσ
διαδικαςίεσ Διερεφνθςθ:
προςδιοριςμοφ τθσ Ρϊσ υπολογίηουμε τθν
ταχφτθτασ ταχφτθτα μιασ αντίδραςθσ;
αντίδραςθσ: Οι μακθτζσ/-τριεσ ςε ομάδεσ
α) με ωυςικζσ εκτελοφν κατάλλθλθ
μεκόδουσ, διαδραςτικι πολυμεςικι
β) με χθμικζσ εωαρμογι και από τισ τιμζσ c
μεκόδουσ. = f(t) που λαμβάνουν
ςχεδιάηουν το διάγραμμα
 ςχεδιάηουν καμπφλθσ αντίδραςθσ
καμπφλεσ αντιδρϊντοσ. Επίςθσ,
αντίδραςθσ για καταςκευάηουν και το
αντιδρϊντα και διάγραμμα καμπφλθσ
προϊόντα. αντίδραςθσ ενόσ προϊόντοσ.
Φζρνουν εωαπτόμενεσ ςτθν
 υπολογίηουν τθ καμπφλθ αντίδραςθσ του
μζςθ ταχφτθτα προϊόντοσ ςε διάωορεσ
αντίδραςθσ από χρονικζσ ςτιγμζσ και από τισ
κατάλλθλα ςχθματιηόμενεσ γωνίεσ τθσ
δεδομζνα. κάκε εωαπτομζνθσ με τον
άξονα του χρόνου
 υπολογίηουν με υπολογίηουν τισ ςτιγμιαίεσ
βάςθ τθν καμπφλθ ταχφτθτεσ ςχθματιςμοφ του
παραγωγισ προϊόντοσ και τισ ςυγκρίνουν.
προϊόντοσ (c-t) τθ
ςτιγμιαία ταχφτθτα Εναλλακτικά:
παραγωγισ του, Οι μακθτζσ/-τριεσ ςε ομάδεσ
κακϊσ και τθν χρθςιμοποιοφν τθ ςυςκευι
ταχφτθτα ωαςματοωωτομζτρου που
αντίδραςθσ. ςυναρμολόγθςαν από απλά
υλικά ςτθν ενότθτα 2.2.
Μζςω αυτισ παρακολουκοφν
τθ μεταβολι τθσ
ςυγκζντρωςθσ ςυναρτιςει
Μεταβολζσ του χρόνου για ζνα αντιδρόν

φλθσ και τθσ αντίδραςθσ. Για
ενζργειασ: Οι παράδειγμα μπορεί να
χθμικζσ χρθςιμοποιθκεί θ αντίδραςθ
αντιδράςεισ. οξείδωςθσ τθσ χρωςτικισ
ηαχαροπλαςτικισ brilliant
blue, από διάλυμα χλωρίνθσ
του εμπορίου. Στθ ςυνζχεια
οι μακθτζσ/-τριεσ ςχεδιάηουν
τθν καμπφλθ αντίδραςθσ και
τθ μελετοφν.
5.3.  ςχεδιάηουν και Διερεφνθςθ:
Ραράγοντεσ που πραγματοποιοφν Ερευνθτικό ερϊτθμα: Πϊσ
επθρεάηουν τθν πείραμα για να επθρεάηουν τθν ταχφτθτα τθσ
ταχφτθτα αντίδραςθσ. διερευνιςουν τον αντίδραςθσ οι παράγοντεσ: α)
τρόπο που επιδρά θ κερμοκραςία, β) θ
ςτθν ταχφτθτα μιασ ςυγκζντρωςθ, γ) θ επιφάνεια
χθμικισ αντίδραςθσ επαφισ,
ζνασ από τουσ και δ) ο καταλφτθσ;
ακόλουκουσ Οι μακθτζσ/-τριεσ ςε ομάδεσ,
παράγοντεσ: με τθ βοικεια ωφλλου
α) θ κερμοκραςία, εργαςίασ, ςχεδιάηουν τθ
β) θ ςυγκζντρωςθ, μελζτθ των παραπάνω
γ) θ επιωάνεια παραγόντων. Σθμαντικι
επαωισ, διάςταςθ ςτον ςχεδιαςμό
δ) ο καταλφτθσ. είναι θ ςωςτι διαχείριςθ των
μεταβλθτϊν του πειράματοσ.
 αναωζρουν τουσ
παράγοντεσ που Εναλλακτικά:
επθρεάηουν τθν Οι μακθτζσ/-τριεσ, με τθ
ταχφτθτα βοικεια εικονικοφ
αντίδραςθσ: εργαςτθρίου και ωφλλου
α) κερμοκραςία, εργαςίασ, ςχεδιάηουν τθ
β) ςυγκζντρωςθ, μελζτθ των παραπάνω
γ) επιωάνεια επαωισ παραγόντων.
ςτερεϊν,
δ) πίεςθ, Δραςτθριότθτα
ε) ακτινοβολίεσ, αυτοαξιολόγθςθσ:
ςτ) καταλφτεσ. Οι μακθτζσ/-τριεσ ελζγχουν
τισ νεοαποκτθκείςεσ γνϊςεισ
 ορίηουν τθν ζννοια τουσ ςυμπλθρϊνοντασ
του καταλφτθ. ερωτιςεισ πολλαπλισ
επιλογισ, τφπου «ςωςτοφ -
 εξθγοφν τθν λάκουσ», αντιςτοίχιςθσ ι
επίδραςθ κάκε ςυμπλιρωςθσ κενοφ, που
παράγοντα ςτθν αναωζρονται ςτουσ
ταχφτθτα τθσ παράγοντεσ που επθρεάηουν
αντίδραςθσ με τθν ταχφτθτα τθσ αντίδραςθσ.
βάςθ τθ κεωρία
των ςυγκροφςεων.
5.4. Καταιγιςμόσ ιδεϊν:
Κατάλυςθ.  αναωζρουν τα είδθ Οι μακθτζσ/-τριεσ αναωζρουν
τθσ κατάλυςθσ τι γνωρίηουν για τουσ
(ομογενισ, καταλφτεσ. Ο/Θ
ετερογενισ) και τισ εκπαιδευτικόσ
εωαρμογζσ τουσ. κατθγοριοποιεί όςα
Μεταβολζσ ειπϊκθκαν και μζςω τθσ

φλθσ και  εξθγοφν τθ δράςθ κατθγοριοποίθςθσ
ενζργειασ: Οι του καταλφτθ με διευκρινίηει τισ
χθμικζσ βάςθ τθ κεωρία επιδιωκόμενεσ ζννοιεσ.
αντιδράςεισ. των ενδιάμεςων
προϊόντων ι τθ 1θ Δραςτθριότθτα:
κεωρία τθσ Οι μακθτζσ/-τριεσ, με τθ
προςρόωθςθσ. βοικεια κατάλλθλου
ψθωιακοφ υλικοφ, μελετοφν
 αναωζρουν για τα τον τρόπο δράςθσ των
ζνηυμα: καταλυτϊν.
α) τα χαρακτθριςτικά
τουσ, 2θ Δραςτθριότθτα:
β) τον τρόπο δράςθσ Οι μακθτζσ/-τριεσ ςε ομάδεσ
τουσ, αξιοποιοφν κατάλλθλα
γ) τα πλεονεκτιματα δεδομζνα από τα οποία
και τουσ ςυμπεραίνουν τα ιδιαίτερα
περιοριςμοφσ τουσ. χαρακτθριςτικά των ενηφμων
ςε ςχζςθ με τουσ άλλουσ
 αναωζρουν μερικά καταλφτεσ, τα πλεονεκτιματα
παραδείγματα και τουσ περιοριςμοφσ τουσ.
καταλυτικισ Επίςθσ, με βάςθ κατάλλθλο
δράςθσ και τισ ειςαγωγικό κείμενο ςυηθτοφν
ςθμαντικζσ για τουσ παρεμποδιςτζσ και
εωαρμογζσ τουσ τθν απενεργοποίθςθ
ςτθ χθμικι (δθλθτθρίαςθ) του καταλφτθ.
βιομθχανία και τθ Τζλοσ, ςυμπλθρϊνουν
βιοχθμεία δομθμζνο και
(βιοκαταλφτεσ, θμιςυμπλθρωμζνο
ανόργανοι εννοιολογικό χάρτθ ςχετικό
καταλφτεσ, με τισ εωαρμογζσ τθσ
ωωτοκαταλφτεσ). κατάλυςθσ ςτθ βιομθχανία
και ςτθ βιοχθμεία.
Δραςτθριότθτα –
Ιςτοεξερεφνθςθ:
εργαηόμενοι/εσ ςε ομάδεσ
ςτο εργαςτιριο υπολογιςτϊν,
υλοποιοφν ιςτοεξερεφνθςθ
με κζμα: Φωτοκατάλυςθ και
νανοκατάλυςθ.
5.5.  ορίηουν τον νόμο Διερεφνθςθ:
Νόμοσ ταχφτθτασ τθσ ταχφτθτασ χθμικισ Ερευνθτικό ερϊτθμα: Ποια θ
αντίδραςθσ – αντίδραςθσ. επίδραςθ τθσ ςυγκεντρϊςεωσ
Μθχανιςμόσ των αντιδρϊντων ςτθν
αντίδραςθσ.  προςδιορίηουν τθν ταχφτθτα τθσ αντίδραςθσ;
τάξθ τθσ Οι μακθτζσ/-τριεσ,
αντίδραςθσ με εργαηόμενοι/εσ ςε ομάδεσ,
βάςθ τον νόμο ςχεδιάηουν πείραμα ϊςτε να
ταχφτθτασ. μελετιςουν τθν εξάρτθςθ τθσ
ταχφτθτασ από τθ
 διατυπϊνουν τον ςυγκζντρωςθ.
οριςμό τθσ Ενδεικτικά μελετοφν τθν
ςτακεράσ επίδραςθ τθσ ςυγκζντρωςθσ
ταχφτθτασ (k). του KIO3 ςτθν ταχφτθτα τθσ
αντίδραςθσ Landolt:
- -
Μεταβολζσ 2ΙΟ3 (aq) + 5HSO3 (aq) →
2- +
φλθσ και  αναωζρουν τουσ I2(aq) + 5SO4 (aq) + 3H (aq)+
ενζργειασ: Οι παράγοντεσ που H2O(l).
χθμικζσ επθρεάηουν τθ Με τθ χριςθ κατάλλθλου
αντιδράςεισ. ςτακερά ταχφτθτασ ωφλλου εργαςίασ οι
(k). μακθτζσ/-τριεσ υπολογίηουν
πειραματικά τθν τάξθ τθσ
 εξάγουν τον νόμο αντίδραςθσ, τθ ςτακερά k τθσ
τθσ ταχφτθτασ μιασ ταχφτθτασ και ςυςχετίηουν
αντίδραςθσ τον νόμο τθσ αντίδραςθσ με
χρθςιμοποιϊντασ τον μθχανιςμό τθσ
πειραματικά αντίδραςθσ.
δεδομζνα.
 αναγνωρίηουν ότι θ Οι μακθτζσ/-τριεσ ςε ομάδεσ,
χθμικι αντίδραςθ με τθ βοικεια κατάλλθλου
εξελίςςεται, κατά ψθωιακοφ υλικοφ, μελετοφν
κανόνα, μζςω τθν εξάρτθςθ τθσ ταχφτθτασ
ςτοιχειωδϊν από τθ ςυγκζντρωςθ.
αντιδράςεων.
 περιγράωουν τθν
ζννοια του
μθχανιςμοφ
 προτείνουν
μθχανιςμό τθσ
αντίδραςθσ αν
γνωρίηουν τον νόμο
τθσ ταχφτθτασ και
Μεταβολζσ 6. Χθμικι Ιςορροπία
φλθσ και 6.1.  αναγνωρίηουν τθν Καταιγιςμόσ ιδεϊν:
ενζργειασ: Οι Αμωίδρομεσ ζννοια τθσ Οι μακθτζσ/-τριεσ απαντοφν
χθμικζσ αντιδράςεισ – Χθμικι δυναμικισ ςτο ερϊτθμα: «Γνωρίηετε
αντιδράςεισ. ιςορροπία. ιςορροπίασ. ςυςτιματα δυναμικισ
ιςορροπίασ από τθν
 διατυπϊνουν τον κακθμερινότθτά ςασ». Οι
οριςμό τθσ απαντιςεισ τουσ
αμωίδρομθσ καταγράωονται ςτον πίνακα
αντίδραςθσ και τθσ και ακολουκεί ςυηιτθςθ με
χθμικισ ςκοπό τθν ανάδειξθ τθσ
ιςορροπίασ. δυναμικισ υωισ τθσ χθμικισ
ιςορροπίασ.
 ταξινομοφν τισ
χθμικζσ ιςορροπίεσ Εναλλακτικά:
ςε ομογενείσ και Οι μακθτζσ/-τριεσ ςε ομάδεσ,
ετερογενείσ, με τθ βοικεια κατάλλθλου
δίνοντασ ψθωιακοφ υλικοφ, μελετοφν
παραδείγματα ςε τθν ζννοια τθσ δυναμικισ
κάκε περίπτωςθ. ιςορροπίασ.
 ερμθνεφουν Διερευνθτικι δραςτθριότθτα:

διαγράμματα: Οι μακθτζσ/-τριεσ ςε ομάδεσ
α) ςυγκζντρωςθσ – εκτελοφν διαδραςτικι
Μεταβολζσ χρόνου, πολυμεςικι εωαρμογι και με

φλθσ και β) ταχφτθτασ – τθ βοικεια ωφλλου εργαςίασ
ενζργειασ: Οι χρόνου, διαπιςτϊνουν ότι ςτθν
χθμικζσ ςε αμωίδρομεσ κατάςταςθ χθμικισ
αντιδράςεισ. αντιδράςεισ. ιςορροπίασ οι ταχφτθτεσ των
δφο αντίκετων αντιδράςεων
 δίνουν τον οριςμό εξιςϊνονται. Στθ ςυνζχεια,
τθσ απόδοςθσ ςχεδιάηουν το διάγραμμα
αντίδραςθσ και ταχφτθτασ – χρόνου.
αναγνωρίηουν τθ Στθ ςυνζχεια, με κατάλλθλο
ςθμαςία τθσ για το διαδραςτικό ψθωιακό υλικό
χθμικό εργαςτιριο παρακολουκοφν τθν εξζλιξθ
και τθ βιομθχανία. τθσ αντίδραςθσ και
καταςκευάηουν και
 υπολογίηουν τθν ερμθνεφουν διαγράμματα
απόδοςθ ςυγκζντρωςθσ – χρόνου.
αντίδραςθσ από
κατάλλθλα Δραςτθριότθτα:
δεδομζνα. Οικονομικι ςθμαςία τθσ
απόδοςθσ ςτθ χθμικι
βιομθχανία
Οι μακθτζσ/-τριεσ, με βάςθ
τθν αρχικι κατάςταςθ και τθ
ςφςταςθ του μείγματοσ,
υπολογίηουν τθν απόδοςθ
μιασ ςειράσ αντιδράςεων. Στθ
ςυνζχεια ςυηθτοφν πϊσ οι
υψθλζσ ι οι χαμθλζσ
αποδόςεισ επθρεάηουν το
οικονομικό όωελοσ μιασ
βιομθχανίασ.
6.2.  διερευνοφν τουσ Εργαςτθριακι διερεφνθςθ:
Ραράγοντεσ που παράγοντεσ που Ερευνθτικό ερϊτθμα: Πϊσ
επθρεάηουν τθ κζςθ επθρεάηουν τθ επθρεάηεται θ κζςθ τθσ
τθσ χθμικισ ιςορροπίασ. κζςθ τθσ χθμικισ χθμικισ ιςορροπίασ από τθ
ιςορροπίασ μεταβολι κάκε παράγοντα;
(ςυγκζντρωςθ, Οι μακθτζσ/-τριεσ,
πίεςθ, εργαηόμενοι/εσ ςε ομάδεσ,
κερμοκραςία). ςχεδιάηουν πείραμα ϊςτε να
μετατοπιςτεί θ κζςθ τθσ
 διατυπϊνουν τθν χθμικισ ιςορροπίασ:
αρχι Le Chatelier. α) Πταν μεταβάλλεται θ
ςυγκζντρωςθ.
2+
 εξθγοφν τθν [Cu(Θ2Ο)6] (aq)+ 4NH3(aq)
2+
κατεφκυνςθ [Cu(NH3)4(Θ2Ο)2] (aq) +
μετατόπιςθσ μιασ 4H2O(l)
χθμικισ γαλάηιο μπλε ςκοφρο
ιςορροπίασ, όταν με τθ χριςθ ΝH3 και HCl και
μεταβάλλεται ζνασ διαπιςτϊνουν τθν επίδραςθ
από τουσ τθσ μεταβολισ τθσ
παράγοντζσ τθσ, ςυγκζντρωςθσ ςτθν
χρθςιμοποιϊντασ ιςορροπία. Οι μακθτζσ/-τριεσ
τθν αρχι Le αναγνωρίηουν τθ δυνατότθτα
Chatelier. αποκατάςταςθσ τθσ
ιςορροπίασ και ςε άλλεσ
 διερευνοφν κζςεισ.
β) Πταν μεταβάλλεται θ
Μεταβολζσ πειραματικά τθν κερμοκραςία.

φλθσ και κατεφκυνςθ Οι μακθτζσ/-τριεσ ςε ομάδεσ
ενζργειασ: Οι μετατόπιςθσ μιασ ςχεδιάηουν πείραμα ϊςτε να
χθμικζσ χθμικισ διαπιςτϊςουν ότι θ αφξθςθ
αντιδράςεισ. ιςορροπίασ, όταν τθσ κερμοκραςίασ ευνοεί τθν
μεταβάλλεται ζνασ ενδόκερμθ αντίδραςθ:
από τουσ CuSΟ4(aq) + 2NaCΙ(aq)
παράγοντζσ τθσ. CuCl2(aq) + Na2SΟ4(aq)
(γαλάηιο) (καςτανοκίτρινο)
 ερμθνεφουν γ) Πταν μεταβάλλεται θ
διαγράμματα πίεςθ.
ςυγκζντρωςθσ – Με τθ βοικεια κατάλλθλου
χρόνου, όταν ψθωιακοφ υλικοφ και ωφλλου
μεταβάλλεται ζνασ εργαςίασ οι μακθτζσ/-τριεσ
από τουσ προβλζπουν προσ τα ποφ κα
παράγοντεσ που μετατοπιςτεί μια χθμικι
επθρεάηουν τθ ιςορροπία, π.χ. θ 2ΝΟ2(g)
κζςθ τθσ χθμικισ Ν2Ο4(g), εάν μεταβάλουν τθν
ιςορροπίασ. πίεςθ με μεταβολι όγκου.
Στθ ςυνζχεια με κατάλλθλθ
χριςθ τθσ εωαρμογισ
επιβεβαιϊνουν ι διορκϊνουν
τισ προβλζψεισ τουσ.
Οι μακθτζσ/-τριεσ εκτελοφν
διαδραςτικι ψθωιακι
εωαρμογι ςτθν οποία κζτουν
τισ αρχικζσ ποςότθτεσ των
ςωμάτων που παίρνουν
μζροσ ςε μία χθμικι
ιςορροπία και
παρακολουκοφν τθν εξζλιξθ
τθσ αντίδραςθσ μζςω
διαγραμμάτων ςυγκζντρωςθσ
– χρόνου. Στθ ςυνζχεια,
μελετοφν πϊσ αλλάηουν τα
διαγράμματα αυτά όταν
μεταβάλλεται ζνασ από τουσ
παράγοντεσ τθσ ιςορροπίασ.
6.3.  ορίηουν τθ ςτακερά Δραςτθριότθτα:
Στακερά χθμικισ χθμικισ ιςορροπίασ Οι μακθτζσ/-τριεσ
ιςορροπίασ (Κc) και (Kc) για μια χρθςιμοποιοφν τθ ςτακερά
πθλίκο αντίδραςθσ (Qc). αμωίδρομθ χθμικισ ιςορροπίασ (Kc) και
αντίδραςθ. το πθλίκο τθσ αντίδραςθσ (Qc)
ςε υπολογιςμοφσ.
 ςυςχετίηουν
ποιοτικά τθν τιμι
τθσ Kc με τθν
απόδοςθ τθσ
χθμικισ
ιςορροπίασ.
 υπολογίηουν τθν
απόδοςθ μιασ
αντίδραςθσ ι τθ
Μεταβολζσ ςυγκζντρωςθ
φλθσ και κάποιου
ενζργειασ: Οι αντιδρϊντοσ ι
χθμικζσ προϊόντοσ
αντιδράςεισ. χρθςιμοποιϊντασ
τθν Kc και
κερμοκραςία ωσ
τον μοναδικό
παράγοντα από τον
οποίο εξαρτάται θ
τιμι τθσ Kc μιασ
δεδομζνθσ
οριςμό του πθλίκου
τθσ αντίδραςθσ
(Qc).
 προβλζπουν τθν
κατεφκυνςθ μιασ
χθμικισ ιςορροπίασ
με βάςθ τθν τιμι
του Qc.
 υπολογίηουν τθν
απόδοςθ ι τθ
ςφςταςθ του
μείγματοσ
ιςορροπίασ άμεςα
ι μετά από τθ
μεταβολι ενόσ
παράγοντα,
τθν KC.
6.4.  προτείνουν Δραςτθριότθτα:
Σφνδεςθ τθσ χθμικισ τρόπουσ να αυξθκεί Συηιτθςθ με βάςθ
ιςορροπίασ με τθ θ απόδοςθ και θ βιβλιογραωικά δεδομζνα
Χθμικι Θερμοδυναμικι ταχφτθτα μιασ ςχετικά με τθ βιομθχανικι
και τθ Χθμικι Κινθτικι. αντίδραςθσ θ οποία παραγωγι τθσ αμμωνίασ.
δεν ευνοείται:
α) κερμοδυναμικά
(πολφ μικρι
ςτακερά Κc),
β) κινθτικά (πολφ
μικρι ςτακερά k).
Μεταβολζσ 7. Ιοντικι Ιςορροπία

φλθσ και 7.1.  διακρίνουν τισ 1θ Δραςτθριότθτα:
ενζργειασ: Οι Οι θλεκτρολφτεσ. ζννοιεσ «διάςταςθ» Οι μακθτζσ/-τριεσ καλοφνται
χθμικζσ και «ιοντιςμόσ να αναωζρουν το οριςμό των

αντιδράςεισ. θλεκτρολυτϊν». οξζων και βάςεων ςφμωωνα
7.1.1. με τθ κεωρία του Arrhenius.
Θ διάςταςθ και ο  δίνουν Στθ ςυνζχεια, μζςα από τθν
ιοντιςμόσ των παραδείγματα εφρεςθ του
θλεκτρολυτϊν. διάςταςθσ και pH:
ιοντιςμοφ α) διαλυμάτων αμμωνίασ,
7.1.2. θλεκτρολυτϊν. β) διαλυμάτων αλάτων, όπωσ
Οξζα και βάςεισ το NH4Cl και το Νa2CΟ3 οι
κατά Brönsted-Lowry  ςυμπεραίνουν τθν μακθτζσ/-τριεσ διαπιςτϊνουν
και κατά Lewis. ανάγκθ διεφρυνςθσ τθν ανεπάρκεια του μοντζλου
του οριςμοφ των του Arrhenius.
οξζων και των Ακολοφκωσ, ο/θ
7.1.3. βάςεων κατά εκπαιδευτικόσ παρουςιάηει
Ιοντιςμόσ νεροφ – pH. Arrhenius. τθ κεωρία των οξζων-βάςεων
κατά Brönsted-Lowry και οι
 διατυπϊνουν τουσ μακθτζσ/-τριεσ αςκοφνται
οριςμοφσ των ςτθν αναγνϊριςθ των
οξζων και βάςεων ςυηφγων ηευγϊν οξζων-
κατά Brönsted- βάςεων και δίνουν
Lowry. παραδείγματα αμωιπρωτικϊν
χθμικϊν ειδϊν.
χθμικϊν ειδϊν τα 2θ Δραςτθριότθτα:
οποία είναι οξζα Οι μακθτζσ/-τριεσ:
και βάςεισ κατά α) Μζςα από τθν εφρεςθ του
Brönsted-Lowry. pH διαλυμάτων αλάτων,
όπωσ το AlCl3, και τον βαςικό
 διακρίνουν τα οξζα χαρακτιρα τθσ NH3 και των
και τισ βάςεισ ςε RNH2, διαπιςτϊνουν
μονο- δι- και πολυ- ανεπάρκειεσ του μοντζλου
πρωτικά/πολυπρωτ των Brönsted-Lowry.
ικζσ. β) Με τθν κακοδιγθςθ
του/τθσ εκπαιδευτικοφ οι
 ςυμπλθρϊνουν μακθτζσ/-τριεσ διατυπϊνουν
αντιδράςεισ τουσ οριςμοφσ οξζων και
ιοντιςμοφ οξζων - βάςεων κατά Lewis.
βάςεων κατά
Brönsted-Lowry.
 αναγνωρίηουν τα
ςυηυγι ηεφγθ
οξζοσ-βάςθσ κατά
Brönsted-Lowry.
 διακρίνουν ποια
χθμικά είδθ
χαρακτθρίηονται ωσ
αμωιπρωτικά.
 ςυμπεραίνουν τθν
αναγκαιότθτα
διεφρυνςθσ του
οριςμοφ των οξζων
και των βάςεων
Μεταβολζσ κατά Brönsted-

φλθσ και Lowry.
χθμικζσ  διατυπϊνουν τουσ
αντιδράςεισ οριςμοφσ των
οξζων και βάςεων
κατά Lewis.
χθμικϊν ειδϊν τα
οποία είναι οξζα
και βάςεισ κατά
Lewis.
 ςυμπλθρϊνουν τθ
χθμικι εξίςωςθ
αυτοϊοντιςμοφ του
νεροφ και το
γινόμενο ιόντων
νεροφ (Kw).
 ορίηουν το
ουδζτερο pH.
οριςμό του pH και
του pOH και
γράωουν τθ μεταξφ
τουσ ςχζςθ.
7.1.4.  διατυπϊνουν τον Δραςτθριότθτα:
Βακμόσ ιοντιςμοφ – οριςμό του βακμοφ Οι μακθτζσ/-τριεσ
Ιςχυρά και αςκενι ιοντιςμοφ και υπολογίηουν τθ ςυγκζντρωςθ
οξζα και βάςεισ. διακρίνουν τα οξζα των οξωνίων ι των
και τισ βάςεισ ςε υδροξειδίων ςε αραιά
ιςχυρά και αςκενι. διαλφματα αςκενϊν οξζων
και βάςεων ίδιασ
ςυγκζντρωςθσ, με τθ χριςθ
κατάλλθλου λογιςμικοφ και
ωφλλου εργαςίασ. Στθ
ςυνζχεια, υπολογίηουν τον
βακμό ιοντιςμοφ κάκε
αςκενοφσ θλεκτρολφτθ που
εξζταςαν.
7.2.  εωαρμόηουν τισ 1θ Δραςτθριότθτα:
Ιοντιςμόσ αςκενϊν ςτακερζσ ιοντιςμοφ Οι μακθτζσ/-τριεσ με βάςθ τα
οξζων και βάςεων. αςκενϊν οξζων (Ka) δεδομζνα τθσ προθγοφμενθσ
και αςκενϊν δραςτθριότθτασ και
7.2.1. βάςεων (Kb), ςε ςτθριηόμενοι/εσ ςτισ
Στακερά ιοντιςμοφ αραιά υδατικά πρότερεσ γνϊςεισ τουσ περί
αςκενϊν οξζων – διαλφματα. χθμικισ ιςορροπίασ
βάςεων. υπολογίηουν τθ ςτακερά
 ςυγκρίνουν τθν ιοντιςμοφ αςκενοφσ οξζοσ ι
ιςχφ οξζων ι βάςεωσ.
βάςεων με κριτιριο
τθ ςτακερά 2θ Δραςτθριότθτα:
Μεταβολζσ ιοντιςμοφ τουσ ι Ραρουςιάηεται θ ςειρά

φλθσ και τον βακμό ιςχφοσ ωσ οξζα των
ενζργειασ: Οι ιοντιςμοφ τουσ υδραλογόνων και
χθμικζσ (υπό ςυςχετίηεται με τθ κζςθ των
αντιδράςεισ προχποκζςεισ). αλογόνων ςτθ 17θ ομάδα του
Ρεριοδικοφ Ρίνακα. Στθ
 εωαρμόηουν για ςυνζχεια οι μακθτζσ/-τριεσ
ζνα ςυηυγζσ ηεφγοσ καλοφνται να:
τθ ςχζςθ Ka · Κb = α) εντοπίςουν το αίτιο που
Kw. προκαλεί αυτι τθ ςταδιακι
αφξθςθ ιςχφοσ από το HF
 προβλζπουν τθν προσ το HI,
κατεφκυνςθ προσ β) ςυςχετίςουν τθν ιςχφ των
τθν οποία είναι οξζων H2S και ΘCl με τθ κζςθ
μετατοπιςμζνθ μια τουσ ςτθν 3θ περίοδο του
ιςορροπία οξζοσ- Ρεριοδικοφ Ρίνακα και να
βάςθσ με κριτιριο προςδιορίςουν τον
τθ ςχετικι ιςχφ των παράγοντα ςτον οποίο
δφο οξζων ι των οωείλεται θ διαωορά ιςχφοσ.
δφο βάςεων. Επιπρόςκετα, παρουςιάηεται
θ ιςχφσ των βάςεων
 διερευνοφν τθν οριςμζνων υδρογονοφχων
ιςχφ των οξζων και ενϊςεων των ςτοιχείων τθσ
των βάςεων με 15θσ ομάδασ του Ρεριοδικοφ
κριτιρια: Ρίνακα και ςυςχετίηεται με τθ
α) το μικοσ του κζςθ τουσ ςτθν ομάδα. Στθ
δεςμοφ για ςυνζχεια οι μακθτζσ/-τριεσ
ςτοιχεία που καλοφνται να ερμθνεφςουν
ανικουν ςτθν ίδια το αίτιο που προκαλεί τθ
ομάδα, ςταδιακι μείωςθ τθσ βαςικισ
β) τθ διαωορά ιςχφοσ από τθ ΝΘ3 προσ τθν
θλεκτραρνθτικό- AsΘ3.
τθτασ για ςτοιχεία
που ανικουν ςτθν 3θ Δραςτθριότθτα:
ίδια περίοδο. Οι μακθτζσ/-τριεσ
διατάςςουν με ςειρά ιςχφοσ:
 εξθγοφν ότι θ α) οριςμζνα οξζα με
πόλωςθ ενόσ δεδομζνθ τθ ςειρά ιςχφοσ του
δεςμοφ μπορεί να +Ι και του –Ι επαγωγικοφ
επθρεαςτεί και από ωαινομζνου των
τθν επίδραςθ του υποκαταςτατϊν,
χθμικοφ β) οριςμζνεσ βάςεισ με
περιβάλλοντοσ του δεδομζνθ τθ ςειρά ιςχφοσ του
δεςμοφ (+Ι και -Ι +Ι και του –Ι επαγωγικοφ
επαγωγικό ωαινο-μζνου των
ωαινόμενο). υποκαταςτατϊν.
 ερμθνεφουν τθν
ιςχφ οξζων και
βάςεων με βάςθ το
+Ι και -Ι επαγωγικό
ωαινόμενο.
7.2.2.  εξάγουν τον νόμο 1θ Δραςτθριότθτα:

Νόμοσ αραίωςθσ του αραίωςθσ του Οι μακθτζσ/-τριεσ, με τθ
Ostwald. Ostwald από τθ βοικεια κατάλλθλου
ςτακερά ιοντιςμοφ ψθωιακοφ υλικοφ και ωφλλου
Μεταβολζσ οξζοσ ι βάςεωσ. εργαςίασ, μελετοφν τθ ςχζςθ

φλθσ και βακμοφ ιοντιςμοφ και
ενζργειασ: Οι  εωαρμόηουν τον ςυγκζντρωςθσ αςκενοφσ
χθμικζσ νόμο αραίωςθσ του οξζοσ ι βάςεωσ. Μζςα από
αντιδράςεισ Ostwald ςτθν πλιρθ τα δεδομζνα εικονικϊν
και ςτθν μετριςεων εξάγουν τον νόμο
απλοποιθμζνθ του αραιϊςεωσ του Ostwald.
μορωι.
Συνδυαςμόσ πειράματοσ και
υπολογιςτικισ εωαρμογισ
Οι μακθτζσ/-τριεσ αςκοφνται
ςτον υπολογιςμό του pH
διαωόρων διαλυμάτων
ιςχυρϊν οξζων και βάςεων,
όταν λαμβάνει χϊρα αραίωςθ
ι ανάμειξθ διαλυμάτων του
ίδιου θλεκτρολφτθ.
Τα εκτιμϊμενα κατά
περίπτωςθ αποτελζςματα
επιβεβαιϊνονται με
εωαρμογι πειραματικϊν
διαδικαςιϊν.
Τα εκτιμϊμενα κατά
περίπτωςθ αποτελζςματα
επιβεβαιϊνονται με
αξιοποίθςθ κατάλλθλου
ψθωιακοφ υλικοφ.
7.3.  διερευνοφν τθν Διερευνθτικι δραςτθριότθτα:
Επίδραςθ κοινοφ επίδραςθ κοινοφ Ερευνθτικό ερϊτθμα: Ρϊσ
ιόντοσ. ιόντοσ (Ε.Κ.Ι.) ςτον μεταβάλλεται ο βακμόσ
ιοντιςμό: ιοντιςμοφ αςκενοφσ οξζοσ
α) αςκενοφσ οξζοσ με ι/και αςκενοφσ βάςθσ ςε
επίδραςθ διάλυμα, όταν ζχουμε
(i) ιςχυροφ οξζοσ και επίδραςθ κοινοφ ιόντοσ;
(ii) ςυηυγοφσ Οι μακθτζσ/-τριεσ, με τθ
βάςεωσ, βοικεια κατάλλθλου
β) αςκενοφσ βάςθσ με ψθωιακοφ υλικοφ και
επίδραςθ (i) ωφλλου εργαςίασ,
ιςχυρισ βάςθσ και διερευνοφν πϊσ
(ii) ςυηυγοφσ οξζοσ. μεταβάλλεται ο βακμόσ
ιοντιςμοφ αςκενοφσ οξζοσ
 υπολογίηουν το pH ι/και αςκενοφσ βάςθσ ςε
διαλφματοσ: διάλυμα, υπό τθν επίδραςθ
α) αςκενοφσ οξζοσ κοινοφ ιόντοσ.
μετά από προςκικθ
ιςχυροφ οξζοσ,
β) το pH διαλφματοσ
αςκενοφσ βάςθσ
μετά από προςκικθ
ιςχυρισ βάςθσ.
7.4.  διατυπϊνουν τον Εργαςτθριακι άςκθςθ:
΢υκμιςτικά διαλφματα. οριςμό των Οι μακθτζσ/-τριεσ ςε ομάδεσ
ρυκμιςτικϊν ςχεδιάηουν και υλοποιοφν
Μεταβολζσ διαλυμάτων. τθν παραςκευι ρυκμιςτικοφ

φλθσ και διαλφματοσ και
ενζργειασ: Οι  ςχεδιάηουν τθν προςδιορίηουν το pH του με
χθμικζσ παραςκευι πεχαμετρικό χαρτί ι
αντιδράςεισ ρυκμιςτικοφ πεχάμετρο.
διαλφματοσ
ςυγκεκριμζνου pH,
αν ζχουν ςτθ Εργαςτθριακι διερεφνθςθ:
διάκεςι τουσ Οι μακθτζσ/-τριεσ ςε ομάδεσ
διαλφματα διερευνοφν πειραματικά τθ
αςκενοφσ μεταβολι του pH του
μονοπρωτικοφ ρυκμιςτικοφ διαλφματοσ που
οξζοσ και τθσ παραςκεφαςαν, μετά από:
ςυηυγοφσ του α) τθν προςκικθ μικρϊν
βάςθσ ι/και ποςοτιτων ιςχυροφ οξζοσ ι
αςκενοφσ ιςχυρισ βάςθσ,
μονοπρωτικισ β) κατάλλθλθ αραίωςθ.
βάςθσ και Στθ ςυνζχεια μζςα από
διαλφματοσ ςυηιτθςθ καλοφνται να
ςυηυγοφσ ερμθνεφουν τθν αντίςταςθ
μονοπρωτικοφ των ρυκμιςτικϊν διαλυμάτων
οξζοσ. ςτθ μεταβολι του pH.
 παραςκευάηουν το
ρυκμιςτικό διάλυμα Δραςτθριότθτα:
που ςχεδίαςαν. Οι μακθτζσ/-τριεσ αςκοφνται
ςτον υπολογιςμό του pH
 ορίηουν τθ ςυγκεκριμζνων ρυκμιςτικϊν
ρυκμιςτικι διαλυμάτων και το
ικανότθτα ενόσ επιβεβαιϊνουν με ψθωιακό
ρυκμιςτικοφ υλικό.
διαλφματοσ.
 αναωζρουν τθ
χρθςιμότθτα των
κακθμερινι ηωι,
δίνοντασ ςχετικά
παραδείγματα.
 διερευνοφν
πειραματικά τθν
αντίςταςθ των
μεταβολι του pH
κατά τθν αραίωςθ
και τθ προςκικθ
μικρϊν ποςοτιτων
ιςχυρϊν οξζων ι
βάςεων ςε αυτά.
 αποδεικνφουν τθν
εξίςωςθ Henderson
–Hasselbalch.
Μεταβολζσ
φλθσ και  υπολογίηουν το pH
ενζργειασ: Οι ενόσ ρυκμιςτικοφ
χθμικζσ διαλφματοσ.
αντιδράςεισ 7.5.  διατυπϊνουν τον Εργαςτθριακι άςκθςθ:
Δείκτεσ. οριςμό των οξεο- Οι μακθτζσ/τριεσ ςε ομάδεσ
βαςικϊν δεικτϊν. πειραματίηονται
 εξθγοφν τον τρόπο ςυγκεκριμζνουσ δείκτεσ και
με τον οποίο δρουν καταγράωουν τθ μεταβολι
οι οξεο-βαςικοί του χρϊματοσ που
δείκτεσ. παρατθρείται, όταν το pH του
διαλφματοσ μεταβάλλεται
 εκτιμοφν το χρϊμα ςταδιακά.
που κα αποκτιςει
ζνα διάλυμα
ςυγκεκριμζνου pH,
όταν ςε αυτό
προςτεκεί μικρι
ποςότθτα ενόσ
δείκτθ που είναι
αςκενζσ οργανικό
οξφ, όταν είναι
γνωςτι θ ΚΘΔ.
7.6.  διατυπϊνουν τον 1θ Δραςτθριότθτα:
Ογκομζτρθςθ. οριςμό τθσ Οι μακθτζσ/-τριεσ,
ογκομζτρθςθσ χωριςμζνοι/
οξζοσ-βάςθσ. εσ ςε ομάδεσ, καλοφνται να
απαντιςουν ςτο ακόλουκο
 αναγνωρίηουν τα ερϊτθμα: «Με ποιον τρόπο
ςκεφθ, τα όργανα κα μποροφςατε να
και τα προςδιορίςετε εργαςτθριακά
αντιδραςτιρια που τθν άγνωςτθ ςυγκζντρωςθ
χρθςιμοποιοφνται ενόσ ιςχυροφ οξζοσ ΘΑ;».
ςτθν ογκομζτρθςθ. Δίνεται ότι ζχετε ςτθ διάκεςι
ςασ:
 ορίηουν το πρότυπο α) διάλυμα του ιςχυροφ
διάλυμα. μονοπρωτικοφ οξζοσ ΘΑ
άγνωςτθσ ςυγκζντρωςθσ,
 διακρίνουν τισ β) διάλυμα ιςχυρισ
ζννοιεσ μονοπρωτικισ βάςθσ γνωςτισ
«ιςοδφναμο» και ςυγκζντρωςθσ,
«τελικό ςθμείο τθσ γ) κατάλλθλο δείκτθ που
ογκομζτρθςθσ». αλλάηει χρϊμα ςε pH=7.
Να αναωζρετε τον
 επιλζγουν εργαςτθριακό εξοπλιςμό που
κατάλλθλο δείκτθ κα χρειαςτείτε.
για μία Στθ ςυνζχεια παρουςιάηεται
ογκομζτρθςθ οξζοσ- θ διαδικαςία τθσ
βάςθσ. ογκομζτρθςθσ και οι
μακθτζσ/-τριεσ
 πραγματοποιοφν εξοικειϊνονται με τον
ςτο εργαςτιριο χρθςιμοποιοφμενο
ογκομζτρθςθ οξζοσ- εξοπλιςμό.
βάςθσ, όπωσ ο
προςδιοριςμόσ τθσ 1θ Εργαςτθριακι άςκθςθ:
Μεταβολζσ ςυγκζντρωςθσ του Ρειραματικόσ προςδιοριςμόσ

φλθσ και ξιδιοφ ςε οξικό οξφ, τθσ ςυγκζντρωςθσ ςε οξικό
ενζργειασ: Οι τθσ οξφτθτασ οξφ ενόσ δείγματοσ ξιδιοφ. Οι
χθμικζσ λαδιοφ ι του μακθτζσ/-τριεσ υπολογίηουν
αντιδράςεισ λευκοφ οίνου. τθ ςυγκζντρωςθ του οξικοφ
οξζοσ και ςυηθτοφν για τισ
 υπολογίηουν τθν αποκλίςεισ μεταξφ των
άγνωςτθ μετριςεων, κακϊσ και των
ςυγκζντρωςθ ενόσ αποτελεςμάτων ανάμεςα ςτισ
διαλφματοσ οξζοσ ι ομάδεσ, ςυνδζοντασ αυτζσ με
βάςθσ, από τα πικανά ςωάλματα.
δεδομζνα τθσ
ογκομζτρθςθσ. Εναλλακτικά
Ρειραματικόσ προςδιοριςμόσ
 αναωζρουν τι είναι τθσ οξφτθτασ δείγματοσ
θ καμπφλθ ελαιόλαδου ι τθσ οξφτθτασ
ογκομζτρθςθσ δείγματοσ λευκοφ οίνου.
οξζοσ-βάςθσ.
2θ Εργαςτθριακι άςκθςθ:
 καταςκευάηουν Οι μακθτζσ/τριεσ,
καμπφλεσ χωριςμζνοι/εσ ςε ομάδεσ,
ογκομζτρθςθσ από καλοφνται να υπολογίςουν
πειραματικά ι πειραματικά ςε πραγματικό ι
εικονικά δεδομζνα: ςε εικονικό εργαςτιριο τθν
α) ιςχυροφ άγνωςτθ ςυγκζντρωςθ
μονοπρωτικοφ α) διαλφματοσ ιςχυροφ
οξζοσ με ιςχυρι μονοπρωτικοφ οξζοσ από
μονοπρωτικι βάςθ, πρότυπο διάλυμα ιςχυρισ
β) ιςχυρισ μονοπρωτικισ βάςθσ,
μονοπρωτικισ β) διαλφματοσ ιςχυρισ
βάςθσ με ιςχυρό μονοπρωτικισ βάςθσ από
μονοπρωτικό οξφ, πρότυπο διάλυμα ιςχυροφ
γ) αςκενοφσ μονοπρωτικοφ οξζοσ,
μονοπρωτικοφ γ) διαλφματοσ αςκενοφσ
οξζοσ με ιςχυρι μονοπρωτικοφ οξζοσ από
μονοπρωτικι βάςθ, πρότυπο διάλυμα ιςχυρισ
δ) αςκενοφσ μονοπρωτικισ βάςθσ,
μονοπρωτικισ δ) διαλφματοσ αςκενοφσ
βάςθσ με ιςχυρό μονοπρωτικισ βάςθσ από
μονοπρωτικό οξφ. πρότυπο διάλυμα ιςχυροφ
μονοπρωτικοφ οξζοσ.
 ερμθνεφουν Κάκε ομάδα εκτελεί ζναν από
διαγράμματα με τουσ παραπάνω
καμπφλεσ προςδιοριςμοφσ.
ογκομζτρθςθσ. Οι μακθτζσ/-τριεσ
καταγράωουν ςταδιακά το pH
 αξιολογοφν και καταςκευάηουν το
ςωάλματα που διάγραμμα μεταβολισ του pH
μπορεί να ςυμβοφν ςε ςυνάρτθςθ με τον όγκο
ςε μία ογκομζτρθςθ του προςτικζμενου προτφπου
οξζοσ-βάςθσ. διαλφματοσ. Στθ ςυνζχεια,
μζςα από τθν παρουςίαςθ
των αποτελεςμάτων
ερμθνεφουν τθ διαωορετικι
κατά περίπτωςθ μορωι που
εμωανίηουν οι καμπφλεσ
ογκομζτρθςθσ.
Μεταβολζσ 8. Οργανικι Χθμεία

φλθσ και 8.1.  εντοπίηουν τον 1θ Δραςτθριότθτα:
ενζργειασ: Οι Στερεοϊςομζρεια. αςφμμετρο Οι μακθτζσ/-τριεσ ςε ομάδεσ
χθμικζσ άνκρακα ςε προςδιορίηουν τον
αντιδράςεισ. οργανικζσ ενϊςεισ αςφμμετρο άνκρακα ςε απλζσ
που ζχουν τζςςερισ περιπτϊςεισ οργανικϊν
υποκαταςτάτεσ, ενϊςεων.
όπωσ το βρωμο-
ιωδο-χλωρο- 2θ Δραςτθριότθτα:
μεκάνιο, το Οι μακθτζσ/-τριεσ ςε ομάδεσ
γαλακτικό οξφ, θ χρθςιμοποιοφν μοριακά
αλανίνθ, θ μοντζλα για να
γλυκεριναλδεψδθ. καταςκευάςουν: α) απλά
εναντιομερι και β) cis-trans
 αναγνωρίηουν ότι γεωμετρικά ιςομερι.
τα εναντιομερι
ζχουν ςχζςθ 3θ Δραςτθριότθτα:
αντικειμζνου – Οι μακθτζσ/-τριεσ ςε ομάδεσ
ειδϊλου και δεν επεξεργάηονται κατάλλθλο
ταυτίηονται. ψθωιακό υλικό ςχετικό με τθ
ςτερεοΐςομζρεια και κατόπιν
 διακρίνουν τα προςδιορίηουν:
εναντιομερι ςε R α) αν ζνα εναντιομερζσ είναι
και S ςτα βρωμο- R ι S,
ιωδο-χλωρο- β) αν ζνα γεωμετρικό
μεκάνιο, γαλακτικό ιςομερζσ είναι cis ι trans.
οξφ, αλανίνθ και
γλυκεριναλδεψδθ, Μελζτθ περίπτωςθσ:
όταν θ ςειρά Οι μακθτζσ/-τριεσ ςε ομάδεσ
προτεραιότθτασ μελετοφν:
των α) τθν περίπτωςθ του
υποκαταςτατϊν ωαρμάκου καλιδομίδθ ι
είναι γνωςτι. άλλου αντίςτοιχου ωαρμάκου
και ςχολιάηουν τισ διαωορζσ
 ςυςχετίηουν τισ ςτισ βιολογικζσ ιδιότθτεσ των
διαωορζσ ςτισ δφο εναντιομερϊν,
ωυςικζσ και χθμικζσ β) τθν περίπτωςθ του cis και
ιδιότθτεσ των trans 9-δεκαοκτενικοφ οξζοσ
εναντιομερϊν με τθ και ςχολιάηουν τισ διαωορζσ
διαωορετικι ςτισ βιολογικζσ ιδιότθτεσ των
ςτερεοδομι τουσ. δφο γεωμετρικϊν ιςομερϊν.
 εξθγοφν τι είναι το
ρακεμικό μείγμα.
 δίνουν
εναντιομερϊν που
ζχουν διαωορετικι
βιολογικι δράςθ.
 ορίηουν τθν ζννοια

τθσ
ςτερεοϊςομζρειασ
και τισ περιπτϊςεισ
που περιλαμβάνει:
Μεταβολζσ α) εναντιοϊςομζρεια,
φλθσ και β) γεωμετρικι
ενζργειασ: Οι ιςομζρεια.
χθμικζσ
αντιδράςεισ.  διακρίνουν απλά
γεωμετρικά
ιςομερι ςε cis και
trans.
8.2.  αξιοποιοφν χάρτεσ 1θ Δραςτθριότθτα:
Ειςαγωγι ςτισ θλεκτροςτατικοφ Οι μακθτζσ/-τριεσ ςε ομάδεσ
οργανικζσ αντιδράςεισ. δυναμικοφ (EPM) ταξινομοφν δεςμοφσ
για να οργανικϊν ενϊςεων ςε μθ
8.2.1. οπτικοποιιςουν τθν πολικοφσ ομοιοπολικοφσ,
Ρολικότθτα δεςμϊν – πόλωςθ που πολικοφσ ομοιοπολικοφσ και
Θλεκτρονιόωιλα και εμωανίηουν απλά ιοντικοφσ με χριςθ πίνακα
πυρθνόωιλα. οργανικά μόρια. που ζχει τισ τιμζσ
θλεκτραρνθτικότθτασ
8.2.2.  ορίηουν τισ ζννοιεσ οριςμζνων κοινϊν ςτοιχείων.
Κατθγορίεσ οργανικϊν «θλεκτρονιόωιλο» Επίςθσ, μελετοφν τθν πόλωςθ
αντιδράςεων. και «πυρθνόωιλο». χαρακτθριςτικϊν δεςμϊν με
τθ βοικεια χαρτϊν
 δίνουν θλεκτροςτατικοφ δυναμικοφ
παραδείγματα (μόνο για οπτικοποίθςθ τθσ
θλεκτρονιόωιλων θλεκτρονιακισ πυκνότθτασ).
και πυρθνόωιλων.
 ςυςχετίηουν τα 2θ Δραςτθριότθτα:
θλεκτρονιόωιλα με Οι μακθτζσ/-τριεσ ςε ομάδεσ
τα οξζα και τα προςδιορίηουν το
πυρθνόωιλα με τισ πυρθνόωιλο ι
βάςεισ. θλεκτρονιόωιλο κζντρο ςε
οργανικζσ ενϊςεισ με τθ
 ταξινομοφν τισ βοικεια χαρτϊν
οργανικζσ θλεκτροςτατικοφ δυναμικοφ
αντιδράςεισ ςε: (EPM) ι/και πίνακα με τιμζσ
α) προςκικθσ, διπολικϊν ροπϊν.
β) απόςπαςθσ,
γ) υποκατάςταςθσ,
δ) οξειδοαναγωγικζσ
και
ε) οξζοσ βάςθσ.
8.3.  αναωζρουν ποφ 1θ Δραςτθριότθτα:
Αντιδράςεισ οωείλονται οι Οι μακθτζσ/-τριεσ ςε ομάδεσ
προςκικθσ. κοινζσ χθμικζσ ςυηθτοφν για τον πυρθνόωιλο
ιδιότθτεσ των χαρακτιρα του διπλοφ και
αλκενίων και των τριπλοφ δεςμοφ ςτα αλκζνια
αλκινίων και ςτα αλκίνια, με τθ
(πυρθνόωιλοσ βοικεια χαρτϊν
χαρακτιρασ του π- θλεκτροςτατικοφ δυναμικοφ
δεςμοφ). (EPM).
 ςυμπλθρϊνουν 2θ Δραςτθριότθτα:
χθμικζσ εξιςϊςεισ Οι μακθτζσ/-τριεσ καλοφνται
αντιδράςεων να προτείνουν τρόπο να
προςκικθσ ςε διακρίνουμε το εξζνιο από το
αλκζνια και αλκίνια εξάνιο, όταν ςτθ διάκεςι
Μεταβολζσ με τα τουσ ζχουν: α) Θ2/Pt και β) Br2

φλθσ και αντιδραςτιρια Θ2, ςε CCl4.
ενζργειασ: Οι Χ2, ΘΧ (Χ = Cl, Br και
χθμικζσ Ι) και Θ2Ο. 3θ Δραςτθριότθτα:
αντιδράςεισ. Οι μακθτζσ/-τριεσ ςε ομάδεσ
 αναωζρουν τθ εωαρμόηουν τον κανόνα του
δυνατότθτα Markovnikov ςε διάωορεσ
διάκριςθσ μεταξφ περιπτϊςεισ αντιδράςεων
αλκενίων/αλκινίων προςκικθσ ςε αλκζνια και
και αλκανίων με αλκίνια.
χριςθ διαλφματοσ
Br2 ςε CCl4. 4θ Δραςτθριότθτα:
 αναωζρουν τον προβλζπουν τθ δραςτικότθτα
κανόνα του καρβονυλικϊν ενϊςεων ωσ
Markovnikov. προσ τθν πυρθνόωιλθ
προςκικθ, με κριτιριο το
 εωαρμόηουν τον επαγωγικό ωαινόμενο
κανόνα του
Markovnikov ςτισ 5θ Δραςτθριότθτα:
αντιδράςεισ Οι μακθτζσ/-τριεσ ςυηθτοφν
προςκικθσ ΘΧ και για τον θλεκτρονιόωιλο
H2O ςε αλκζνια και χαρακτιρα του καρβονυλικοφ
αλκίνια. άνκρακα και για τον βαςικό
και πυρθνόωιλο χαρακτιρα
 αναγνωρίηουν τον του άνκρακα ςτισ
θλεκτρονιόωιλο οργανομαγνθςιακζσ ενϊςεισ
χαρακτιρα του με τθ βοικεια χαρτϊν
άνκρακα τθσ θλεκτροςτατικοφ δυναμικοφ
καρβονυλομάδασ (EPM). Στθ ςυνζχεια,
και τθσ ςυμπλθρϊνουν χθμικζσ
κυανομάδασ. εξιςϊςεισ αντιδράςεων
προςκικθσ
 προβλζπουν τθ οργανομαγνθςιακϊν (RMgX)
δραςτικότθτα ςε αλδεψδεσ, κετόνεσ και CO2.
καρβονυλικϊν
ενϊςεων, ωσ προσ
τθν πυρθνόωιλθ
προςκικθ, με βάςθ
το επαγωγικό
ωαινόμενο.
 αναωζρουν τισ
ςυνκικεσ
παραςκευισ και
χριςθσ των
οργανομαγνθςια-
κϊν ενϊςεων
(RMgX –
αντιδραςτιρια
Grignard).
 ςυμπλθρϊνουν
αντιδράςεων
προςκικθσ ςε:
Μεταβολζσ α) αλδεψδεσ, κετόνεσ

φλθσ και και CO2 με RMgX,
ενζργειασ: Οι β) νιτρίλια με Θ2Ο,
χθμικζσ γ) αλδεψδεσ, κετόνεσ
αντιδράςεισ. και νιτρίλια με Θ2.
8.4.  ςυμπλθρϊνουν 1θ Δραςτθριότθτα:
Αντιδράςεισ χθμικζσ εξιςϊςεισ Οι μακθτζσ/-τριεσ ςε ομάδεσ
απόςπαςθσ. αντιδράςεων εωαρμόηουν τον κανόνα του
απόςπαςθσ ςε Zaytsev ςε διάωορεσ
αλκυλαλογονίδια περιπτϊςεισ χθμικϊν
και εξιςϊςεων αντιδράςεων
αλκυλοδιαλογονί- απόςπαςθσ.
δια.
 αναγνωρίηουν ότι Οι μακθτζσ/-τριεσ ςε ομάδεσ
ςτθν ςυηθτοφν και προςπακοφν να
αωυδραλογόνωςθ ερμθνεφςουν το γεγονόσ ότι
απαιτείται ιςχυρά ςτισ αντιδράςεισ απόςπαςθσ:
βαςικό περιβάλλον. α) των αλκυλαλογονιδίων
απαιτείται ιςχυρά βαςικό
 ςυμπλθρϊνουν περιβάλλον,
χθμικζσ εξιςϊςεισ β) των αλκοολϊν απαιτείται
αντιδράςεων ιςχυρά όξινο περιβάλλον.
απόςπαςθσ ςε Επιβεβαιϊνουν ι όχι τισ
αλκοόλεσ. προτάςεισ τουσ με τθ βοικεια
 αναγνωρίηουν ότι υλικοφ.
ςτθν αωυδάτωςθ
απαιτείται ιςχυρά
όξινο περιβάλλον.
 αναωζρουν τον
κανόνα του Zaytsev.
 εωαρμόηουν τον
κανόνα του Zaytsev
ςε αντιδράςεισ
απόςπαςθσ.
8.5.  αναγνωρίηουν τον 1θ Δραςτθριότθτα:
Αντιδράςεισ θλεκτρονιόωιλο Οι μακθτζσ/-τριεσ
υποκατάςταςθσ. χαρακτιρα του αναγνωρίηουν τον
άνκρακα των θλεκτρονιόωιλο χαρακτιρα
8.5.1. αλκυλαλογονιδίων του άνκρακα των
Αντιδράςεισ και τθν τάςθ του να αλκυλαλογονιδίων με τθ
πυρθνόωιλθσ αντιδρά με βοικεια χαρτϊν
υποκατάςταςθσ. πυρθνόωιλα θλεκτροςτατικοφ δυναμικοφ
αντιδραςτιρια. (EPM).
 εξθγοφν τθ 2θ Δραςτθριότθτα:
δραςτικότθτα των Οι μακθτζσ/-τριεσ ςε ομάδεσ
αλκυλαλογονιδίων ςυμπλθρϊνουν χθμικζσ
ςε αντιδράςεισ εξιςϊςεισ αντιδράςεων
υποκατάςταςθσ. υποκατάςταςθσ ςε:
α) αλκυλαλογονίδια,
 ςυμπλθρϊνουν β) αλκοόλεσ και καρβοξυλικά
χθμικζσ εξιςϊςεισ οξζα,
Μεταβολζσ αντιδράςεων γ) εςτζρεσ.

φλθσ και υποκατάςταςθσ:
ενζργειασ: Οι α) Σε αλκυλαλογο-
χθμικζσ νίδια με:
-
αντιδράςεισ. i) OH (NaOH),
-
ii) RO (RONa) ,
-
iii) CN (NaCN) ,
iv) ̈ H3 και R ̈ H2,
-
v) RCOO (RCOONa),
-
vi) RC≡C (RC≡CNa).
β) Τθσ
υδροξυλομάδασ
(-OH) των αλκοολϊν
με
κειoνυλοχλωρίδιο
(SOCl2).
γ) Τθσ
υδροξυλομάδασ
(-OH) των
οξζων με
αλκοξυομάδα
(-ΟR)
(εςτεροποίθςθ).
δ) Τθσ αλκοξυομάδασ
(-OR) εςτζρων με
υδροξυλομάδα
(-ΟΘ), ςε όξινο και
βαςικό περιβάλλον.
8.5.2.  εξθγοφν τθ Δραςτθριότθτα:
Ο αρωματικόσ ςτακερότθτα του Οι μακθτζσ/-τριεσ ςε ομάδεσ
δακτφλιοσ. αρωματικοφ με τθ βοικεια κατάλλθλου
δακτυλίου. ψθωιακοφ υλικοφ ι/και με
πίνακα με κατάλλθλα
 αναγνωρίηουν τον πειραματικά δεδομζνα ι/και
πυρθνόωιλο με χάρτεσ θλεκτροςτατικοφ
χαρακτιρα του δυναμικοφ (EPM) εξάγουν
αρωματικοφ ςυμπεράςματα ςχετικά με:
δακτυλίου. α) τθ ςτακερότθτα
(απεντοπιςμζνα p-
θλεκτρόνια) και
β) τον πυρθνόωιλο
χαρακτιρα του βενηολικοφ
δακτυλίου.
8.6.  διερευνοφν Εργαςτθριακι άςκθςθ:
Οξειδοαναγωγικζσ πειραματικά τθν Οι μακθτζσ/-τριεσ
αντιδράςεισ. οξείδωςθ με τα πραγματοποιοφν πειράματα
οξειδωτικά οξείδωςθσ:
αντιδραςτιρια: – τθσ αικανόλθσ,
– +
KMnO4/H , – τθσ 2-προπανόλθσ,
– +
K2Cr2O7/H , – τθσ γλυκόηθσ (θ
–
διάλυμα Fehling, πολυυδρόξυ αλδεψδθ να
–
διάλυμα Tollens, γραωεί κατά τθ
των ακόλουκων ςυμπλιρωςθ των
ενϊςεων: χθμικϊν εξιςϊςεων με
– αικανόλθ, απλοποιθμζνθ μορωι
Μεταβολζσ – 2-προπανόλθ, μονοςκενοφσ αλδεψδθσ

φλθσ και – γλυκόηθ, ωσ C5H11O5CH=O),
ενζργειασ: Οι – οξικό οξφ και – του οξικοφ οξζοσ και
χθμικζσ – οξαλικό οξφ. – του οξαλικοφ οξζοσ
αντιδράςεισ. με ιςχυρά οξειδωτικά
+ +
 ςυμπλθρϊνουν τισ (KMnO4/H ι K2Cr2O7/H ),
χθμικζσ εξιςϊςεισ κακϊσ και με ιπια οξειδωτικά
που δίνουν τα (διάλυμα Fehling ι/και
οξειδωτικά διάλυμα Tollens).
αντιδραςτιρια: Οι μακθτζσ/-τριεσ εξάγουν
– +
KMnO4/H , ςυμπεράςματα για το ποιεσ
– +
K2Cr2O7/H , από τισ παραπάνω ενϊςεισ
–
διάλυμα Fehling, αντιδροφν και με ποια
–
διάλυμα Tollens, οξειδωτικά αντιδραςτιρια.
με τισ ακόλουκεσ Τζλοσ, με τθν ολοκλιρωςθ
κατθγορίεσ των πειραμάτων οι μακθτζσ/-
ενϊςεων: τριεσ ςυμπλθρϊνουν ςε
α) πρωτοταγείσ και ωφλλο εργαςίασ τισ χθμικζσ
δευτεροταγείσ εξιςϊςεισ των αντιδράςεων
αλκοόλεσ, που πραγματοποιικθκαν.
β) αλδεψδεσ,
γ) καρβοξυλικά οξζα
(μυρμθκικό και
οξαλικό οξφ).
 ςυμπλθρϊνουν τισ
αναγωγισ με Θ2,
των ακόλουκων
κατθγοριϊν
ενϊςεων:
α) των αλκενίων και
των αλκινίων,
β) των αλδεχδϊν και
των κετονϊν,
γ) των νιτριλίων.
8.7.  προβλζπουν τον 1θ Δραςτθριότθτα:
Αντιδράςεισ οξζοσ- όξινο ι βαςικό Διάκριςθ οργανικϊν οξζων
βάςθσ. χαρακτιρα και βάςεων με βάςθ τουσ Σ.Τ.
οργανικϊν Οι μακθτζσ/-τριεσ,
ενϊςεων, κατά εργαηόμενοι/εσ ςε ομάδεσ,
Brönsted-Lowry, με ςυμπλθρϊνουν ωφλλο
βάςθ τουσ εργαςίασ και προβλζπουν
Συντακτικοφσ ανάμεςα ςε δοςμζνεσ
Τφπουσ (Σ.Τ.) τουσ. οργανικζσ ενϊςεισ ποιεσ από
αυτζσ δρουν ωσ οξζα και
 διατάςςουν κατά ποιεσ ωσ βάςεισ, ςφμωωνα με
ςειρά οξφτθτασ τισ τθ κεωρία Brönsted-Lowry.
ενϊςεισ ΘCOOH, Επιβεβαιϊνουν τισ
C6Θ5OH, H2O και απαντιςεισ τουσ με τθ
CΘ3OH, εωόςον βοικεια εννοιολογικοφ χάρτθ
δίνεται θ ιςχφσ του που παρουςιάηει ο/θ
επαγωγικοφ εκπαιδευτικόσ.
ωαινομζνου των
ατόμων ι ομάδων: 2θ Δραςτθριότθτα:
καρβφνυλο, Ιςχφσ οξζων.
Μεταβολζσ ωαίνυλο, υδρογόνο Οι μακθτζσ/-τριεσ ςε ομάδεσ

φλθσ και και μζκυλο. καλοφνται να αντιςτοιχίςουν
ενζργειασ: Οι ςυντακτικοφσ τφπουσ
χθμικζσ  ςυγκρίνουν τθν οργανικϊν οξζων, όπωσ οξικό
αντιδράςεισ. ιςχφ οργανικϊν οξφ, τριχλωρο-οξικό οξφ,
οξζων ι οργανικϊν χλωρο-οξικό οξφ, διχλωρο-
βάςεων, εωόςον οξικό οξφ με τισ αντίςτοιχεσ
γνωρίηουν τθ ςειρά ςτακερζσ ιοντιςμοφ και να
ιςχφοσ του εξθγιςουν τον ρόλο του Cl-
επαγωγικοφ ςτθν ιςχφ των παραπάνω
ωαινομζνου των οξζων, με κριτιριο το
υποκαταςτατϊν επαγωγικό ωαινόμενο.
τουσ.
 ςυμπλθρϊνουν τισ Ιςχφσ βάςεων.
χθμικζσ εξιςϊςεισ Οι μακθτζσ/-τριεσ ςε ομάδεσ
αντιδράςεων οξζοσ- καλοφνται να διατάξουν κατά
βάςθσ για τισ εξισ ςειρά ιςχφοσ τισ βάςεισ:
- - -
κατθγορίεσ α) CΘ3CΟΟ , C6Θ5O , OΘ ,
- -
οργανικϊν CΘ3O και R ,
ενϊςεων: β) ΝΘ3, CΘ3ΝΘ2, CΘ3ΝΘCΘ3.
α) RCOOH με
ανκρακικά άλατα,
νερό, αςκενείσ
βάςεισ (π.χ.
αμμωνία και
αμίνεσ), ιςχυρζσ
βάςεισ (π.χ. ΝaΟΘ
και KOH) και με
αλκάλια (π.χ. Νa και
Κ),
β) C6H5OH με νερό,
ιςχυρζσ βάςεισ (π.χ.
ΝaΟΘ και KOH) και
με αλκάλια (π.χ. Νa
και Κ),
γ) αλκοόλεσ με
Κ),
δ) 1-αλκίνια με
Κ),
ε) αλκοξείδια με νερό,
αςκενι οξζα (π.χ.
CΘ3CΟΟΘ) και
ιςχυρά οξζα (π.χ.
HCl),
ςτ) αμίνεσ με νερό,
αςκενι οξζα (π.χ.
CΘ3CΟΟΘ) και
ιςχυρά οξζα (π.χ.
HCl).
8.8.  εξθγοφν τουσ όρουσ Διερεφνθςθ:
Διάκριςθ και «διάκριςθ μεταξφ Θ γλυκερίνθ (1,2,3
ταυτοποίθςθ οργανικϊν χθμικϊν προπανοτριόλθ) και θ
οργανικϊν ενϊςεων. ενϊςεων» και γλυκόηθ χρθςιμοποιοφνται
Μεταβολζσ «ταυτοποίθςθ ςτθ ηαχαροπλαςτικι. Να

φλθσ και οργανικισ χθμικισ ςχεδιάςετε και να
ενζργειασ: Οι ζνωςθσ». υλοποιιςετε πειραματικι
χθμικζσ διαδικαςία για να διακρίνετε
αντιδράςεισ.  προςδιορίηουν τα τισ δφο αυτζσ ενϊςεισ.
ιςομερι Δίνονται οι Σ.Τ. των
χαρακτθριςτικισ παραπάνω ενϊςεων.
(λειτουργικισ Οι μακθτζσ/-τριεσ ςε ομάδεσ
ομάδασ) ςτισ εργάηονται για να
περιπτϊςεισ: απαντιςουν ςτο ερευνθτικό
α) κορεςμζνων ερϊτθμα.
αλκοολϊν –
κορεςμζνων Εργαςτθριακι επίλυςθ
αικζρων, προβλιματοσ:
β) κορεςμζνων Στο εργαςτιριο ζχουμε τρία
αλδεχδϊν – (3) δοχεία χωρίσ ετικζτεσ. Σε
κορεςμζνων κακζνα περιζχεται μία ουςία,
κετονϊν, κάποια από τισ: αικανόλθ,
γ) κορεςμζνων γλυκόηθ και οξικό οξφ. Αν
καρβοξυλικϊν ζχετε ςτθ διάκεςι ςασ
οξζων – διαλφματα ΝaΘCΟ3,
+
κορεςμζνων KΜnO4/Θ και διάλυμα
εςτζρων. Fehling, να ςχεδιάςετε και να
υλοποιιςετε ςειρά
 Σχεδιάηουν: δοκιμαςιϊν για να
α) δοκιμαςία για να προςδιορίςετε ποια ουςία
διακρίνουν δφο περιζχεται ςε κάκε δοχείο.
οργανικζσ ενϊςεισ,
όπωσ
i) αλκάνιο από Δραςτθριότθτα –
αλκζνιο ι αλκίνιο, Ταυτοποίθςθ:
ii) αλκζνιο από 1- Οι μακθτζσ/-τριεσ με
αλκίνιο, κατάλλθλο ωφλλο εργαςίασ
iii) αλκοόλθ από μελετοφν:
αικζρα, α) δφο ωάςματα IR οργανικϊν
iv) τριτοταγι αλκοόλθ ενϊςεων που ανικουν ςε
από πρωτοταγι ι διαωορετικζσ κατθγορίεσ
δευτεροταγι, οργανικϊν ενϊςεων,
v) αλδεψδθ από β) πίνακα ςτον οποίο
κετόνθ, αναγράωονται οι κυριότερεσ
vi) καρβοξυλικό οξφ ςυχνότθτεσ δονιςεων
από εςτζρα. χαρακτθριςτικϊν δεςμϊν.
β) ςειρά δοκιμαςιϊν Στθ ςυνζχεια, με βάςθ τισ
για να διακρίνουν πλθροωορίεσ που αντλοφν
τρεισ ι από τα ωάςματα και τον
περιςςότερεσ πίνακα προςδιορίηουν ςε
οργανικζσ ενϊςεισ, ποια ζνωςθ αντιςτοιχεί κάκε
ςε περιπτϊςεισ ωάςμα. Ηεφγθ ενϊςεων που
ςυνδυαςμοφ των μπορεί να αξιοποιθκοφν, για
παραπάνω. παράδειγμα, είναι:
i) θ αικανόλθ και θ
 υλοποιοφν τισ ακεταλδεψδθ,
εργαςτθριακζσ ii) θ 2-προπανόλθ και θ
δοκιμαςίεσ που προπανόνθ,
ςχεδίαςαν για να iii) θ αικανόλθ και το οξικό
διακρίνουν κάποιεσ οξφ,
iv) το οξικό οξφ και το
Μεταβολζσ από τισ παραπάνω ακετονιτρίλιο.

φλθσ και οργανικζσ ενϊςεισ
ενζργειασ: Οι μεταξφ τουσ.
χθμικζσ
αντιδράςεισ.  διακρίνουν ι
ταυτοποιοφν
οργανικζσ ενϊςεισ
από απλοποιθμζνεσ
απεικονίςεισ των
ωαςμάτων IR ι/και
MS.

ΑΠΣ Λύκειο 2023

Uploaded by

Document Information

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

ΑΠΣ Λύκειο 2023

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

89 | Χθμεία Αϋ, Βϋ και Γ’ Λυκείου

ΠΡΩΣΗ ΕΚΔΟ΢Η, ΑΘΗΝΑ 2021

Πράξθ «Αναβάκμιςθ των Προγραμμάτων ΢πουδϊν και Δθμιουργία Εκπαιδευτικοφ Τλικοφ

ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΢ΠΟΤΔΩΝ ΓΙΑ ΣΟ ΜΑΘΗΜΑ ΣΗ΢ ΧΗΜΕΙΑ΢

− τθν ικανότθτα να αναλφουν, να αξιολογοφν και να ςυνκζτουν επιςτθμονικζσ

Στθ διάςταςθ των ςτάςεων επιδιϊκεται οι μακθτζσ/-τριεσ:

Γ. ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΟ – ΘΕΜΑΣΙΚΑ ΠΕΔΙΑ

Σα Θεματικά Πεδία και θ ανάπτυξι τουσ ςτο Γενικό Λφκειο

Δ. ΔΙΔΑΚΣΙΚΗ ΠΛΑΙ΢ΙΩ΢Η – ΢ΧΕΔΙΑ΢ΜΟ΢ ΜΑΘΗ΢Η΢

ΧΗΜΕΙΑ ΓΕΝΙΚΟΤ ΛΤΚΕΙΟΤ

Αϋ ΛΤΚΕΙΟΤ Βϋ ΛΤΚΕΙΟΤ Γϋ ΛΤΚΕΙΟΤ

6.6. Νερό, κφρια ςτθ ηωι.

Μεταβολζσ φλθσ Αϋ Λυκείου • ιςοςτακμίηουν

ουςίασ και μζςα ςε νερό, με

και το πθλίκο (Qc)

ςτθν κοινωνία ςτθν Κυκλικι οικονομίασ.

Χθμείασ ςτθν 7.1. υπάρχει ανάγκθ

Β2. Αναλυτικι Απεικόνιςθ του Προγράμματοσ ΢πουδϊν

Η ςθμαςία τθσ Μακαίνω να εργάηομαι  εωαρμόηουν τα ουςιϊν.

Με βάςθ αυτι ακολουκεί

ςτο άτομο και 2.1.1. ατόμου από το ψθωιακοφ υλικοφ και

Από τον ατόμων που ζχουν οριςμζνων ατόμων και τον

 εξθγοφν τον τρόπο

Οι δυνάμεισ δεςμοφ. αξιοποίθςθ ςχετικοφ

Οι δυνάμεισ του ομοιοπολικοφ

Οι δυνάμεισ διπόλου, ζνασ θλεκτρικά ωορτιςμζνοσ

τουσ και να τα εντάξουν ςτθν

Μεταβολζσ των προϊόντων.

Μεταβολζσ Ca(ΟΘ)2, θλεκτρολφτεσ και μθ

 ςυμπεραίνουν μετά 2θ εργαςτθριακι διερεφνθςθ:

Μεταβολζσ δεδομζνων ποιο αντιδράςεισ αναμζνετε να

Μεταβολζσ εάν αυτό βρεκεί εκτόσ

Μεταβολζσ υωίςταται τθν χριςθ κατάλλθλου ψθωιακοφ

ςτ) οι κυψζλεσ αντιδράςεισ. Συνκζτουν μια

Μεταβολζσ ςυγκζντρωςθσ ςε χθμικό εργαςτιριο. Οι

 μετατρζπουν τθ Εργαςτθριακι άςκθςθ:

Μεταβολζσ τον διδάςκοντα ι/και

Μεταβολζσ Ρροζλευςθ – Φυςικζσ μοριακά μοντζλα και κατθγοριοποιοφνται

Μεταβολζσ οριςμό τθσ καφςθσ. υπολογιςμό τθσ ποςότθτασ

Μεταβολζσ 2.3.3.  ςυμπλθρϊνουν τισ 1θ Δραςτθριότθτα:

Μελετϊντασ και τισ χριςεισ κατάλλθλου ψθωιακοφ

Η ςθμαςία τθσ  αναγνωρίηουν τθ

Μεταβολζσ διατιρθςθσ τθσ

Μεταβολζσ Φυςικζσ Ιδιότθτεσ. λόγουσ που Ερευνθτικό ερϊτθμα: Είναι οι

Μεταβολζσ χθμικι εξίςωςθ τθσ γ) τθν αντίδραςι τουσ με

Η ςθμαςία τθσ με χριςθ τθσ Οι μακθτζσ/-τριεσ ςε ομάδεσ

Μελετϊντασ υπερβολικι ι τθ ςυμπλθρϊνοντασ κατάλλθλο

 περιγράωουν τον Δραςτθριότθτα:

Η ςθμαςία τθσ ε) ςχζςθ κόςτουσ –

Ρροςοχι! Σε κάκε περίπτωςθ

Η ςθμαςία τθσ αποκλειςτικά και μόνο μετά

Η ςθμαςία τθσ πολυπροςκικθσ ελαςτικι, ϊςτε να αναδειχκεί

 αναγνωρίηουν τισ Εναλλακτικά:

Από τον β) για τισ μεταπτϊςεισ

 εξθγοφν γιατί δεν

Από τον του Heisenberg για

 εξθγοφν γιατί δεν

Από τον και τι τιμζσ κατάλλθλου ψθωιακοφ

Από τον ανάλογο με τον

Από τον ατόμων ςτθ κεμελιϊδθ τουσ

Η ενζργειασ 1ου ιοντιςμοφ ςε

Οι δυνάμεισ μόριο του μελετοφν ςχετικζσ

Οι δυνάμεισ  προςδιορίηουν τθ υλικά προκειμζνου να

 διερευνοφν τισ δφο