Professional Documents
Culture Documents
Policy Paper - Covid 19 ის გავლენა ეკონომიკაზე 1
Policy Paper - Covid 19 ის გავლენა ეკონომიკაზე 1
საქართველოს ეკონომიკაზე
რეგიონულ ჭრილში
(თბილისი, აჭარა, იმერეთი, კახეთი, შიდა ქართლი)
2020
ავტორი: თამარ ხორბალაძე
ტექსტის რედაქტორი: ელიზა ნაბახტეველი
დიზაინი: ნატა ყიფიანი, ნატალია ღლონტი
2
COVID 19-ის პანდემიის გავლენა საქართველოს
ეკონომიკაზე რეგიონულ ჭრილში
4 კოვიდის გავლენა -
მსოფლიო ტენდენციები
7 კოვიდის ეკონომიკური
შედეგები - საქართველო
11 ბიზნესსექტორი
13 დასაქმება და უმუშევრობა
ტურიზმი, როგორც
16 შემოსავლის მნიშვნელოვანი
წყარო და გამოწვევა
პირდაპირი უცხოური
19 ინვესტიციები - რეგიონულ
ჭრილში
22 სახელმწიფო დახმარებები
24 დასკვნები და
რეკომენდაციები
პანდემიამ 2020 წელი, ჯანდაცვასთან დაკავშირებული გამოწვევების გარდა,
ეკონომიკური თვალსაზრისითაც მძიმე წლად აქცია. Covid 19-ით გამოწვეული
ეკონომიკური შედეგების დათვლა და პროგნოზების გაკეთება როგორც
მსოფლიოს, ისე საქართველოს მასშტაბით ჯერ კიდევ 2020 წლის გაზაფხულზე
დაიწყო. 2020 წლის ბოლოსთვის ეს ეფექტი კიდევ უფრო გამოიკვეთა და
შესაძლებელი გახდა მეტ-ნაკლებად კონკრეტული ციფრებით გამოიხატოს
მისი გავლენა ქვეყნის ეკონომიკაზე, მათ შორის რეგიონების ეკონომიკაზე,
შესაბამისად, პროგნოზები და რეკომენდაციებიც უფრო რეალურია.
7
კოვიდის ეკონომიკური შედეგები -
დიაგრამა 1
11
12
COVID 19-ის პანდემიის გავლენა საქართველოს
ეკონომიკაზე რეგიონულ ჭრილში
დიაგრამა 3
გამოშვება რეგიონების მიხედვით
2019-2020 წლები, I-II კვარტალი
(მლნ. ლარი)
დასაქმება და უმუშევრობა
2020 წლის დეკემბრის ბოლოს საქართველოს სტატისტიკის ეროვნულმა
სამსახურმა გადახედა დასაქმებისა და უმუშევრობის დათვლის მეთოდოლოგიას,
რამაც არსებითი ცვლილებები შეიტანა სტატისტიკის სტრუქტურაში10 - გაზარდა
და რეალობას ნაწილობრივ დაუახლოვა უმუშევრობის მაჩვენებელი და,
შესაბამისად, შეამცირა დასაქმებულთა რიცხვი. ამის მთავარი მიზეზი ისაა, რომ
ახალი სტანდარტით თვითდასაქმებულთა წილი შემცირებულია დასაქმებულთა
ჯამურ რაოდენობაში (2019 წელს 49,7%-იდან შემცირდა 30,7%-მდე).
14
COVID 19-ის პანდემიის გავლენა საქართველოს
ეკონომიკაზე რეგიონულ ჭრილში
15
დიაგრამა 6
დასაქმებაში ყველაზე დიდი წილი საბითუმო და საცალო ვაჭრობაზე მოდის
(თითქმის 200 000-მდე დასაქმებულით). ეს ის სფეროა, რომელზედაც მთავრობის
ე.წ. ჩაკეტვის პოლიტიკა ყველაზე მეტად აისახება; მხოლოდ ამ სფეროში 2020
წლის მეორე კვარტალშივე, პირველ კვარტალთან შედარებით, თითქმის 20
000-ით შემცირებულია სამუშაო ადგილები; უძრავ ქონებასთან დაკავშირებული
საქმიანობა, განთავსების საშუალებებით უზრუნველყოფისა და კვების
მომსახურების ობიექტები, ხელოვნება გართობა და დასვენება (როგორც
მშპ-სა და საწარმოთა ბრუნვის შეფასებისას გამოჩნდა), ერთ-ერთი ყველაზე
დაზარალებული სფეროებია. ამ მიმართულებებში კი, 2020 წლის I კვარტალის
მდგომარეობით, 70 000-ზე მეტი ადამიანი იყო დასაქმებული და უმუშევრობის
პირველი მაჩვენებლები უკვე მეორე კვარტალშივე გამოჩნდა.
11 Galt&Taggart - „ტურიზმის გამოწვევები 2020 წლის II ნახევარში“, 2020 ივნისი, იხ: https://
galtandtaggart.com/upload/reports/18723.pdf?fbclid=IwAR0G3hO1nxj=EuHKHwDzf0ZB75U-
JTaVb4rnocco3_qY8XFneH-0VWgR5Dv0
არაფორმალურ დასაქმებას, როგორიცაა არარეგისტრირებული საოჯახო
სასტუმროები, ტრანსპორტირების სერვისები, კერძო სახლებისა და პატარა
ბინების გაქირავებისა და მათი მომსახურების სერვისი და სხვა.
17
ცხრილი 1
19
21
დიაგრამა 10
დიაგრამა 11
საერთო მახასიათებელია, რომ 2017 წელი საინვესტიციო თვალსაზრისით ყველა
მათგანისთვის პოზიტიური იყო. თუმცა სხვა წლებში დინამიკა რეგიონებში
აბსოლუტურად სხვადასხვაგვარია: 2020 წლის სამ კვარტალში ყველაზე ნაკლები
ინვესტიცია კახეთის რეგიონში განხორციელდა და დაახლოებით 809 ათასი
აშშ დოლარი შეადგინა; თუმცა გასულ წლებში რეგიონიდან დივიდენდებისა
და ინვესტიციების გადინება აღინიშნებოდა და, შესაბამისად, ეს მაჩვენებელი
შარშანდელთან შედარებით გაუმჯობესებულია. საქართველოს მასშტაბით,
ტრადიციულად, ინვესტიციების ყველაზე მაღალი მაჩვენებელია ქალაქ თბილისში
(465 მლნ აშშ დოლარი), თუმცა 2020 წლის სამი კვარტალის მაჩვენებელი
გასული წლის სამი კვარტალის მაჩვენებელს თითქმის 1/3-ით, ანუ 175 მილიონი
აშშ დოლარით ჩამოუვარდება; პირდაპირი უცხოური ინვესტიციებით მეორე
ადგილზეა აჭარა - საინტერესოა, რომ ინვესტიციები, გასულ წელთან შედარებით,
სულ 21 მილიონი აშშ დოლარით არის შემცირებული და დაახლოებით 2016
და 2018 წლების მაჩვენებლების დონეზეა; დიაგრამაზე აშკარად ჩანს, რომ
საინვესტიციო ბუმი აჭარაში 2017 წელს იყო, როცა რეგიონში 210 მილიონ აშშ
დოლარამდე ინვესტიცია შემოვიდა, რაც დაახლოებით 2,5-ჯერ აღემატება
წლევანდელ მაჩვენებელს. გასულ წელთან შედარებით გაუმჯობესებულია
მონაცემი შიდა ქართლისა და მცხეთა-მთიანეთის რეგიონში - გასული წლის
23 მილიონი აშშ დოლარის ინვესტიცია 2020 წლის შესაბამის პერიოდში
36 მილიონამდეა გაზრდილი. ცხადია, ცალკე რომელიმე რეგიონისთვის
22
საკმაოდ რთულია საინვესტიციო კლიმატის ისე შეცვლა, რომ მასზე არ აისახოს
COVID 19-ის პანდემიის გავლენა საქართველოს
ეკონომიკაზე რეგიონულ ჭრილში
სახელმწიფო დახმარებები
ოფიციალური ინფორმაციით, როგორც უკვე აღვნიშნეთ, ჯამში 375 000-მდე
ადამიანმა დაკარგა სამსახური და 200-ლარიანი დახმარება მიიღო; 100 მლნ
დაიხარჯა კოვიდ-სასტუმროებზე; ქონების გადასახადი გაუუქმდათ ტურიზმის
სექტორის კომპანიების ნაწილს, თუმცა მათში, ცხადია, არ შედის კვების
ობიექტები და სხვა არაპირდაპირი მომსახურების სფეროები; მოხდა საპროცენტო
სახსრების სუბსიდირება სასტუმროებისა და რესტორნების ნაწილისთვის
(65 მლნ ლარი); 750 ლარის ხელფასზე საშემოსავლო გადასახადისგან
გათავისუფლდნენ ის ფიზიკური პირები, რომლებიც დაქირავებით არიან
დასაქმებულები და ამ 6-თვიან პერიოდში მათი ყოველთვიური ხელფასი არ
აღემატებოდა 1500 ლარს. ეს შეღავათი ეხებოდა მთლიანად კერძო სექტორს
და სახელმწიფოს დაახლოებით 540 მილიონ ვერმიღებულ შემოსავლად
დაუჯდა. ეს არის იმ დახმარებების ჩამონათვალი, რაც ტურიზმის სფერომ
მიიღო. ასევე, განხორციელდა იპოთეკური სესხების დაფარვის გადავადების
პროგრამა, რომელიც სახელმწიფო ბიუჯეტს არა, მაგრამ, საბოლოო შედეგით,
პროგრამით მოსარგებლე პირებს საკმაოდ სოლიდური თანხა დაუჯდათ;
სახელმწიფომ სამშენებლო სფეროს დასახმარებლად იპოთეკური სესხის
დროებითი დაფინანსებისთვის 60 მლნ გამოყო, კერძო ბიზნესის საგარანტიო
ფონდისთვის კი - 100 მილიონი. სოციალური ხარჯების საბოლოო მონაცემები
მოცემულია N9 დიაგრამაზე.13
დასკვნები და რეკომენდაციები
14 „Covid 19-ის ეპიდემია, არის თუ არა რეაქცია საფრთხის შესაბამისი?“ 2020 წლის
სექტემბერი. https://eprc.ge/uploads/Lasha_Dolidze_-_COVID19.pdf
გამორიცხავს დამატებით, სუბიექტურ ფაქტორებს ეკონომიკის
შეფერხებისთვის, მაგალითად, ხელისუფლების მიერ ეკონომიკის
ჩაკეტვის გადაწყვეტილებებს.
27
ამ და მსგავსი საკითხების, ისევე, როგორც ყველაფერ ამისთვის ინვესტიციების
მოზიდვის ხელშეწყობის უფლებამოსილება და შესაძლებლობები საქართველოს