Interactieve PDF PDF

Topografische Anatomie
De ‘Topografische Anatomie van het Hoofd-Halsgebied’ beschrijft de onderlinge

verhoudingen van de organen, spieren, bloedvaten, zenuwen, en botstructuren in een anatomisch
Hoofd en Hals
complex gebied. Deze syllabus beperkt zich tot de topografische anatomie van de klinisch belang-
rijke ventrale en laterale hoofd- en halsregio’s. Anatomische details die niet relevant zijn in de
klinische praktijk werden achterwege gelaten. Anatomie van het centrale zenuwstelsel en de zin-
tuigen wordt onderwezen in andere vakgebieden en werd hier niet of onvolledig opgenomen.
Het eerste hoofdstuk belicht de topografische anatomie in de verschillende deelgebieden
door middel van hoogkwalitatieve illustraties met bijhorende tekst. Een tweede hoofdstuk toont
de belangrijkste topografie-gebonden klinische implicaties. In een derde hoofdstuk wordt de
topografische hoofd- en halsanatomie belicht zoals zichtbaar in het anatomische preparaat op
de snijzaal. In een vierde hoofdstuk worden enkele aspecten uit de systematische anatomie
herhaald om een volledig begrip van de topografische verhoudingen toe te laten. In een laatste
hoofdstuk wordt een interactief programma aangeboden die een zelftest kan zijn van de reeds
verworven anatomische kennis. Videoanimatie zorgt voor een dynamische voorstelling van het
geheel.
De illustraties zijn haarscherp en behouden ook bij uitvergroting hun volledige beeld-
scherpte. Ze waarborgen daarenboven een goede toegankelijkheid omwille van het weglaten
van klinisch niet-essentiële details. De verklarende tekst is apart beschikbaar waardoor het
geheel zeer overzichtelijk wordt. Klinische beelden uit de operatiezaal en beelden uit de snijzaal
werden verwerkt in de getekende illustraties. Deze gecombineerde invalshoek zal samen met
het zelfstudiepakket bijdragen tot een betere kennis van de topografische hoofd- en halsanato-
mie.
Dit e-boek is bedoeld voor medici die een basispakket anatomie van het hoofd- halsge-
bied willen verwerven.
Pierre Delaere, LTH, MD, PhD

Professor KNO Hoofd- & Halschirurgie
K.U. Leuven, België
Topografische anatomie hals

Inleiding Index Schermvullend Print Stop
▼
▼
A
1. Topografische Anatomie
Hoofd en Hals Hals
A.Hals
B.Hoofd 1.1. Halsfascieën
1.2. Halsdriehoeken
2. Klinische implicatie 1.3. Trigonum submandibulare
1.4. Regio cervicalis mediana
3. Dissectieoefeningen 1.5. Trigonum caroticum
1.6. Structuren onder de m.sternocleidomastoideus
4. Aanvullingen uit de 1.7. Spatium latero- en retropharyngeum
systematische anatomie
5. Zelfstudiepakket
Klik hier voor de video

TOPOGRAFISCHE ANATOMIE
INLEIDING
Topografische anatomie hals Index Schermvullend Print Stop

▼
▼
8
1.1 Halsfasciën 6 5
19 2
De hals is naar boven begrensd door ** 3

12
een lijn die loopt van de kin, langs
de onderrand van het corpus mandi-
bulae tot aan de processus mastoide-
14
us. De onderste grens wordt gevormd 1 7
door de incisura jugularis sterni en
de claviculae. 9
15
1. m.sternocleidomastoideus 11
2. m. sternohyoideus
23 * 26
10 13
3. m.sternothyroideus
4. m.trapezius 20 21 16
22
5. platysma
6. fascia cervicalis, lamina superficialis
7. m.omohyoideus 17
8. fascia cervicalis, lamina praetrachealis 18
9. glandula thyroidea
10. v.jugularis interna
11. a.carotis communis
12. n.vagus (X) 24
13. vagina carotica
14. trachea 25
15. oesophagus
16. m.scalenus anterior
17. m.scalenus medius 4
18. m.scalenus posterior
19. truncus sympathicus
20. fascia cervicalis, lamina praevertebralis
21. m.longus colli
22. vertebra cervicalis
23. n.laryngeus recurrens
24. m.levator scapulae
25. diepe rugspieren
*spatium retroviscerale
**spatium praeviscerale colli Horizontale snede ter hoogte van tweede trachearing.
26. spatium praevertebrale

▼
▼
1.2 Halsdriehoeken
6
1
7
b
a 5
8
c
Indeling van de hals d

in driehoeken en
1. m.digastricus lymfekliergroepen. 2 9
2. m.omohyoideus
3. m.sternocleidomastoideus
4. m.trapezius
5. pre-auriculaire lymfeklieren
6. submentale lymfeklier
7. submandibulaire lymfeklieren
8. jugulaire lymfeklieren e
9. lymfeklieren langs N.XI
10. supraclaviculaire lymfeklieren
a. submentale driehoek f 4
b. submandibulaire driehoek
c. bovenste deel voorste halsdriehoek 10
(carotisloge, subdigastrische zone)
d. onderste deel voorste halsdriehoek
e. achterste bovenste halsdriehoek
f. achterste onderste halsdriehoek
(supraclaviculaire loge)

▼
▼
1.3 Regio submandularis
HALS - TRIGONUM
SUBMANDIBULARE
1 corpus mandibulae 6 ductus submandibularis 11 n.lingualis 16 openingen van sublinguale speekselklier

2 venter anterior digastricus 7 a.facialis 12 ganglion submandibulare 17 opening van submandibulaire afvoergang
3 venter posterior digastricus 8 v.facialis 13 m.hyoglossus 18 sublinguale speekselklier
4 glandula submandibularis 9 n.mylohyoideus 14 n.hypoglossus 19 m.stylohyoideus
5 m.mylohyoideus 10 nodus lymfaticus submentalis 15 marginale tak n.facialis

▼
▼
1.4 Regio cervicalis mediana 1
HALS - MEDIANE HALS
1 platysma
2 lamina superficialis fasciae cervicalis
3 m.sternocleidomastoideus
4 punctum nervosum
5 n.occipitalis minor
6 n.auricularis magnus
7 n.auricularis magnus -r.anterior
8 n.auricularis magnus -r.posterior
9 n.transversus colli
10 nn.supraclaviculares
11 v.jugularis externa
12 v.jugularis anterior
13 glandula thyroidea
14 m.sternohyoideus
15 m.omohyoideus
16 m.thyrohyoideus
17 m.sternothyroideus
18 ansa cervicalis
19 trachea
20 lig.cricothyroideum
21 m.cricothyroideus
22 r.externus n.laryngeus superior
23 r.internus n.laryngeus superior
24 a.laryngea superior
25 a.thyroidea superior
26 membrana thyrohyoidea
27 isthmus
28 cartilago thyroidea
30 r.cricothyroideum
33 n.laryngeus recurrens
34 v.thyroidea superior
35 v.thyroidea media
36 plexus thyroideus impar
38 lobus pyramidalis

▼
▼
1.4 Regio cervicalis mediana 2
3 m.sternocleidomastoideus 26 membrana thyrohyoidea 37 truncus brachiocephalicus

19 trachea 28 cartilago thyroidea 39 v.brachiocephalica
20 lig.cricothyroideum 29 a.thyroidea inferior 40 glandulae parathyroideae
21 m.cricothyroideus 31 truncus thyrocervicalis 41 a.carotis externa
22 r.externus n.laryngeus superior 32 a.subclavia 42 v.jugularis interna
23 r.internus n.laryngeus superior 33 n.laryngeus recurrens 43 n.accessorius
24 a.laryngea superior 34 v.thyroidea superioris 44 n.phrenicus
25 a.thyroidea superior 35 v.thyroidea media 45 n.vagus

▼
▼
1.5 Trigonum caroticum
HALS - TRIGONUM CAROTICUM
1 n.auricularis magnus
3 m.sternocleidomastoideus
4 m.omohyoideus
5 venter posterior digastricus
6 v.facialis communis
7 v.comitans n.hypoglossi
8 v.thyroidea superior
9 v.jugularis interna
10 a.carotis communis
11 sinus caroticus
12 a.carotis interna
13 a.carotis externa
16 a.lingualis
17 m.hyoglossus
18 a.facialis
19 glomus caroticum
20 n.hypoglossus
21 radix superior ansae cervicalis
22 r.thyrohyoideus
23 radix inferior ansae cervicalis
24 ansa cervicalis
25 n.laryngeus superior -r.internus
26 n.vagus
27 truncus sympaticus
28 n.accessorius
29 schildklier
30 punctum nervosum
31 m.stylohyoideus
32 a.occipitalis

▼
▼
1.6 Regio cervicalis lateralis
Klik hier voor de video 1 m.sternocleidomastoideus
TOPOGRAFISCHE ANATOMIE 2 n.cervicalis II,r.ventralis
LATERALE HALS -
SPATIUM LATEROPHARYNGEUM
(plexus cervicalis)
4 n.accessorius
5 r.trapezius plexus cervicalis
6 n.cervicalis III
7 n.cervicalis IV
8 m.sternohyoideus
9 plexus brachialis
10 m.omohyoideus
11 m.trapezius
12 a.subclavia
14 v.subclavia
15 n.vagus
16 bulbus venae jugularis
17 m.scalenus anterior
18 n.phrenicus
19 ansa cervicalis
20 ansa cervicalis,radix inferior
21 ansa cervicalis,radix superior
24 n hypoglossus
25 r.thyrohyoideus
26 a.suprascapularis
27 a.dorsalis scapulae
28 a.cervicalis ascendens
29 a.transversa colli
30 a.auricularis posterior
31 a.vertebralis
32 truncus thyrocervicalis
33 ductus thoracicus
34 angulus venosus sinister
35 v.jugularis interna
36 truncus sympathicus
37 ganglion cervicale medium
38 m.scalenus medius
39 m.levator scapulae

▼
▼
1.7 Spatium lateropharyngeum
1 n.vagus
2 truncus sympathicus 14 r.externus n.accessorius
3 ganglion cervicale superius 15 m.digastricus,venter posterior
4 v.jugularis interna 16 m.constrictor pharyngis medius
5 ganglion inferior n.vagus 17 a.thyroidea inferior
6 n.laryngeus superior 18 m.constrictor pharyngis inferior
7 rr pharyngei n.vagus 19 glandula thyroidea
8 rr pharyngei n.glossopharyngeus 20 n.hypoglossus
9 n.accessorius (XI),r.internus 21 plexus sympathicus
10 m.constrictor pharyngis superior 22 septum nasi
11 n.glossopharyngeus 23 foramen jugulare
12 bulbus superior venae jugularis 24 canalis n.hypoglossi
13 a.carotis interna
▼
10
▼
B
Hoofd en Hals Hoofd
A.Hals
B.Hoofd 1.8. Regio parotideomasseterica en temporalis
1.9. Fossa infratemporalis
2. Klinische implicatie 1.10. Sensibele innervatie aangezicht
1.11. Orbita
3. Dissectieoefeningen
4. Aanvullingen uit de
5. Zelfstudiepakket
Topografische anatomie hoofd Index Schermvullend Print Stop

▼
11
▼
1.8 Regio parotidea en temporalis 1
HOOFD - REGIO
PAROTIDEA EN TEMPORALIS
1 glandula parotidea 2 2 v.temporalis superficialis

2 m.masseter 23 n.auriculotemporalis
3 ductus parotideus 24 n.auricularis magnus
4 corpus adiposum buccae 25 m.temporalis
5 a.temporalis superficialis 26 fascia temporalis
12 r.marginalis mandibularis 28 m.orbicularis oculi
14 v.retromandibularis 29 m.orbicularis oris
15 v.facialis 32 m.zygomaticus major
16 a.facialis 34 m.buccinator
17 a.angularis 44 v.jugularis externa

▼
12
▼
1.8 Regio parotidea en temporalis 2
3 ductus parotideus 18 a.labialis inferior 33 m.depressor anguli oris

4 corpus adiposum buccae 19 a.labialis superior 34 m.buccinator
6 n.facialis 20 r.frontalis 35 m.nasalis
7 n.facialis onderste tak 21 r.parietalis 36 m.depressor labii inferioris
8 n.facialis bovenste tak 22 v.temporalis superficialis 37 a.transversa faciei
9 rr.temporales 23 n.auriculotemporalis 38 a.zygomatico-orbitalis
10 rr.zygomatici 25 m.temporalis 39 r.digastricus en r.stylohyoideus
11 rr.buccales 26 fascia temporalis 40 mandibula
12 r.marginalis mandibularis 27 platysma 41 mastoid
13 r.colli 28 m.orbicularis oculi 42 m.pterygoideus medialis
15 v.facialis 30 m.levator labii superioris 43 m.risorius
16 a.facialis 31 m.zygomaticus minor
17 a.angularis 32 m.zygomaticus major

▼
13
▼
1.9 Fossa infratemporalis
klik voor
detail
1 m.pterygoideus lateralis 16 a.alveolaris superior posterior

2 m.pterygoideus medialis 17 aa.temporales profundae
3 tuber maxillae 18 n.facialis
4 a.maxillaris 19 r.digastricus
5 plexus pterygoideus 20 foramen spinosum
6 n.buccalis 21 foramen stylomastoideum
7 n.lingualis 22 meatus acusticus externus
8 n.alveolaris inferior 23 fossa mandibularis
9 n.massetericus (stompje) 24 foramen infraorbitalis
10 n.mandibularis 25 fissura orbitalis inferior
11 a.meningea media 26 processus mastoideus
12 n.auriculotemporalis 27 a.auricularis posterior
Klik hier voor de video 13 n.mylohyoideus 28 a.occipitalis
TOPOGRAFISCHE ANATOMIE 14 chorda tympani 29 m.orbicularis oculi
HOOFD - FOSSA
INFRATEMPORALIS
15 nn.temporales profundi 30 m.occipitofrontalis-venter frontalis

▼
14
▼
1.9 Fossa infratemporalis
12
9
14
1 m.pterygoideus lateralis 16 a.alveolaris superior posterior
2 m.pterygoideus medialis 17 aa.temporales profundae
3 tuber maxillae 18 n.facialis
4 a.maxillaris 19 r.digastricus
5 plexus pterygoideus 20 foramen spinosum
6 n.buccalis 21 foramen stylomastoideum
7 n.lingualis 22 meatus acusticus externus
8 n.alveolaris inferior 23 fossa temporalis
9 n.massetericus (stompje) 24 foramen infraorbitalis
10 n.mandibularis 25 fissura orbitalis inferior
11 a.meningea media 26 processus mastoideus
12 n.auriculotemporalis 27 a.auricularis posterior
13 n.mylohyoideus 28 a.occipitalis
14 chorda tympani 29 m.orbicularis oculi
15 nn.temporales profundi 30 m.occipitofrontalis-venter frontalis
Topografische anatomie hoofd

hals Index Schermvullend Print Stop
▼
1415
D
▼
28
29
1.10 Sensibele innervatie aangezicht
26
27
22
24 23
25
1 n.maxillaris(V2) 11 n.supratrochlearis 21 foramen mentale

2 n.mandibularis(V3) 12 traanklier 22 fissura orbitalis superior
3 foramen ovale 13 huidtak van n.lacrimalis 23 processus pterygoideus
4 foramen rotundum 14 n.infraorbitalis 24 ganglion pterygopalatinum
5 n.trigeminus(V) 15 rr dentales 25 n.palatinii
6 ganglion trigeminale (semilunare) 16 canalis infraorbitalis 26 n.palatinus major
7 n.ophtalmicus(V1) 17 n.alveolaris 27 n.palatinus minor
8 n.frontalis 18 n.nasociliaris 28 n.nasopalatinus
9 n.lacrimalis 19 incisura supraorbitalis 29 a.palatina
10 n.supraorbitalis 20 foramen infraorbitale

▼
15
▼
7
6
38
1.11 Orbita 8
11
9
26
5 12
24 29
21
10
20
22
3 37
18
23 25 30
4
16
19
1
14 15 23
3 16
5
15
32
12
34
13 13
33
35 17
27
36
15 31
28
2 17 15
1. pars orbitalis os frontale 1 1. glandula lacrimalis 2 1. m.rectus inferior 3 1. n.trigeminus(V)

2. n.trochlearis 12. m.rectus superior 22. m.obliquus inferior 32. n.maxillaris(V2)
3. m.obliquus superior 13. n.opticus 23. n.nasociliaris 33. n.mandibularis(V3)
4. n.frontalis 14. a.ophtalmica 24. n.ethmoidalis anterior 34. n.ophtalmicus(V1)
5. m.levator palpebrae superioris 15. n.abducens 25. n.ethmodalis posterior 35. foramen rotundum
6. n.supraorbitalis 16. m.rectus lateralis 26. n.infratrochlearis 36. foramen ovale
7. a.supraorbitalis 17. n.oculomotorius 27. a.carotis interna 37. a.lacrimalis
8. n.supratrochlearis 18. n.oculomotorius; r.superior 28. canalis opticus 38. m.obliquus superior, tendo
9. a.supratrochlearis 19. n.oculomotorius; r.inferior 29. a.ethmoidalis anterior
10. n.lacrimalis 20. m.rectus medialis 30. a.ethmoidalis posterior

▼
16
▼
1. Topografische Anatomie 2.1. Halsfasciën
Hoofd en Hals
2.2. Halsdriehoeken
2.3. Paralyse van de n.recurrens
A.Hals 2.4. Plaats voor aanleggen van een tracheotomie
B.Hoofd 2.5. Halsklierdissectie
2.6. Paralyse van de n.phrenicus en de n.hypoglossus
2. Klinische implicatie 2.7. Paralyse van de n.accessorius
2.8. Paralyse van de nervus facialis
3. Dissectieoefeningen 2.9. Parotidectomie
2.10. Het ‘thoracic outlet syndrome’
4. Aanvullingen uit de 2.11. Trigeminusneuralgie
systematische anatomie 2.12. Heelkundige toegang tot de oropharynx
5. Zelfstudiepakket
Klinische implicatie Index Schermvullend Print Stop

▼
17
▼
2.1 Halsfasciën
b De fasciale compartimenten van de hals zijn

belangrijk als potentiële geleidingswegen
waarlangs infecties en ontstekingen zich
kunnen verspreiden tussen de schedelbasis
1 en de thorax.
a -Het spatium praeviscerale is een potentiële
ruimte tussen het os hyoideum en het hart-
zakje (1)
-Belangrijker is het spatium retroviscerale.
Dit is een reële ruimte rondom de pharynx
en de oesophagus die in verbinding staat
2 met het mediastinum superius. Ontstekingen
die rondom de pharynx ontstaan verspreiden
zich bij voorkeur via dit hals-compartiment
tot in het mediastinum superius (retro-
3 pharyngeaal absces) (2).
-Het spatium praevertebrale(3) is ook een
potentiële ruimte. Deze wordt juist vanwege
1 de continuïteit vanaf de basis van de schedel
2 tot aan het middenrif ook wel ‘danger space’
a. Sagittale snede hals. genoemd. Ontstekingsprocessen tussen de
Verbinding spatium praeviscerale(1) wervelkolom en de lamina praevertebralis
en retroviscerale(2) met mediastinum. fasciae cervicalis kunnen zich bovendien
Ster toont de lamina praetrachealis langs de plexus brachialis en arteria axillaris
met de infrahyoidale spieren. in distale richting uitbreiden, zelfs tot in de
b. Axiale snede hals. arm.
1. spatium praeviscerale
2. spatium retroviscerale
3. spatium praevertebrale

▼
18
▼
2.2 Halsdriehoeken
Onderlip, mondvloer
Gezicht, neus, paranasale sinus,
mondholte, submandibulaire speekselklier De diverse organen in het hoofd-halsgebied
draineren met vaste patronen naar bepaalde
lymfeliergroepen in de hals. Kennis van deze
patronen is van groot klinisch belang in geval
van een door ontsteking of metastase vergro-
Voorhoofd, parotis te lymfeklier: zij wijst de weg naar de oor-
spronkelijke aandoening.
Mondholte, oropharynx,
nasopharynx, hypopharynx,
supraglottische larynx
Schildklier, larynx,
hypopharynx,
cervicale oesophagus
Nasopharynx, schildklier,
oesophagus, long, borstklier
De verschillende lymfekliergroepen draineren een bepaalde regio als eerste lymfeklierstation zoals aangegeven.

▼
19
▼
Uitval linker n.recurrens
2.3 Paralyse van de n.recurrens
a
Stembandverlamming ontstaat bij

uitval van de n.recurrens. Distale
beschadiging van de n.vagus leidt
tot recurrensverlamming. Door
zijn langer intrathoracaal verloop
is de linker n.laryngeus recurrens
frequenter aangetast dan de rechter
bij maligne intrathoracale pro-
cessen. Proximale beschadiging
van de n.vagus kan bijkomend uit- c b
val van de n.laryngeus superior en Axiale doorsnede Axiale doorsnede
verlamming van de pharynxspie- Normaal tijdens fonatie Normaal tijdens inademen
ren veroorzaken. Schildkliertumoren,
schildklierchirurgie
Longtumoren,
e mediastinale tumoren d
Axiale doorsnede Axiale doorsnede
Linker stembandverlamming tijdens fonatie Linker stembandverlamming tijdens inademen

▼
20
▼
2.4 Plaats voor aanleggen van een tracheotomie
Als acute ingreep bij geblokkeerde luchtwe-

gen wordt soms een coniotomie uitgevoerd.
Een coniotomie wordt alleen verricht in spo-
edeisende omstandigheden bij een stikkende 3
patiënt bij wie de ademweg niet op een ande- 1
re wijze kan worden vrijgemaakt. Bij conio-
tomie wordt de ademweg namelijk geopend
waar deze het dichtst aan de oppervlakte ligt:
in de ruimte tussen thyroid en cricoid waar
zich de membrana cricothyroidea bevindt. 2
De ademweg wordt dan geopend juist onder
het niveau van de stembanden.
Een tracheotomie is een chirugische ingreep
die tot doel heeft de ademweg voor langere
tijd veilig te stellen. Bij een tracheotomie
wordt de luchtweg geopend onder de schild-
klier en wordt een tracheacanule ingebracht.
Tracheotomie (a) versus coniotomie (b).

1. Adamsappel. b
2. Cricoid.
3. Vastzittend stuk vlees in larynxingang.

▼
21
▼
Figuur 1. Halsklierdissectie als heelkundige behandeling van lymfekliermetatsta-
sen.
2.5 Halsklierdissectie a. Ontstaan van halskliermetastasen.
1. Meestal is de oorsprongshaard het bedekkend epitheel van de bovenste
lucht- en voedselwegen.
2. Maligne epitheelcellen dringen doorheen het basale membraan van het
bedekkend epitheel en vormen de primaire tumor.
3. De maligne epitheelcellen hebben de neiging tot lymfogene metastasering in
de halslymfeklieren.
b. Heelkundige behandeling van lymfekliermetastasen.
De heelkundige behandeling (B1, 2, 3) bestaat uit wegname van de aangetaste
klierstations en gebeurt meestal samen met een heelkundige resectie van
de primaire tumor.

BEHANDELING
a.3.
HOOFD- HALSTUMOREN
a.2.
a.1.
b.1.
Kwaadaardige tumoren in het hoofd-halsgebied ontstaan meestal ter

hoogte van de slijmvliezen van de bovenste lucht- en voedselwegen.
Als de tumor zich verspreidt, gebeurt dat meestal in eerste instantie
via de lymfebanen. Uitzaaiingen ontstaan dan ook vaak als eerste in
de regionale lymfeklieren van de hals. Pas in een veel latere fase kan
de ziekte zich verspreiden via het bloed. In dat geval kunnen uitzaai-
ingen ontstaan in de longen en soms ook in andere organen, zoals de
lever. Bij een halsklierdissectie worden alle lymfeklieren, of een deel
hiervan, met het omliggende vetweefsel uit de hals weggehaald. b.3.
b.2.

▼
22
▼
1. n.accessorius
2. r.trapezius n.XI (B)
3. doorgesneden sensibele
takken van de plexus
cervicalis (B)
4. plexus brachialis
5. a.cervicalis ascendens
6. n.phrenicus (D) A
1
8. m.scalenus medius klik in het kadertje A, B, C, D voor detail
9. m.scalenus anterior B
10. a.transversa colli
11. schildklier 19
12. bijschildklier
13. n.recurrens (C) 17
14. a.thyroidea inferior (C) 15 7
15. a.thyroidea superior
17. v.facialis communis
18. trachea
19. n.hypoglossus
20. a.carotis communis (C)
21. a.carotis externa (A)
22. a.carotis interna (A)
23. n.vagus (A) 5
24. truncus sympathicus (A)
25. r.MSCM (doorgesneden) (B) 16
11
8 D
Figuur 2. Topografische
anatomie na halsklierdissectie.
C 10
9 4
Soms moet bij een halsklierdissectie
de m.sternocleidomastoideus worden
weggehaald. Indien mogelijk worden
18
de n.accessorius en n.hypoglossus
gespaard. 12
De n.phrenicus en plexus brachialis
worden altijd bewaard.

▼
23
▼
A
1. n.accessorius
cervicalis (B) 19
8. m.scalenus medius
1 17
11. schildklier 19
15
12. bijschildklier
15. a.thyroidea superior 16
18. trachea
19. n.hypoglossus
23. n.vagus (A) 5
25. r.MSCM (doorgesneden) (B) 16 19
11
8 D 23
21
17
C 10 24 22
9 4
18
gespaard. 12
De n.phrenicus en plexus brachialis 16
Pijl toont laterale verplaatsing v.jugularis interna

▼
23 D.A
▼
1. n.accessorius
cervicalis (B) B
1
9. m.scalenus anterior
B
11. schildklier 19 1
12. bijschildklier 7
14. a.thyroidea inferior (C) 15 7 25
18. trachea
19. n.hypoglossus
22. a.carotis interna (A) 2
23. n.vagus (A) 5
25. r.MSCM (doorgesneden) (B) 16
11
8 D
C 10
9 4 3
18
gespaard. 12

▼
23 D.B
▼
1. n.accessorius
3. doorgesneden sensibele C
cervicalis (B)
1
11. schildklier 19
20
12. bijschildklier
16. v.jugularis interna 14
18. trachea
19. n.hypoglossus
22. a.carotis interna (A) 12 13
23. n.vagus (A) 5
11
8 D
anatomie na halsklierdissectie. C 10
9 4
18
gespaard. 12
worden altijd bewaard. Pijl toont tractie op de schildklier naar voor

▼
23 D.C
▼
1. n.accessorius
2. r.trapezius n.XI (B) D
takken van de plexus 5
cervicalis (B)
1
11. schildklier 19
12. bijschildklier
15. a.thyroidea superior 6
18. trachea
19. n.hypoglossus 4
23. n.vagus (A)
D
5
11
8
C 10
9 4
18
gespaard. 12
De n.phrenicus en plexus brachialis Pijl toont mediale verplaatsing v.jugularis interna

▼
23 D.D
▼
2.6 Paralyse van de n.phrenicus en de n.hypoglossus
ATROFIE
Zeldzame verwikkeling
na halsklierdissectie
Figuur 1. Hoogstand van het Figuur 2. Paralyse n.hypoglossus.

diafragma bij uitval van de
n.phrenicus.
Een uitval van de n.phrenicus heeft aanleiding tot een ipsilaterale verlamming en hoog- Bij beschadiging van de n.hypoglossus onstaat een halfzijdige atrofie van de
stand van het diafragma. Een unilaterale uitval blijft meestal asymptomatisch (Fig. 1). tong. De tong wordt dan uitgestoken naar de beschadigde kant (Fig. 2).

▼
24
▼
2.7 Paralyse van de n.accessorius in rust
Bij beschadiging van de n.accessorius kan de arm niet
meer boven de horizontale stand getild worden. Bij uitval
van de m.trapezius ontstaat het zogenaamde ‘gevleugeld afhangende schouder
lichte vorm van ‘scapular
schouderblad (scapular winging)’. Distale beschadiging winging’
is erger dan beschadiging tegenaan de schedelbasis (input
van plexus cervicalis voor m.trapezius).
Proximale laesie door gevolgen dikwijls beperkt tot

bv. halsklierdissectie uitval van m.SCM belemmering bij draaien hoofd
gedeeltelijke uitval milde vorm van trapezius parese

m.trapezius
arm in abductie
Distale laesie door uitval van m.trapezius

bv. halsklierdissectie
of halsklierbiopsie
(oppervlakkige ligging!)
uitgesproken ‘scapular
winging’ - arm kan niet
boven de horizontale stand
getild worden

▼
25
▼
2.7 Paralyse van de nervus facialis
Bij beschadiging van de n.facialis ter hoogte van het foramen stylomastoideum ontstaat een slappe ver-
lamming van alle spieren van de betreffende aangezichtshelft. De mondhoek hangt naar beneden en het
oog kan niet meer gesloten worden. Bij beschadiging ter hoogte van de meatus acusticus internus (MAI)
Chorda tympani bestaat bijkomend een uitval van de smaak in het voorste deel van de tong (chorda tympani).
Tumoren ter hoogte van M.A.I.
Parotistumoren
x
a b
Figuur 2. Een patiënt met perifere facialisparalyse links.

a. Het gezicht in rust.
Figuur 1. Verloop van n.facialis doorheen mastoid en middenoor. b. Sluiten van de oogleden met het symptoom van Bell (wegdraaien van de oogbol).

▼
26
▼
Tijdens wegname van de glandula submandibularis (bij bv. ontsteking van de speekselklier door lithiasis in de
afvoergang) wordt de ramus marginalis gespaard. Beschading van de ramus leidt tot uitval van de mimische
spieren rond de mondhoek waardoor de mondhoek lichtjes afhangt (pijl).
Accidentele beschadiging bij

wegname gl.submandibularis
Figuur 3. Uitval r.marginalis n.facialis.

▼
27
▼
2.9 Parotidectomie
a1 b. Illustratie oppervlakkige parotidectomie. c. Klinisch beeld oppervlakkige parotidectomie.
De glandula parotidea moet worden weggenomen omwille van in de speekselklier voorkomende benigne (mee-
stal) of maligne tumoren. Een zeldzame indicatie betreft chronische ontstekingen. Onderscheid wordt gemaakt
tussen een oppervlakkige parotidectomie en een totale parotidectomie. In het eerste geval wordt het deel opperv-
lakkig van de n.facialis verwijderd. In het laatste geval wordt al het speekselklierweefsel operatief weggenomen.
De uitgebreidheid van het gezwel is bepalend voor het type operatie.
a2 PAROTISTUMOR

▼
28
▼
2.10 Het ‘thoracic outlet syndrome’
Het thoracic outlet syndrome is een verzamelnaam voor aandoeningen waarbij

de vaatzenuwbundel in de scalenuspoort bekneld raakt. De ruimte tussen de
eerste rib en het sleutelbeen kan vernauwd zijn door de aanwezigheid van een
extra halsrib, misvorming van de eerste rib of een in slechte stand genezen
PLEXUS BRACHIALIS
sleutelbeenbreuk. Symptomen kunnen wijzen op druk op de plexus brachialis
(pijn en krachtverlies in arm) of wijzen op beknelling van de arteria brachialis
(koud gevoel van de arm). Behandeling kan bestaan in een heelkundige
ingreep waarbij de eerste rib wordt verwijderd (eventueel met wegname van
de m.scalenus anterior en medius).
V.BRACHIALIS
A.BRACHIALIS
CLAVICULA
1°RIB

▼
29
▼
2.11 Trigeminusneuralgie
Trigeminusneuralgie is een karakteristiek pijnsyndroom : het betreft

inschietende zenuwpijnen (tic douloureux) in het gelaat, éénzijdig
gelocaliseerd, die seconden of minuten kunnen aanhouden, en
onverdraaglijk in intensiteit kunnen zijn. De pijn straalt vaak uit in
het verloop van één van de takken van de trigeminuszenuw (V1, V2
en V3). De pijnscheuten kunnen spontaan optreden, maar worden
vaak ook uitgelokt door spreken, kauwen, drinken of aanrakingen.
De oorzaak van trigeminusneuralgie is niet geheel duidelijk.
Patiënten met een trigeminusneuralgie die refractair is voor farma-
cologische therapie komen in aanmerking voor interventionele tech-
nieken: glycerolinjectie in het ganglion trigeminale (Gasser) of
radiofrequente thermocoagulatie van het ganglion trigeminale. Met
navigatietechnologie wordt hierbij een naald doorheen het foramen
ovale gebracht. De fossa infratemporalis is de klinische toegangs-
weg naar het ganglion trigeminale.

▼
30
▼
2.12 Heelkundige toegang tot de oropharynx De achterste mondholte en oropharynx zijn gebieden
die moeizaam toegankelijk zijn bij de behandeling
van kwaadaardige tumoren. De paramediane trans-
mandibulaire toegangsweg biedt een veilige toegang
voor zowel tumorwegname als voor herstel van het
defect na resectie. De belangrijke anatomische en-
titeiten blijven gespaard bij het maken van de para-
mediane transmandibulaire toegangsweg.
Paramediane incisie zonder interferentie met

sensibiliteit onderlip (n.mentalis intact).
Mediane lipincisie zonder motorische
denervatie van mimische spieren.
Oropharynxtumor
Osteosynthese
Transmandibulaire toegang voor wegname tumor. mandibula na
Alleen de laterale aanhechting van de m.mylohyoideus tumorresectie.
en het overliggend slijmvlies worden gekliefd.

▼
31
▼
A
Hoofd en Hals Hals
A.Hals
B.Hoofd
2. Klinische implicatie
5. Zelfstudiepakket
Dissectieoefeningen Index Schermvullend Print Stop

▼
32
▼
Het doel van deze dissectieoefeningen is inzicht te verwerven in het Onderrand Mandibula
driedimensioneel verloop en de topografie van zenuwen, bloedvaten Figuur 1. De huidincisies volgen de middellijn van
de kin naar de fossa jugularis (1), de onderrand van
en spieren in de laterale en mediane halsgebieden.
de mandibula naar de processus mastoideus (2) en
over de clavicula naar het acromion (3).
Na incisie van de huid kan de huid naar lateraal
worden gedisseceerd (witte pijl). Het platysma kan
nu laag cervicaal worden ingesneden (dubbele pijl),
naar craniaal losgedisseceerd worden (zwarte pijl)
en vastgelaten aan de mandibula.
2 1
3 platysma
3 huid
Dissectieoefeningen Hals Index Schermvullend Print Stop

▼
33
▼
Figuur 2 toont de zichtbare structuren onmid- B
dellijk onder het platysma (A) (De oppervl-
1. r.marginalis n.facialis
akkige venen en sensibele takken van de
2. glandula submandibulari
plexus cervicalis) en ter hoogte van het tri-
3.m.digastricus, venter anterior
gonum submandibulare (B).
4.a.facialis
5.v.facialis
1. Punctum nervosum
2. n.auricularis magnus,
A 5
r.anterior
3. n.auricularis magnus, 4
r.posterior
4. n.occipitalis minor 1
5. v.jugularis externa
6. n.transversus colli 2
7. nn.supraclavicularis 3
2
3
4
5
1
6
7
Dissectieoefeningen Index Schermvullend Print Stop

▼
34
▼
7 3. a.carotis communis
8 4. a.carotis externa
5. a.carotis interna
9 5
7. n.hypoglossus
2 4 8. n.vagus
6 9. truncus sympathicus
3 10. schildklier
1 10
7
8
9
5 2
4
6
3 10
1
Figuur 3 toont de zichtbare struturen ter hoogte van het trigonum caroticum.

▼
35
▼
Figuur 4 toont de topografische anatomie na doornemen van de musculus
sternocleidomastoideus onderaan (dubbele pijl) en reflectie van de spier
naar boven (pijl).
B
A
26
2
1 3
1. m.sternocleidomstoideus
2. n.cervicalis II, r.ventralis 25 4
3. n.accessorius
4. r.trapezius plexus cervicalis 23 5
5. n.cervicalis III
6. n.cervicalis IV 21 klik in kader A, B voor detail
8. m.trapezius
6
9. n.vagus(A)
10. m.scalenus anterior 13
11. n.phrenicus 14
12. ansa cervicalis 8
13. ansa cervicalis, radix inferior
14. ansa cervicalis, radix superior
15. n.hypoglossus(A) 12 18
22
16. a.suprascapularis 24
17. truncus thyrocervicalis
18. a.cervicalis ascendens 11 7
19. a.transversa colli 20
20. a.thyroidea inferior 10
21. v.jugularis interna 17 19
22. nn.supraclaviculares 16
(plexus cervicalis)
25. a.carotis externa

▼
36
▼
naar boven (pijl). A
B
A 3
26
2
1 3
2. n.cervicalis II, r.ventralis 25 4 15
3. n.accessorius
5. n.cervicalis III
6. n.cervicalis IV 21
7. plexus brachialis 14 9
8. m.trapezius
6
9. n.vagus(A)
11. n.phrenicus 14
12. ansa cervicalis 8
13. ansa cervicalis, radix inferior
22
21. v.jugularis interna 17 19
(plexus cervicalis)
23. v.facialis communis Tractie naar voor (pijl) van v.jugularis interna

▼
36 D.A
▼
naar boven (pijl). B
A
26 3
2 3
1 3
2. n.cervicalis II, r.ventralis 25 4
3. n.accessorius
5. n.cervicalis III
6. n.cervicalis IV 21
8. m.trapezius
6
9. n.vagus(A)
11. n.phrenicus 14
12. ansa cervicalis 8 4
13. ansa cervicalis, radix inferior 4
22
21. v.jugularis interna 17 19 Tractie naar achter (pijl) van m.SCM
(plexus cervicalis)

▼
36 D.B
▼
B
Hoofd en Hals Hoofd
A.Hals
B.Hoofd
2. Klinische implicatie
5. Zelfstudiepakket
Dissectieoefeningen Hoofd Index Schermvullend Print Stop

▼
37
▼
Het doel van deze dissectieoefeningen is inzicht te verwerven in het driedimensioneel verloop en de topografie van zenuwen, bloedvaten en
spieren in de regio parotideomasseterica en temporalis en fossa infratemporalis.
2
2
3
parotis
n.facialistakken
parotis
n.auricularis magnus
De mediane huidincisie start op het voorhoofd en volgt de oogspleet en de mond(1). De onderste incisie volgt de onder-
Figuur 1. Regio parotideomasseterica rand van de mandibula(2) en de bovenste incisie loopt over de jukboog naar de uitwendige gehoorgang(3). De huid (dun!)
en temporalis. wordt naar lateraal gereflecteerd (pijlen).

▼
38
▼
2
2
1
3
1
3
n. massetericus
a b c
Figuur 2 toont het maken van de toegangsweg naar de fossa infratemporalis:
a. Incisie van de ductus parotideus en doornemen van distale b. Doorzagen van de arcus zygomaticus anterior(1) c. Doornemen van processus coronoideus(1) van de
facialistakken (dubbele pijl) waarbij de parotisstructuren naar en posterior(2). Naar onder klappen van de arcus mandibula en naar boven verplaatsen van de pro-
lateraal worden gereflecteerd (pijlen). zygomaticus samen met de m.masseter(3). cessus samen met de m.temporalis(2). Doornemen
van opstijgende tak van de mandibula(3,4).

▼
39
▼
n. buccalis
n.alveolaris inferior
m. buccinator
m. pterygoideus medialis
n. lingualis
corpus mandibulae
n. mylohyoideus
m. mylohyoideus
gl. submandibulare
ggl. submandibulare
Figuur 3 toont enkele structuren zichtbaar na maken van de infratemporale toegangsweg.

▼
40
▼
1. Topografische Anatomie 4.1. De schedel
Hoofd en Hals
4.2. De cervicale wervelkolom
4.3. Mimische spieren en kauwmusculatuur
A.Hals 4.4. Halsspieren
B.Hoofd 4.5. Diepe halsspieren
4.6. Plexus cervicalis
2. Klinische implicatie 4.7. Plexus brachialis
4.8. Mond
3. Dissectieoefeningen 4.9. Neus
4.10. Pharynx
4. Aanvullingen uit de 4.11. Larynx en trachea
systematische anatomie 4.12. Oor
4.13. Orbita
5. Zelfstudiepakket
Systematische anatomie schedel Index Schermvullend Print Stop

▼
41
▼
4.1 Schedel 13
9 14
15
1
11
12 4
2
5 7
10 6
B
8
Figuur 3. Schedeldak-bovenzicht. 3
Figuur 1. Schedel. Figuur 2. Schedeldak-binnenzicht.
A. cranium cerebrale B. cranium viscerale
1. os frontale 9. crista frontalis

2. os parietale 10. sulcus sinus sagittalis superioris
3. os occipitale 11. foveolae granulares
4. sutura coronalis 12. sulci arteriosi
5. linea temporalis superior 13. lamina interna
6. tuber parietale 14. diploe
7. sutura sagittalis 15. lamina externa
8. sutura lambdoidea

▼
42
▼
De schedel vooraan
a os frontale
b os zygomaticum A. DETAIL OS FRONTALE
c os nasale
d maxilla
e mandibula a
1. arcus superciliaris
2. glabella
3. margo supraorbitalis
4. foramen supraorbitalis 1
5. incisura frontalis 4
6. sutura frontonasales 2
7. sutura frontomaxillares 3
5
6
8. sutura internasalis 7
9. sutura frontozygomaticum
10. margo infraorbitalis
c 8
11. sutura zygomaticomaxillaris 9 B. DETAIL ORBITA
14 klik in het kadertje
12. foramen infraorbitale A, B, C, D voor detail
13. apertura piriformis 10
14. sutura nasomaxillaris b
15. spina nasalis anterior 12
16. corpus mandibulae 11
17. ramus mandibulae d 13
18. foramen mentale
19. protuberantia mentalis 15 C. DETAIL MAXILLA
20. processus alveolaris
21. linea obliqua
22. tuberositas masseterica
17
20
21 18
22
e
16 D. DETAIL MANDIBULA
19

▼
43
▼
De schedel vooraan
a os frontale
c os nasale A. Detail os frontale – caudaal zicht
d maxilla
e mandibula a
2. glabella
5. incisura frontalis 4 1
6. sutura frontonasales 2 2
5
6
8. sutura internasalis 7 8
9. sutura frontozygomaticum 5
c 8
11. sutura zygomaticomaxillaris 9 B. DETAIL ORBITA
12. foramen infraorbitale 14
13. apertura piriformis 10 7
14. sutura nasomaxillaris b 6
16. corpus mandibulae 11 4
3
18. foramen mentale
21. linea obliqua 1. glabella
22. tuberositas masseterica 2. spina nasalis
17 3. incisura ethmoidalis
4. sinus ethmoidalis
20 5. sinus frontalis
6. pars orbitalis, facies orbitalis
21 18 7. fossa glandula lacrimalis
22 8. margo supraorbitalis
e
19

▼
43 D.A
▼
De schedel vooraan
a os frontale
c os nasale B. Detail (rechter) orbita
d maxilla
e mandibula a
2. glabella 6
5. incisura frontalis 4
5
6 9 4
c 8
9 10 3
11. sutura zygomaticomaxillaris B. DETAIL ORBITA
12. foramen infraorbitale 14
7
14. sutura nasomaxillaris b 5
18. foramen mentale
21. linea obliqua
1. pars orbitalis ossis frontalis
2. facies orbitalis van het corpus maxillae
17 3. mediale wand
20 4. fissura orbitalis superior
5. fissura orbitalis inferior
21 18 6. canalis opticus
22 7. sulcus infraorbitalis
e 8. foramen infraorbitalis
16 D. DETAIL MANDIBULA 9. os sphenoidale, ala major
10. os zygomaticum
19

▼
43 D.B
▼
C. Detail (rechter) maxilla
De schedel vooraan
a os frontale vooraan
b os zygomaticum A. DETAIL OS FRONTALE 1. processus frontalis
c os nasale 1 2. margo infraorbitalis
d maxilla 3. foramen infraorbitale
e mandibula a 4 4. facies orbitalis
5 5. sulcus infraorbitalis
1. arcus superciliaris 6. processus zygomaticus
2. glabella 7. tuber maxillae
3. margo supraorbitalis 3 8. processus alveolaris
4. foramen supraorbitalis 1 9. fossa canina
5. incisura frontalis 4 6 2 17
9 10. juga alveolaria
6. sutura frontonasales 2 11. dens incisivus
5 12. dens caninus
6
8. sutura internasalis 7 8 13. dens premolaris
9. sutura frontozygomaticum 14. dens molaris
c 8
15. hiatus maxillaris
11. sutura zygomaticomaxillaris 9 B. DETAIL ORBITA 16. facies nasalis
12. foramen infraorbitale 14 10 17. spina nasalis anterior
13. apertura piriformis 10 18. processus palatinus
14. sutura nasomaxillaris b 19. sinus maxillaris
16. corpus mandibulae 11 achteraan
18. foramen mentale
21. linea obliqua 16 15 19
17 18
20
7
21 18
22
e
11 11 12 13 13 14 14
14
19

▼
43 D.C
▼
De schedel vooraan
a os frontale
c os nasale
d maxilla D. Detail mandibula
e mandibula a
1. arcus superciliaris 17 16
2. glabella 13 4
3. margo supraorbitalis 18
4. foramen supraorbitalis 1 19 6
5. incisura frontalis 4 10 5
5
6 7
c 8
9 1 8
11. sutura zygomaticomaxillaris B. DETAIL ORBITA 15
12. foramen infraorbitale 14 3
14. sutura nasomaxillaris b 9 12
18. foramen mentale 1. corpus mandibulae 1.
1 sulcus mylohyoideus
19. protuberantia mentalis 15 C. DETAIL MAXILLA 2. angulua mandibulae 12. tuberositas pterygoidea
20. processus alveolaris 3. ramus mandibulae 13. linea mylohoiedea
21. linea obliqua 4. processus coronoideus 14. spina mentalis
22. tuberositas masseterica 5. processus condylaris 15. fossae digastricae
17 6. incisura mandibulae 16. dens incisivus
20 7. facies articularis 17. dens caninus
8. foramen mandibulae 18. dens premolaris
21 18 9. canalis mandibulae 19. dens molaris
10. lingula mandibulae
22
e
19

▼
43 D.D
▼
De schedel lateraal 2
1. os parietale 26
2. linea temporalis superior
3. linea temporalis inferior 3
4. sutura parietomastoidea
6. porus acusticus externus 15
7. processus styloideus 1
8. processus condylaris 23 17
9. processus coronoideus
10. angulus mandibulae 27
22 25
12. foramen mentale
13. spina nasalis anterior 21 5
14. os nasale 16 klik in het kadertje
15. os frontale 4 A, B voor detail
16. os temporale
17. planum temporale 28
18. arcus zygomaticus 18
19. processus alveolaris 13 8 6
20. tuber maxillae
21. ala major ossis sphenoidalis 20 9
19
22. sutura sphenosquamosa
23. sutura sphenoparietalis
B. DETAIL 7
24. sutura occipitomastoidea
KAAKGEWRICHT 24
25. sutura squamosa A. DETAIL OS TEMPORALE
26. sutura coronalis
27. sutura sphenofrontalis
28. sutura temporozygomatica
11
12 10

▼
44
▼
A Detail os temporale
1. os parietale 26 4
2. linea temporalis superior
5. sutura lambdoidea 5
6. porus acusticus externus 15 1
10. angulus mandibulae 27 12
6 7 8 2
22 25 10
12. foramen mentale
13. spina nasalis anterior 21 5 11
14. os nasale 16
15. os frontale 4 9
16. os temporale
3
17. planum temporale 28
19. processus alveolaris 13 8 6 1. pars squamosa, facies temporalis (blauw)
20. tuber maxillae 2. pars petrosa (groen)
21. ala major ossis sphenoidalis 20 9 3. pars tympanica (bruin)
19
22. sutura sphenosquamosa 4. margo parietalis
B. DETAIL 7 5. margo sphenoidalis
KAAKGEWRICHT 24 6. processus zygomaticus
25. sutura squamosa A. DETAIL OS TEMPORALE 7. tuberculum articulare
26. sutura coronalis 8. fossa mandibularis
27. sutura sphenofrontalis 9. processus styloideus
28. sutura temporozygomatica 10. meatus acusticus externus
11 11. processus mastoideus
12 10 12. margo occipitalis

▼
44 DA
▼
B Detail kaakgewricht
1. os parietale 26 4
2. linea temporalis superior 8
6. porus acusticus externus 15
7
10. angulus mandibulae 27 6
22 25
12. foramen mentale
13. spina nasalis anterior 21 5
1
14. os nasale 16 5
15. os frontale 4
16. os temporale
17. planum temporale 28 2 4
19. processus alveolaris 13 8 6
20. tuber maxillae 3
21. ala major ossis sphenoidalis 20 9
19
22. sutura sphenosquamosa
B. DETAIL 7
KAAKGEWRICHT 24
25. sutura squamosa A. DETAIL OS TEMPORALE
26. sutura coronalis
27. sutura sphenofrontalis
28. sutura temporozygomatica
11
12 10 1. fossa mandibularis, facies articularis
2. discus articularis
3. caput mandibulae
4. capsula articularis
5. tuberculum articulare
6. ligamentum stylomandibulare
7. ligamentum sphenomandibulare
8. ligamentum laterale

▼
44 DB
▼
De schedelbasis intern
2
A. DETAIL SCHEDELGROEVEN
3
2. sinus frontalis
3. crista frontalis 4
4. crista galli
5. lamina cribrosa ossis ethmoidale 5
6. os sphenoidale, ala minor 17 1
7. canalis opticus
8. tuberculum sellae
6
9. dorsum sellae 8 18
10. foramen lacerum 7
11. clivus
12. porus acusticus internus
13. margo superior pars petrosae
14. sulcus sinus sigmoideus
21
15. foramen jugulare 19 10
klik in het kadertje
16. foramen magnum 9 A, B, C, D voor detail
17. sutura spheno-ethmoidalis
18. sulcus prechiasmatis B. DETAIL OS SPHENOIDALIS
19. sella turcica – fossa hypophysialis
20. sulcus sinus transversus 11
21. processus clinoideus posterioris 12
22. protuberantia occipitalis interna
13
15
16 C. DETAIL OS TEMPORALE
14
D. DETAIL OS OCCIPITALE
20
22

▼
45
▼
2 A. detail schedelgroeven
3
2. sinus frontalis 1
4. crista galli
6. os sphenoidale, ala minor 1 4
17
7. canalis opticus
6 5
10. foramen lacerum 7 7
11. clivus
12. porus acusticus internus 2
14. sulcus sinus sigmoideus
21 6 6
16. foramen magnum 9
21. processus clinoideus posterioris 12
13 3
15
16 1. fossa cranii anterior
C. DETAIL OS TEMPORALE 2. fossa cranii media
3. fossa cranii posterior
14 4. alae minores ossis sphenoidalis
5. jugum sphenoidale
6. margines superiores
7. dorsum sellae
20
22

▼
45 DA
▼
2 B. detail os sphenoidalis

3
2. sinus frontalis
4. crista galli
5. lamina cribrosa ossis ethmoidale 5 6
6. os sphenoidale, ala minor
7. canalis opticus 17 1
1
8. tuberculum sellae 6
8 18
10. foramen lacerum
11. clivus
7
2 4 7
14. sulcus sinus sigmoideus 21 8
9
18. sulcus prechiasmatis B. DETAIL OS SPHENOIDALIS 13 12 11
10
21. processus clinoideus posterioris
22. protuberantia occipitalis interna 12
13
15 1. ala minor
2. processus clinoideus anterior
3. jugum sphenoidale
4. processus clinoideus medius
14 5. ala major
7. fissura orbitalis superior
8. foramen rotundum
9. foramen ovale
D. DETAIL OS OCCIPITALE 10. foramen spinosum
11. lingula sphenoidalis
12. sulcus caroticus
20 13. processus clinoideus posterior
22

▼
45 DB
▼
2 C. detail (rechter) os temporale

3 2
2. sinus frontalis
4. crista galli
6. os sphenoidale, ala minor 3
9. dorsum sellae 8
11. clivus
7
12. porus acusticus internus 1
6
14. sulcus sinus sigmoideus 21
15. foramen jugulare 10 5 4
19 7
16. foramen magnum 9 8
17. sutura spheno-ethmoidalis 9
20. sulcus sinus transversus 11 10
13
15
1. margo sphenoidalis
16 C. DETAIL OS TEMPORALE 2. margo parietalis
3. pars squamosa, facies cerebralis
14 4. pars petrosa
5. apex parties petrosae
6. margo superior partis petrosae
8. sulcus sinus sigmoidei
9. margo occipitalis
10. foramen jugulare
20
22

▼
45 DC
▼
2 D. detail os occipitale
5
3
2. sinus frontalis
4. crista galli
4
6. os sphenoidale, ala minor
3
9. dorsum sellae 8
11. clivus
7
14. sulcus sinus sigmoideus 21 2
20. sulcus sinus transversus 11 1
6
13
15
14

2. crista occipitalis interna
3. foramen magnum
D. DETAIL OS OCCIPITALE 4. canalis hypoglossus
5. synchondrosis spheno-occipitalis
6. margo lamboideus
20
22

▼
45 DD
▼
3
De schedelbasis extern
1. palatinus maxillae
2. lamina horizontalis ossis palatini 9
3. processus alveolaris maxillae
4. tuber maxillae
5. os zygomaticum 8
6. vomer 1
7. choana
8. sutura palatina
*
5
9. foramen incisivum
10. foramen palatinum majus 10
11. foramen palatinum minus 4 11 2
12. processus pterygoideum
14
20
13. lamina medialis 7
14. hamulus
15. lamina lateralis 13 6 12
16 klik in het kadertje
16. fossa pterygoidea A. DETAIL OS SPHENOIDALE
A, B, C voor detail
18. canalis caroticus
19. foramen jugulare 16
20. fissura orbitalis inferior 17
18 B. DETAIL OS TEMPORALE
19
C. DETAIL OS OCCIPITALE

▼
46
▼
3
A. detail os sphenoidale
1. palatinus maxillae 9 sinus sphenoidalis

2. lamina horizontalis ossis palatini
3. processus alveolaris maxillae
4. tuber maxillae
5. os zygomaticum 8 3
6. vomer 1
7. choana 2
*
8. sutura palatina 5
9. foramen incisivum 10
10. foramen palatinum majus
11. foramen palatinum minus 4 11 2 14 1 7
12. processus pterygoideum 20
7
14. hamulus 12
15. lamina lateralis
13 6 16 A. DETAIL OS SPHENOIDALE 6 5
16. fossa pterygoidea
18. canalis caroticus
16
17
1. corpus ossis sphenoidalis
2. ala major
19 3. crista infratemporalis
4. spina ossis sphenoidalis
5. foramen spinosum
6. foramen lacerum
7. foramen ovale

▼
46 DA
▼
3
B. detail os temporale
1. palatinus maxillae 9
2. lamina horizontalis ossis palatini
3. processus alveolaris maxillae 13
4. tuber maxillae
10
5. os zygomaticum 8
6. vomer 1
7. choana
11
*
8. sutura palatina 5 3 1
11. foramen palatinum minus 4 11 2 14 8
12. processus pterygoideum 20
7
13. lamina medialis
14. hamulus 12 9
15. lamina lateralis
13 6 16 A. DETAIL OS SPHENOIDALE
16. fossa pterygoidea 7
18. canalis caroticus 4
16
17 6
2
18 5
B. DETAIL OS TEMPORALE
19
12
1. canalis caroticus 8. fossa mandibularis

2. fossa jugularis 9. fissura petrotympanica
3. apex partis petrosae 10. processus zygomaticus
4. processus styloideus 11. tuberculum articulare
5. processus mastoideus 12. margo occipitalis
6. foramen stylomastoideum 13. margo sphenoidalis
7. porus acusticus externus

▼
46 DB
▼
3
C. detail os occipitale
1 2
1. palatinus maxillae 9
2. lamina horizontalis ossis palatini 6
3. processus alveolaris maxillae 3
4. tuber maxillae
5. os zygomaticum 8 5
6. vomer 1 4
7. choana 13
*
8. sutura palatina 5
4 2 7
11. foramen palatinum minus 11 14 9
12. processus pterygoideum
20
7
14. hamulus 6 12
13 16
15. lamina lateralis A. DETAIL OS SPHENOIDALE
16. fossa pterygoidea
17. foramen lacerum 15 8
18. canalis caroticus 16 12
19. foramen jugulare 17
20. fissura orbitalis inferior 11
1. pars basilaris
19 2. tuberculum pharyngeum
3. processus jugularis
4. foramen magnum
5. condylus occipitalis
6. canalis hypoglossi
7. crista occipitalis externa
8. protuberantia occipitalis externa
9. linea nuchae inferior
10. linea nuchae superior
11. squama occipitalis
12. margo lambdoideus
13. margo mastoideus

▼
46 DC
▼
4.2 Cervicale wervelzuil
ATLAS BOVEN AXIS BOVEN AXIS ONDER
4 3
3 1
1
8
8
6 8
9 2
7 7
5
11
6 5
12 11
10
12
10
12
2
4
1. arcus anterior 1. dens axis
2. arcus posterior 9 2. corpus vertebrae
3. tuberculum anterius 3. apex dentis
4. tuberculum posterius 4. facies articularis anterior
5. foramen vertebrale 5. facies articularis posterior
6. massa lateralis 6. fovea articularis superior
7. fovea articularis superior 7. processus transversus
8. fovea articularis inferior 8. foramen transversarium
9. fovea dentis 9. processus spinosus
10. processus transversus 10. arcus vertebrae
11. foramen transversarium 11. foramen vertebrae
12. sulcus arteriae vertebralis 12. fovea articularis inferior
Systematische anatomie halswervels Index Schermvullend Print Stop

▼
47
▼
ARTICULATIO ATLANTO-AXIALES BOVEN HALSWERVEL 3-7 BOVEN
11 13
9 12
1 10
3 6
8 5
2
1. corpus vertebrae
4
A. VERTEBRALIS 2. arcus vertebrae 7
3. pediculus arcus vertebrae
4. lamina arcus vertebrae
5. processus articularis superior
6. facies articularis
7. processus spinosus
8. foramen vertebrale 14
9. processus transversus
10. foramen transversarium
11. tuberculum anterius
12. tuberculum posterius
13. sulcus n.spinalis
14. processus spinosum halswervel 7

▼
48
▼
Cervicale wervelzuil midsagitale doorsnede
De eerste cervicale zenuw (C1) verlaat 1. ligamentum longitudinale anterius

het ruggemerg boven de atlas. 2. ligamentum longitudinale posterius
54 3. ligamentum nuchae
6 4. ligamentum apicis dentis
5. membrana atlanto-occipitalis anterior
3 6. membrana atlanto-occipitalis posterior
7. annulus fibrosus
C1 8. nucleus pulposus
C2
C3
1 2
C4
C5
C6
C7
De achtste cervicale zenuw (C8) verlaat het

ruggemerg onder de zevende halswervel (er
zijn 8 cervicale zenuwen en slechts 7 cervi-
cale wervels).
7
8

▼
49
▼
4.3 Mimische spieren en kauwmusculatuur
Linea temporalis
nervus massetericus
processus coronoideus
b
tuberositas masseterica
5 3 a2
4
5 6
processus pterygoideus
c2
condylus
1
2 a1 c1
c2
7 d
a
8 c1
tuber raphe pterygomandibularis
9 maxillae
tuberositas pterygoidea
ductus parotideus
fossa pterygopalatina
Systematische anatomie spieren Index Schermvullend Print Stop

▼
50
▼
4.4 Halsspieren
LINEA OBLIQUA
2d 2d
2d
PROCESSUS
MASTOIDEUS
2c
2c
2a
2b
2b
Larynx vooraanzicht
1 3
2c
1
2a
Hals vooraanzicht Hals lateraal zicht

▼
51
▼
1.m.trapezius
4.5 Diepe halsspieren 2.m.splenius capitis
3.m.levator scapulae
4.m.longus colli
5.m.longus capitis
PARS BASILARIS 6.m.scalenus anterior
OS OCCIPITALE
7.m.scalenus medius
8.m.scalenus posterior
4b 2
4c
1 3
7
2
1
6
8
4a
Ventraal zicht Dorsaal zicht Axiale doorsnede

RIB 2 RIB 1

▼
52
▼
4.6 Plexus cervicalis
Canalis hypoglossi Foramen jugulare
1. n.hypoglossus
2. n.hypoglossus, r.geniohyoideus
Takken voor m.longus capitis 3. n.hypoglossus, r.thyrohyoideus
4. n.transversus colli
C1 5. ansa cervicalis, radix inferior
15 7. takje voor de m.omohyoideus (bovenste buik)
1 8. takje voor de m.omohyoideus (onderste buik)
2 16 9. takje voor de m.sternothyroideus
10. takje voor de m.sternohyoideus
3 11. nn.supraclaviculares
C2 12. n.phrenicus
13. n.accessorius
14. r.trapezius
15. n.auricularis magnus
16. n.occipitalis minor
4 (
C3
7 Takken voor m.longus

capitis en m.longus colli
C4
6 14
5
Takken voor m.scalenus en

9 m.levator scapulae
10 8
C5
12
11
Plexus cervicalis Index Schermvullend Print Stop

▼
53
▼
C4
4.7 Plexus brachialis
verbinding
met C4
C5
1
TRUNCUS
takken voor m.longus
C6 en m.scalenus
11
er ior
sup C7
13
s C8
diu
me
FASCICULUS 2
14 Th1
r
io
er
s inf
ali
ter eerste intercostale zenuw
la
1. n.dorsalis scapulae
2. n.thoracicus longus
or 3. n.musculocutaneous
eri
p ost 4. n.medianus
3 12 5. n.ulnaris
10 6. n.cutaneous antebrachii medialis
8 12 7. n.cutaneous brachii medialis
alis 8. n.axillaris
di
me 15 9. n.radialis
10. n.thoracodorsalis
9 11. n.suprascapularis
6 7 12. nn.subscapularis
13. n.subclavius
4 14. n.pectoralis lateralis
15. n.pectoralis medialis
5
Plexus brachialis Index Schermvullend Print Stop

▼
54
▼
1. m.orbicularis oris
2. m.buccinator
4.8 Mond 1 3. raphe pterygomandibularis
4. a.facialis
5. v.facialis
6. m.constrictor pharyngis superior
Axiale doorsnede 1
7. m.palatoglossus
ter hoogte van axis 2
8. m.palatopharyngeus
9. m.pterygoideus medialis
10. m.styloglossus
11. m.stylopharyngeus
4 12. m.stylohyoideus
13. m.digastricus
5 14. m.SCM 5
4
15. a.carotis interna, v.jugularis interna, n. IX , X, XII 7
16. truncus sympathicus 6
17. m.longus capitis
18. n.facialis 3
19. v.retromandibularis
3 7 20. a.carotis externa
21. axis
1. frenulum labii superioris

2. vestibulum oris 10
3. uvula, palatum molle
8 4. palatum durum
5. arcus palatopharyngeus
6. arcus palatoglossus 9
2
7. tonsilla palatina
9
8. frenulum labii inferioris
9. gingiva 8
10 10. dorsum linguae
18 11 6
19
12
20 17
21
14 13
15
16
Mond Index Schermvullend Print Stop

▼
55
▼
1. m.longitudinales superior
2. m.longitudinales inferior
3. mm.transversus en verticalis linguae
4. m.styloglossus
5. m.genioglossus
6. m.hyoglossus
7. m.mylohyoideus
8. m.digastricus
9. m.geniohyoideus
10. septum linguae
3
2
1
4
2
5
10
7 5
6
9
9
8
Frontale doorsnede tong Sagitale doorsnede tong

▼
56
▼
Uitwendige tong- en mondbodemspieren
17 16
4
18
12 5
11 1
9 6
7
8
1. m.palatoglossus 14
2. m.platopharyngeus
3. m.digastricus
4. m.constrictor pharyngis superior 9
13 10
5. ligamentum stylohyoideum 3
6. m.styloglossus
7. m.stylopharyngeus
8. m. stylohyoideus 11
9. m.hyoglossus 12
10. m.constrictor pharyngis medius
11. m.geniohyoideus 15
12. m.mylohyoideus 19
13. m.genioglossus
14. m.longitudinalis inferior
15. os hyoideum
16. processus mastoideus
17. processus styloideus
18. incisura mastoidea
19. tussenpees digastricus

▼
57
▼
4.9 Neus
1
2
1
2
a
2
3
b c
9
5
5 3
4
8
6
4 7 5
6
6
Figuur 2. Schuine doorsnede van de neusingang.
Figuur 1. De uitwendige neus. 1. os nasale

1. os nasale 2. cartilago nasi lateralis
2. processus frontalis maxillae 3. ostium internum
3. cartilago nasi lateralis 4. crus lateralis
(triangulair kraakbeentje)
Klik hier voor de video 5. vestibulum nasi
ANATOMIE NEUS
4. lobulair kraakbeen 6. ostium externum
5. crus lateralis 7. columella met crura medialia
6. crus medialis 8. membraneuze septum
9. kraakbenige septum
Neus Index Schermvullend Print Stop

▼
58
▼
14
1 13
2 1
12
6 2
5 9 3
3 8
8 7
11
10 9 6
7 4
4 5
Figuur 3. Het neustussenschot. Figuur 4. De laterale neuswand.
1. spina nasalis ossis 8. vomer 1. lamina cribrosa 6. concha nasalis inferior

frontalis 9. crista nasalis maxillae 2. concha nasalis superior 7. onderste neusgang
2. os nasale 10. premaxilla 3. sinus sphenoidalis 8. middenste neusgang
3. cartilago septi nasi 11. choana 4. tubamond 9. bovenste neusgang
4. columella 12. reukepitheel 5. concha nasalis media
5. spina nasalis anterior 13. bulbus olfactorius
6. lamina perpendicularis 14. fila olfactoria
7. os sphenoidale

▼
59
▼
1
3
4 2 1
3
2
Figuur 5. De laterale neuswand na gedeeltelijke wegname van onderste en middenste neusschelp. Detail van ostiomeatale complex.
1. openingen van de middelste ethmoidcellen

1. sonde doorheen ductus nasofrontalis 2. openingen voorste ethmoidcellen
2. opening ductus nasolacrimalis 3. opening van maxillaire sinus
3. sonde doorheen opening van sphenoidale sinus
4. bovenste neusgang met openingen van achterste ethmoidcellen

▼
60
▼
A.INFRAORBITALIS
A.MAXILLARIS
FORAMEN
SPHENOPALATINUM
A. SPHENOPALATINUM
1
1
2 2
3 3
4
4
Figuur 6. Het traankanaal. Figuur 7. De bloedvoorziening van de neus.
1. traanzak 1. a.ethmoidalis anterior

2. traankanaal 2. a.ethmoidalis posterior
(ductus nasolacrimalis) 3. a.sphenoplatina
3. opening traankanaal 4. locus Kiesselbach
4. onderste neusgang

▼
61
▼
7 1 2 3
Figuur 9. Lateraal zicht op sinus maxillaris

6 4
5
Figuur 8. Coronale doorsnede van de neus en de bijholten.
1. sinus frontalis
2. sinus ethmoidalis
3. concha media
4. neusholte
5. sinus maxillaris
6. concha inferior
7. lamina papyracea
8. ostium sinus maxillaris

▼
62
▼
4.10 Pharynx
4
3 1 A
11 2
5
Klik hier voor de video B
ANATOMIE PHARYNX
6
5 7
6
7
8
C
A. Nasofarynx 8
B. Orofarynx 10
C. Hypofarynx
D. Slokdarm
9 10
1. choana
2. neusseptum (nasal septum)
3. opening van de buis van eustachius
4. torus tubarius
5. zacht verhemelte D Pharynx dorsaal zicht
6. uvula
7. tongbasis
8. epiglottis
9. aryepiglottis plooi
10. sinus pyriformis
11. fossa van Rosenmüller
Pharynx Index Schermvullend Print Stop

▼
63
▼
4.11 Larynx en trachea
ANATOMIE LARYNX
1 2
1
2
3 A
6 8 11
10
13
3
4
10
12 B
5
4 11 5 6 C
b 7
8
Figuur 1. 9
a. Achterzicht op de larynx.
7
b. Vooraanzicht cricoid en arytenoid 5
1. epiglottis
2. hyoid
3. preepiglottisch ruimte
4. thyroid kraakbeen Figuur 2. Intern beeld na overlangse incisie.
5. cricoid kraakbeen 9
6. arytenoid kraakbeen A= supraglottis 6. arcus van cricoid
7. musculus cricoarytenoideus B= glottis 7. lamina van cricoid
posterior C= subglottis 8. arytenoid kraakbeen
8. musculus cricoarytenoideus 9. trachea
lateralis 1. epiglottis 10. ligamentum
9. trachea 2. hyoid thyro-epiglotticum
10. ary-epiglottis plooi a 3. preepiglottis ruimte 11. petiolus
11. adamsappel 4. thyroid kraakbeen 12. stembandplooi
5. cricoid kraakbeen 13. valse stembandplooi
Larynx Index Schermvullend Print Stop

▼
64
▼
1
2
1
3
9 5 1
4 2
8 3
4
7 4
10 7
6 3
1. ligamentum vocale
2. processus vocalis
2 3. m.vocalis
6 4. arytenoid
5
Figuur 3. Coronale sectie doorheen larynx.
1. epiglottis
2. hyoid
3. thyrohyoid membraan Figuur 4. Innervatie van de larynx. 1. n.laryngeus superior
4. thyroid kraakbeen Verloop van n.laryngeus superior en 2. n.laryngeus inferior
5. paraglottis ruimte inferior (n.recurrens). 3. n.vagus
6. cricoid kraakbeen
7. stembandplooi 4. thyroid kraakbeen
8. valse stembandplooi 5. aortaboog
9. sinus van Morgagni 6. a.subclavia
10. m.vocalis
7. m.cricothyroideus
Larynx Index Schermvullend Print Stop

▼
65
▼
RINGKRAAKBEEN
(CRICOID)
10-12 CM
LIGAMENTUM ANULARE
CARTILAGINES TRACHEALIS
PARIES MEMBRANACEUS
A. THYROIDEA INFERIOR
BIFURCATIO SLOKDARM
Figuur 5. De trachea.
Trachea Index Schermvullend Print Stop

▼
86
▼
4.12 Oor
uitwendig oor middenoor binnenoor
10
9
7
1
3
6 Situering midden- en binnenoor - schedelbasis intern.
8
1. kraakbenig deel van gehoorgang

2. parotis speekselklier
3. benig deel van gehoorgang
4. tuba auditiva
2 5. vena jugularis interna
5 4 6. trommelvlies
7. evenwichts (vestibulair) orgaan
8. cochlea
9. n.vestibulocochlearis
10. n.facialis
Figuur 1. Anatomie van het oor.
Oor Index Schermvullend Print Stop

▼
67
▼
Figuur 4. Uitvergroot beeld van
kraakbenig deel van de gehoorgang
met haren (vibrissae) (1) en
oorsmeerklieren (2).
3 2
4
5 2
8
9
1
6
1. tragus
2. crus van helix
3. helix
4. crus van antihelix
5. antihelix
7 6. antitragus
7. lobulus
8. cavum conchae
9. meatus acusticus externus
Figuur 2. De oorschelp. Figuur 3. Meatus acusticus externus.
Het benig deel van de meatus acusticus externus is gelocalizeerd
tussen het temporomandibulair gewricht vooraan (1) en het mastoid
(2) uitsteeksel achteraan.

▼
68
▼
4 13 4
1
1 6
2 7
3 7 2
6 8
1 5 9
3
8 10
3
6 4 9 11
5 5 12
14
2
Figuur 5. Trommelvlies. Figuur 6. Het middenoor. Figuur 1.7. Mastoid en middenoor.
1. pars flaccida (membraan van Shrapnell) 1. malleus (hamer) 6. pees van m.stapedius 1. antrum mastoideum 8. chorda tympani
2. pars tensa 2. incus (aambeeld) 7. ovale venster 2. ovale venster 9. middenoorholte
3. hamersteel 3. stapes (stijgbeugel) 8. promontorium 3. ronde venster 10. tuba auditiva
4. umbo 4. n.facialis 9. ronde venster 4. n.facialis 11. arteria carotis interna
5. lichtreflex 5. pees van m.tensor tympani 5. sinus sigmoideus 12. bulbus jugularis
6. gewricht incus-stapes 6. prominentie van het 13. tegmen tympani
evenwichtsorgaan 14. foramen stylomastoideum
7. ganglion geniculi

▼
69
▼
4.13 Orbita GLANDULA LACRIMALIS
PARS ORBITALIS PARS PALPEBRALIS
CANALICULI LACRIMALES
SACCUS LACRIMALIS
DUCTUS NASOLACRIMALIS
CARUNCULA LACRIMALIS
MEATUS NASALIS INFERIOR
Orbita Index Schermvullend Print Stop

▼
70
▼
19
5 16 17 1
4 2
18 10
14 15 9
13 6
12
11 8
25 7
18
1. m.levator palpebrae superior 1 4. n.nasociliaris

22 2. m.obliquus superior 15. n.trochlearis
1 3 3. trochlea 16. n.frontalis
2 21 4. m.rectus superior 17. n.lacrimalis
23 5. n.opticus 18. v.ophtalmica superior
4 6. m.rectus lateralis 19. a.ophtalmica
7. m.obliquus inferior 20. v.facialis
20 8. m.rectus inferior 21. v.angularis
3 6 9. m.rectus medialis 22. v.dorsalis nasi
6 5 10. glandula lacrimalis 23. sinus cavernosus
11. n.abducens 24. annulus tendineus communis
8 7 12. n.oculomotorius, r.inferior 25. n.infraorbitalis
13. n.oculomotorius, r.superior
24
Orbita Index Schermvullend Print Stop

▼
71

Interactieve PDF PDF

Uploaded by

Document Information

Original Title

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Interactieve PDF PDF

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

Topografische Anatomie

De ‘Topografische Anatomie van het Hoofd-Halsgebied’ beschrijft de onderlinge

Pierre Delaere, LTH, MD, PhD

Topografische anatomie hals

Klik hier voor de video

Topografische anatomie hals Index Schermvullend Print Stop

De hals is naar boven begrensd door ** 3

Topografische anatomie hals Index Schermvullend Print Stop

Indeling van de hals d

Topografische anatomie hals Index Schermvullend Print Stop

1 corpus mandibulae 6 ductus submandibularis 11 n.lingualis 16 openingen van sublinguale speekselklier

Topografische anatomie hals Index Schermvullend Print Stop

Topografische anatomie hals Index Schermvullend Print Stop

3 m.sternocleidomastoideus 26 membrana thyrohyoidea 37 truncus brachiocephalicus

Topografische anatomie hals Index Schermvullend Print Stop

Topografische anatomie hals Index Schermvullend Print Stop

Topografische anatomie hals Index Schermvullend Print Stop

Topografische anatomie hoofd Index Schermvullend Print Stop

1 glandula parotidea 2 2 v.temporalis superficialis

Topografische anatomie hoofd Index Schermvullend Print Stop

3 ductus parotideus 18 a.labialis inferior 33 m.depressor anguli oris

Topografische anatomie hoofd Index Schermvullend Print Stop

1 m.pterygoideus lateralis 16 a.alveolaris superior posterior

Topografische anatomie hoofd Index Schermvullend Print Stop

Topografische anatomie hoofd

1 n.maxillaris(V2) 11 n.supratrochlearis 21 foramen mentale

Topografische anatomie hoofd Index Schermvullend Print Stop

1. pars orbitalis os frontale 1 1. glandula lacrimalis 2 1. m.rectus inferior 3 1. n.trigeminus(V)

Topografische anatomie hals Index Schermvullend Print Stop

Klinische implicatie Index Schermvullend Print Stop

b De fasciale compartimenten van de hals zijn

Klinische implicatie Index Schermvullend Print Stop

Klinische implicatie Index Schermvullend Print Stop

Stembandverlamming ontstaat bij

Klinische implicatie Index Schermvullend Print Stop

Als acute ingreep bij geblokkeerde luchtwe-

Tracheotomie (a) versus coniotomie (b).

Klinische implicatie Index Schermvullend Print Stop

Klik hier voor de video

Kwaadaardige tumoren in het hoofd-halsgebied ontstaan meestal ter

Klinische implicatie Index Schermvullend Print Stop

Klinische implicatie Index Schermvullend Print Stop

Pijl toont laterale verplaatsing v.jugularis interna

Klinische implicatie Index Schermvullend Print Stop

Klinische implicatie Index Schermvullend Print Stop

Klinische implicatie Index Schermvullend Print Stop

Klinische implicatie Index Schermvullend Print Stop

Figuur 1. Hoogstand van het Figuur 2. Paralyse n.hypoglossus.

Klinische implicatie Index Schermvullend Print Stop

Proximale laesie door gevolgen dikwijls beperkt tot

gedeeltelijke uitval milde vorm van trapezius parese

Distale laesie door uitval van m.trapezius

Klinische implicatie Index Schermvullend Print Stop

Tumoren ter hoogte van M.A.I.

Figuur 2. Een patiënt met perifere facialisparalyse links.

Klinische implicatie Index Schermvullend Print Stop

Accidentele beschadiging bij

Figuur 3. Uitval r.marginalis n.facialis.

Klinische implicatie Index Schermvullend Print Stop

a1 b. Illustratie oppervlakkige parotidectomie. c. Klinisch beeld oppervlakkige parotidectomie.

Klinische implicatie Index Schermvullend Print Stop

Het thoracic outlet syndrome is een verzamelnaam voor aandoeningen waarbij

Klinische implicatie Index Schermvullend Print Stop