REPUBLIKA E SHQIPËRISË

UNIVERSITETI POLITEKTIK I TIRANËS

FAKULTETI I TEKNOLOGJISË SË INFORMACIONIT
DEPARTAMENTI I ELEKTRONIKES DHE TELEKOMUNIKACIONIT
Grupi: Inxhinieri Telekomunikacioni IB
Lënda: Komunikim Inxhinierik

Projekt kursi

Tema : Teknologjia 4G dhe 5G.

Punoi: Pranoi:
Erisa Uruçi Prof.Dr.Asoc Aleksandër Biberaj

Shkurt 2023 , Tiranë

ABSTRAKT
Në ditët e sotme kemi një revolucion digjital, ku informacioni paraqet një kontekst
multimedial,dhe në dekadat e fundit teknologjia ka kaluar nëpër disa gjenerata, nga ajo 0G deri
tek 5 G. Koncepti celular u prezantua për herë të parë me teknologjinë 1G, ndërsa komunikimi
digjital patela është me përdorimin e rrjetave 2G. Përveç komunikimit të zërit, është shprehur
nevoja që të bëhet edhe komunikimi i të dhënave ku këtë fokus e ka arritur gjenerata 3G dhe u
zhvillua si një rrjetë e cila konvergjonte zërin dhe komunikimin e të dhënave. Hulumtimet e
fundit janë përqendruar në implementimin e teknologjisë 4G dhe 5G.
Teknologjia 4G referohet të gjithë rrjetave që përmbajnë Ip paketa , mobilë me qasje super bandë
të gjerë(shpejtësi gigabitshe) , dhe transmetime multi-carrier ( bartës të ndryshëm).Dimë se
rrjetat 3G ishin ato të parat që mundësonin aplikimet multimediale, mirëpo 4G mundësoi
aplikimin e përdorimit të kësaj teknologjie. Specifikat e rrjetave 4G specifikohen me një cilësi të
lartë të shërbimeve. Prioritet i kësaj teknologjie është rregullimi i sinjalit, dhe humbje sa më e
vogël e informacionit gjatë shkëmbimit. Teknologjia 5G përfshin të gjitha llojet e cilësive të
avancuara e cila e bën atë më të fuqishme dhe në një të ardhme të afërt të domosdoshme Theksi
kryesor në rrjetat 5G vihet mbi mbledhjen e informacionit që mund të përdoret për të marrë
vendime. Për shembull mund të regjistrojë rrugën nga shtëpia në punë. Gjithashtu mund të matë
përhapjen e radios, fuqinë e sinjalit, cilësinë e bandave të ndryshme gjatë përdorimit të celularit
në një ditë.

Abstract
Nowadays we have a digital revolution, where information presents a multimedia context, and in
recent decades technology has gone through several generations, from 0G to 5G.The mobile
concept was introduced for the first time with 1G technology, while the digital communication
patela is with the use of 2G networks. In addition to voice communication, the need for data
communication has been expressed, where this focus has been achieved by the 3G generation
and was developed as a network that converged voice and data communication. Recent research
has focused on the implementation of 4G and 5G technology. 4G technology refers to all
networks that contain IP packets, mobile super-broadband access (gigabit speeds), and multi-
carrier transmissions. We know that 3G networks were the first to enable multimedia
applications, but 4G enabled the application of the use of this technology. The specifications of
4G networks are specified with a high quality of services. The priority of this technology is the
regulation of the signal, and the least possible loss of information during the exchange.5G
technology includes all kinds of advanced qualities that make it more powerful and in the near
future necessary. The main emphasis in 5G networks is on gathering information that can be
used to make decisions. For example, it can record the route from home to work. It can also
measure radio propagation, signal strength, quality of different bands while using the cell phone
in a day

1
Qëllimi
Teknologjia po zhvillohet me hapa të shpejta dhe cdo vit po kërkohen alternative më të mira dhe
më të sigurta për të qenë sa më pranë botës virtuale. Dikur rrjetat bënin vetëm shkëmbim të
zërit ,por sot teknologjia ka avancuar aq shumë sa ka arritur mundësinë e qasjes në të gjithe
botën një një teknologji pa tela. Por sa të informuar jemi ne mbi teknologjinë pa tela? A është ai
një burim i rrezikshëm? Dhe sa do të ndikojë në të ardhmen.,Për këto pyetje më poshtë kam
trajtuar dhe temat që do t’i japin përgjigje.
Pyetje kërkimore.
- Çfarë është komunikimi pa tela?
- Si ka evoluar komunikimi pa tela?
- Pse teknologjia 4G pat një ndikim të madh në botën virtuale?
- Si pritet të ndikojë teknologjia 5G në të ardhmen?

Metodologjia
Metodologjia e punimit të kësaj teme përfshin përpunimin e literaturave.Për përgatitjen është
lexuar një literature publike, me autorë të huaj.Gjithashtu kam lexuar materiale dhe dokumenta të
ndryshme të publikuara në website.

Hipoteza
Hipoteza 1- Teknologjia 5G ka ardhur për shkak të kërkesave, të cilat 4G nuk ka a arritur ti
plotësojë.
Hipoteza 2 – Zhvillimi i mëtejshëm i rrjetit 5G , po na mundëson qasje në të gjithë botën ,pa tela.
Hipoteza 3 – Teknologjia 5G ka një ndikim të madh ekonomik.
Shkurtime: Bashkimi Ndërkombëtar i Telekomunikacionit-Sektori i Komunikimit me Radio
(ITU-R), Long Term Evolution(LTE), (ISDN)Rrjetin Digjital të Shërbimeve të Integruara,
Internet Protocol (IP), (NMS) Sistemi për menaxhimin e rrjetit, (IFFT )Transformuesi invers i
shpejtë i Fourieit, Massive Internet of Things (MIoT) Internet Engineering Task Force (IETF)

2
PËRMBAJTJA
ABSTRAKT...................................................................................................................... 1
METODOLOGJIA.............................................................................................................2
HIPOTEZA........................................................................................................................2
HYRJE................................................................................................................................4
KAPITULLI 1 : TEKNOLOGJI 4 G........................................................................... .5
PAMJA E PËRGJITHSHME TEKNIKE.................................................................... 5
ARKITEKTURA E ZAKONSHME E RRJETIT MOBIL 4G......................................6
ARKITEKTURA E RRJETEVE IPv6 4G.....................................................................7
TEKNOLOGJITË QË PËRDOREN NË 4G..................................................................8
APLIKIMI I 4G.............................................................................................................10
4G DHE SIGURIA PUBLIKE.....................................................................................11
KAPITULLI 2 : TEKNOLOGJIA 5 G ..........................................................................11
NDIKIMI I 5G NË PAJISJET IoT................................................................................12
ASPEKTET E SIGURISË 5G........................................................................................13
KRAHASIMI NE MES 4G DHE 5G................................................................................15
NDIKIMI EKONOMIK I 5G.......................................................................................17
KONKLUZION ..................................................................................................................24
REFERENCAT....................................................................................................................25

3
Hyrje
Në këtë epokë të komunikimit ku ne kemi numër të madh të pajisjeve dhe një teknologji të
madhe, shohim një rritje shumë më të madhe nga ditët e më hershme. Në vitet e 80-ta kur
teknologjia pa tela (Wirelees) sapo kishte filluar, ajo filloi me zero teknologji 0G e cila ishte e
njohur si radio teknologji për transmetim. Kjo teknologji shumë shpejt u përhap mirëpo kishte të
metat e veta, ku me këtë kishte mundësi vetëm zëri të transmetohet ndërsa transmetimi i të
dhënave ishte e pamundur. Mbas kësaj erdhi 0.5 G ku bëri diçka pak më tepër në qartësimin e
zërit dhe asgjë më shumë.Me teknologjinë 1G neve na siguroi objektin e thirrjes me zë, si dhe na
mundësoi transferimin e të dhënave me një shpejtësi maksimale prej 10kbps. 1G përdori sinjale
analoge për transferimin e të dhënave, ndërsa paraardhësit e saj përdorin sinjale digjitale si mjete
për transferimin e të dhënave, ku 2G shërbeu si një punë revolucionare ku kjo teknologji siguroi
një qartësim të zërit, si dhe një shpejtësi transferimi deri ne 64kbps. Mbas kësaj erdhi teknologjia
2.5G ku arrit vetëm te rritë shpejtësinë deri në 144kbps .Si avancim në teknologji erdhi 3G e cila
si kusht kishte objektin video, si dhe një shpejtësi shumë të lartë për transferimin e të dhënave,
mbas kësaj bëri një avancim në 3.5G e cila dha shpejtësinë në 14.4 Mbps. Teknologjia më tej
është zhvendosur në 4G ku ka bërë një luks të lartë të videos, dhe siguroi një shpejtësi prej 100
Mbps.

Tani teknologjia e cila ka hyrë në funksion është 5 G ku ofron shpejtësi deri në 1 Gbps. Kjo
teknologji është më e avancuar dhe ka mundësinë e qasjes së të gjithë botës në teknologjinë pa
tela, si dhe kemi mundësinë që telefonin tonë ta lidhim me laptopa dhe të kemi qasje broadband
internet. Kjo teknologji ka një brez të gjerë ku përdoruesit nuk kanë pasur mundësi të hasin më
parë..Kjo teknologji do të ofroi cilësi të lartë të shërbimeve në fushën e produktit të inxhinierisë,
siç janë dokumentacioni, transaksionet elektronike e shumë të tjera.

4
Çfarë është 4G
4G është gjenerata e katërt e teknologjisë së rrjetit celular me bandë të gjerë, duke pasuar 3G dhe
duke paraprirë 5G. Një sistem 4G, përveç zërit të zakonshëm dhe shërbimeve te tjera të 3G,
siguron qasje në internet broadband, si psh në laptop, celular të mençur si pajisje te tjera
mobilë.Aplikacionet e mundshme aktuale përfshinë qasje në web , IP telefoni, lojëra të
ndryshme, definicion të lartë të TV-se, video konferenca, 3D TV, si dhe shërbime në cloud.
Kemi dy sisteme të 4G të cilat janë kandidate potenciale në treg si : WiMAX dhe LTE, ku e para
për herë të parë është përdorur në Korenë e Jugut në vitin 2007, dhe Long Term Evolution(LTE)
është përdorur në Oslo, Norvegji, Stokholm Suedi nga viti 2009.USA (United State of America)
kan vendosur rrjetat mobile WiMAX nga viti 2008, ndërsa operatori i parë cili ka ofruar
shërbime LTE ishte MetroPCS në vitin 2010. Pajisjet e para të cilat janë përdor për këto
teknologji ishin Wirelees USB, ndërsa për WiMAX ishte përdorur në celularet e mençur në vitin
2010, ndërsa LTE në telefonat celular të mençur është arritur në 2011.Pajisjet të cilat janë bërë
për 3G dhe 4G janë të ndryshme në kontinente të ndryshme dhe nuk janë gjithmonë të
pajtueshme për shkaqe të brezave të ndryshme të frekuencave. WiMAX nuk është i përkrahur
për tregun Evropian. Një sistem 4G duhet të sigurojë aftësi të përcaktuara nga ITU në IMT
Advanced. Aplikacionet e mundshme dhe aktuale përfshijnë ndryshimin e aksesit në internet të
celularëve, telefoninë IP, shërbimet e lojrave, TV mobil me definicion të lartë, konferenca video
dhe televizion 3D.

Pamja e përgjithshme teknike

Në Mars 1998, Bashkimi Ndërkombëtar i Telekomunikacionit-Sektori i Komunikimit me Radio
(ITU-R) specifikoi një sërë kërkesash për standardet 4G, të quajtur specifikimi Ndërkombëtar i
Avancuar i Telekomunikacioneve Ndërkombëtare Lëvizëse (IMT-i Avancuar), duke vendosur
kërkesat e shpejtësisë kulmore për shërbimin 4G në 100 megabits për komunikim me
lëvizshmëri të lartë (si p.sh. nga trenat dhe makinat) dhe 1 gigabit për sekondë (Gbit / s) për
komunikim me lëvizshmëri të ulët (siç janë këmbësorët dhe përdoruesit e palëvizshëm).

Në krahasim me gjeneratat e mëhershme, sistemi 4G nuk mbështet shërbimin tradicional

telefonik, por ky mbështetë Internet Protocol (IP) në bazë të komunikimit të tillë si Ip telefoni..

5
Arkitektura e zakonshme rrjetit mobil 4G
Arkitektura konsiston prej rrjetit të zakonshëm bazik, që në kthim është i lidhur me rrjete tjera
kabllore dhe pa tela. Ai është i lidhur me PSTN (Rrjetin Telefonik të Kyçjes Publike), ISDN
(Rrjetin Digjital të Shërbimeve të Integruara) e deri tek GGSN (Nyja mbështetëse dalëse GPRS).
GGSN është komponentë kryesore e rrjetit GPRS. GGSN është përgjegjëse për bashkëpunimin
mes rrjetit GPRS dhe pakove të jashtme të rrjeteve të kyçura, si interneti dhe rrjetet X.25. Ai
është i lidhur në 2G përmes SGSN në BTS përmes BSC (Lidhjes së Sitemeve Biznesore). SGSN
(Nyja Mbështetëse e shërbimit të GPRS) është përgjegjëse për dërgimin e paketave të të dhënave
dhe drejt stacioneve mobile brenda zones gjeografike të shërbimit. BTS (Stacioni ndër-pranues
bazik) është një pjesë e pajisjes që lehtëson komunikimin pa tela mes pajisjes së përdoruesit dhe
një rrjeti. Ai është i lidhur me 3G përmes SGSN në Nyjën B përmes RNC. Rrjeti i Radio Aksesit
përbëhet nga elementet e rrjetit të ri, të njohura si Nyja B dhe Kontrollues të Rrjetit të Radios
(RNC). Nyja B është e krahasueshme me Stacionin Transmetues Bazik në rrejtet pa tela 2G.
RNC zëvendëson Kontrollorin e Stacionit Bazik dhe gjithashtu të lidhura me rrjetet tjera si rrjetet
ËLAN, Ad-hoc/PAN Mobile Netëorks dhe protokollet si SIP (Protokolli i Inicimit të Seancës),
shfaqen si protokollet sinjalizuese, të cilat përdoren për të vendosur dhe shpërndarë seancat e
komunikimit multimedial si thirrjet me zë dhe video përmes internetit.

6
Arkitektura e rrjeteve IPv6 4G
Arkitektura 4G e diskutuar këtu është e bazuar në IPv6, duke mbështetur mobilitet të padukshëm
mes teknologjive të ndryshme qasës. Mobiliteti është një problem i qëndrueshëm në një ambient
të këtillë, për shkak se përcjelljet ndërvepruese teknologjike duhet të mbështeten. Këtu ne kemi
përdorur Ethernet (802.3) për lidhje me kabllo; Wi-Fi (802.11b) për lidhje pa tela LAN, dhe W-
CDMA për radio-ndërfaqen e UMTS – qasje në celularë. Me këtë diversitet, mobiliteti nuk mund
që të trajtohet thjeshtë nga shtresat e poshtme, por duhet të implementohet në shtresën e rrjetit.
Një mekanizëm “me bazë në IPv6” është dashur të shfrytëzohet për ndërrrjetëzim, dhe asnjë
mekanizëm tjetër intern-teknologjik për bartje, qoftë në rrjete pa tela LAN apo teknologji tjera,
nuk mund të përdoret. Pra, në fakt asnjë mekanizëm mobil nuk mbështetet në qelulat Ë-CDMA,
por në vend të kësaj i njëjti IP protokoll mbështet lëvizjen mes qelulave. Ngjashëm, nyjet 802.11
janë vetëm në moduest BSS, dhe nuk do të krijojnë një ESS: Mobiliteti IPv6 do të trajtojë bartjen
mes qelulave..
Për shkak të kërkesave të kontrollimit të plotë të shërbimit nga ofertuesi, të gjitha bartjet
trajtohen ekskluzivisht nga infrastruktura menaxhuese përmes protokolleve me bazë në IP, edhe
kur ato janë teknologji e brendshme, si mes dy Pikave të Aksesit në 802.11 apo mes dy
Kontrollerëve të Rrjetit të Radios në ËCDMA. Të gjitha resurset e rrjetit janë të menaxhueshme
nga ofruesi i rrjetit, gjersa përdoruesi vetëm kontrollon rrjetin e tij lokal, terminal dhe
aplikacionet. Duke përmbyllur këtë, çështjet kryesore janë: Një përdorues – një person apo
kompani me një marrëveshje të nivelit të shërbimit (SLA) e kontraktuar me një operator për një
bashkësi specifike të shërbimeve:
• Një MT (Terminal Mobil) – një terminal prej ku përdoruesi qaset në shërbim. Koncepti i rrjetit
tonë mbështet portabilitetin e terminalit, që nënkupton se terminali mund të shkëmbehet mes disa
përdoruesve, megjithatë jo në të njëjtën kohë.
• AR (Access Router) – pika e çasjes në rrjet, që merr emrin RG (Radio Gateëay) – për qasje pa
tela (ËCDMA apo 802.11)
• PA (Paging Agent) – entiteti pëgjegjës për gjetjen e MT’s kur është në “modusin e fjetjes”
gjersa pakot dërgohen drejt tij.
• QoS Broker – entiteti përgjegës për menaxhimin e një apo më shumë AR’s/AG’s, kontrollimin
e qasjes së përdoruesit dhe koordinimin e të drejtave të qasjes në informatat e ofruara nga sistemi
AAAC.
• Sistemi AAAC – Sistmei i Autentifikimit, Autorizimit, Llogaritjes dhe Mbushjes, përgjegës për
menaxhimin e nivelit të shërbimit (duke përfshirë llogaritjet dhe mbushjet). Në këtë letër, për
thjeshtësië, matja e entiteteve konsiderohet si pjesë e këtij sistemi AAC.
• NMS (Sistemi për menaxhimin e rrjetit) – Ky entitet është përgjegjës për menaxhimin dhe
garantimin e pranisë së resusreve në rrjetin bërthamë dhe në menaxhimin e kontrollimin e
përgjithshëm të rrjetit.
7
Teknologjitë që përdoren në 4G
- OFDM
- Web
- Millimeter Wireless
- Smart antennas
- Sheduling among users
- Adaptive modulation dhe Power control
5.1 Frekuenca Ortogonale e Divizonit të Multiplexing
OFDM, një formë e modulimit me shumë operatorë, punon duke ndarë transmetimin e të
dhënave nga transmisioni në një bandëith B në N transmetime të shumta paralele në bit, të ndara
në B/N. Secili prej transmetimeve paralele në bit ka një shkallë më të ulët të rates së bitit
krahasuar me bitin e transmetimit, por përmbledhja e tyre mund të jep të dhëna shumë të larta. N
Nën-operatorët ortogonal modulojnë transmetimet paralele të bitëve të tyre, që përmblidhen para
transmetimit. Një transmetues OFDM pranon të dhëna nga një rrjet IP, duke konvertuar dhe
enkoduar të dhënat par amodulimit. Një IFFT (Transformuesi invers i shpejtë i Fourieit)
transformon sinjalin OFDM në një sinjal analog IF, që dërgohet tek transmetuesi RF. Qarku i
pranuesit rikonstrukton të dhënat duke rikthyer këtë proces. Me nën-operatorë orthogonal,
pranuesi mund të ndaj dhe procesojë secilin nën-operatorë pa ndërhyrjen prej nën-operatorëve
tjerë. ODFM gjithashtu është më e qëndrueshme ndaj dobësimit dhe vonesave në rrugë të shumta
krahasuar me teknikat tjera të transmetimit pa tela, duke ofruar lidhje më të mirë dhe kualitet në
komunikim.

8
Brezi Ultra i gjerë
Një transmetues WEB shpërndan sinjalin e tij përgjatë një porcioni të gjerë të spektrit RF, në
përgjithësi 1GHz të gjerë apo më shumë, ose përtej 3.1 Ghz. FCC ka zgjedhur frekuencat WEB
për të minimizuar ndërhyrjen në pajisje tjera të shfrytëzuar në jetën e përditshme, siç janë
televizorët apo radiot. Brezi i kësaj frekuence gjithashtu vendos pajisjet WEB mbi rangun 2.4
GHz të mikrovalëve dhe celularëve me modem, por nën Ethernet pa tela 802.11a, që operon në
5GHz. Pajisjet WEB transmetojnë pulse shumë të ngushta RF – fuqi e vogël dhe periudhë e
shkurtër e pulseve nënkupton se sinjali, edhe pse pjesë e një bandëidth’i të gjerë, bie nën gjetjen
e threshold të shumicë së pranuesve RF. Pajisjet traidiconale RF përdorin një bartës RF për të
transmetuar një sinjal të moduluar në domenin e frekuencës, duke lëvizur sinjalin nga shiritin e
brezit në frekuencën e operatorit që përdor përdoruesi. WEB është e lirë nga operatori, për shkak
se teknologjia punon nga pulsi modular, nën urdhrin e dhjetëra mikrovatëve, që rezlton me një
formë valore që pushton një domen shumë të gjerë të frekuencave. Brezi i gjerë i sinjalit WEB
është megjithatë shpatë me dy teha. Sinjali është relativisht i sigurtë kundrejt ndërhyrjes dhe ka
potencial për qasje të shkallës së lartë dhe të shpejtë pa tela broadband. Në anën tjetër sinjali
gjitahshtu ka potencialin të ndërhyjë me transmetime tjera pa tela. Përveç kësaj, kufizimet në
fuqi të vogël të vendosura në WEB nga FCC, për shkak të ndërhyrjes potenciale me sinjale Tjera
RF, limitojnë dukshëm gjerësinë e pajisjeve WEB (por megjtihatë e bëjnë të gatshme për
teknologjinë LAN).
Një avantazh i dallueshëm i WEB është imuniteti i tij ndaj çorientimit të rrugëve të shumta dhe
ndërhyrjes. Propagimi në rrugëtime të shumëfishta shfaqet kur një sinjal i transmetuar merr rrugë
të ndryshme kur del prej burimit drejt destinacionit. Rrugët e ndryshme shkaktohen nga kërcimi i
sinjalit mes objekteve që ndodhen para transmetuesit dhe pranuesit – për shembull, mobiliet dhe
muret në shtëpi, apo pemët dhe ndërtesat në një ambient të jashtëm. Një pjesë e sinjalit mund të
shkoj direkt tek pranuesi ndërsa tjetri; pjesa e reflektuar mund të vonohet dhe mund të zgjas më
shumë derisa të arrijë tek pranuesi. Vonesat e rrugëve të shumëfishta shkaktojnë që simbolet e
informacionit në sinjal të vendosen njëra mbi tjetrën, të konfuzojnë pranuesin dhe të shkaktojnë
diçka që njihet sin dërhyrje e simboleve (ISI). Për shkak se forma e sinjalit bart informacionin e
transmetuar, pranuesi do të bëjë gabime kur demodulon informacionin në sinjal. Për vonesa që
zgjasin mjaftueshëm, gabimet në bite në pako do të shfaqen pasi që pranuesi nuk mund të dalloj
20simbolet dhe të interpretoj si duhet bitet korresponduese. Periudha e shkurtër kohore e valëve
të WEB zakonisht është prej qindra pikosekondave deri në disa pak nanosekonda – nënkupton
vonesa të shkaktuara nga kërcimi i sinjalit të transmetuar prej objekteve të cilat janë më të gjata
sesa gjerësia e pulsit origjinal WEB, duke eliminuar virtualisht ISI’n nga sinjalet që vendosen
sipër njëra tjetrës. Kjo e bënë teknologjinë WEB në veçanti të dobishme për strukturë të
brendshme dhe aplikacione të komunikimit mobil, duke minimizuar reduktimin S/N dhe gabimet
në bite.

9
 Antenat e Mençura ( Smart)
Sistemi i antenave të zgjuara përfshin elemente të shumta të antenës me përpunim të sinjalit që të
automatizojë përshtatjen të rrezatimit të antenave (transmetimin) dhe pranimin, në përgjigje të
sinjal. Një variant i antenës se zgjuar është MIMO, shfaq veçoritë e sistemit 4G, veçanërisht pasi
sistemet e antenave tek të dytë, transmetuesit dhe pranuesit janë zakonisht një factor kufizues ëe
rastet kur tentohet te mbështetet rritja e kapaciteteve për transmetimin e te dhënave Mimo
(Output Input Multi Multi) është një sistem i antenave të zgjuara ku përparësitë qëndrojnë edhe
tek transmetuesi edhe tek pranuesi. Mimo përfaqëson hapësirë -ndarëse te Multiplexing(SDM),
informacioni i sinjaleve multipleksohen hapësira te ndarave Nantena te shumëfishtadhe pranohen
nga M antena në antenave të ndara spatially N shumta dhe të marrë në antenave M.

Aplikimi
Teknologjia 4G është e rëndësishme sepse përdoruesit që i bashkëngjiten rrjetit shtojnë router
mobil në infrastrukturën e rrjetit. Për shkak se përdoruesit bartin me veti një pjesë të rrjetit,
kapaciteti i rrjetit dhe mbulueshmëria ndryshon në mënyrë dinamike për tu përshtatur strukturave
të përdoruesve që ndryshojnë. Derisa njerëzit mbledhin dhe krijojnë depozita te kërkesave te
larta, ata gjithashtu krijojnë rrugë shtesë për njeri tjetrin, në këtë mënyrë lejojnë qasje shtesë në
kapacitetin e rrjetit. Përdoruesit do të kalojnë menjëherë nga rrugët e bllokuara tek rrugët më pak
të bllokuara. Kjo lejon rrjetin që automatikisht dhe në mënyre dinamike të vetë-balancojë
kapacitetin dhe te shtojë shfrytëzimin e rrjetit. Ajo çka mund të mos vërehet është se kur pajisjet
e përdoruesve veprojnë si ruter, këto pajisje janë në fakt pjesë e infrastrukturës së rrjetit. Prandaj
në vend se bartësit të subvencionojnë koston e pajisjeve të përdoruesve (p.sh receptor telefoni,
PDA të laptopëve), konsumatorët në fakt subvencionojnë dhe ndihmojnë në pozicionimin e
rrjetit për bartësin. Me infrastrukturën celulare, përdoruesit nuk kontribuojnë asgjë në rrjet. Ata
janë vetëm konsumator që konkurrojnë për burime. Por në rrjetin wireless ad hoc peer to peer,
përdoruesit bashkëpunojnë në vend se të konkurrojnë për burime të rrjetit. Prandaj, përderisa
shërbimi fiton popullaritet dhe numri I përdoruesve rritet, shërbimi gjithashtu përmirësohet për të
gjithë përdoruesit.
10
4G dhe Siguria Publike
Ndryshime të vrullshme janë duke ndodhur në transport dhe rrugët inteligjente, që zakonisht
quhen “Sistemi Inteligjent i Transportit” (SIT). SIT është i përbërë nga një numër teknologjish
duke përfshirë procesimin e informatave, komunikimi, kontrolli dhe elektronika. Duke përdorur
këto teknologji me sistemin tonë të transportimit dhe duke lejuar përgjegjësit e parë të kenë qasje
tek ato, do të ndihmohet parandalimi apo zbutja e fatkeqësive të ardhshme. Komunikimi dhe
bashkëpunimi që mundësohet është element thelbësor për çdo përgjigje efektive në fatkeqësi.
Historikisht, kjo është bërë me radio masive që mbaheshin në dorë dhe që kanë siguruar vetëm
zërin për ekipin në ndonjë sektor të zakonshëm. Dhe kjo arkitekturë është ende celulare, me një
pikë të vetme të dështimit, sepse të gjitha transmisionet në një celulë duhet të kalojnë përmes
asaj celule. Nëse kulla e celulës shkatërrohet në fatkeqësi, shërbimi tradicional wireless
eliminohet. 4G wireless eliminon dobësinë - fol dhe shpërndaj - të arkitekturës celulare sepse
shkatërrimi I një nyje të vetme nuk e dëmton rrjetin. Në vend se përdoruesi të jetë i varur nga një
kulle celule, ai përdorues mund të kalojë përmes përdoruesve tjerë në unazat me dinamikë, self-
roaming dhe self-healing. E gjithë kjo në shpejtësi që rivalizojnë modemet kabllore dhe DSL.
Duke kombinuar 4G me infrastrukturën e SIT i bën të dyja më të forta. Në arkitekturën 4G, rrjeti
përmirësohet duke u ngritur numri i përdoruesve. SIT i ofron rrjetit përdorues të shumtë në këtë
mënyrë edhe fuqi më shumë. Mendoni për çdo shtyllë drite në autostradë si element të rrjetit, një
“përdorues” që vepron si ruter për përgjegjësit e parë që udhëtojnë në atë autostradë. Mendoni
çdo dritë trafiku si element të rrjetit, në mënyrë ideale të vendosura në qendër të kryqëzimeve me
360 shkallë pamje të trafikut. Kjo është fuqia e martesës në mes të rrjetit 4G dhe SIT.

Teknologjia 5G
Me teknologjinë 5G ne do hapim një epokë të re në komunikimin celular. Këtu telefonat
celularëdo të kenë qasje në teknologjitë e ndryshme pa .Parashikohet që kjo teknologji
inteligjente të mundësojë ndërlidhjen e botës pa limite. Zyrtarisht termi 5G nuk posedon ndonjë
specifikim të veçantë ose ndonjë dokument zyrtarë nga kompanitë e telekomunikacionit apo
organet përstandardizim siç është edhe ITU-R .Performanca e sistemit do të shtojë aftësi të reja
me fusha te reja dhe do mundësoj një komunikim pa tela të plotë. Në gjeneratën e pestë,
Arkitektura e rrjetit përbëhet nga një terminal i përdoruesit (i cili ka një rol të rëndësishëm në
arkitekturën e re), dhe një numër të pavarur, autonome të Radio Access. Sistemi mobil 5G është
model i bazuar në IP adresa por pa tela, si dhe përkrah rrjetet celulare ne ndërveprim, kusecili
prej këtyre teknologjive të qasjes së radios është planifikuar te përdoret në bazë të IP-ve.

11
Rrjeti 5G nuk do jetë vetëm me një shpejtësi shumë të madhe, por do jetë i aftë për të kryer
shumë te dhëna si licensimit të frekuencave dhe menaxhimit të spektrit. Gjithashtu, ajo do të ketë
skema të ndryshme të modulimit për kontroll të gabimeve, dhe do sigurojë qindra kanale për
rrjedhjen e të dhënave, me një besueshmëri dhe kosto shumë të ulët, si dhe konsumim të
energjisë.Të gjithë operatorët e rrjetit (GSM, CDMA,Wi-Max, Ëire Line) mund të jenë të lidhur
me një bërthamë me një kapacitet masiv.

Ndikimi i 5G në pajisjet IoT

Internet of Things (IoT) po transformon bizneset dhe jetën e njerëzve dhe do të vazhdojë të
ndriçoj risitë në të ardhmen. Pritet që ne do të përparojmë në dhjetëra miliarda pajisje të lidhura
globalisht gjatë dekadës që do të gjeneroj miliarda dollar në vlerën ekonomike në shumë tregje
duke formuar themelin e një bote krejtësisht të ndërlidhur ose Internet of Everything. Në këtë
vizion të një bote të lidhur plotësisht, teknologjitë mobile do të luajnë një rol kryesor si rrjetet 1G
dhe 2G që lidhen njerëzit me njëri tjetrin përmes zërit dhe avancimi në 3G dhe 4G që sjelli
lidhjen e me shërbime të internetit dhe shërbime të shpejta broadband. IoT referuar fillimisht si
Machine-to-Machine (M2M) përfaqëson një nga mundësit kryesore të rritjes për ofruesit e
shërbimeve të telekomunikacionit dhe ndërmarrjet e madhësive të ndryshme. IoT përfaqëson të
gjitha pajisjet që janë të lidhura në internet dhe mund të komunikojnë me pajisje të tjera të
lidhura përmes rrjetave ëireless dhe sensorve, pra ka një treg të zgjeruar nga M2M që ka evoluar
me kohë dhe zhvillimin e teknologjisë, ky evolucion do të vazhdojë përderisa 4G është drejtuar
nga përhapja dhe qasja dinamike e informacionit, 5G do të drejtohet kryesisht nga aplikacionet
IoT. Rastet e përdorimit të IoT mundë të kategorizohen edhe si Massive IoT (MIOT) si dhe
zgjidhje më të avancuara që mundë të kategorizohen si Critical IoT .

12
Me shpërndarjen e 5G që filloi në 2020 , ekosistemi mobil është duke u bërë edhe më i madh, e
më shumë i përhapur dhe i gjerë. Momentumi po ndërtohet në shumë tregje ndërsa ofruesit e
shërbimeve po përshpejtojnë planet e tyre për shpërndarjen e 5G. Në vitin 2024 Ericsson
projekton që 5G do të arrijë 40 përqind të mbulimit të popullsisë dhe 1.5 miliard përdorues, duke
e bërë atë gjeneratën më të shpejtë që është implementuar në shkallë globale. Kjo është shtyrë
nga zgjidhje të reja inovative që ripërdorin infrastrukturën dhe spektrin ekzistues. Paralelisht me
implementimin e 5G cellular IoT po kalon momente të reja në rrugën e saj për tu bërë
teknologjia e zgjedhur për aplikimin e gjerë të IoT. Ericsson parashikon që lidhjet cellular IoT
(C-IoT) të kalojnë 4 miliardë deri në vitin 2024. Përhapja e 5G siguron inovacion dhe nivele të
reja të konvergjencës fikse/mobile që do të ketë impakt në drejtimin e tregut IoT. Cisko
parashikoi që deri në vitin 2022 rreth 22 përqind e trafikut global të internetit do të vinte nga
rrjetet mobile, po ashtu deri në vitin 2022 rreth 3 përqind e mobilëve global do të ishin të aftë për
5G dhe gati 12 përqind e trafikut global do të vijë nga 5G. IoT është një ndërrues i lojës për
biznese dhe individë, dhe konsiderohet të jetë revolucioni i katërt industrial nga ekspertët dhe
shkencëtarët.

Aspektet e sigurisë në 5G
5G është arkitektura e parë mobile e dizajnuar për të mbështetur raste të shumta specifike të
përdorimit, secila me kërkesat e veta unike të sigurisë kibernetike. Për shembull, 5G do të
mundësoj Massive Internet of Things (MIoT) aplikacione të tilla si sensorët e trafikut dhe
shërbimet e Vehicle-to-Infrastructure (V2I) që janë themeli për Smart cities. Është kritike që
hakerët të mos kenë qasje në ato të dhëna, të komprometojnë pajisjet IoT ose të prishin shërbimet
me sulme DDoS. Theksi i gjatë i industrisë së telefonisë mobile mbi sigurinë ka qenë një
diferencues i fortë i tregut kundër teknologjive të tjera pa tela (ëireless), disa prej të cilave kanë
arkitekturë e rrjetit më të cenueshme. Edhe përdorimi i spektrit të licencuar siguron një shtresë
mbrojtëse kundër përgjimit të të dhënave, zërit dhe videos. Në botë e IT, segmentimi i rrjetit
është një mënyrë e zakonshme, e provuar për të zbutur rreziqet e sigurisë. Përveç kësaj 5G
prezanton konceptin e network slicing e cila i ofron operatorëve mobil aftësitë e segmentimit që
nuk ishin të mundshme me gjeneratat e mëparshme. 5G është teknologjia e parë mobile e krijuar
për të përmbushur kërkesat unike të connected cars, connected cities (smart cities), connected
homes (smart homes), wearables, pajisje dhe aplikacione të kujdesit shëndetësorë, pajisje të
mençura dhe pajisje të tjera IoT. Tregu 5G IoT është një mundësi e madhe biznesi për operatorët
mobil dhe partnerët e tyre të biznesit. Sidoqoftë pajisjet dhe rastet e përdorimit rrisin potencialin
për krime kibernetike. Për shembull shumë nga gjërat që e përbëjnë IoT landscape kanë dobësi
zero-days, siç janë vrimat e pa njohura të sigurisë në softëare dhe të cenueshme për përdorim nga
hakerët. Evolucioni 5G do të thotë miliarda prej këtyre pajisjeve dhe raste të përdorimit të
referuara si Massive Internet of Things (MIoT), do të përdorin 5G RAN (Radio Access Netëork).
Pra MIoT mundë të rrisë rrezikun e mbingarkesës RAN përmes sulmeve DDoS. Duke e ditur
këtë mundësi, industria duhet të fillojë të shikojë zgjidhje.
13
 Një strategji është te komisionimi i projektit që do të shqyrtoj një zgjidhje të bazuar në standarde
për të zbuluar dhe ulur rrezikun në mënyrë automatike. Për të ndihmuar në identifikimin e një
zgjidhje të tillë, skenari MIoT DDoS mundë të përdoret për të ilustruar kërcënimin. Hakerët
identifikojnë dobësitë zero-days dhe i përdorin ato për të krijuar botnet army duke infektuar disa
milion ose miliarda pajisje IoT me një malëare “rebootremote”. Hakerët udhëzojnë malware për
të ri ndezur të gjitha pajisjet në të njëjtën kohë në një zonë specifike ose të targetuar me
mbulueshmëri 5G, kjo shkakton “attach requests” të tepërt duke krijuar një stuhi sinjalizimi që
mbingarkon resurset e 5G RAN. Ky sulm DDoS e bën RAN të padisponueshëm për përdorim
nga klientët. Mungesa aktuale e standardizimit të pajisjeve IoT dhe karakteristikave të sigurisë
është një shqetësim i madh, prandaj Internet Engineering Task Force (IETF) dhe organet e tjera
të standardeve po punojnë për të mbyllur këto boshllëqe. Industria mobile vetë ofron shtresa të
sigurisë. Operatorët, shitësit, organet e standardeve formojnë një loop përsëritëse të të mësuarit të
vazhdueshëm në lidhje më kërcënimet që dalin opsionet e përgjigjes. Veprimet e ndërmarra për
të zbutur një sulm konsiderohen si aspekt i kontrollit. Disa kontrolle janë pro aktive ndërsa të
tjerat aplikohen pasi të ndodhë një sulm. Në mënyrë tipike ekzistojnë dy lloje të sulmeve.

14
Krahasimi midis 4g dhe 5g
4G 5G
Fillimi/Zhvillimi 2000-2010 2010/2015-

Veçoritë - Konvergjon të dhënat -Shumëlllojshmëri qasjesh të

dhe VoiP ndryshme në teknologjinë pa
- Pako kalon nëpërjet tela.
rrjetit. -Shërbimet:
- Bandëidth të gjerë për Qasja e informative dinamike
të siguruar shërbimet Pajisjet e mençura me format
multimediale ,me AI.
çmim të ulët si dhe
shpejtësi deri
100mbps.
- Shërbimet : përkrah
audio,video IP,telefon
HD mobile TV
Data Rates 200Mbps deri 1Gbps. 1Gbps dhe më lart
Standartet Standarte të vetme të Standarte të unifikuara.
unifikuara.
LTE,WiMAX
Web standarte (IPv4) (IPv6)
Teknologjia -Paketa digjitale broadband - Propozimi : unifikimi i IP
-Throughput 100-300 mbps dhe kombinimi i damarëve
-Rrjetat pa tela digjitale broadband.
- CDMA multiple access LAN WAN WLAN
-CDMA & BDMA multiple
access
Shërbimet - Rrjedhje të madhe si - Përmban memorie të
dhe definim për video, madhe të
revista si dhe ultra telefonave ,shpejtësi
broadband qasje ku të thirrjes si dhe
është prezente 3G. shkëmbimi i të
dhënave prej
celularëve në laptop
me qasje interneti.

15
Është e panevojshme të thuhet, ekologjia 5G është shumë më superiore se 4G në pikëpamje të
ndryshme.

Rritja e aftësive
Pas zhvendosjes nga 3G në 4G, pamë një shpejtësi masive të ndryshimit në shërbime të
ndryshme me brez të gjerë celular. Qëllimi kryesor i 4G ishte përqendrimi në shpejtësi. Por
investimi në 5G është shumë më tepër se kaq.
Qëllimi përfundimtar i 5G është që krijoni një sistem më të unifikuar dhe platformë të aftë. Si
rezultat, ne do të jemi në gjendje të përjetojmë një shërbim broadband celular që është shumë më
superior se gjenerata e mëparshme. Ai gjithashtu do të sigurojë që ka komunikim kritik dhe
dizajne masive të IoT. Kjo teknologji prezanton një gamë të gjerë modelesh dhe disa nga
mënyrat më të reja në të cilat ne mund të shfrytëzojmë ndërlidhjen.

Spektri i përmirësuar
Gjenerata e 5-të e rrjetit celular po projekton një mënyrë të tillë që të mund të shfrytëzojë
pothuajse çdo pjesë të spektrit të disponueshëm në banda të ndryshme mes ligjit deri në banda të
larta. Kjo është një nga përmirësimet më të mëdha shohim nga 4G.

Shpejtësia e përmirësuar
Kurdoherë që mendojmë se çfarë është 5G, gjëja e parë që na vjen në mendje është një rrjet me
shpejtësi më të mirë. Dhe është krejtësisht e vërtetë.
5G ofron një shpejtësi transferimi dukshëm më të shpejtë se 4G. Ne mund të shohim deri në 20
Gigabit për sekondë me ritme të mëdha të të dhënave dhe të paktën më shumë se 100 megabit në
sekondë si norma mesatare e transferimit të të dhënave. Dhe vetëm kjo shpejtësi e përmirësuar e
largon 4G nga parku.
16
Kapaciteti i përmirësuar
Një përfitim tjetër i madh i 5G është kapaciteti i tij i përmirësuar krahasuar me kolegët e tij të
mëparshëm. Me 5G, ju merrni mbështetje për mbi 100 herë kapacitetin e trafikut për sistemin
tuaj.

Ndikimi ekonomik i 5G
Kur ideja e 5G u krijua për herë të parë, të gjithë e dinin se ajo do të kishte një ndikim të madh
në ekonominë botërore. Dhe kjo doli saktësisht siç e mendonim. 5G ofroi përfitime masive
ekonomike në të gjithë botën. Dhe ne mund ta shohim atë nga analiza e modelimit të
instrumentuar e 5G në ekonominë e Shteteve të Bashkuara.
Shkurtimisht, 5G vlerësohet të jetë ofrojnë më shumë se 15 milion punë. Sektorët e vendeve të
punës të krijuara nga avancimi i faturës 5G sigurojnë të gjitha llojet e vendeve të punës duke
përfshirë me kohë të pjesshme, me kohë të plotë dhe punë të ndryshme të përkohshme të
projekteve. Rritja e vlerësuar e shitjeve të ekonomisë amerikane mund të çojë deri në pothuajse
2.7 trilionë për shkak të 5G. Është vlerësuar të rritet GDP e SHBA me gati 1.5 trilionë, e cila
është edhe më e madhe se PBB vjetore prej më shumë se 94 përqind e botës.
Telefonat 5G
Ndryshe nga vitet e mëparshme, telefonat 5G tani po bëhen rrjedha kryesore. Ju merrni duart në
një telefon 5G ose vetëm 500 dollarë amerikanë. Qëllimi tjetër i 5G është të përdorë kthesën C .
Tani për tani, seritë iPhone 12, Samsung Galaxy është 21, krahu LG dhe Google Pixel 5 kanë
brez C. Meqenëse ekziston një brez i ndryshëm prej 5G, kthesat e ulëta dhe të mesme janë
relativisht shumë më pak të kushtueshme për t'u zbatuar në telefon. por për rastin e bandës së
lartë 5G, bëhet më e kushtueshme. Autori i telefonit luan një rol të madh në shfrytëzimin e
duhur të teknologjisë 5G. Vitin e kaluar One + 70 pro dhe One + 8 kaluan përmes azhurnimeve
të fuqishme të softuerit. Kjo siguroi që telefoni mund të ofrojë performancë më të mirë në
bandën e ulët 5G.

Aplikimet e 5G
Tani që e dimë se çfarë është 5G shohim aplikimet dhe ndikimin e tij në jetën e njeriut.

17
Automjete automatike
Automjetet automatike janë një nga aplikacionet më mbresëlënëse të teknologjisë 5G. Arsyeja
pse automjetet automatike nuk janë akoma kryesore është për shkak të pengesës me të cilën
përballet. Dhe 5G është këtu për të bërë të gjitha këto pengesa dhe për ta kthyer këtë vizion në
një realitet. Me 5G, një automjet autonom do të përdorë një rrjet me vonesë masivisht të ulur. Si
rezultat, automjetet do të jenë në gjendje t'u përgjigjen ndryshimeve pothuajse 100 herë më
shpejt se kurrë. Për një automjet automatik, ai ka nevojë që automatikisht t'i përgjigjet
ndryshimeve dhe objekteve të ndryshme në çast. Ajo duhet të përmbushë marrjen dhe dërgimin e
menjëhershëm të informacionit në milisekonda, të cilët në mënyrë efektive zhvendosin ose
thyejnë makinën me qëllim. Kjo mund të përfshijë lloje të ndryshme të informacionit si shenjat e
rrugës, makina përpara, njerëzit, rreziqet, etj.
Për shembull, nëse një makinë po lëviz me një shpejtësi prej 50 kilometrash në orë, me
teknologjinë 4G, ajo do të jetë në gjendje të shmangë përplasjet dhe të thyhet automatikisht në
një distancë prej 4 metrash distancë. Por me 5G distanca minimale e udhëtimit gjatë thyerjes do
të ulet në pothuajse 4 inç. dhe ky mund të jetë ndryshimi midis jetës dhe vdekjes.
Automatizimi industriale
Një nga aplikimet e tjera kryesore të rrjetit 5G është automatizimi industrial. Me automatizimin
në industri, do t'ju duhet më pak fuqi punëtore, do të keni rritur fleksibilitetin pa tel dhe mund të
zvogëloni koston e aplikimit me një sasi të konsiderueshme. Automatizimi industrial që mund të
shohim sot kryesisht përdor rrjete kabllovike. Rrjeti Wi-Fi nuk siguron kontroll dhe lëvizshmëri
të mjaftueshme me një gamë që do të përdoret në automatizimin industrial. Me 5G do të jeni në
gjendje të shkoni plotësisht pa tel dhe të drejtoni fabrika inteligjente shumë më me efektshmëri.
Me integrimin e 5G, ne do të jemi në gjendje të shohim një industri ku njerëzit dhe robotët mund
të punojnë së bashku dhe të jenë në komunikim të vazhdueshëm. Ky partneritet njeri-makinë do
ta zhvendosë industrinë në një rrugë shumë më efikase dhe futuriste për të cilën kemi nevojë.
Realiteti i shtuar
Realiteti virtual dhe realiteti i shtuar është tendenca e fundit që po ndodh përreth. dhe kjo është
pikërisht ajo ku 5G hyn në lojë. duhet të pyesni se çfarë po bën 5G me AR dhe VR. Epo, duke
përdorur vonesën e ulët të 5G, këto teknologji do të ndihen shumë më zhytëse. Si rezultat,
njerëzit mund të mbikëqyrin detyrat komplekse të identifikimit të pjesëve, duke kontrolluar për
riparim në distancë pa rrezikuar jetën e tyre. Implementimi i rrjetit 5G për realitetin e shtuar
gjithashtu do t'i lejojë njerëzit të jenë në gjendje të komunikojnë me njëri-tjetrin përmes një grupi
tjetër .Ndryshe nga gjenerata e mëparshme e komunikimit, a do të jeni në gjendje të mblidheni në
një hapësirë virtuale 3D dhe të ndërveproni me njëri-tjetrin. Nga shikimi i filmave deri te
ngjarjet sportive në kohë reale, ne do të jemi në gjendje t'i përjetojmë ato në kohë reale me
dyshim të ndonjë vonese.

18
Epoka e AI
Zhvillimi i inteligjencës artificiale gjithashtu do të përmirësohet me shpejtësi përmes rrjetit 5G.
Për shembull, duke përfshirë këtë dizajn të rrjetit së bashku me inteligjencën artificiale, ne do të
jemi në gjendje të kontrollojmë sigurinë e semaforit, njohjen automatike dhe shumë teknologji të
tjera me një përvojë pa sherr. 5G gjithashtu do të luajë një rol jetik në zhvillimin e një sistemi të
vërtetë qendror të inteligjencës AI. Më në fund do të jemi në gjendje të përdorim të dhëna të
botës reale në një sistem të rrjeteve në kohë reale për shërbime të përmirësuar të hartës.
Kujdesi shëndetësor
Tani duhet të pyesni veten se çfarë po bën 5 në aplikimet industriale si kujdesi shëndetësor. Epo,
ju keni pyetjen dhe ne kemi marrë përgjigje.
Me 5G mjekët dhe pacientët do të jenë në gjendje të qëndrojnë edhe më të lidhur pa pasur nevojë
të komunikojnë rregullisht. Pajisjet e ndryshme inteligjente do t'i lejojnë mjekët të formulojnë
zbulimin në kohë reale të kushteve shëndetësore të pacientit të tyre. Ata gjithashtu do të jenë në
gjendje të mbledhin menjëherë ato të dhëna për qëllime të mëtejshme të kujdesit shëndetësor.
Interneti i gjërave
Një nga aspektet më emocionuese dhe vendimtare të 5G është efekti i tij në internetin e gjërave.
Ndërsa aktualisht kemi sensorë që mund të komunikojnë me njëri-tjetrin, ata tentojnë të kërkojnë
shumë burime dhe po e zbrazin shpejt kapacitetin e të dhënave 4G.
Me këtë lloj teknologjie, shpejtësitë dhe kufijtë e kapacitetit në mënyrë dramatike të lartë, IoT do
të mundësohet nga komunikimet midis sensorëve dhe pajisjeve inteligjente (këtu është përsëri
MTC). Në krahasim me pajisjet inteligjente aktuale në treg, pajisjet MTC do të kërkojnë më pak
burime, pasi që një numër i madh i këtyre pajisjeve mund të lidhen me një stacion të vetëm bazë,
duke i bërë ato shumë më efikase.

Kërkesat specifike të teknologjisë 5G

5G është gjenerata e re e standardeve të rrjetit argjend që duhet të ndjekë disa kërkesa specifike.
Për të filluar gjërat, kërkesa e parë e 5G është të sigurojë një normë të dhënash deri në 10 Gigabit
për sekondë. Dhe kjo siguron rreth 10 deri në 100 herë përmirësim në shpejtësi mbi gjeneratën e
mëparshme të rrjetit celular.
-Brezi i 5-të i rrjetit kërkohet të ketë një vonesë prej 1 milisekondësh.
-Keni një 1000 herë bandwidth për njësi sipërfaqe.
-Disponueshmëria e 5G duhet të jetë më shumë se 99.99%.
19
-Duhet të sigurojë 100% mbulim për përdoruesin.
-Përdorimi i energjisë për barazimin e rrjetit duhet të ulet në 90% nga gjenerata e mëparshme e
rrjeteve.
-Duhet të sigurojë deri në Jetëgjatësia e baterisë 10-vjeçare për pajisje të ndryshme IoT me fuqi
të ulët.

REZULTATET
Në vazhdim do të paraqesim rezultatet gjatë hulumtimeve të bëra dhe do të ju përgjigjemi
pyetjeve të parashtruara më lartë.
Rezultati 1
Në fillimet e saj 4G ishte një evolucion i pranueshëm dhe i nevojshëm, por në vitet e fundit filloi
të shfaq limitet e tij, kjo erdhi si pasoj e numrit gjithnjë në rritje të përdoruesve të pajisjeve
mobile po ashtu edhe rritjen enorme të pajisjeve IoT. Kapaciteti I 4G për të pasur vetëm 100 mijë
pajisje të lidhura për km2 nuk ishte i mjaftueshëm për shumë qytete të mëdha, 5G e rriti këtë
numër në 1 milion pajisje për km2. Një tjetër problem ishin edhe vonesat rreth 10ms
(milisekonda) që ishin kritike në disa raste për shembull self-driving cars, në gjeneratën e pestë
kjo vonesë është vetëm 1ms (miliskond). Me rritjen e përdorueseve u rrit edhe kërkesa për video
stream dhe për lojëra online që 4G nuk mund të ofronte shpejtësinë e dëshiruar peak data rates në
4G ishte 1 gb/s mirëpo me implementimin e 5G kjo është rritur shumë dhe në vitet në vazhdim
do të arrijë targetin e synuar për peak data rates prej 20 Gb/s.

22
Rezultati 2
Me fillimin e implementimit të 5G-së dhe synimet për të arritur shpejtësi sa më të mëdha të
Uplink dhe Downlink ishte e nevojshme që edhe brezi frekuencor të rritet, por për ta arritur peak
data rates ishte e nevojshme 5G NR dhe mmWave. Me anë të mmWave ishte e mundur të arrihen
shpejtësi shumë të mëdha me vonesa shumë të vogla. Por u shfaq një pengesë, me rritjen e
frekuencës depërtimi i sinjalit dhe shkalla e mbulimit ishte shumë evogël, në mënyrë për të
minimizuar këto humbje ishte e nevojshme të vendosen small cells afër njëra tjetrës për të rritur
mbuleshmërinë dhe kualitetin e shërbimeve, po ashtu u përdor edhe teknologjia Beamforming si
masë për të kapërcyer këtë dobësi. Beamforming mundëson që frekuencat i mmWave të
udhëtojnë më larg dhe me më pak interferime nga frekuencat tjera.
Rezultati 3
Me zhvillimin e teknologjisë dhe numrin gjithnjë në rritje të përdoruesve dhe pajisjeve të
mençura, pajisjet IoT kanë filluar të kenë një rol të rëndësishëm në jetën e përditshme. Duke
filluar nga Smart Cities e deri në Smart Homes. Në Smart Homes tani kemi një sistemi autonom
ose të ndërlidhur mes veti që na mundëson që nga pajisja mobile të mundë të kontrollojmë dritat
në shtëpi, klimën, kamerat e sigurimit, pajisjet e pastrimit, televizionin dhe shumë pajisje të
përdorimit ditorë gjë që kursen kohë dhe mund. Po ashtu kemi edhe pajisjet më personale që
monitorojë të dhënat e shëndetit tonë siç janë të rrahurat e zemrës, hapat që kemi ecur gjatë ditës,
kaloritë e djegura etj. Pra connected devices do të luajnë një rol të rëndësishëm në të ardhmen
duke prekur gjitha sferat e jetës dhe duke na bërë më produktiv në kohë shumë më të shkurtër.

23
Konkluzioni
Gjatë përpilimit të kësaj teme kam ardhur në përfundimin se 4G ishte një avancim i nevojshëm
nga gjenerata paraprake. Me fillimin e implementimit 4G u hapën horizonte të reja për shumë
pajisje që deri në atë kohë nuk ishin menduar fare, duke filluar nga lojërat online, konsumi i
videove me kualitet të lartë , qasja në cloud, përditësimet e të dhënave në kohë reale dhe shumë
aplikacione të tjera që lehtësuan punën dhe rritën produktivitetin. Por si çdo teknologji edhe 4G
arrit limitin e saj, nëse mund të themi, dhe ishte koha për diçka shumë herë më të madhe
përkatësisht për gjeneratën e pestë të rrjetave mobile e njohur si 5G. Kjo gjeneratë solli një
dimension të ri dhe preku thuajse çdo gjë që mund të imagjinosh. 5G i dha një shtytje të madhe
pajisjeve IoT që ndikojnë në jetën tonë të përditshme duke filluar nga pajisjet e thjeshta të
mençura që monitorojnë shëndetin dhe të dhënat vitale në kohë reale e deri tek pajisjet elektro
shtëpiake që mund ti kontrollojmë nga distanca duke kursyer kohë dhe mund. Këto dhe
ndërlidhja e aspekteve të tjera të sigurisë si për shembull camerat remote u futen në kategorinë e
Smart Home. Një tjetër dimension është Smart City ku kemi senzor të pa numërt që monitorojnë
në kohë reale trafikun kualitetin e ajrit dhe aspekte të tjera në komunitet. 5G duket se është
teknologjia që na ka munguar, por si të gjitha teknologjitë edhe kjo kishte pengesat e veta, një
ndër to ishte implementimi i mmWave . Me 5G NR dhe spektrin e gjerë me frekuencë të lart u
duk se shpejtësia nuk do të jetë problem po ashtu edhe numri i connection në qytetet e mëdha
nuk paraqiste më problem pasi që 5G përkrahë 1 milion connections për km2., por implementimi
i mmWave kërkonte Small Cells të implementohen sa më afër njëra tjetrës që mbulueshmëria
dhe depërtimi mos të ishin problem. 5G po ashtu është kritike në AR dhe VR të cilat po sjellin
lehtësime në industri, mjekësi , ndërtim dhe në gjeneratën e ardhshme të lojërave duke sjellë
eksperienca thuajese reale. Ndikim më i madh i 5G është tek veturat e së ardhmes ose self-
driving-cars që kërkohet një shpejtësi e madhe dhe vonesa shumë të vogla. Pra 5G do të
vazhdojë avancimin dhe shtrirjen e sajë nëpër botë, dhe do mundësoj që si shoqëri të evoluojmë
dhe të synojmë një botë më të mirë përmes teknologjisë.

24
Referencat :
[1] P. S. AkhileshKumar, Technology – Redefining, 1 Aug 2012
[2] N. B. A. Aryaputra, "5G- The Future of Mobile NetWork,," in Proceedings of the World
Congress on Engineering, Vol II, October, 2011.
[3]X. Li，A. Gani, "The Future ofMobile Wireless Communication," in InternationalConferellce
onCommunication Softëare and Netëork , 2009.
[4] S. T. S. S. A. T. a. S. Y. Jay R Churi, "Evolution of Netëorks (2G-5G)," in ICACACT(3),
2012.
[5] P. Sharm, "Evolution of Mobile Wireless Communication Netëorks-1G to 5G as ëell as
FutureProspective of," International Journal of Computer Science and Mobile Computing,
Vol.,no. 2, pp.47-53, 2013.
25